(On)recht op de arbeids bureaus Balia i-geloof wordt uitgeroeid Onderzoek Leidse Universiteit I IntG^ViSW Geestelijke raad Nederland: "Praktijk verloopt correct" DONDERDAG 7 JULI 1983 PAGINA" 17- Afgelopen zaterdagavond belde ik Erik de Vries, om hem naar zijn in drukken te vragen van de Japanse film Merry Christmasmr. Law rence over de toestanden in een Jappenkamp in Indonesië. Erik de Vries heeft lange tijd in zon Jap penkamp doorgebracht, ik zag hem in dezelfde middagvoorstelling een eindje verderop zitten, maar het leek me toen niet piëteitsvol hem meteen na afloop te vragen of het geschetste beeld overeen kwam met zijn eigen indrukken van toen. Ik zelf vond het niet zon goeie film, en überhaupt ben ik niet zo begeesterd van die plotselinge opbloei van lief devolle belangstelling voor Japan en zijn cultuur, maar dat schijnt, gezien ook de Amsterdam-Berlijn- manifestaties, op het ogenblik een onvermijdelijk Wiedergutma- chungsproces te zijn, waarvoor wij ons met opgeruimd gemoed moeten opstellen. Maar na een week durfde ik Erik wel op te bellen, en ik had mijn naam nog niet genoemd of hij nam als vanzelfsprekend aan dat ik over de ZI-uitzending met Fokker directeur Frans Swarttouw van die ochtend belde. Want Erik ziet en hoort altijd alles wat niet via zijn trap maar via antennes zijn huis binnenkomt. Het was, begreep ik van hem, een hoogst opzienbarend interview geweest, waarin Swart touw zich onbehoorlijk had gedra gen, en interviewer Wim Kayser hem menigmaal op zijn nummer had gezet. Maar daar belde ik dus niet voor, en ik kreeg van Erik te horen dat regisseur Oshima de sfeer heel goed getroffen had, vooral het feit dat hier twee culturen botsten die el kaar absoluut niet konden begrij pen: „We werden dikwijls geslagen door de Japanners, of meer eigen lijk door de Koreanen, maar we wisten dan nooit waarvoor dat was. En daarna vertelde Erik hoe hij on langs in Japan ontvangen was door een tiental hoogwaardige he ren in de Japanse elektronica, die hem kennis lieten maken met hun nieuwste vindingen. De voorzitter vertelde eerst dat hij Erik de Vries in 1938 nog in Eindhoven bij Phi lips had ontmoet, waar hij toen be zig was zijn reputatie als Neer- lands televisiepionier te vestigen, waarna een van de andere heren in het Japans een nieuw snufje uitleg de. Voordat de tolk, aan het einde van s mans verhaal, aan de vertaling kon beginnen, had Erik zachtjes maar voor iedereen toch nog net hoorbaar, „Wakerémasjka! ge mompeld. Ik schrijf het maar even fonetisch. De meeste Japanse heren hadden dat woord, dat toch simpel weg „ik heb het begrepen betekent, op hun gevoeligste antenne opge vangen, en waren toen verstijfd van schrik. De spanning in het zaaltje was te snijden, want zij kenden allen de betekenis van „wa kerémasjka. Elke keer namelijk als de kamp commandant een bekendmaking uit Tokio aan de gevangenen had voorgelezen, moesten de gevange nen in koor „wakerémasjka! roe- I pen. Zo hard zij konden. Want niet alleen de commandant moest het kunnen horen, maar ook de Japan se opperbevelhebber ergens in Zuidoost-Azië, en ook de keizer in Tokio. WAKERÉMASJKA!! En dat dan een uur of anderhalf uur ach ter elkaar, zo hard mogelijk, zodat ze nog vijf dagen daarna zo hees waren dat ze nauwelijks meer met elkaar konden spreken. Toen Erik die herinnering, voor de jongeren onder de aanwezigen, nog even had opgehaaldwas het ijs ge broken, vertelde Erik. Een ex-ge vangene die daar zo onbevangen over kon praten, dat luchtte op! Enfin, afgelopen maandag las ik in de krant dat Wim Kayser in ZI niet het interview met Swarttouw