Voor tien cent met
Eltax de stad door
Weer actie tegen vandalisme
Schade aan wegen
Politie ook in zomervakantie actief
Morspoort in
de steigers
Vervoersbedrijf vijftig jaar geleden opgericht
"Wél reden
om feest
te vieren
ZATERDAG 2 JULI 1983
f Leiden
LEIDEN - Tijdens de zomer
vakantie van de Leidse scholen
zal de politie weer extra aan
dacht besteden aan vandalisme
door jongeren. Dit gebeurt in na
volging van het project tijdens
de Paasvakantie toen de politie
ook al extra mankracht inzette
om het vernielen in scholen te
voorkomen. Dit project werd
succesvol afgesloten: het aantal
meldingen van vandalisme steeg
en daarmee ook het aantal aan
houdingen.
Bedoeling is dat niet alleen de poli
tie extra toezicht houdt op scho
len en andere gebouwen die vaak
doelwit zijn van vernielingen.
Ook de leiding van de scholen
dient een oogje in het zeil te hou
den en onmiddellijk aangifte te
doen. Bij aanhouding van een
vandaal wordt bij wijze van uit
zondering de naam doorgegeven
aan de benadeelde. Zo kan de
vandaal zelf voor de kosten van
de schade opdraaien.
'Door een effectiever optreden van
de politie kan het vandaüsme
verminderen", zo stelt commis
saris H.W. van Voorden in een
rapport van de politie over van
dalisme. "De politie dient mel
dingen van vernielingen serieus
te nemen en zonodig extra te sur
veilleren. De wijkagent kan daar
bij een belangrijke rol spelen".
Verder vindt Van Voorden dat
de scholen het vandalisme kri
tisch aan de orde moeten stellen
in de les. "De betekenis van het
schoolgebouw in de buurt moet
voor een ieder duidelijk zijn".
Zelfs oppert de commissaris om
leegstaande lokalen tot perma
nente woonruimten in te richten,
zodat er vrijwel altijd 'bewaking'
aanwezig is. Op het gebied van
sport en recreatie zouden ten
slotte meer activiteiten georgani
seerd moeten worden voor de
jeugd. De aanleg van fietscross-
terreinen is dringend gewenst,
aldus de commissaris.
Verveling
Naast de politie heeft ook de ge
meente zich de laatste tijd gebo
gen over het probleem vandalis
me. In een ambtelijke discussie
nota, die maandagavond door ge
meenteraadsleden wordt bespro
ken, wordt voorgesteld een pro
ject op te zetten. Dat zou zich
vooral moeten richten op de vrij
etijdsbesteding van jongeren
tussen de twaalf en achttien jaar.
Ook moet worden ingegaan op
de vragen en individuele proble
men van die jongeren.
Juist daar liggen namelijk vaak de
oorzaken van vandalisme. Door
verveling en problemen in het
gezin of op school hebben veel
jongeren zich tussen hun tiende
en twintigste levensjaar wel eens
schuldig gemaakt aan vernielin
gen. Zo werden er vorig jaar in
Leiden 830 gevallen van vernie
ling gemeld en daarbij nog eens
102 gevallen van baldadigheid.
Volgens de politie vond het
meeste vandalisme plaats in de
Merenwijk, Leiden Noord en de
binnenstad.
In die delen van de stad zou het
project dan ook op vaste tijdstip
pen bereikbaar moeten zijn, al
dus de discussienota. En dan op
tijden dat jongeren hun vrije tyd
buitenshuis doorbrengen, bij
voorbeeld tussen vier en tien
uur. Voor het project zijn onge
veer 60 werkuren per week nodig
en dat zal een investering van
90.000 gulden vragen. Dit kan
worden bekostigd uit het geld
dat is gereserveerd voor het her
stellen van scholen die zijn ver
nield.
"De praktijk heeft geleerd dat jon
geren niet worden aangesproken
door de 'praters' uit de hulpver
lening. Wel door echte activitei
ten die hun positie daadwerke
lijk verbeteren", zo wordt in de
nota gesteld. "Het project moet
dan ook worden opgezet vanuit
een instelling die ervaring heeft
met dergelijke jongeren. Dat is in
Leiden de stichting Jeugd en Ge-
LEIDEN - Het afgelopen jaar is voor bijna 130.000 gulden schade aange
richt aan verhardingen en wegmeubilair in de gemeente Leiden.
In negenenzestig gevallen zijn degenen die verantwoordelijk zijn voor de
aangerichte schade door de gemeente aansprakelijk gesteld. Het be
drag aan schade veroorzaakt door onbekende daders is het grootst en
bedraagt jaarlijks circa 80.000 gulden. Het aantal aansprakelijkheids
stellingen dat wordt verstuurd is de afgelopen twee jaar wel gestegen
van tien naar negenenzestig.
