Een 'zwerver' bij wie
je altijd terecht kunt
Commissie zet
schijnwerpers op
fouten B en W
v*
Rector Steffens
verlaat 'Louise'
Nieuwe poging
tot bouw van
parkeergarage
<3V
Bouw Oranjegracht e.o.
ACHTERGROND!
ZATERDAG 9 JULI 1983
LEIDEN - Pater, filosoof, theoloog, wetenschappelijk
hoofdmedewerker in de neerlandistiek, rector op een ka
tholieke school en rector op een openbare school. Na een
lang gesprek is dit nogal merkwaardige lijstje onder een
langzaam optrekkende nevel vandaan gekomen.
Dr. G.A Steffens, de scheidende rector van de Louise de Coligny Scholen
gemeenschap in Leiden, kijkt verstoord op als we aan het eind van het
verhaal zijn loopbaan ordenen. Wat onbeholpen reagaert hij: "Zo bij
zonder vind ik het niet. Het komt wel overeen met mijn zwerversna-
tuur".
Die zwerversnatuur was al eerder ter sprake gekomen, immers, veel van
baan veranderen betekent ook veel verhuizen. Zijn pensionering wordt
door hem zelfs aangegrepen om weer te gaan zwerven. Niet dat Stef
fens nu vanaf 13 juli onder de Leidse bruggen te vinden is, maar het
huis in de Merenwijk is wel verruild voor een optrekje in Baarn. Stef
fens meldt dat hij bewust het Gooi als woonplaats heeft gekozen. "Een
strategisch punt. Aan de ene kant is het dichtbij de universiteit en aan
de andere kant zit je zo in het oosten. Daar heb ik nog veel familie
wonen. Ik ben zelf namelijk geboren in Oldenzaal".
Dr. G. A. Steffens: "Nu we veel
door
Saskia Stoelinga
De opmerking 'dicht bij de univer
siteit' verraadt iets. "Uit de tijd
dat ik mijn proefschrift over Pie-
ter Nieuwland, een Hollandse
dichter en wiskundige, heb ge
schreven, heb ik nog een koffer
met aantekeningen over. En daar
wil ik nog wat mee doen. Ja, je
zou het na vijftien jaar een ver
volg op mijn proefschrift kunnen
Achttiende eeuw
Gedreven legt hij uit dat Pieter
Nieuwland een belangrijk dich
ter - ondanks zijn kleine oeuvre -
uit de achttiende eeuw is. "Een
geniaal aangelegd man, die he
laas op 30-jarige leeftijd al is ge
storven. Hij was hoogleraar in de
zeevaart- en sterrenkunde en gaf
ook onderricht in wis- en natuur
kunde aan de universiteit van
Leiden. Behalve zijn enorme
kennis van exacte zaken was hij
ook erg bekend met de litera
tuur.
In de tijd dat ik studeerde was er
nog weinig bekend over de acht
tiende eeuw. Dat onderwerp
heeft nu een grote vlucht geno
men. Aan de universiteiten zijn
studieclubs ontstaan en regelma
tig verschijnen er boeken en tijd
schriften met interessante artike
len over die periode. Eigenlijk is
het allemaal nauwelijks bij te
houden. Het zal me heel wat tijd
kosten om alles weer bij te lezen.
De universiteitsbibliotheek is
daar bij uitstek een geschikte
plek voor".
De mededeling dat er een fotograaf
zou meekomen is serieus opge
vat. Steffens heeft deze morgen
een veelkleurige das uitgekozen
met als ondergrond een licht
groen overhemd. Over het beige-
kleurige corduroy-pak hangt nog
de gloed van nieuwheid. Geen
sandalen; zijn voeten zijn gesto
ken in modieuze gevlochten ve
terschoenen. Zo shjt hij zijn laat
ste dagen aan het bureau in de
rectorskamer - dagen die toch
ongewild in het teken staan van
zijn naderende afscheid.