had uitgezonden, maar het voorge sprek, dat ook al op de band was opgenomen, en dat niet tot het werkelijke interview had geleid. Mijn eerste gedachte was: zoiets kun je niet maken zonder de toe stemming van het slachtoffer, dat zich er blijkbaar niet van bewust was dat dit geprikkelde voorge sprek ook al werd opgenomen. Ik heb nu in Vrij Nederland een zeer lang uittreksel uit het uitge zonden niet-interview gelezen, en ik moet toegeven dat de verleiding om zoiets uit te zenden bijzonder groot moet zijn geweest. Swart touw maakt, blijkens de gesprek ken, de indruk zwaar overspannen te zijn, en dan val ik nog niet eens over zijn (hoe zal ik dat zeggen plastische woordgebruik, want dat kun je in alle kringen in „voorge sprekken die niet voor uitzending bestemd zijn opvangen. Nu heb ik, als aanwezige bij een fo rum in The Movies over kruisraket ten en dergelijke Wim Kayser als forumlid horen „discussiëren met generaal Berkhoff, en ik moet zeg gen dat hij daarbij bepaald niet wist te ontkomen aan (hoe zal ik dat nou eens zeggen?) „de arrogan tie van de macht. Een microfoon is ook een soort kruisraket, waarmee de beheerder zorgvuldig en liefst ook voorzichtig dient om te gaan. Het is onverstandig om aan alle verleidingen waaraan wij bloot staan toe te geven, en het was, jour nalistiek gezien, onbehoorlijk om dat niet-interview uit te zenden. Maar Swarttouws houding was toch ook onbehoorlijk? Natuurlijk, maar dat kun je toch niet compen seren door eigen onbehoorlijk ge drag? door Anneloes Timmerije Als de regering baar zin krijgt, kan een werknemer (afgezien van de opzegtermijnin de toekomst binnen een maand op straat komen te staan. In bet streven naar de versoepe ling van regelgeving voor bet bedrijfsleven, tegenwoordig aangeduid met de term 'dere gulering', deed de adviescom missie Van der Grinten vorige week onder meer het voorstel voor vereenvoudiging van bet ontslagrecht. Hierdoor ont staat de situatie, dat een aan vraag voor ontslag op bet ar beidsbureau binnen een maand moet zijn behandeld. Is dat niet gebeurd, dan kan een werkgever iemand zonder toestemming ontslaan. Mr. P.F. van der Heijden, mede werker sociaal recht aan de Leidse universiteit, heeft zo juist een onderzoek voltooid naar de ontslagprocedure op bet arbeidsbureau. Zijn conclusie: de behandeling van ontslagzaken op arbeids- bureau's schiet op vele terrei nen tekort. De beginselen van behoorlijke rechtspraak wor den daardoor nu al met voe ten getreden. Als bet arbeids bureau nu nog maar een maand de tijd krijgt kan dat, vreest bij, alleen nog maar er ger worden. «r Van der Heijden: niet meer dan fatsoenlijk. (Foto Holvast) ln de huidige situatie dient de werkgever een aanvraag voor ont slag in bij het arbeidsbureau. De directeur van het arbeidsbu reau neemt die aanvraag in behandeling. Samen met de com missie voor ontslag, bestaande uit vertegenwoordigers van wer- nemers- en werkgeversorganisaties en de arbeidsinspectie, wordt de aanvraag gefiatteerd of afgekeurd. De termijn waar binnen de behandeling moet zijn afgerond bedraagt een maand of vijf. In haar advies aan de regering heeft de commissie Van der Grin ten aanvankelijk gepleit om ontslagenzaken geheel buiten het arbeidsbureau om te regelen. Het ontslag zou dan achteraf door bij de kantonrechter kunnen worden aangevochten. Van der Heijden: "De kracht van de procedure is juist, dat de ar gumenten van de partijen kun nen worden gehoord vóórdat het ontslag een feit is. Ik ben daarom blij, dat het kabinet de minder vérstrekkende variant van de commissie Van der Grinten heeft