Block gokt op twintig
procent van de markt
'Niet alleen zieltjes winnen'
Reportage
Luchtvaartmaatschappij en
op hun achterste benen
Graham op congres in Rai:
WOENSDAG 13 JULI 1983
PAGINA 21
Hebt u het ook gelezen?
Het bestuur van de Westduitse
Bundesligaclub FC Koln heeft zijn
vertrouwen uitgesproken in trai
ner Rinus Michels. De spelersgroep
heeft daar teleurgesteld op gerea
geerd. Met name de nationale doel
man Toni Schuhmacher had de
laatste tijd de nodige kritiek uit
geoefend op het functioneren van
de Nederlandse coach. Goedinge-
lichte kringen lieten weten, dat er
nu een onmogelijke werksfeer bij
FC Koln is ontstaan, omdat elke
vorm van vertrouwen tussen trai
ner en spelers is verdwenen.
Als ik zoiets lees ben ik blij dat het
niet om Ajax of Feyenoord of PSV
gaat, maar om een Duitse club
waar ik in feite niets mee te schaf
ten heb, zodat ik mij er ook niet
druk om hoef te maken. Een hele op
luchting!
En hebt u ook gelezen (vast wel!)
dat bisschop Simonis van Rotter
dam naar Utrecht gaat, om daar
als opvolger van Willebrands onze
nieuwe kardinaal te worden? Wat
een opschudding heeft dat weer ge
geven! De voorzitter van de Vereni
ging van Pastoraal werkenden in
het aartsbidom Utrecht noemt het
'verschrikkelijk'. En een lid van de
agendacommissie van de deken-
vergadering in het aartsbisdom
Utrecht (de functie lijkt me gewich
tiger dan ze zo op het eerste gehoor
klinkt), sprak van 'een pijnlijke ge
schiedenis', en 'een kwestie van
machtsuitoefening van het Vati-
kaan'.
Eerder week het Vatikaan al af
van de voordracht van kandidaten
door het kapittel bij de benoemin
gen van Simonis, Gijsen en Wille
brands. „Though this be madness,
yet there is method in't", zei Polo-
nius al in 'Hamlet'. Of in de verta
ling van Bert Voeten: „Dit mag
dan waanzin zijn, toch zit er lijn
in". Of, in de vertaling van Nico
van Suchtelen: „Al is dit waanzin,
toch steekt er methode in". Of, in
mijn eigen vertaling: „Dit mag
dan gekkenwerk zijn, maar er zit
toch wel een zekere methodiek in".
Willebrands zelf heeft verklaard
ook bezwaren tegen Simonis' be
noeming te hebben, bisschop
Zwartkruis noemde de benoeming
'teleurstellend', alleen bisschop Gij
sen zei 'zeer verheugd' te zijn
(maar God hoorde hem brommen
dat hij het niet geworden was). Si
monis zelf schijnt ook niet zo hap
pig geweest te zijn, want hij voor
zag de tegenzin waarmee hij in
Utrecht ontvangen zou worden, en
in dit verband weigert hij ook de
onfeilbaarheid van de paus te er
kennen:
,Mag ik er wel op wijzen dat de
paus in bisschopsbenoemingen niet
onfeilbaar is. In andere dingen
zonder twijfel wel, hierin niet", zei
hij tegen twee redacteuren van
NRC-Handelsblad. Dat is het mooie
van dat leerstuk der onfeilbaar
heid - het geldt alleen maar voor
grootse, oncontroleerbare zaken,
niet voor simpeler dingen als de
keuze van een bisschop of een
schoensmeermiddel.
En terwijl ik allengs kwader werd
en mij steeds meer begon op te win
den over de eigengereidheid van de
paus ('die voor de Polen luid het
recht opeist dat' zij Polen mogen
zijn, maar de Nederlanders blijft
behandelen als hadden zij schisma
tieke bedoelingen en ketterse prak
tijken', zoals de ex-katholieke
Volkskrant in een hoofdartikel
schreef), schoot mij plotseling te
binnen dat ik absoluut niet katho
liek was, zelfs niet rooms of toffele-
moon, zodat ik in feite niets met die
hele kardinaalsbenoeming te ma
ken had en mij er dus ook niet druk
over hoefde te maken. Een hele op
luchting!
