Macht president
VS fors groter
-C
Paus gaf Polen
moed, maar
zorgen blijven
Unctad dreigt te mislukken
Staking in Chili
weinig succesvol
Challenger later terug
D—
Vetorecht Congres beknot
Frankrijk leent Irak
jagers en Exocetraket
Lech Walesa
sprak paus
VRIJDAG 24 JUNI 1983
Buitenland
CAPE CANAVERAL (UPI) - De
vlucht met het ruimteveer Chal
lenger is met één dag verlengd
tot morgen als gevolg van het
slechte weer in het landingsge
bied in Florida. Het nieuwe tijd
stip voor de terugkeer op aarde
werd niet direct genoemd.
Oorspronkelijk zou het veer van
daag tegen 13.00 uur Ned. tijd
hebben moeten landen op de
nieuwe landingsbaan van het
ruimtevaartcentrum Kennedy
op Cape Canaveral in Florida.
Het weer was daar te slecht.
Het veer kan niet landen in regen,
bij dichte bewolking, die het
zicht op de landingsbaan be
perkt en bij sterke zijwind. Even
tueel zou nog kunnen worden
uitgeweken naar de landings
baan van de luchtmachtbasis Ed
ward in de Mojave-woestijn in
Californie, maar dit is duurder en
kost een week meer om het veer
weer gereed te maken voor een
nieuwe vlucht.
NAPELS (Reuter) - In Italië zijn
opnieuw tientallen arrestaties
verricht van personen die wor
den verdacht van banden met de
Napolitaanse onderwereld, de
Camorra. Sinds vorige week vrij
dag, toen de eerste grootscheep
se razzia's plaatsvonden, zijn nu
meer dan 600 mensen opgepakt.
De arrestaties, die in de nacht van
woensdag op donderdag begon
nen, vonden grotendeels plaats
in Caserta, een dorp op ongeveer
20 kilometer buiten Napels. Een
van de arrestanten is de christen
democratische burgemeester
van Santa Maria la Fossa, Rober-
Camorristi
aangehouden
ti Martini. In Napels zelf, waar af
gelopen vrijdag de politie vooral
zijn slag sloeg, werden nog eens
80 mensen in de kraag gevat.
De gerechtelijke macht besloot tot
de actie na nieuwe bekentenis
sen van gearresteerde camorristi.
Er waren 400 arrestatiebevelen
uitgevaardigd, vooral tegen per
sonen die verdacht worden van
banden met de "nieuwe georga
niseerde Camorro" van "don"
Rafelle Cutolo, die achter slot en
grendel zit.
Brigadist
De Italiaanse politie arresteerde in
Rome een van de laatste op vrije
voeten zijnde leiders van de Ro
de Brigades. Het was de 27-jarige
Pietro Vanzi. Vanzi was vorig
jaar bij verstek tot levenslange
gevangenisstraf veroordeeld als
een van de ontvoerders van de
vermoorde Italiaanse christende
mocratische premier Aldo Moro.
Voor zijn rol in de ontvoering
van de Amerikaanse generaal Ja
mes Lee Dozier werd hij nog ver
oordeeld tot 25 jaar cel.
WASHINGTON (Reuter) - Het Amerikaanse hooggerechtshof heeft gisteren bepaald dat
het Congres niet zijn veto kan uitspreken over besluiten van de president en de uitvoe
rende organen die ze krachtens de grondwet kunnen uitvaardigen. De uitspraak wordt
als een belangrijke overwinning van het Witte Huis beschouwd. Ze is een van de be
langrijkste die het hof heeft gedaan over de scheiding der machten in het kader van de
Amerikaanse grondwet.
De uitspraak, die met zeven tegen
twee stemmen werd aanvaard en
is ondertekend door opperrech
ter Warren Burger, heeft betrek
king op ongeveer 200 wetten die
slaan op nationale veiligheid,
buitenlandse zaken, begroting
en regelgevende besluiten. Het
congres handelt in strijd met de
grondwet, als het wetten aan
vaardt op grond waarvan de pre
sident en onder zijn bevoegdheid
vallende overheidsinstellingen
macht krijgen en tegelijkertijd
het recht van veto behoudt over
besluiten die voortvloeien uit de
ze macht, aldus de uitspraak.
Het vonnis van het hof heeft be
trekking op een wet die huis van
afgevaardigden en senaat het
recht geeft beslissingen van de
procureur-generaal inzake de
portatie te vernietigen. Deze offi
cier had in 1975 een Keniase bur
ger niet naar zijn geboorteland
teruggestuurd omdat hem moei
lijkheden stonden te wachten.
Het Congres vond echter van
niet en vernietigde het besluit.