overgenomen. Ik ga er van uit, dat de ontslag procedure als rechtspraak moet worden gezien, omdat er sprake is van het beslechten van een geschil. Vervolgens vind ik, dat die rechtspraak be hoorlijk moet worden uitgeoe fend. In mijn onderzoek (ver richt bij het Gewestelijk Ar- beids Bureau in Amsterdam, red.) heb ik de procedure op het arbeidsbureau getoetst aan de beginselen van behoorlijke rechtspraak". Bindend Bij die toetsing kwam Van der Heijden tot de conclusie dat de procedure op praktisch alle fronten afwijkt van de gang van zaken, zoals die bij recht spraak moet worden gehan teerd. Zo ontbreekt er een bindende schriftelijke procedurerege ling. Er staat met andere woor den niets op papier, zodat het "slachtoffer", in dit geval de werknemer, niet op de hoogte is van zijn rechten en plichten. Maar ook de werkgever en zelfs de ambtenaren van het ar beidsbureau weten eigenlijk niet goed waar zij aan toe zijn. Er staat bijna niets vast, dus kan er ook niet worden ge toetst. Tijdens de behandeling van de ontslagaanvraag is het de taak van de directeur de beide par tijen (werkgever en werkne mer) te horen. Uit het onder zoek van Van der Heijden blijkt, dat werkgevers over het algemeen meer worden ge hoord dan werknemers. Bij be hoorlijke rechtspraak moeten beide partijen evenveel gele genheid krijgen hun argumen ten naar voren te brengen; het principe van hoor en weder hoor. Vergelijk de situatie in de rechtszaal, waar de zaak wordt uitgevochten in bijzijn van alle partijen. Is het ontslag -na overleg met de ontslagcommissie- een feit, dan zou dat volgens Van der Heijden behoorlijk moeten worden beargumenteerd. In zijn onderzoek constateert hij echter, dat in vele gevallen slechts gebruik wordt gemeekt van een éénregelig standaard briefje. Tweeledig Van der Heijden: "Mijn bezwaai tegen het verkorten van de ter mijn voor de behandeling van een ontslagaanvraag is tweele dig. Ten eerste kan dit wille keur in de hand werken. Een directeur van een arbeidsbu reau krijgt jaarlijks duizenden aanvragen te behandelen. Een werknemer zou dus ontslagen kunnen worden alleen vanwe ge tijdsgebrek voor de behan deling van zijn zaak. Ten twee de zou het veel te ver gaan, de directeur van een arbeidsbu reau met een dergelijke verant woordelijkheid op te zadelen". "In het algemeen zijn de mensen op deze post geen juristen. Zij zijn vooral bemiddelaar en zijn zodoende specialiseerd op het gebied van de arbeidsmarktpo litiek. De directeur van een ar beidsbureau is dus zowel ont slagvergunningverlener als ar beidsbemiddelaar. Je zou daar om kunnen twijfelen aan zijn deskundigheid op het gebied van -het ingewikkelde- ont slagrecht. Bovendien is het de vraag, of de objectiviteit van de directeur is gewaarborgd, om dat hij in feite twee verschil lende belangen dient. Dit be zwaar geldt vooral de kleinere arbeidsbureaus die niet of nau welijks over een afdeling be schikken met specialisten (ju risten) op het gebied van ont slagrecht". Soelaas Versoepeling van het ontslag recht, zoals vorige week door de regering is voorgesteld, dient zeker het belang van de werkgever. De algemene klacht van die kant is immers, dat men voorzichtig is met het aannemen van nieuw perso neel vanwege de ingewikkelde en langdurige ontslagprocedu res. Of er ook is gekeken maar het belang voor de werknemer mag worden verondersteld, maar het is wel duidelijk, dat dit voorstel hem weinig soe laas biedt. Van der Heijden springt met de uitkomst van zijn onderzoek middenin de onderhandelin gen. "Juist nu die veranderin gen voor de deur staan is het misschien mogelijk