Iemand die hem goed kent, schetst
hem als een erudiet man. "Je
kunt altijd bij hem terecht. Het is
iemand die overal wat vanaf
weet - beheerst het Frans tot in
de puntjes - én hij is volstrekt in
teger. Hij stéót voor zijn school
en heeft daarbij ook nog oog
voor de menselijke aspecten".
Dat hij ook bikkelhard kan zijn
heeft de gemeente Leiden ge
merkt. Een medewerker van de
directie onderwijs omschrijft
hem als een "brave terriër". "Wij
hebben aan zijn optreden veel
plezier gehad en het heeft ons
geen windeieren gelegd", vertelt
hij.
In een jarenlang conflict met het
ministerie over de vraag of er wel
of geen openbaar onderwijs in
Leiderdorp moest komen, heeft
hij zich steeds onverzettelijk op
gesteld. Het bijzonder onderwijs
had immers wél een dependan
ce. Onlangs is deze strijd in zijn
voordeel beslecht. In het nieuwe
schooljaar kunnen de Leider-
dorpse leerlingen naar de 'Loui
se de Coligny' in hun eigen
woonplaats.
"Als die school er niet was geko
men vóór zijn pensionering was
dat een moeilijk te verteren zaak
voor hem geweest. Een kroon op
zijn werk", weten ambtenaren
die veel met hem te maken heb
ben gehad, te vertellen.
Op de vraag waarom hij zich zo in
gespannen heeft voor het open
baar onderwijs, zegt hij: "Een
school moet een afspiegeling zijn
van het maatschappelijk gebeu
ren. Openbaar wil niet zeggen
neutraal en dus kleurloos. Inte
gendeel, openbaar is gevarieerd.
Je hebt leraren en leerlingen uit
verschillende richtingen; een
kleurrijk gezelschap. Leraren op
een openbare school besteden
vanuit hun eigen achtergrond
tijd aan maatschappelijke be
spiegelingen en beschouwingen,
zodat leerlingen de kans hebben
om een keus te maken. Je hoeft
daar niet veel kunstmatigs voor
te doen. Het is een natuurlijk
proces".
Aandacht
"Hoewel, de invloed van een
school moet je ook niet over
schatten; immers de leerlingen
vertoeven zestien uur buiten de
school. Nu de democratiserings
golf weer voorbij is, zie je duide
lijk dat de aandacht van de leer
ling zich weer richt op het gebeu
ren buiten de school, terwijl de
aandacht voor de leerling binnen
de school groter is geworden. Of
dat goed is kun je niet zeggen, je
constateert het".
"De docerende toon op de scholen
is veranderd. Men begeleidt nu
meer. Dat hangt ook nauw sa
men met de gezinssamenstelling.
Nu de gezinnen kleiner worden,
krijgen de kinderen meer aan
dacht. Ook worden ze meer bij
de wereld van de volwassenen èn
hun problemen betrokken. Deze
ontwikkelingen staan niet los
van elkaar, maar grijpen allemaal
in elkaar".
Met de handen op de knieën mij
mert hij verder: "Het is heel
boeiend hoe snel het maatschap
pelijk bestel zich ontwikkelt. En
dat zit allemaal in één leven". Hij
somt wat losse zaken op: "Zoiets
als een kleuterschool kende je
niet. Klompen, een lei met grif
fel, geen dynamo maar een car
bidlamp.
Ik woonde op een boerderij met
hoge eiken en als ik nu naar die
plek terugkeer, zie ik kleine in
dustrieën. Ik voel dan hoe tref
fend zo'n regel: "Ik was een kind
en wist niet beter, dan dat dat
nooit voorbij zou gaan", uit een
liedje van Sonneveld is".
Weinig allure
Als de naam Deetman valt keert hij
terug tot de harde werkelijkheid.