Het hooggerechtshof was evenwel
van mening dat het Congres de
procureur-generaal de bevoegd-,
heid had gegeven tot het nemen
van het bewuste besluit, en dat
het Congres zich aan de wet
diende te houden. "Het Congres
moet zich houden aan het dele
geren van macht totdat dit bij
wet is veranderd dan wel inge
trokken".
PARIJS - Irak heeft van de Franse
regering vijf „Super Etendard"-
aanvalstoestellen geleend, die
zullen worden uitgerust met de
Exocet-Am-39-raket. De Super
Etendards waren al door de
Franse marine in dienst geno
men, maar ze werden voor de ge
legenheid weer overgedragen
door
Rudolph Bakker
aan fabrikant Dassault, die ze
„naar de wensen van de cliënt"
zal inrichten.
Irak heeft al sinds begin februari
om Super Etendards gevraagd,
die het land wil inzetten in de
strijd tegen Iran. Een van de pro
blemen was, dat in het produk-
tieschema voor nog vijf toestel
len voorlopig geen plaats was.
Dassault leverde 14 toestellen
aan Argentinië en 71 aan de
Franse marine.
Kenners van de internationale wa
penhandel herinneren zich niet,
ooit een dergelijke „leen"-over-
eenkomst te hebben meege
maakt, zeker niet waar het gaat
om dit soort geavanceerd wapen
tuig.
Irak heeft Frankrijk laten weten
dat het onder de indruk was van
de manier waarop de Super
Etendard in combinatie met de
Exocet in de strijd om de Falk-
land-eilanden successen wist te
boeken.
CEASAREA Voor de kust van
het Israëlische Ceasarea is onlangs
het wrak gevonden van een Ro
meins vrachtschip. Een speciaal
voor dit doel geformeerd archeolo
gisch team is inmiddels aan het
werk om de resten te bergen.
Arrestatie-
golf Peru
LIMA (AFP) - Bij een groot-
cheepse operatie van de poli
tie zyn de afgelopen dagen in
Peru enkele honderden per
sonen gearresteerd. Ónder de
arrestanten zouden zich twee
vermeende leiders van de
Maoistische organisatie
"Sendero Luminoso" (lich
tend pad) bevinden. Ook zijn
twee buitenlanders gearres
teerd, die ervan worden ver
dacht banden te hebben met
deze beweging, die en guer
rillastrijd voert tegen de ge
kozen regering van president
Fernando Belaunde Terry.
KRAKOW, WARSCHAU - De
wens van Lech Walesa, de leider
van de nu verboden Poolse vrije
vakbond Solidariteit, om de paus
te mogen spreken is gisteren in
vervulling gegaan. Op de laatste
dag van het tweede pauselijke
bezoek aan Polen ontmoette Jo
hannes Paulus II Walesa en
diens gezin, naar wordt aangeno
men op het buitenverblijf in het
Tatragebergte nabij de stad Za-
door
Hans Geleijnse
kopane aan de grens met Tsje-
choslowakije, waar de paus uit
rustte van zijn reis door Polen al
vorens terug te reizen naar het
Vaticaan.
Waar precies, hoe laat, en waarover
werd gesproken, bleef gisteren
in Krakow het onderwerp van
veel gissen en speculeren. Pas
vlak voordat het toestel van de.
Poolse luchtvaartmaatschappij
Lot de paus en zijn gevolg naar
Rome zou vliegen, bevestigde de
woordvoerder van het Vaticaan
dat de langverwachte en met
spanning tegemoet geziene ont
moeting tussen de twee popu
lairste Polen van dit moment
daadwerkelijk had plaatsgevon
den.
De woordvoerder zei nadrukkelijk,
dat de paus Walesa, diens vrouw
Danuta en vier van hun kinderen
had onvangen. Het was een per
soonlijke audiëntie en .daarover
wordt gewoonlijk niets naar bui
ten gebracht, aldus de woord
voerder, die geen antwoord wil
de geven op de vraag, of de paus
onder vier ogen met Walesa had
gesproken over de situatie van
dit moment in Polen. Walesa zelf
wilde eveneens geen enkel com
mentaar geven, nadat hij weer in
zijn woonplaats Gdansk was te
ruggekeerd.
