"Onze crisis
is zeker niet
belangrijker
dan de hunne"
Minder priesters, meer pastorale werkers
Vakmanschap
herken je zo.
WOENSDAG 15 JUNI 1983
Op operagebied loop ik ongeveer 1
op 10: elke tien jaar één opera. Ri-
goletto, Carmen, Die Zauberflote,
La Traviata, en soms denk ik in
mijn stoutste dromen dat ik ook La
Bohème heb gezien toen ik nog jong
en onbedorven was. Zoniet, dan tel
ik Reconstructie mee. U merkt dat
ik op het gebied van de opera een
behoudende smaak heb, maar dat
komt denk ik omdat ik elke keer,
aan de hand van de risicoloze abso
lute meesterwerken, met hernieuw
de moed wilde ontdekken waarin
nu toch het geheim van deze merk
waardige kunstvorm schuilt.
Met vrienden besprak ik enige tijd
geleden mijn wat achterlijke en
barbaarse houding tegenover de
opera, en toen bleek dat zij eigen
lijk ook zelden of nooit naar de ope
ra gingen. Nu geviel het dat wij al
len zeer gecharmeerd waren ge
raakt van het optreden van Rober
ta Alexander in het VPRO-praat-
programma met Adriaan van Dis
en het geviel tevens dat zij de rol
van Vitellia zou vertolken in 'La
Clemenza di Tito' van Mozart in
het Holland Festival, dus kocht G.
voor ons allemaal kaartjes voor de
voorstelling van afgelopen maan
dagavond. Nadat de kaartjes ge
kocht waren kwamen de recensies.
Als er zo eenstemmig over een kro
ket geschreven was, had ik er geen
hap van durven nemen. De muziek
deugde nog wel, maar het verhaal
was een stenen gast waar geen be
weging in te krijgen was, en regie
en decor van Filippo Sanjust (een
Italiaan van geboorte) waren zo
falikant er naast, dat een bezoek
aan deze opera alleen aan maso
chisten kon worden aanbevolen.
Wij wreven ons natuurlijk in de
handen, want ons vertrouwen in de
opera 'as such' kon door een krak
kemikkige opvoering alleen maar
op een hoger plan getild worden.
Hoe erger hoe liever. Maar zoals te
verwachten viel, werd het tegenge
stelde effect bereikt: het viel, al bij
al, erg mee. Toegegeven, het decor
bleef van begin tot eind hetzelfde,
met zuilen en trappen, waardoor
alles zich buitenshuis af moest spe
len. Maar het speelde gelukkig in
Italië, en blijkbaar niet bij het Co
ma Meer, zodat het steeds mooi
weer was en iedereen zonder regen
jas zijn of haar problemen kon uit
zingen.
De mise-en-scène was inderdaad
bijzonder statisch: als je je ogen een
paar minuten sloot, stonden Sexto
en Vitellia, of Tito en Publio, nog
als schemerlampen op dezelfde
plaats wanneer je je ogen weer
opende. Mij kon het niet schelen, al
dat gevlieg en gedraaf leidt de
aandacht maar af van de muziek,
en nu konden we allemaal goed ho
ren hoe prachtig de Zweedse mezzo
sopraan Sylvia Lindenstrand
zong. Zij was Sexto. OfSextus. Of
Sesto. Het uitvoerige, zeer informa
tieve, matig vertaalde en slecht ge
corrigeerde programmablad had
het in de zeven verschillende hoofd
stukjes afwisselen over Sextus, Sex
to en Sesto, waardoor ik onvermij
delijk herinnerd werd aan het af
scheidscollege van Karei van het
Reve, die daarin herinnerde aan
het boek 'Vincent Haman' van Wil
lem Paap, „waarin de beroemde
studie over Descartes voorkomt,
ontleend aan twee inleidingen tot
de werken van Descartes, een Fran
se en een Duitse, zodat in die studie
afwisselend sprake is van Descar
tes en van Cartesius".