Waarom maakt deze minister
van onderwijs en wetenschap
pen zich toch zo onbemind? Stef
fens gaat daar razendsnel op in.
Zijn grootste verwijt tegen Deet
man is, dat hij zich weinig van de
jonge mensen aantrekt. Steffens:
"Dat de wereld van de volwasse
nen in die hele bezuinigingswoe
de meedraait is tot daar aan toe,
maar tegenover de jeugd heeft
zoiets weinig allure. Je brengt
deze leeftijdsgroep in enorme
problemen. Ik zal je een voor
beeld noemen: leerlingen die zijn
gezakt, mogen nog maar een be
paald aantal lessen volgen met
alle risico's van dien. Een simpe
le vraag: wat gaan deze mensen
met de rest van de tijd doen? Ik
heb van de minister daarover
nog geen ideeën gehoord. De
school neemt ze natuurlijk op,
maar voor de wet en voor de fi
nanciën bestaan ze maar voor
tien procent".
Steffens wordt nu boos. "Ik herin
ner me de jaren dertig ook heel
goed. Er werd toen niet gepraat
over grotere klassen of minder
lessen. Nu we veel meer geld
hebben - ja, dat durf ik rustig te
stellen - wordt de jeugd de dupe.
Weinig genereus en ook heel
raar, want zij worden toch onze
opvolgers? Dat zien ze in Den
Haag niet".
tijd dat een leerling op school
vertoeft. We zijn van 35 uur terug
gegaan naar dertig uur. Bij el
kaar is dat een jaar minder. En
dan maar klagen dat ze minder
goed voorbereid naar de univer
siteit gaan; wat wil je als je één
jaar moet inleveren met alle aflei
ding die ze daarbij nog hebben?"
Componist
"Het denken over het onderwijs
moet op de scholen worden ont
wikkeld. En dat gebeurt ook. Er
is geen school in Nederland die
daar niet mee bezig is. We mer
ken duidelijk dat we aan een an
dere vorm van onderwijs toe zijn.
Vroeger kon er één lijn worden
getrokken. Men had duidelijk
heid over het niveau van de leer
lingen. Door de sterke persoon
lijkheidsontwikkeling is de lijn
van vandaag sterk gekarteld.
De verandering begint bij de inte
gratie kleuter- lager onderwijs.
Ik denk dat het secundaire on
derwijs hier nauw op moet aan
sluiten. In het 'veld' is al veel aan
de gang wat in Den Haag nog
niet in formules of wetten is te
vangen. Er is heel veel in wor
ding. Het is te vergelijken met
een componist die nog een lange
tijd aan zijn werk moet schaven
voordat het kan worden uitge
voerd".
Op zijn tocht naar de deur blijft hij
staan voor zijn boekenkast. Een
perkamentachtig, muf ruikend
boekwerk wordt van de plank
gehaald. Het blijkt van de hand
van Pieter Nieuwland te zijn. Op
bezwerende toon leest hij de eer
ste versregels van het gedicht
'Orion' voor. "Oh, dit is zo prach
tig'.
LEIDEN - Het Leidse gemeente
bestuur gaat onderhandelingen
met het Leiderdorpse bowube-
drijf Noorlander openen over de
mogelijke bouw van een par
keergarage aan het Levendaal,
nu het plan van het Leidse aan
nemingsbedrijf De Prie voorlo
pig van de baan is.
Noorlander diende aan het begin
van dit jaar net als Du Prie een
plan voor een parkeergarage op
de plaats van de voormalige
zeepfabriek Sanders bij het ge
meentebestuur in. B en W kozen
voor het plan-Du Prie, omdat dat
meer auto's bevatte, 570 in totaal,
dan Noorlander: 370. Op de bega
ne grond zou in het plan-Noor-
lander 2000 vierkante winkel
ruimte en 1200 vierkante meter
voor kantoren worden opgeno
men. B en W noemden een grote
winkelvestiging op deze plaats
destijds ongewenst.