Maar is dat nu eigenlijk wel waar?
Heb ik, omdat ik toevallig niet gelo
vig ben, inderdaad niets te maken
met de manier waarop met mijn
gelovige, rooms-katholieke landge
noten wordt omgesprongen? Ik ben
ook geen zigeuner, of jood, of Turk
se gastarbeider, of woningzoeken
de, of jeugdwerkloze, of gehandi
capte, maar dat wil toch nog niet
zeggen dat het mij onverschillig
kan laten hoe die medeburgers
door andere medeburgers, of door
werkgevers of autoriteiten of ande
re mensen of instanties die macht
over hen kunnen uitoefenen wor
den behandelen?
Ik ben ook geen dissidente Pool of
Rus of Argentijn of Zuidafrikaan,
maar daarom kan ik het nog wel
ten hemel schreiend vinden hoe Nel
son Mandela, als oppositieleider,
nu al ruim 20 jaar gevangen zit.
Eerst in 1962 veroordeeld tot vijf
jaar wegens opruiing en het onwet
tig verlaten van het land, daarna
in 1964 tot levenslang wegens sabo
tage en een poging de regering om
ver te werpen. Bovendien valt zijn
vrouw nu al jarenlang onder de
banning order, het huisarrest. Dat
is toch allemaal je reinste stalinis
me, al wordt het dan bedreven door
mensen die grappig Nederlands
spreken?
Ik ben geen Zuidafrikaan, ik ben
geen neger, maar ik vind dat ik al
le reden heb om me over zoiets
kwaad te maken, dus waarom zou
ik mij eigenlijk niet druk hoeven te
maken over katholieke landgeno
ten als er met hen gesold wordt?
Drie Nederlandse luchtvaartmaatschappijen staan
op hun achterste benen nu minister Smit-Kroes
van plan is John Block vergunning te geven voor
zijn chartermaatschappij Air Holland, terwijl
Block zelf erkent dat „op het ogenblik niemand
zit te wachten op een vierde luchtvaartmaat
schappij.
Opwinding in de gelederen van KLM, Martinair en
Transavia, want zij hebben het al moeilijk genoeg;
een flink aantal banen staat op het spel.
Broodnijd? De dokumenten, rapporten en brieven die KLM,
Martinair en Transavia afgelopen dinsdag bij de Rijkslucht
vaartdienst hebben achtergelaten om de minister ervan te
overtuigen dat er volgens hun inzichten op het ogenblik echt
geen ruimte is voor een vierde luchtvaartmaatschappij, geven
een onthutsend beeld van de situatie waarin de drie maat
schappijen zich op het ogenblik bevinden. Hetgeen tegelijk
kan inhouden dat de minister in strijd met twee koninklijke
besluiten zou handelen als Block desondanks de vergunning
krijgt.
De situatie, blijkens deze dokumenten, is dat terwijl KLM, Marti
nair en Transavia enkele jaren geleden samen negentig (elk der
tig) procent van het vakantievliegverkeer in Nederland verwerk
ten, de vraag naar vliegtuigstoelen als gevolg van de recessie zo
sterk is teruggelopen dat alleen al Martinair en Transavia op het
ogenblik een capaciteit hebben die twintig procent boven de
totale vraag ligt.
Dat gegeven heeft er al toe geleid dat Transavia eind vorige week
aankondigde 50 van de 421 arbeidsplaatsen te zullen opheffen.
Bij Martinair konden ontslagen tot dusver vermeden worden,
onder meer doordat de vliegers dit jaar geen vakantiegeld zullen
ontvangen - ofschoon het een wezenlijk deel van hun salaris is.