Ze zongen Sesto, de rolverdeling
sprak van Sexto, en hoewel Sexto
zijn vriend keizer Tito om het leven
moest brengen op verzoek van zijn
geliefde Vitellia, werd hij gespeeld
en gezongen door Sylvia Linden-
strand, wier soortement bioekpak
geen moment kon verhinderen dat
we een vrouw in haar zagen en
hoorden. Hetzelfde gold trouwens
voor Sexto's vriend Annio, ge
speeld en gezongen door Rachel
Ann Morgan. Misschien dat dit
voor de operakenners de gewoonste
zaak van de wereld is, maar voor
mij was het net of ik naar 'La Cle
menza di Tootsie' zat te kijken!
Alsof een in het Italiaans gezongen
opera ook zonder zulke seksever
wisselingen al niet moeilijk genoeg
te volgen is! Voordat ik op pagina
10 van het programmablad aan de
'Korte inhoud' toe was gekomen
ging het licht uit, waardoor ik,
want de handeling betreft, geheel
in het duister tastte. Ik zag vier
vrouwen en twee mannen op het to
neel, zonder te kunnen vermoeden
dat ik naar vier mannen en twee
vrouwen zat te kijken. Voor de ou
verture werd ingezet, werd ons via
de luidspreker gevraagd clementie
te betonen met Tito (Anthony Rolfe
Johnson), omdat die een keelaan
doening had (volgens mij was dat
opschepperij, want ik merkte er
niks van), maar enige clementie
met de toeschouwers was er niet bij.
Ik zou de Nederlandse Operastich
ting niet hebben uitgesliept als ie
mand, bijvoorbeeld de directeur
van de Stadsschouwburg, vlak
voor het begon even de zes hoofd
personen aan ons had voorgesteld.
„Dit is Vitellia (applaus), zij
maakt aanspraak op de troon,
maar Tito, hij hier (applaus), geeft
aanvankelijk de voorlceur aan Ser-
vilia (applaus), de zuster van Sex
tus, die nu naast haar staat (ap
plaus)", enzovoort. Is in drie minu
ten gebeurd, dan weetje wie je voor
je hebt. „Maar dat is je reinste tele
visie!", zult u uitroepen. Inder
daad, „maar dat is nog altijd beter
dan je reinste opera!".
Groot optimisme klinkt
door in de woorden van
drs. Eegje Schoo, minis
ter van ontwikkelingssa
menwerking. Toch heeft
ook haar begroting te lij
den onder de crisis. Acht
maanden zit ze nu op die
post. En terwijl anderen
die langer met de proble
matiek bezig zijn op zijn
minst geplaagd worden
door ernstige twijfels,
ziet Eegje Schoo de toe
komst met veel vertrou
wen tegemoet.
„Ik verbaas me wel eens over het
grenzeloze pessimisme", zegt
de minister. „Het is misschien
een voordeel dat ik nog geen
twintig jaar meedraai. Als je er
al vanaf de jaren '60 by betrok
ken bent en met heel hoge ver
wachtingen bent begonnen,
dan denk ik dat je nu heel erg
teleurgesteld bent. Maar die
geschiedenis heb ik niet".
Schoo ziet die vermoeidheid en
die teleurstelling om haar
heen. Ze vindt dan ook dat er
een „nieuw fundament" onder
ontwikkelingssamenwerking
gelegd moet worden. Maar een
nieuwe élan alleen is niet ge
noeg. Woorden en begrippen
die twintig jaar de ontwikke
lingssamenwerking hebben
gedragen, dienen nu het veld
voor betere.
Herijking
„Het moet een algemeen weten
worden dat ontwikkelingssa
menwerking van levensbelang
is. Ook voor het herstel van on
ze eigen economie. Je moet
dus zoveel mogelijk uitleggen.
Ontwikkelingssamenwerking
moet open worden. Het is al
die tijd een gesloten gemeen
schap geweest met zijn eigen
vakjargon. Dat heeft heel dui
delijk een functie gehad, want
je was bezig je eigen vakgebied
te ontwikkelen. Maar het is nu
zo ver dat we naar buiten moe
ten treden. En dan heeft ieder
een andere woorden nodig,
want het kan niet met die oude
woorden".
„De herijking van de bilaterale
hulp (minister Schoo heeft de
Tweede kamer een nota met
deze titel toegezegd; in gewone
taal betekent dat: we gaan het
anders doen - red.) daar kun je
toch niet mee voor de dag ko
men. Concentratielanden,
doelgroepenbeleid, ontwikke
lingssamenwerking, die woor
den hebben geen automatische
betekenis. Het is niet zo dat ie
mand die nooit in ontwikke
lingshulp gedaan heeft die
woorden meteen begrijpt.