voorstel len voor verbetering van de ontslagregeling mee te nemen. Ik zou er dan ook voor willen pleiten de aanvragen op een doeltreffender manier aan te pakken. Je zou de zogenaamde formele aanvragen (ontslag als gevolg van bedrijfssluitingen e.d.) via een standaard-proce dure kunnen afhandelen. For meel blijven deze beslissingen natuurlijk aanvechtbaar, maar als een bedrijf gewoon geen werk meer heeft, zet verweer geen zoden aan de dijk. Voor wat ik de inhoudelijke geval len noem (ontslag als gevolg van een geschil tussen werkge ver en werknemer, b.v. het niet geschikt zijn voor een bepaal de baan) komt dan tijd vrij die kan worden besteed aan inten sievere behandeling van deze zaken. Op deze manier zal er nauwelijks extra personeel no dig zijn, omdat werken volgens een standaard-procedure veel sneller gaat". Mensenrechten Samengevat pleit Van der Heij den in zijn rapport vooral voor een procedure, waarin de rech ten en plichten van de werkne mer zijn gewaarborgd. In de huidige situatie staat de behan deling van de werknemer op gespannen voet met de ele mentaire beginselen van recht spraak. Het enige waarop de ambtenaren van het arbeids bureau zich kunnen beroepen is het zogenaamde "Voor- schriftenboek". Maar de daarin beschreven procedure is on volledig. Werknemers1 zijn hiervan niet op de hoogte, dus is het voor hen onbruikbaar. Een behoorlijke schriftelijke procedure is volgens Van der Heijden ook noodzakelijk waar het gaat om algemene informa tie van het arbeidsbureau voor zowel werknemers als werkge vers. "Bovendien", zegt Van der Heij den, "vermeldt het Europees verdrag voor de rechten van de mens, dat bij de vaststelling van burgerlijke rechten en plichten, iedereen recht heeft op een goede procedure. Het zou daarom niet meer dan fat soenlijk zijn, die goede proce dure ook toe te passen in de ontslagregeling". "Een wereldwijde religieuze beweging wordt in haar land van oorsprong met uitroeiing bedreigd, alleen omdat zij als ketters wordt beschouwd". De nationale geestelijke raad van de Baha'is in Nederland deelt in een open brief mee, dat in verscheidene delen van Iran de vervolgingen tegen de Bahé'i- gemeenschap verder oplaaien. Vorige maand zijn zeventien leden van deze beweging door ophanging ter dood gebracht omdat ze bij hun overtuiging bleven en hadden geweigerd moslim te worden. In Teheran zijn twee vooraanstaande Ba- hé'is ontvoerd. Over hun ver blijfplaats en lot is niets be kend. In het dorp Ival werden 130 Ba- hó'is bijeengedreven op een ommuurd veld. Drie dagen lang kregen ze geen eten en drinken. Hun werd beloofd, dat ze naar huis terug konden als ze hun geloof maar afzwoe ren. Toen na drie dagen nog niemand aan deze druk had toegegeven, werden ze op 1 juli vrijgelaten. Maar nog diezelfde nacht werden hun huizen over vallen en moest ieder z'n toe vlucht zoeken in de omringen de bossen. Ook hun lot is duis ter. "De overheid en de geestelijk heid van Iran zijn erin ge slaagd, een religieuze hetze te creëren, die in omvang en in tensiteit doet denken aan de donkerste perioden in de mid deleeuwen", schrijft de natio nale geestelijke raad van Ne derland. "Als de publieke opinie in de we reld zich hiertegen niet verheft, moet voor het lot van de 300.000 Iraanse aanhangers van het Bahd'i-geloof ernstig worden gevreesd. Het is onaanvaard baar, dat in deze tijd een bewe ging met idealen en doelstellin gen die alleen het welzijn van de mensheid beogen en die op geen enkele wijze subversief (ontwrichtend) zijn, met uit roeiing wordt bedreigd". tseroepen Hervormde Kerk: beroepen te Hoogblokland