Geruislozer ging het toe bij de
KLM, waar in de afgelopen ja
ren flink wat afdelingen wer
den afgeslankt terwijl enkele
andere zijn opgeheven. Deson
danks schreef minister Smit-
Kroes John Block op 26 mei
dit jaar een brief waarin zij stel
de dat zij voornemens is de ge
vraagde vergunning te verle
nen, zodat Block zijn charter
diensten kan uitvoeren met
(eveneens in de brief genoemd)
twee vliegtuigen van het type
Boeing-727-200.
Maar als nu zelfs Block zelf er
kent dat „op het ogenblik nie
mand op een vierde maat
schappij zit te wachten", zoals
hij woensdag nog verklaarde,
hoe is dat dan te rijmen met
het voornemen van de minis
ter?
Martin
Per één miljoen Nedelanders hebben KLM, Martin Air en Transavia thans 1107 vliegtuigstoelen te
bieden. In West-Duitsland is dat aantal minder dan de helft.
Kartel
In 1977 vroeg John N. Block, op
richter en tot 1975 directeur
van Transavia, de minister van
verkeer en waterstaat vergun
ning voor de uitvoering van
ongeregelde vluchten. Niet om
direct te beginnen, want in de
verwerking van die aanvragen
en het aantrekken van kapitaal
gaat nogal wat tijd zitten, maar
wel om van start te kunnen
gaan zodra het hem was ver
gund.
Wat Block op het oog had was -
en is - een charterbedrijf met
twee vliegtuigen van het type
Boeing-727-200, verouderende
driemotorige toestellen met
een capaciteit van 180 stoelen,
voor vakantiegangers met
rooskleurige bestemmingen
als Zuid-Spanje, Canarische ei
landen, Griekenland en Israel.
Block was tot de bevinding ge
komen dat KLM, Martinair en
Transavia geen vliegtuigen
met 180 toestellen hadden ter
wijl de touroperators juist aan
die hoeveelheid grote behoefte
zouden hebben.
Maar dat niet alleen. Block stelde
ook dat achter de schermen de
grote drie zulke innige prijsaf
spraken maakten dat van een
kartel gesproken kan worden.
Dat beviel een aantal tourope
rators, die zeker in een tijd van
drastisch stijgende brandstof
prijzen, zoals toen, vanzelf
sprekend graag uitzien naar
mogelijkheden om de vakan
tieganger zo goedkoop moge
lijke reizen aan te bieden.
Blocks aanvraag kwam in han
den van de toenmalige staats
secretaris van verkeer en wa
terstaat, mevrouw Smit-Kroes.
Ofschoon KLM, Martinair en
Transavia zich er niet tegen
verzetten, zag de RLD niet zo
grote noodzaak voor Blocks
vierde luchtvaartmaatschappij
en de staatssecretaris wees het
verzoek in januari 1981 af.
Gelijk
Daarop stelde Block bij de Raad
van State dat zijn aanvraag op
oneigenlijke gronden was afge
wezen. In oktober vorig jaar
stelde de Raad van State Block
in het gelijk: de staatssecreta
ris had nagelaten een bereke
ning te maken van de beschik
bare capaciteit aan vliegstoe-
len, zodat ook niet kon worden
vastgesteld of, met Blocks Air
Holland erbij, er teveel capaci
teit zou zijn.
De Raad van State leidde daaruit
tevens af dat de staatssecreta
ris, lees de Rijksluchtvaart
dienst, had nagelaten zelf uit te
zoeken hoe het zit met vraag en
aanbod van vliegtuigstoelen in
Nederland. Vormfouten, zegt
de RLD, maar volgens anderen
komt het erop neer dat het ap
paraat van de RLD door de
Raad van State met zoveel
woorden ontoereikend werd
genoemd voor de taak die de
dienst moet verrichten en dat -
nog kwalijker - de kwaliteit
van de juristen bij de RLD on
dermaats is. Met die uitspraak
gewapend diende Block op
nieuw een verzoek in voor zijn
Air Holland, en afgaande op de
brief die hij inmiddels van mi
nister Smit-Kroes heeft ont
vangen maakt hij dit keer meer
kans.