Rond het vliegveld van Krakow en
tot ver in de heuvels die het om
ringen waren gisternamiddag
honderdduizenden samenge
stroomd om afscheid van hun
Karol Wojtyla te nemen. Overal
beierden de kerkklokken. Behal
ve het Poolse episcopaat, aange
voerd door primaat Glemp, was
ook een uitgebreide regeringsde
legatie met aan het hoofd de
voorzitter van staatsraad, Hen-
ryk Jablonski, op het vliegveld
aanwezig om de kerkvorst een
goede afreis te
SANTIAGO (AFP/UPI) - De op
roep tot de algemene staking van
onbepaalde duur, die gisteren in
Chili moest beginnen, lijkt niet al
te veel navolging te hebben ge
kregen. Het openbare leven in
Santiago en in andere steden
bleef vrijwel normaal, al trad de
politie met traangas op tegen de
monstrerende studenten in de
Chileense hoofdstad. De sta- -
kingsoproep blijft vandaag ech
ter gehandhaafd.
Tot de algemene staking, bedoeld
als protest tegen het militaire be
wind van generaal Pinochet, was
opgeroepen door de overkoepe
lende vakorganisatie CNT
Chileense transportarbeiders.
Het merendeel van Chili's 75.000
vrachtrijders legde volgens hun
vakorganisatie het werk neer,
maar dit had niet veel gevolgen
voor de bevolking: het zakenle
ven en de openbare diensten
konden zonder problemen func
tioneren. Aan het busvervoer in
Santiago was weinig bijzonders
te merken. Een functionaris van
een vervoersbedrijf zei dat de
bussen gewoon blijven rijden
"zolang er maar geen stenen wor
den gegooid en wordt gepro
beerd de bussen in brand te ste
ken".
Insekt
Een miniscuul insekt is erin ge
slaagd het treinverkeer in êen
voorstad van Tokio in de war
te sturen. In het spitsuur lie
pen 17 treinen vertragingen
waarvan duizenden forenzen
het slachtoffer werden.
Sprong
Als eerste ter wereld is de 34-
jarige Fransman Alain Prieur
bij Apt, Zuid-Frankrijk, met
een motorfiets over een
vliegend vliegtuig gespron
gen.
Kou
Terwijl het in het grootste deel
van Europa werkelijk zomer
is, is in de nacht van woens
dag op donderdag sneeuW
gevallen in het gebied van
Moskou dat voor deze tijd
van het jaar de laagste tempe
ratuur sedert 50 jaar regi
streerde.
In enkele dagen daalde het
kwik in de hoofdstad tiental
len graden tpt minder dan
tien overdag en rond het
vriespunt gedurende de
nacht.
BELGRADO - In een wanhopige poging „de
zesde conferentie over handel en ontwikke
ling van de Verenigde Naties", Untad VI, te
behoeden voor een totale mislukking, heb
ben de ontwikkelingslanden de ongewone
stap genomen, over de hoofden van de dele
gatie heen, het Westduitse volk op te roepen
tot maatregelen. West-Duitsland bekleedt
tot 1 juli het voorzitterschap van de Europe
se Gemeenschap, 's werelds grootste han
delsblok.
door
Willem Offenberg
Door dit ondiplomatieke initiatief komt de dis
cussie binnen de EG over een herzien Ne
derlands voorstel voor de minst ontwikkel
de landen in de verdrukking. Dit voorstel
wordt nu in gewijzigde vorm gepresenteerd,
nadat niet alleen EG-partners maar ook ont
wikkelingslanden bezwaren hadden ge
maakt.
Dat de conferentie afstevent op een misluk
king was woensdag al duidelijk geworden,
toen namens de ontwikkelingslanden de So
maliër Abdullah Said Osman aan de alarm
bel trok. Een unicum in de geschiedenis van
Untad. „We hebben nog vijf vergaderdagen
voor de boeg", zei hij, „en er is nog niets ge
beurd". Osman beschuldigde de rijke lan
den van het spreken met dubbele tongen;
namelijk: een verzoenlijke toon in de plenai
re zitting, en een buitengewoon „onbeweeg
lijke houding" in de commissievergaderin
gen, waar de resoluties worden klaarge
stoomd. „De reactie op onze voorstellen is
negatief en tegenstrijdig", zei Osman.
Velen in Belgrado, ook binnen het Untad-se-
cretariaat, vinden dat zijn speech en de spe
ciale boodschap aan de Duitsers geen mo
ment te laat komen. „Er is nu nog tijd, voor
dat de conferentie volgende vrijdag eindigt,
om de koers bij te draaien in de rijke lan
den", zo zei PvdA-kamerlid Evelien Herf-
kens.
West-Duitsland vooral, als spreekbuis van de
EG, kan hierbij van invloed zijn, zo bena
drukte Osman in zijn speciale boodschap.