H. C. Bult man Schoonhoven, te Oud-Al- blas M. A. van den Berg El- burg; aangenomen naar Oost- Vlieland (hervormd-gerefor meerd 'Samen op weg') J. L. Keijzer (hervormd) Zeist. Gereformeerde Kerken: aange nomen naar Abcoude A. Fer- werda (zendingspredikant) Hoenderloo. Op 18 juli is het veertig jaar ge leden, dat de gereformeerde emeritus-predikant dr. J. M. Vlijm (Leiden) in Ameide tot predikant werd bevestigd. Na Ameide werkte dr. Vlijm een aantal jaren in zendingsdienst op Midden-Java. In 1958 kwam hij naar Nederland terug en werd hij predikant in Voor burg. Van 1964 tot 1977 was hij studentenpredikant in Leiden, daarna tot aan zijn emeritaat in 1982 wetenschappelijk hoofd ambtenaar aan de theologische faculteit van de Vrije Universi teit in Amsterdam. In Haastrecht is, 73 jaar oud, de hervormde emeritus-predikant G. de Pater overleden. Vele ja ren was hij daar godsdienston derwijzer en preekte hij in de hervormde evangelisatie. Hulp in het pastoraat verleende hij in Waarder, Amstelveen en Vinkeveen. Oprichter was ds. De Pater van het hervormd-ge- reformeerde gezinsblad 'Om Sions Wil'. Verhuizing. De Generale Dia- konale Raad van de Hervorm de Kerk wordt met ingang van 1 januari 1984 verplaatst van Utrecht naar Driebergen. In Utrecht zat de raad te krap. Door vermindering van de overheidssubsidies aan 'Kerk en Wereld' in Driebergen en in krimping van het werk kwam daar ruimte vrij. Hulp. De commissie 'Wereld- diakonaat' van de hervormde Generale Diakonale Raad heeft f. 25.000 gegeven voor hulp aan Ethiopië, dat door droogte en strijd wordt geteis- Rampzalig Herinvoering van de dood straf in het Verenigd Konink rijk zou rampzalig zijn voor Noord-lerland, en de nu al ex plosieve en gevaarlijke toe stand nog verslechteren. Dat hebben de rooms-katholiéke bisschoppen van Noord-ler land verklaard naar aanlei ding van het komende debat in het Britse Lagerhuis over her invoering van de doodstraf. Ook de corpmissie voor sociale zaken van de rooms-katholieke bisschoppenconferentie van Engeland en Wales wijst herin voering af. "Het zou de samen leving meer schaden dan het geweld dat door de doodstraf bestreden moet worden", zei bisschop Harris van Middles brough, voorzitter van de com missie. "Doodstraf is nog nooit een effectief middel gebleken om geweldsmisdaden te be heersen". Uit anglikaanse kringen klinken eveneens afwijzende stemmen, maar de voorzitter van het 'Huis van leken' van de angli kaanse synode, O. Clark, ont kent, dat héél de kerk tegen herinvoering zou zijn. "Ik ben het langzamerhand beu, dat al lerlei kerkelijke organen pre tenderen namens de hele kerk te spreken", zei hij. De Italiaanse autoriteiten heb ben twee Duitse vredeswer- kers, die op Sicilië meewerk ten aan acties tegen de voorge nomen stationering van 112 kruisraketten, het land uitge zet. Uit verscheidene landen gaan le den van de vredesbeweging naar Comiso om aan acties mee te doen. Het Interkerkelijk Vredesberaad in Nederland (IKV) heeft oud-medewerker Imco Brouwer voor een half jaar uitgezonden. Hij moet ook het contact onderhouden tussen het IKV en de Italiaanse vre desbeweging. De rooms-katholieke bisschop pen van Argentinië spreken zich in een verklaring uit voor terugkeer naar de democratie en tegen pogingen tot een staatsgreep. "Medezeggen schap van het volk is de beste correctie op misstanden zoals armoede en werkloosheid". (De junta heeft verkiezingen in oktober beloofd en overdracht van de macht aan een burger regering in januari volgend jaar). De bisschoppen betreuren de terroristische acties, martelin gen en moorden van de