Intussen heeft de economische
recessie in volle omvang toege
slagen. Het aantal vakantie-
vliegers vanaf Schiphol is
sinds 1979 met 25 procent ge
daald. Toen een miljoen, deze
zomer 750.000. De schatting is
dat het dieptepunt wel is be
reikt, maar de vooruitzichten
voor volgend jaar zijn dat het
vakantievliegverkeer op het
zelfde lage peil zal uitkomen
als dit jaar.
Reserves
KLM, Martinair en Transavia
zijn derhalve met veel te veel
vliegtuigstoelen komen zitten,
waardoor de opbrengst per
vliegtuig is afgenomen. Maar
dat niet alleen: het zijn geves
tigde vervoersondernemingen
en geen eendagsvlinders. Zij
ondervinden als ieder ander de
heftigheid van de recessie,
maar teren nu op hun reserves
om het einde van de recessie te
kunnen halen.
De woordvoerders van de drie
maatschappijen, mr. K. Veen-
stra namens de KLM, J. M.
Schroeder van Martinair en P.
J. Legro van Transavia, heb
ben de juristen Schreurs en
Troost van de RLD daarbij ge
wezen op twee koninklijke be
sluiten inzake het luchtver
keer.
De eerste, uit 1970, luidt dat de
verlening van een vergunning
(als waar Block om vraagt) af
gestemd moet zijn op een voor
ziening „in de huidige en rede
lijkerwijs te verwachten ver
voersbehoefte en mag niet lei
den tot het scheppen van ver-
voersgelegenheid die als over
matig kan worden aange
merkt.
In een ander KB, uit 1975, wordt
gesteld dat „gestreefd zal wor
den naar de voorkoming van
ongezonde mededinging, ter
wijl als ongezond beschouwd
moet worden „geregeld en on
geregeld vervoer waarvan de
opbrengsten de maatschappij
op langere termijn niet in staat
stellen tot het behalen van een
redelijke rentabiliteit.
Welnu zeggen de ane maat
schappijen, ten aanzien van
Blocks Air Holland ontbreekt
die verwachting. En nog erger,
wanneer hij toch een vergun
ning krijgt, tast hij bovendien
in elk geval het voortbestaan
aan van Transavia, de kleinste
van de drie en de meest kwets
bare.
Scheef
Ter vergelijking met de situatie
in omringende landen: per een
miljoen Duitsers bieden de
Westduitse luchtvaartmaat
schappijen 494 stoelen. Per een
miljoen Belgen bieden de Bel
gische maatschappijen 620
stoelen. Per één miljoen Ne
derlanders hebben KLM, Mar
tinair en Transavia niet minder
dan 1107 stoelen te bieden.
Nu is die scheve verhouding
voor een belangrijk deel ont
staan doordat de KLM zichzelf
heeft weten uit te bouwen tot
een van de belangrijkste lucht
vervoerders in het wereldver
keer, maar tegelijk toont dit
aan hoe scherp de snede is
waarop het drietal thans balan
ceert.
Daarom ook voeren zij niet al
leen de wettelijke eisen aan,
maar ook de kwaliteit van hun
vliegtuigen om erop te wijzen
dat Block, met twee veroude
rende 727s, aan die eisen niet
voldoet.
Tegelijk hebben vooral Martinair
en Transavia de heren
Schreurs en Troost van de
RLD erop gewezen dat Blocks
Air Holland, door verouderen
de vliegtuigen in te zetten, niet
alleen aanzienlijk lagere vloot-
lasten, maar - zeker op dit mo
ment - ook lagere personeels
kosten heeft omdat een cao en
pensioenvoorzieningen voor
de werknemers ontbreken.
Vrij
Wat zegt Block daarvan? „Waar
het om gaat is of in Nederland
een vrij ondernemerschap mo
gelijk is of niet. En ik denk dat
dat bij deze minister wel kan.
KLM, Martinair en Transavia
hebben samen 90 procent van
dit vliegverkeer in handen.
Buitenlandse luchtvervoer
ders hebben de resterende tien
procent. Dat aandeel zal vol
gens mij toenemen, dat eisen
die landen gewoon."