Osman richt zich in dit schrijven direct tot
de Bondsdag, het Duitse parlement. Hij doet
een dringend beroep op het Westduitse volk,
„dat binnen de westerse industrielanden een
beduidende economische en politieke rol
speelt", om een klimaatverandering te be
werkstelligen. „West-Duitsland zou in Bel
grado belangrijke impulsen kunnen geven",
zo schrijft Osman in zijn boodschap, die gis
teravond in de Bondsdag is voorgelezen
door Gaby Gottwald van de Groene Partij.
Indirect is het schrijven van de ontwikkelings
landen ook gericht aan Nederland, hoewel
Osman met geen woord spreekt over het Ne
derlandse voorstel, dat op alle fronten schip
breuk lijdt. Na spoedoverleg van het hoofd
van de Nederlandse delegatie, Frans Klin
kenberg, in Den Haag zijn inderhaast veran
deringen aangebracht die de steun voor het
Nederlandse plan moeten vergroten. De
westerse landen kregen een keus: uit de
voorstellen kan ieder land voor zich een
greep doen. Dit vooral om de westerse part
ners ter elfder ure tegemoet te komen. Een
poging om de minst ontwikkelde landen in
groepen te verdelen - hetgeen op groot ver
zet stuitte - is nu omgebogen. Den Haag
spreekt van armere landen en „landen die in
een noodsituatie verkeren", zonder dit be
grip nader toe te lichten.
Untad-ambtenaren omschrijven de stemming
in Belgrado als beneden het dieptepunt, be
drukt, en wellicht de laatste Untad-confe-
rentie in deze vorm.
„Ja, de paus heeft ons hoop ge
geven. Maar wat mjj betreft
had hij behalve mooie preken
ook een flinke zak dollars
mee kunnen nemen". Deze
cynische uitspraak, van een
inwoner van Katowice, is te
gelijk de meest kritische die
ik gedurende de week dat
paus Johannes Paulus II Po
len in zijn greep hield, heb
kunnen noteren. De massa
van de Polen wil geen kwaad
woord horen over hun eigen
Karol Wojtyla. Miljoenen
hebben kosten noch moeite
gespaard om een stukje van
de pauselijke witte soutane
in het blikveld te krijgen, een
paar woorden van troost op
te vangen. En in de korte ge
sprekken die ik met een, zij
het zeer kleine, dwarsdoors-
nee van deze grote pelgrimfa
milie heb kunnen voeren, wa
ren twee woorden troef: hoop
en moed.
Een vrouw in Wroclaw (Bres-
lau): „Johannes Paulus heeft
de Polen laten zien dat zij
niet vergeten worden. Hij
heeft hier openlijk kunnen en
willen zeggen wat wü de laat
ste twee jaar vaak alleen
maar durven denken. En dat
deed hij niet alleen in zijn
preken, maar ook tegen de
door
Hans Geleijnse
autoriteiten. Wat hij vorige
week vrijdag tegen Jaruzels-
ki heeft gezegd over de ak
koorden van Gdansk, i
s toch grote klasse. Hoeveel Po
len, denk je, zouden dat Jaru-
zelski en de zijnen niet elke
dag, voor mijn part elke mi
nuut voor willen houden?"
Dit soort reacties zijn vrijwel
overal te horen. De Polen
hebben de pauselijke woor
den over het belang van soli
dariteit tussen de mensen,
over het niet opgeven in de
strijd voor rechtvaardigheid,
sociale rechten en vrijheid,
als balsem voor de ziel erva
ren. En zij begrepen dat hun
paus in zijn preken wat sla
gen om de arm moest houden
en niet als een politieke
marktkoopman het program
ma van de verboden vrije
vakbeweging Solidariteit
kon aanprijzen.
Zorg
Maar aan de andere kant is er
een zorg. Wat zal er gebeuren
als de paus zijn geboorteland
heeft verlaten en de echo van
zijn woorden in Polen en ver
daarbuiten is verzwakt? Er
zijn optimisten, zoals een jon
ge student in Krakow, die er
van overtuigd is dat de staat
van beleg (door de Polen zelf
kortweg „oorlog" genoemd)
binnenkort zal worden opge
heven. Hij en anderen die de
ze mening zijn toegedaan, ta
xeren dat dit op 22 juli zal ge
beuren, de dag dat Polen
„viert" dat het, nu 39 jaar ge
leden, in een socialistische
volksrepubliek werd getrans
formeerd. Dan zal, zo ver
wacht hij, amnestie voor poli
tieke gevangenen worden af
gekondigd en het verbod op
reizen naar het buitenland
opgeheven.
De pessimisten laten héél ande
re taal horen. „De autoritei
ten hebben zich verkeken op
het effect dat dit pausbezoek
op de bevolking heeft. Zij
zijn ervan uitgegaan dat het
niet meer dan een soort reli
gieuze kick zou zijn, met hier
en daar wat demonstraties en
spandoeken van Solidariteit.