Daar moeten we wat anders
voor vinden".
Mevrouw Schoo liet ook weten
dat het woord de 'allerarmsten'
dient te verdwijnen. Ze geeft
In de Joeg; os la vische hoofdstad Belgrado begon vorige
week de zesde UNCTAD. Vier weken lang zullen ont
wikkelingslanden en industrielanden praten over
handel en ontwikkeling. Misschien zal plaatsvervan
gend secretaris-generaal Pronk bet hebben over „we
derzijdse kwetsbaarheid". En dat mag van minister
Schoo. Heel mooi uitgedrukt Prachtig. Dat is het
helemaal". Een interview.
- Drs. Schoo: "Ontwikkelingssamenwerking heeft nieuw fonda
ment nodig".
(foU) GPD)
toe dat het hierbij niet zozeer
gaat om het feit dat het woord
niet wordt begrepen. „Aller
armsten? Armsten vind ik al
arm zat".
Dat het hoog tijd wordt dat het
vuur voor ontwikkelingssa
menwerking weer eens flink
wordt aangewakkerd, zal nie
mand mevrouw Schoo betwis
ten. Toch klinkt het waf on
werkelijk: haar vertrouwen dat
er een nieuwe en bredere basis
voor de ontwikkelingssamen
werking kan worden gelegd.
Juist in een economische crisis
is het moeilijk om solidariteit
te vragen. Zeker als het geld
kost.
Vertraging
Twee weken geleden liet de mi
nister weten dat de hulp aan de
concentratielanden (ontwikke
lingslanden waar Nederland
een speciale relatie mee heeft)
met twintig procent wordt ver
laagd. De ambassadeurs wer
den opgezadeld met de onaan
gename taak 15 regeringen
mee te delen dat de uitvoering
van ontwikkelingsprogram
ma's en projecten weliswaar
niet zou worden stopgezet,
maar dat er wèl vertraging zou
optreden.
„De ambassadeurs vereenzelvi
gen zich natuurlijk heel sterk
met het land waar ze werken
en ze willen het allerbeste voor
dat land. En zij zien natuurlijk
nog veel beter dan de mensen
hier in Den Haag wat vermin
dering van de hulp concreet
betekent. Een groot aantal re
geringen maakt zich toch wel
erg bezorgd over die achteruit
gang. Het heeft dus verder
gaande consequenties dan dat
er alleen projecten vertraagd
worden. Zonder dat ik dat ove
rigens wil bagatelliseren.
„Ik denk dat men ook extra naar
ons gaat kijken. Ik geloof niet
dat we onze goede naam direct
kwijt raken. We hebben nogal
wat krediet. En ik denk ook
niet datje goede naam afhangt
van één maatregel, maar wel
van wat we in de komende pe
riode laten zien. We hebben het
de concentratielanden probe
ren uit te leggen.
„Het feit dat mijn begroting ge
koppeld is aan het netto natio
naal inkomen, heeft natuurlijk
gevolgen. In tijden van groei is
dat erg mooi, maar als het wat
minder goed gaat is het eigen
lijk ook minder mooi. Voor dit
jaar betekent dat inderdaad
dat onze reële begroting, ons
budget, daalt. Maar aan de an
dere kant zitten we met een
erfenis uit het verleden, toen er
in feite veel meer is toegezegd
dan er aan geld beschikbaar
was. Als we nu niet ingrijpen,
dan blijven we jaren oude ver
plichtingen nakomen zonder
dat er voor die concentratielan
den een nieuw beleid gemaakt
kan worden".
Tijdelijk
Schoo is er van overtuigd dat de
vermindering van de gelden
een tijdelijke zaak is en niet
structureel. Zij verwacht dat
nog tijdens deze kabinetspe
riode de hulpgelden weer op
het niveau van 1,5 procent van
het Bruto Nationaal Produkt
(alles wat we hier samen ver
dienen) komen. Nu zitten ze
daar voor een bedrag van 285
mihoen onder. Maar dat geld
„is er gewoon nu niet meer".