De wethouders Waal en Tesselaar
verklaarden gisteren te verwach
ten dat de onderhandelingen met
Noorlander de nodige tijd zullen
vergen In september hopen zij
aan de gemeenteraad een voor
stel te kupnen doen. Zij achten
het niet uitgesloten dat zij, wan
neer de gesprekken met Noor
lander op niets uitlopen, in een
later stadium toch weer met Du
Prie in contact zullen treden.
Het is vooral een uitspraak van de
gemeenteraad geweest, die het
college van B en W gisteren heeft
doen besluiten om Du Prie, die
de financiering van zijn plan nog
altijd niet rond had, niet langer
uitstel te verlenen. In januari van
dit jaar sloten de gemeente en
het aannemersbedrijf een voorlo
pige erfpachtsovereenkomst
voor drie maanden. Later werd
deze termijn op verzoek van Du
Prie met twee maanden ver
lengd. De gemeenteraad sprak
bij die gelegenheid uit dat dat
dan wel als uiterste termijn gold.
Belegger
Du Prie vroeg deze week nochtans
opnieuw om Uitstel. In een brief
aan B en W maakte hij bekend
een ontwikkelingsmaatschappij
te hebben gevonden, die in zijn
plan is geïnteresseerd: de Neder-
landsche Middenstands Finan-
cierings Maatschappij voor Be-
drijfsobjecten N.V..M.B.O. Deze
belegger noemde in een brief vo
rige week aan Du Prie het plan
voor de Sandersgarage "levens
vatbaar", maar stelde ook meer
tijd nodig te hebben om het ver-
keers- en parkeerbeleid van de
gemeente te onderzoeken en zo
te kunnen nagaan hoe de bezet
tingsgraad van de parkeergarage
zou kunnen zijn. Juist daarom
verzocht Du Prie de gemeente -
tevergeefs andermaal om uit
stel. Hij toont overigens begrip
voor het standpunt van B en W:
"Ik heb de indruk dat ze tot het
uiterste zijn gegaan".
Eerder had de aannemer bot ge
vangen bij een bank die niet be
reid was een hypotheek te verle
nen. De opzet van het plan was
dat de aannemer ruim vier mil
joen bij een bank zou lenen en
dat de rest van het benodigde be
drag - één miljoen - door de uit
gifte van aandelen zou worden
verkregen. Leidse winkelbedrij
ven zouden de afnemers van de
aandelen moeten zijn. De ver
koop daarvan is dusdanig tegen
gevallen dat ook de bank er geen
brood in zag om een lening te
verstrekken.
Du Prie meldt in zijn brief aan B en
W dat de M.B.O. vooral geïnte
resseerd is in de parkeergarage,
omdat de gemeente de grond
voor niets ter beschikking heeft
gesteld. "Elke lastenverzwaring
zal de belegger evenwel doen af
haken". De Leidse aannemer is
bereid in een bouwteam van de
gemeente plaats te nemen om op
basis van andere uitgangspunten
een andere parkeergarage San
ders te ontwikkelen.
Concurrent Noorlander bood be
gin dit jaar aan de parkeergarage
met kantoren en winkels op ei
gen kosten te bouwen. Het was
de bedoeling dat het Rotterdam
se bedrijf Parking Europe Be
heer en Exploitatie BV de par
keergarage zou gaan exploiteren.
Adjunct-directeur Swaak van
Het
kaalgeslagen
terrein aan het
Levendaal op de
hoek met de
Korevaarstraat.
Daar moet een
parkeergarage
komen. Maar of
het lukt? Op de
achtergrond links
het
parkeerterrein
van de
Garenmarkt,
openbare
binnenstadsscho-
ol zou verrijzen.
Omdat de
parkeergarage
onzeker is, gaat
de bouw van de
school daar niet
door. Die komt nu
aan de Vliet te
staan. Het is de
bedoeling volgend
jaar met de bouw
te beginnen.