Door gebreken aan wegen wordt ook de gemeente regelmatig aansprake
lijk gesteld voor geleden schade door derden. Hiervoor is de gemeente
verzekerd. Het aantal gemelde aansprakelijkheidsstellingen die door
de verzekering als gegrond werden beschouwd en werden uitbetaald
bedroeg in 1982 vier. Het totaalbedrag dat werd uitgekeerd bedroeg
ruim 12.000 gulden. In vijf gevallen werd de aansprakelijkheidsstelling
ongegrond verklaard en werd niet uitbetaald. Schade van een geringe
omvang (onder de 250 gulden) vallen onder het eigen risico van de
gemeente.
LEIDEN - De Morspoort staat in
de steigers. Het monument zal de
komende maanden een ingrij
pende restauratiebeurt onder
gaan. Over ongeveer driekwart
jaar moet de Morspoort in oude
luister zijn hersteld.
Het is de bedoeling van de ge
meente dat het bouwwerk na de
opknapbeurt gebruikt gaat wor
den, bijvoorbeeld als vergader
ruimte voor de buurt. Het monu
ment zal daarom aan de eisen
van deze tijd worden aangepast.
Er komen onder meer een toilet
en een doucheruimte in het mo
numentale bouwwerk. Met het
herstel is een bedrag van ruim
zeven ton gemoeid.
De officiële openingshandeling verricht door minister Brinkman steen in de muur mer daarop zijn
van de restauratie werd onlangs (WVC). Hij metselde een gevel- initialen: L.C.B.
De stenen Morspoort werd in de ja
ren 1667-1669 gebouwd. Daar
voor stond er een houten poort,
die in 1611 werd neergezet in ver
band met de stadsuitbreiding
aan het einde van de toenmalige
Kleistraat. De poort werd in die
jaren ook wel Galgepoort ge
noemd, omdat in een naburig
terrein - het Galgenveld - de
stoffelijke resten van terechtge-
stelden aan een galg werden ge
hangen. Waarmee de burger
moest worden duidelijk gemaakt
dat het verstandiger was om zich
netjes te gedragen.
De Morspoort in de steigers voor een ingrijpende restauratiebeurt. De
poort wordt aan de eisen van deze tijd aangepast, zodat er in de toekomst
gebruik van kan worden gemaakt.
(Foto Holvast).
begrip
Eltax-auto's. De gele pijl op de voordeur t
LEIDEN - De directeur van de
huidige Eltax, H.L. van Gul
den vindt dat er zeker wel re
den is om feest te vieren. Hij
is het helemaal niet eens met
de vroeger Eltax-chauffeurs
Van Maasdam en Kantebeen
dat zijn bedrijf niets te ma
ken heeft met de oude Eerste
Leidse Taxicentrale die in
1963 alle activiteiten staakte.
De gebroeders Van Ulden had
den de Eltax in 1933 opgezet
en hadden er dertig jaar later
genoeg van. Van Gulden:
"Toen daarmee gestopt werd,
is het taxi-gedeelte in andere
handen overgegaan. De naam
Eltax bleef dus gewoon be
staan".
Eén van de oude
Opeltjes waarmee
de broers Van
Ulden in 1933 de
Eltax begonnen.
Ruim twee weken geleden, 17 juni om precies te zijn, was
het vijftig jaar geleden dat de vijf gebroeders Van Ulden
de Eltax begonnen. Tot 1963 stond de Eerste Leidse
Taxicentrale voor goedkope taxiritjes en geregelde
busdiensten binnen de stadsgrenzen. De buslijnen
werden in dat jaar overgenomen door de NZH, de taxi's
bleven onder dezelfde naam, maar onder andere leiding
doorrijden. Over die eerste dertig Eltax-jaren bijgaand
verhaal.
LEIDEN Piet Kantebeen
maakt een weids gebaar
met zijn handen: Zó'n
grote advertentie stond er
in de krant. Eltax viert
vijftigjarig bestaanZijn
ex-collega Piet van Maas
dam schudt misprijzend
het hoofd: Maar dat is
toch puur surrogaat. Dat
is toch pronken met ander
mans veren".
Van Maasdam en Kantebeen vin
den: de Eltax van nu heeft niets
te maken met de onderneming
die vijftig jaar geleden werd op
gericht. Daarom zegt Van Maas
dam: "Het is toch geen stijl dat
ze nu zo'n feest gaan vieren".
Van Maasdam en Kantebeen, twee
chauffeurs van het eerste uur.
Van Maasdam kwam in septem
ber 1933, een paar maanden van
het begin. Kantebeen in '37. Hij
zegt: "Iedereen probeerde toen
bij de Eltax te komen. Het loon
was er goed".