Hoop put Eegje Schoo ook uit de
mededeling van premier Lub
bers dat ontwikkelingssame-
nerking niet in de bezuini
gingsoperatie wordt meegeno
men. Schoo: „Nee, we houden
ons aan de afspraken en het is
niet zo dat onze crisis belang
rijker gaat worden dan de hun-
„Kljk, het is eigenlijk één grote
crisis. Met ontwikkelingssa
menwerking zit je in het cen
trum van de crisis. Tussen de
industrielanden en de ontwik
kelingslanden in. Ontwikke
lingssamenwerking zit in het
hart van de problemen, dat
dringt ook tot de mensen door.
Ontwikkelingssamenwerking
wordt steeds belangrijker. Ik
heb het gevoel dat de belang
stelling ervoor sterk aan het
stijgen is. Dat is ook begrijpe
lijk, want iedereen denkt mee,
is aan het puzzelen om te kij
ken of er mogelijkheden zijn
om die wereldwijde economi
sche crisis op te lossen. Ont
wikkelingssamenwerking
heeft daarbij een speciale func
tie. Dat besef groeit.
„Dat bleek ook op de top van de
tien rijke landen in Williams
burg, waar gezegd werd dat de
industrielanden belang heb
ben bij de ontwikkeling van de
Derde Wereld. Aan de andere
kant hebben de arme landen,
verenigd in de groep van 77,
ook begrip voor de problemen
van de industrielanden. Ze zyn
dan ook niet van plan om op de
UNCTAD hard tegen de tien
ryke landen in te gaan en te
roepen hoe verkeerd ze het al
lemaal doen".
Psychologisch
Schoo ging vol optimisme naar
de UNCTAD. De minister van
buitenlandse handel Bolkes-
teyn ging ook. Maar hij ziet die
hele UNCTAD niet zo zitten. In
een interview zei laatstge
noemde: „Op dat soort interna
tionale conferenties kan onder
ontwikkeling niet worden op
gelost. Ik kan geen ontwikke
ling scheppen waar geen ont
wikkeling is. Dat moeten die
landen zelf doen. De rol van
UNCTAD is zuiver politiek-
psychologisch".
Schoo: „Al zou het alleen maar
psychologisch zyn, dat is niet
niks. De allerbelangrijkste
functie van UNCTAD is datje
een gemeenschappelijke basis
creëert voor zowel ontwikke
lingslanden als industrielan
den en die basis is een alge
meen begrip en een analyse
van de dingen die er gebeuren
moeten om die economische
crisis aan te pakken. De be
langrijkste consequenties zul
len inderdaad elders getrok
ken moeten worden.
„Maar als je naar huis gaat met
resoluties waarin iedereen zich
heeft kunnen vinden, dan zou
ik dat al een hele grote stap
vinden. En dan moet iedereen
in eigen land gaan zorgen dat
er ook wat mee gebeurt Maar
ja, het hemd is nader dan de
rok, dus het zal heel erg aanko
men op de momenten dat er
geld mee gemoeid is".
Kritiek is Schoo de afgelopen
maanden niet bespaard geble
ven. Eén verwyt heeft haar ge
troffen. De rector van het
Haagse Institute for Sociale
Studies, Emmery, zei dat de
minister veel te veel aandacht
besteedt aan de armste landen
en te weinig oog heeft voor de
midden-komenslanden. Daar
zou de economie met een kapi
taalinjectie van enkele miljar
den guldens gestimuleerd
moeten worden. Dat zou ook
positief werken op de we
reldeconomie.
Deugd
Schoo: „Als je je daar vanuit ont
wikkelingssamenwerking in
eerste instantie op gaat richten
dan zit je helemaal op het ter
rein van het wederzijds belang.
Ik vind dat dat één van de ta
ken is van ontwikkelingssa
menwerking. Een andere taak
is datje de allerarmste landen,
waar eigenlijk niemand hier
enig belang bij heeft, moet be
hoeden voor nog verder afglij
den. Sommige staan net op het
punt een beetje op te leven en
door niets te doen zou je een
nog grotere uitval creëren.
„De kern van ontwikkelingssa
menwerking is voor mij aan de
ene kant het belang dat wij
kunnen hebben by het herstel
van de economie van de mid-
den-inkomenslanden, dus van
de nood een deugd maken, aan
de andere kant moet je zorgen
voor de potentiële uitvallers op
dit moment, de allerarmste
landen en de allerarmste be
volkingsgroepen. Maar er is
een groeiend besef dat we by
elkaar horen".