Block wijst verder op wat hij de
kartelvorming binnen de Ne
derlandse luchtvaart noemt,
door de Raad van State voor
zichtig erkend met de om
schrijving van een „niet te ver
waarlozen verwevenheid tus
sen KLM, Martinair en Transa
via. Block: „Ik hoef helemaal
niet een overheersend deel van
de Nederlandse markt te heb
ben, ik wil alleen zon 15 tot 2G
procent zien te bemachtigen.
Dat moet volgens mij mogelijk
zijn.
"Toen ik met dit werk begon,
dacht ik, dat evangelisatie niets
anders was dan zieltjes winnen.
Pas later ben ik me gaan realise
ren, dat er meer vastzit aan de
prediking van het christelijk ge
loof. Evangelisatie heeft niet al
leen te maken met verkondiging
maar ook met dienstverlening,
broederschap en maatschappelij
ke betrokkenheid".
Dat zei de Amerikaanse evangelist
Billy Graham bij de opening van
het internationale evangelisten
congres in de Amsterdams Rai.
In een zeer warm congrescen
trum luisterden 3500 rondreizen
de evangelisten uit de hele we
reld gespannen naar de eerste
van de vier toespraken die de 65-
jarige Graham op deze conferen
tie houdt.
"De afgelopen vier jaar heb ik in
mijn preken steeds meer nadruk
gelegd op de navolging, op de
prijs die de mens moet betalen
als hij (zij) besluit Christus te vol
gen". "Evangelisatie gaat in dit
werk voorop, maar evangelisatie
en sociale verantwoordelijkheid
gaan wel hand in hand".
Terug naar wortels
De belangstelling van Nederlandse
kant voor de breed en perfect op
gezette conferentie is matig.
Hoewel Graham de gastvrijheid
van de Nederlandse kerken
prees, waren deze bij de opening
nauwelijks aanwezig. Alleen de
kleinere, evangelisch gerichte
kerken en organisaties als Youth
for Christ, de Navigators en de
Evangelische Omroep waren
Een naaste medewerker van Gra
ham vertelde nog, dat de evange
list een uitnodiging heeft gekre
gen om in China te preken. Of hy
het doet, is nog niet zeker.
Beroepen
present. Maar de NCRV komt
ook nog. Die zal Dinnenkprt een
hele aflevering van 'Ander
Nieuws' aan het congres wijden.
Professor dr. H. Berkhof, oud
voorzitter van de Raad van Ker
ken in Nederland, en professor
dr. J. Verkuyl, oud-hoogleraar in
de zendingswetenschap aan de
Vrije Universiteit in Amsterdam,
waren er wel.
Verkuyl sprak de conferentie gis
teravond toe. Hij constateerde,
dat de evangelische christenen
meer oog krijgen voor de samen
hang tussen verkondiging,
dienst, saamhorigheid en strijd
tegen onrecht. Dan keren ze te
rug naar hun wortels. Verkuyl
verwees naar grote mannen uit
het begin van de evangelische
beweging, zoals John Wesley en
John Mott. "Zij allen waren ten
diepste evangelisch en daarom
ook ten diepste oecumenisch,
dat wil zeggen met aandacht
voor sociale vragen". Pas later
werd evangelisatie beperkt tot
alleen verkondiging van de
christelijke boodschap.
Verkuyl sprak de hoop uit, dat dit
congres een doorbraak mag bete
kenen in de betrekkingen tussen
beide groepen protestanten.
Training
Het doel van het congres is, evan
gelisten te vormen en te trainen
in evangelisatiemethoden. In het
algemeen hebben zij betrekke
lijk weinig opleiding genoten.
Ongeveer 70 procent komt uit de
Derde Wereld.
Voor de organisatie van het con
gres heeft Billy Graham aan zijn
zwager Leighton Ford veel te
danken. Ford is net als Graham
overtuigd van het grote belang
van de conferentie. De kerklei
ders hebben, volgens Ford, de
gave van de eenvoudige verkon
diging in dorpen en steden, in
bedrijven, gevangenissen en zie
kenhuizen veel te lang miskend.