De vader van Niek Bavelaar kwam
net voor Piet Kantebeen bij de
Eltax. Zoon Bavelaar: "Zodoen
de dat ik er geïnteresseerd in ben
geraakt. Via mijn moeder ben ik
bij Van Maasdam en Kantebeen
terecht gekomen. En bij me
vrouw Van Ulden, de weduwe
van Aad (één van de oprichters).
Die heeft me vreselijk geholpen
met foto's en informatie. Zij
bracht me ook in contact met Pe
ter Hoope".
Peter Hoope is wat je noemt een
busfanaat: "Ik ging vroeger altijd
met de Eltax van school naar
huis. Langzamerhand groeide de
belangstelling, je leert de chauf
feurs kennen. Op het laatst ging
ik wel hele dagen mee".
Beiden bekijken nu de mogelijk
heid om met het verzameld ma
teriaal een gedenkboekje samen
te stellen.
Garage
Het jaar is 1933: aan de Hoge Rijn
dijk hadden de gebroeders Van
Ulden een garage. Daar waar nu
het Tapijtcentrum zit. Het waren
slechte tijden. Als dealer van
Opel kregen de broers elk jaar
een hele nieuwe lading Opeis en
die raakten ze aan de straatste
nen niet kwijt. Eén van hen moet
toen op het idee zijn gekomen:
waarom verkopen we die auto's
niet aan ons zelf?
Zo gezegd zo gedaan. Vanaf negen-
De vader van Niek Bavelaar aan
het eind van de jaren veertig met
één van de Eltax-bussen voor de
garage aan de Hoge Rijndijk.
tien juni reden zes Opeis rond
met een gele pijl, het herken
ningsteken van de Eltax. Van
Maasdam: "Die Opeltjes waren
zo klein. Twee dikke mensen
kwamen achterin knel te zitten".
Kantebeen: "De Eltax was zeer
vooruitstrevend voor die tijd.
Vroege en late diensten en hart
stikke goedkoop. Ze gingen er
gewoon van uit: de taxi is er voor
iedereen. Voor een dubbeltje
kon je van het station naar de
Wilhelminabrug". Voor tien cent
de stad door, het kon met de El
tax tot 1954.
Van Maasdam: "Als ze het vandaag
de dag hebben over banen
scheppen, dan moet ik denken
aan Van Ulden. Die durfden toen
toch maar een bedrijf op poten te
zetten. Met alle risico's".
De Eltax draaide goed. Kantebeen:
"Het liep als een spoor". Gepro
beerd werd het succes te imite
ren. Van Maasdam: "Sommigen
zelfs ook met zo'n gele pijl. Daar
hebben de Van Uldens toen nog
een rechtszaak van gemaakt".
Bussen reden er niet in die tijd
door Leiden. De opkomst van de
Eltax was de doodsteek geweest
voor de Leidse autoboxencentra-
le, zegt Hoope. "Die dubbeltjes
taxi pakte de passagiers weg".
Een gat in de markt dachten de
broers Van Ulden, al noemde je
dat toen nog niet zo.
Ringlijn
Begonnen werd met de K-lijn, die
naar de Kooi ging, en de S-lijn
die richting Tuinstadwijk reed.
In 1937 kreeg je de ringlijn: langs
de singels en dan werden er ook
nog een paar andere stukjes bij
genomen.
Kantebeen: "Nee, ik zelf reed in
die jaren nog niet op die bussen.
Dat was een hele eer, daar had
den ze aparte chauffeurs voor.
Een nieuwe mocht er alleen
maar naar kijken. Pas als je bleek
het een beetje te kunnen, dan
werd je reserve".
Na de oorlog mocht Kantebeen wel
op de bus. Overigens niet direct.
Het duurde even voor de Eltax
weer mocht gaan rijden. Van
Maasdam: "Ze kregen daar eerst
geen vergunning voor. Toen zijn
ze handtekeningen gaan opha
len. Nou, d'r werd in de Kooi
huis-aan-huis getekend".
Behalve stadsvervoer deed de El
tax (inmiddels stond de garage
aan de Haarlemmerstraat) ook
aan toerbussen. Al voor de oor
log trouwens. Bavelaar: "Maar
daar is niet veel over bekend".
Bavelaars vader was in de jaren
vijftig veel op pad met de toer-
bus. "Dan ging hij naar Spanje.
Hij nam dan wel van alles mee,
maar echt leuk vonden we het
Chauffeurs van de Eltax verzameld voor de fotograaf "Van die Franse petten", herinnert Piet Kantebeen zich.