laatste jaren. Zij pleiten voor vak bondsvrijheid, maar "vakbon den moeten zich niet ongepast bij de politieke partijen aan sluiten". "Voor de ontwikke ling van een politiek die het al gemeen belang dient is stabili teit beslist noodzakelijk". Van der Heijden deed zoals ge zegd zijn onderzoek bij het arbeidsbureau in Amster dam. Daartoe heeft hij zo'n 1500 dossiers uit 1954, 1964, 1974 en 1979 onderzocht. Na de publicatie van zijn on derzoek dinsdag in de kran ten, werd hij van repliek ge diend door de directeur van het Amsterdamse arbeids bureau J. de Lange. Deze meent dat "toetsing aan de beginselen van behoorlijke rechtspraak" niet mogelijk is, omdat de bevoegdheden voor het arbeidsbureau apart zijn vermeld in een wettelijke regeling en de vergelijking met de normale rechtspraak dus niet opgaat. "Bovendien heeft hij verou derde gegevens gebruikt. De laatste tijd is er zeer veel ten goede veranderd in de hele gang van zaken bij het ar beidsbureau. De dossiers die Van der Heijden heeft onder zocht uit '79 vormen slechts een klein steekproefje in het onderzoek. Ik ben het welis waar eens met zijn kritiek dat er geen behoorlijke schriftelijke procedurerege ling bestaat, maar in de praktijk verloopt de behan deling van een ontslagaan vraag correct. Hij mag daar om niet de conclusie trek ken, dat dit niet het geval zou zijn". "Hetzelfde geldt voor de openbaarheid van de ontslagprocedure. In de wettelijke regeling staat dat er geen openbaarheid is voor wat betreft de behan deling van een ontslagaan vraag. Zijn kritiek op dit punt is dus niet steekhou dend", aldus De Lange. De ontslagambtenaren van het Leidse arbeidsbureau, drs. M. Rutters en H. Kis- man, menen evenals De Lan ge, dat de kritiek van Van der Heijden is achterhaald. Zij wijzen daarbij op de komst van de rechtswinkels, instituten voor burger rechtshulp en pro deo-advo- caten. "Als wij bijvoorbeeld het principe van hoor en weder hoor zouden verwaarlozen, springen deze mensen ons meteen op de nek. Boven dien is men over het alge meen veel mondiger gewor den. Zo krijgen we veel vra gen over de voortgang van de ontslagbehandeling. Door ons wordt altijd, hetzij telefonisch, hetzij schrifte lijk geantwoord". Kisman benadrukt daarbij, dat het nimmer voorkomt, dat de ene partij vaker wordt ge hoord dan de andere. Rutters: "Omdat er geen spra ke is van normale recht spraak, beschikt de direc teur van een arbeidsbureau ook niet over de instrumen ten die een kantonrechter heeft. Zo kan hij nooit ie mand onder ede verhoren, hij kan geen getuigen oproe pen. En -bij een eventuele openbare behandeling van de zaak- kan hij niemand dagvaarden. Dus kan de ene partij wegblijven als hij geen zin heeft in een con frontatie". Voor wat betreft de onpartij digheid van de directeur van het arbeidsbureau, die door Van der Heijden in twijfel wordt getrokken, meent Rutters dat deze wel degelijk is gewaarborgd. "De commissie die moet be slissen over het ontslag moet een unaniem advies uitbrengen. De commissie bestaat uit vertegenwoordi gers van werkgevers- en werknemersorganisaties èn iemand van de arbeidsin spectie. En het gebeurt ei genlijk nooit, dat de leden het niet eens worden". Kisman is het echter eens met Van der Heijden waar het gaat om de motivering van ontslag. "Deze is zeker te summier. Maar er wordt de laatste tijd hard aan ge werkt om deze situatie te verbeteren. Voor het overige vind ik de kritiek zoals deze in het rapport wordt geuit niet van toepassing, zeker niet op de Leidse situatie".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1983 | | pagina 17