Maar ik ben bang dat er een
terugslag komt. Heb je al die
fotografen en filmers gezien?
Daar liepen heel wat figuren
van de geheime politie tus
sen. Het zou me niks verba
zen als heel wat mensen de
komende maanden worden
gearresteerd".
De huisvrouw uit Czestochowa
die dit zei, staat in haar me
ning niet alleen. Want het Po
len van nu is een regelrechte
politiestaat en de effecten er
van zijn voor de buitenlandse
bezoeker meer meetbaar dan
het aantal uniformen dat je
op straat ziet. De mensen zijn
bang om openlijk met een
buitenlander te worden ge
zien, zeker als die uit het Wes
ten afkomstig is. De reacties
op vragen van politieke
strekking zijn kort en vaak
moet niet alleen de taal-,
maar ook een vertrouwens-
barrière worden overwon
nen.
In de betrekkelijke anonimiteit
van de miljoenen leden tel
lende gemeenschap der gelo
vigen die deze week in Polen
constant op pad was, valt de
ze angst vaak wat weg te
drukken. Dat verklaart, on
danks de overweldigende
aanwezigheid van politie en
de oproerpolitie Zomo (van
wie je je overigens kunt af
vragen, of zij een ander soort
katholicisme belijden), de
spandoeken en speldjes van
Solidariteit, de door pelgrims
omstuwde demonstraties te
gen de onvrijheid.
Murw
Dat deze pauselijke pelgrimage
niet de uitbundige jubel ver
oorzaakt die zijn eerste be
zoek aan Polen zo kenmerk
te, wordt door een ingenieur
uit Warschau verklaard: „De
mensen zijn de afgelopen
twee jaar murw gemaakt. Zij
hebben gezien dat het moge
lijk was een miljoenenbewe
ging als Solidariteit van het
toneel te vegen. En dat
bracht hier een stemming
van absolute uitzichtloos
heid".
„Daar heeft de paus nu veran
dering in gebracht. Maar het
besef voor de realiteit, ge
voegd bij de oproepen van de
paus om de rust te bewaren,
maakt dat zij blij rijn met wat
hij zegt, maar tegelijkertijd
beseffen dat zijn woorden
niet, zoals in 1979, vertaald
kunnen worden in een maat
schappelijke vernieuwings
beweging. Wij kunnen alleen
maar hopen dat heel lang
zaam wat meer democratie,
op het werk, in de pers enz.
mogelijk zal blijken. In die
zin is de geest van Solidari
teit nog steeds springle
vend".
Paus Johannes Paulus II.
(Foto AP)
Het
Poolse regime tracht op de
been te blijven door met man
en macht aan verbetering van
de situatie van de eerste le
vensbehoeften te werken. De
laatste maanden is een aantal
voedingsmiddelen weer in
redelijke hoeveelheden voor
radig. Sinds 1 juni zijn kaas,
melk, boter, olie, margarine
en vet niet meer gerantsoe
neerd, maar onder andere
suiker, vlees, meel en benzi
ne blijven nog op de bon.
Voor wie geld heeft is echter
alles te krijgen. En vooral in
de grote steden maakt de be
volking niet de indruk onder
schaarste gebukt te gaan.
Het lijkt echter uitgesloten dat
deze micro-economische op
leving (tegen hoge prijs, want
nog in februari werden de
prijzen met rond 400 procent
verhoogd, terwijl de lonen op
50 procent bleven steken) een
kalmerend effect zal hebben
op de maatschappelijke
spanning die er heerst. Een
bewind waarin niemand ver
trouwen schijnt te hebben -
ik ben deze dagen geen mens
tegengekomen die een goed
woord over had voor het Cen
trale Comité en zijn leden -
kan alleen op de macht van
het geweer proberen te over
leven, om de woorden van
mijn Warschause gespreks
partner te citeren.
Bidden en hopen. Dat lijken
hier vandaag in Krakow de
voornaamste bezigheden van
de meerderheid van de 37
miljoen Polen. Plaats voor
bezinning is er genoeg: er
worden 666 kerken en kapel
len bijgebouwd in dit land.
Misschien dat de gelovigen
eeuwige troost kunnen put
ten uit dit Amerikaanse lied
je:
etrou-
Oh policemen, they
ble
They cause trouble everywhere
But when you die and go to
heaven
You'll find no policeman there.
(Oh de politie veroorzaakt pro
blemen
zij veroorzaakt overal proble-
Maar als je sterft en naar de he
mel gaat
tref je daar geen politieman
aan).