"En die uniformen kwamen pas later, volgens mij van Peek".
over de vergunning en kort daar
op werden alle Eltax-lijnen over
genomen door de Noord-Zuid
hollandse. De Van Uldens had
den het wel bekeken. Kante
been: "Ja, in wezen waren het
ook gewoon lorreboeren natuur
lijk. Ik bedoel, als ze ergens een
kwartje meer konden verdienen,
dan gaven ze het ook zo op". Het
taxibedrijf werd vrijwillig opge
geven en de toerdiensten gingen
nog een tijdje door onder de
naam Eltours.
De Van Uldens, daar zijn ze alle
vier van overtuigd, hebben nog
een flink bedrag gevangen bij de
verkoop van de naam Eltax. Dat
was toch immers een begrip in
de stad.
Niek Bavelaar wil nu, twintig jaar
later, weer iets van die historie
oproepen. Samen met Peter
Hoop zoekt hij foto- en informa
tiemateriaal bij elkaar. Bavelaar:
"Het is toch raar dat alle belang
stelling hier zo is toegespitst op
de tram. Van de Eltax is maar
weinig bekend, in het gemeen
tearchief bijvoorbeeld hebben ze
niet meer dan een paar foto's".
Als alles lukt willen Peter Hoope
en hij, zoals gezegd een boefje
samenstellen over de Eltax. Ter
nagedachtenis van de dubbel
tjestaxi, de K-lijn en de toerritjes
naar Spanje.
Bonnetjes
Taxi's had de Eltax ook nog altijd,
al ging het daar toen wel wat
minder mee. Inmiddels ook een
stuk duurder geworden natuur
lijk. De taxichauffeurs werkten
nog wel altijd met bonnetjes. De
passagier zei waar hij naar toe
moest, de chauffeur rekende uit
hoeveel bonnetjes dat kostte en
gaf die aan de passagier.
Dat systeem heeft Piet Kantebeen
bijna nog eens een half weekgeld
gekost. Hij had een kerel naar
Utrecht gebracht en die kon de
zeven gulden veertig niet beta
len. Hij zou het wel overmaken
en na lang aarzelen vond Kante
been dat goed. Stom natuurlijk,
want wat er ook kwam, geen
geld.
Op een dag stuurt Kantebeen er
een sterk Utrechts vriendje op af.
Tevergeefs. Die vent liet gewoon
zijn bonnetjes zien en zei: kijk
maar, ik heb betaald. Kantebeen
is zelf ook nog eens naar Utrecht
geweest, hij belandde zelfs op
het politiebureau. Maar de in-
Bart Jungmann
specteur zei: ik geloof je best,
maar die vent heeft die bon
netjes. Ik kan hem niks maken.
Baas Aad boos dat ik de hele dag in
Utrecht had gezeten. Dus ik leg
het hele gevalletje uit. Geeft-ie
me aan het eind van de week het
loonzakje en fluistert: ik heb er
zeven gulden veertig bij gedaan.
Maar dat moet je tegen niemand
zeggen, anders hebben ze straks
allemaal zo'n ritje".
Zo waren de Van Uldens ook weer,
wil Kantebeen er maar mee zeg
gen. Er werd een hoop kwaad
van ze gesproken in de stad.
"Maar ik zal de Eltax nooit afval
len. Het was een goeie baas".
Tram weg
Na de bloeiperiode '53-'58 (in 1953
werd aan de Zoeterwoudseweg
een grotere garage gevonden)
ging het minder met de Eltax,
weet Peter Hoope. De tram ging
weg en je kreeg de stadsdiensten
van de NZH. Toen ook nog spe
ciale overstapjes NZH-Eltax, dat
luidde min of meer het einde in.
De gemeente ging moeilijk doen
thuis niet. Je zag hem de hele zo
mer niet".
Kantebeen: "We hadden in die tijd
ook veel dagtrips. Dan verscheen
er begin van het jaar een adver
tentie in de krant met alle trips er
in. Uitknippen en bewaren,
stond er dan altijd bij".
Eén van de onaangenaamste klus
jes in die sector was het zondag
se ritje naar Zoeterwoude. Kan
tebeen: "Iedere chauffeur had de
schurft aan die zondagen". Van
Maasdam: "Je moest dan kerk
gangers ophalen in Zoeterwou
de. Eén of andere zwarte kousen-
kerk of zo". Kantebeen: "In de
garage zeiden ze altijd: neem de
strontwagen maar mee. Ik heb
toen een keertje zo'n mooie toer-
bus meegenomen. Kon ik een
lekker pittig stukje muziek ho
ren. Komt er een vent naar me
toe, die zegt: Dat past niet op de
zondag, vinden wij. Ik zeg: past
het jou dan wel dat ik op zondag
moet werken. Ik heb die radio
gewoon aan laten staan. Niks
geen last meer".