(Foto Dirk Ketting)
Nootiander zegt nuWe
toen met veel enthousiasme en
inzet dat plan gemaakt. Maar
toen we van het gemeentebe
stuur een afschrijving kregen,
hebben we er niets meer aan ge
daan en we hebben de belegger
laten weten dat het plan niet
door zou gaan".
Noorlander gaat proberen dezelfde
belegger nu opnieuw te interes
seren. Swaak, gistermiddag nog
niet officieel op de hoogte ge
steld van het besluit van B en W:
"Laat ik voorop stellen dat ik het
erg jammer vind voor collega Du
Prie. Hij heeft er tenslotte een
hoop tijd in gestoken. Maar voor
ons bedrijf is het natuurlijk ver-
schikkelijk fijn. We gaan weer
met hetzelfde enthousiasme en
dezelfde mzet als destijds ver
der".
De bouw van 230 woningen aan
de Oranjegracht en omgeving
is één grote catastrofe geweest.
Dit is de voornaamste conclu
sie die valt te trekken uit het
onderzoek dat een speciale
commissie uit de gemeente
raad heeft ingesteld naar de
gang van zaken vóór, tijdens
en na de bouw van de wonin
gen.
De bevindingen van de onder
zoekscommissie die deze week
bekend werden gemaakt, zijn
niet schokkend te noemen, wel
verrassend. Met name de rol
van het toenmalige college van
burgemeester en wethouders
is tot dusver onderbelicht ge
weest en door de commissie in
de schijnwerpers gezet. Het
rapport laat in die zin weinig
aan duidelijkheid te wensen
over: het college van B en W is
medeverantwoordelijk voor de
ernstige fouten die zijn ge
maakt door de bouwers en an
dere betrokkenen.
De onderzoekscommissie heeft
ondubbelzinnig aangetoond
dat het gemeentebestuur (met
name de wethouders Waal en
Verboom) verscheidene keren
fout heeft gehandeld en nalatig
is geweest. Merkwaardig in dit
verband is dat de oud-wethou
der van volkshuisvesting, Ver
boom, niet door de commissie
is gehoord. In een toelichting
op het rapport sprak de voor
zitter van de onderzoekscom
missie, het CDA-raadslid Bleij-
ie, zijn twijfel uit over de be
reidheid van de oud-wethou
der om de commissie te woord
te staan.
Aangetoond wordt in het rapport
dat het gemeentebestuur on
voldoende heeft overwogen
wat de consequenties waren
van de bouwplannen die via
een prijsvraag tot stand zijn ge
komen. Het college is eigenge
reid geweest met het aan wij-
adviezen van de dienst ge
meentewerken en van de be
trokken architecten in de wind
geslagen.
Chaotisch
Van een actief coördinerende rol
van de gemeente blijkt uit de
stukken en verklaringen niet
veel. Het toezicht wordt chao
tisch genoemd. Uit getuigen
verklaringen blijkt dat de ge
meente-ambtenaar die belast
was met het dagelijks toezicht
"meer in de keet zat, dan op
het werk". De directievoeren-
de architecten distantieerden
zich van het toezicht op de uit
voering van de cv-installatie
omdat dit uit het bestek ge
haald was.
Uit het rapport blijkt voorts dat
B en W bewust hebben afge
zien van een eindcontrole van
de centrale verwarming. Meest
schrijnend is nog dat een aan
bod vein het bureau Deerns,
om voor de eindcontrole te zor
gen, om financiële redenen
werd afgewezen terwijl vier
jaar later moest worden beslo
ten een onafhankelijk deskun
dige in te huren om de gehele
installatie te laten beoordelen.
Het college treft ook de nodige
blaam waar het de aansprake-
lijkheidsvraag betreft. Uit
niets is gebleken dat voldoen
de juridisch vooronderzoek is
gedaan naar de mogelijkheid
om de AVM, architecten, aan
nemers, adviesbureau en on
deraannemers aansprakelijk te
stellen voor het herstel van ge
breken in de 230 woningen.