Mensen die dit verantwoordelij
ke werk op zich nemen moeten
echter wel weten, wét ze moeten
doen en hoé. Deze conferentie
wil hun dat bijbrengen.
Hervormde Kerk: beroepen te
Borssele-Driewegen kandidaat
A. M. Roest Wateringen, te Maas
sluis H. A. van de Pol Wierden, te
Welsrijp-Baijum (Fr.) kandidaat
G. C. Officer Hattem; aangeno
men naar Vlissingen J. D. de
Boer Uitgeest-Akersloot ('Samen
op weg'). Beroepbaar: mevr. J. F.
van der Steen Ede.
Gereformeerde Kerken: aangeno
men naar Kornhorn (deelwerk)
kandidaat A. Linde Gouda, de
benoeming tot geestelijk verzor
ger in bejaardentehuizen te Den
Haag-Loosduinen (deelwerk)
J.M. Vlijm, emeritus-predikant
te Leiden.
Christelijke Gereformeerde Ker
ken: aangenomen naar Gronin
gen R. W. J. Soeters Zutphen; be
dankt voor Rotterdam-Capelle
aan de IJssel B. de Graaf Zierik-
zee.
Gereformeerde Gemeenten: be
dankt voor Hoofddorp Chr. van
der Poel Yerseke.
Vervolging
De stichting 'Friedensstimme Ne
derland' heeft een rapport in de
openbaarheid gebracht over
godsdienstvervolging in de Sow-
jet-Unie. De 'Raad van familiele
den van gevangen evangelie
christenen en baptisten uit de
Sowjet-Unie' is er de samensteller
van. Het document is de Russi
sche autoriteiten nu aangeboden.
Volgens het rapport is de toestand
voor evangelie-christenen en
baptisten die zich hebben ver
enigd rond de 'Broederraad' vo
rig jaar weer slechter geworden.
De 'Broederraad' wordt wettelijk
niet erkend, hoewel vele gelovi
gen hem beschouwen als hun
enige geestelijke centrum.
Het wordt de dienaren van de raad
onmogelijk gemaakt, hun taak te
vervullen. Ook de leden van de
raad van familieleden van gevan
genen hebben vervolging te
duchten.
Vorig jaar zijn, volgens het rapport,
73 baptisten gearresteerd en op
grond van de meest uiteenlopen
de artikelen van het wetboek van
strafrecht veroordeeld. Bij huis
zoekingen zijn bijbels, geestelij
ke lectuur en liedbundels in be
slag genomen. Vreedzame bij
eenkomsten van niet-geregi-
streerde baptisten worden vaak
verstoord, waarbij fysiek geweld
niet wordt geschuwd. Autoritei
ten zetten de bevolking aan tot
haat tegen deze groepen christe-
Het rapport besluit met een appèl
op de autoriteiten om de vervol
ging te stoppen en de wetten die
gelovige burgers allerlei beper
kingen opleggen radikaal te wij
zigen.
BILLE GRAHAM
...evangelisatie en sociale verant
woordelijkheid hand in hand....
Bijna de helft van alle rooms-ka-
tholieken in de wereld woont in
Amerika, zo blijkt uit het statis
tisch jaarboek over 1981. Ruim
41 procent in Latijns-Amerika en
bijna 8 procent in Noord-Ameri-
ka. Het Europese aandeel in de
Rooms-Katholieke Kerk daalde
van 38 procent in 1973 tot 34,4 in
1981. In Afrika woonde in 1981
ongeveer 7,5 procent tegenover
6.4 procent in 1973. Azië steeg in
die periode van 7,5 naar 8,1 pro
cent.
Wie het theologisch seminarium
in Góttingen West-Duitsland
opbelt, wordt voortaan begroet
met de woorden: 'Kernwapen-
vrije zone theologisch semina
rium, goede dag'.
Daarmee willen de veertig studen
ten zeggen, dat zij geen bescher
ming wensen van atomaire, bio
logische en chemische wapens