Met het verhelpen van de ge
breken is een bedrag gemoeid
van ruim drie miljoen gulden.
Door
Jan Rijsdam
maakt. De onderzoekscommis
sie heeft goed werk geleverd
door de verschillende verant
woordelijkheden voor ge
maakte fouten te ontrafelen.
Volgens de commissie hebben
alle geïnterviewden zeer loyaal
hun medewerking verleend en
is men tijdens de hoorzittingen
zeer openhartig geweest.
Toch heeft de commissie niet al
les boven water gekregen. Ner
gens uit de verklaringen noch
uit de stukken blijkt bijvoor
beeld wie goedkeuring heeft
gehecht aan de door de Am
sterdamse Verwarmingsmaat
schappij uitgevoerde plannen.
De revisietekeningen van de
centrale verwarming zijn niet
boven tafel gekomen. De teke
ningen zijn volgens verklarin
gen wel aanwezig doch de
commissie heeft ze niet kun
nen inzien, omdat ze zoek wa
ren. Ook de schriftelijke ver
slaglegging van de tweede op
levering ontbreekt.
Vragen
Loyaal
Het onderzoeksrapport is tot
stand gekomen door een groot
aantal interviews met betrok
kenen. Duidelijk is gebleken
dat iedereen fouten heeft ge-
Een nadeel van onderzoeksrap
porten is veelal dat ze evenzo-
vele vragen oproepen als
beantwoorden. Het onderhavi
ge rapport zal vermoedelijk na
de vakantie in de Leidse ge
meenteraad worden bespro
ken, zodat het college nog in
staat is de nodige opheldering
te verschaffen. De wethouder
van volkshuisvesting heeft in
elk geval het één en ander uit
te leggen. Aan een schuldbe
kentenis lijkt niemand behoef
te te hebben. De gemeente
heeft ongetwijfeld haar lesje
geleerd. Belangrijker dan de
constatering wie wat fout heeft
gedaan is de vraag of de fouten
die gemaakt zijn in de toe
komst kunnen worden voorko
men. Ook de gang van zaken
rond het inwinnen van juridi
sche adviezen inzake contrac
ten, oplevering en verborgen
gebreken vraagt om duidelijk
heid.
Wethouder Tesselaar heeft bij
herhaling verklaard dat de or
ganisatie van het ambtelijk ap
paraat, en met name het toe
zicht op bouwprojecten, dus
danig is verbeterd dat de ge
maakte bouwfouten vandaag
de dag uitgesloten zijn. Niete-
min komt de onderzoekscom
missie met een aantal aanbeve
lingen waaruit mag worden ge
concludeerd dat verdergaande
verbeteringen mogelijk zijn.
De voorzitter van de onder
zoekscommissie zegt niet de
zekerheid te hebben dat de ge
maakte fouten niet meer kun
nen voorkomen. Met de bouw
van ruim 4000 woningen, in de
Stevenshofpolder, in het voor
uitzicht is dat een niet onbe
langrijke constatering. Te ho
pen valt dat de behandeling
van het onderzoeksrapport in
de gemeenteraad zich daarop
zal richten.
Wethouder Tesselaar (tweede
van rechts) heeft gistermiddag een kijkje genomen in enkele wo
ningen aan de Oranjegracht en Waardgracht waar op dit mo
ment een nieuwe centrale verwarming wordt aangebracht. Mo
menteel is ongeveer een kwart van het werk gereed en de werk
zaamheden verlopen voorspoedig. De heer Venema, van het ge
lijknamige ingenieursbureau dat is betrokken bij het toezicht op
de werkzaamheden, zegt er alle vertrouwen in te hebben dat het
karwei deze keer tot een goed einde wordt gebracht.
(Foto Holvast)