In de laatste vijf jaar is het
priesterbestand in Nederland
met ongeveer 900 mensen afge
nomen. Het ziet ernaar uit, dat
dit de komende jaren in onge
veer hetzelfde tempo zal door
gaan, tenzij hef aantal nieuw
gewijde priesters spectaculair
zou groeien.
De Konferentie Nederlandse Reli
gieuzen maakte dit vandaag be
kend aan de hand van een statis
tisch onderzoek van het Kaski,
het katholiek sociologisch bu-
Per 1 januari 1982 waren er in Ne
derland ongeveer 3960 priesters
werkzaam, te weten ruim 1800
bisdompriesters-seculieren en
ongeveer 2200 priesters die lid
zyn van een orde of congregatie
(regulieren). Ruim 30 procent
van het totale aantal seculiere
priesters is met pensioen. Dat is
by de reguliere priesters byna 26
pocent. Van de seculieren werkt
maar 2,3 procent buitenslands,
van de regulieren daarentegen
ruim 30 procent.
Tussen 1976 en 1982 is het aantal
seculiere priesters in de zeven
Nederlandse bisdommen met
zo'n 18 procent afgenomen. Het
aantal reguliere priesters bleef
ongeveer gelyk, maar dit be
stand veroudert wel sterk. Meer
dan de helft is de 55 jaar gepas
seerd.
Tegenover de forse teruggang van
het aantal priesters staat een
aanzienlijke toeneming van de
pastorale werkers en werksters.
Sinds 1 januari 1977 is hun aan
tal bijna verdubbeld, van 180
naar 335. Dc leeftijdsopbouw
van deze mensen is ook veel gun
stiger dan van de priesters.
In de bisdommen waar veel ruimte
is gemaakt voor de pastorale
werker is het totale pastorale
personeelsbestand reiatief het
minst afgenomen. De bisdom
men Rotterdam, Haarlem en
Roermond hebben door het wei
nig of niet inzetten van deze
werkers het wegvallen van ge
wijde bedienaren onvoldoende
kunnen compenseren.
Voorzitter religieuzen. Het alge
meen bestuur van de Konferen
tie Nederlandse Religieuzen -
de overkoepelende organisatie
van de ongeveer 30.000 religieu
zen in Nederland - heeft pater
Wim Saelman gekozen tot zijn
nieuwe voorzitter.
In 1970 werd pater Saelman be
noemd tot provinciaal overste
van de Nederlandse Augustij
nen, een functie die hy tot vorig
jaar vervulde. Hij is lid van de
bisschoppelijke adviescommis
sie voor Latijns Amerika en van
de commissie 'Justitia et Pax'
(gerechtigheid en vrede) en twee
de voorzitter van 'Solidaridad'
(kerkelijke actie voor Latijns
Amerika). Uit hoofde van deze
functies nam hy in 1979 deel aan
de bisschoppenconferentie van
Puebla in Mexico.
In 1942 trad Saelman in bij de orde
van de Augustijnen. In 1948
werd hij tot priester gewijd. Met
het oog op toekomstig werk in
Bolivia was hij een poos in de
Verenigde Staten, waar hij aan
verschillende universiteiten stu
deerde. In Bolivia werkte hij van
1954 tot 1970 bij het onderwijs en
organisaties van religieuzen.
Raadsleden franciskanen. Het
kapittel van de Nederlandse pro
vincie van de orde der Franciska
nen koos voor een periode van
driejaar Servaas Wij sen (Kerkra-
de), Kees van Vliet (Leiden),
Wim Vrolijks (Arnhem) en Henk
Geraedts (Amsterdam) tot raads
lid in het provinciebestuur. Wy-
sen en Van Vliet voor een tweede
driejarige periode, Vrolijks en
Geraedts voor een eerste perio
de.
Pater Kees van Vliet werkt in Lei
den. Hij maakt deel uit van het
dekenale team.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Puttershoek en te Harkema-Op-
einde (Fr.) kandidaat J. de Goei
Asperen, te Heerde D. H. Bosma
Rotterdam-I Jsselmonde, te Hen
drik Ido Ambacht H. Harkema
Brakel; bedankt voor Nunspeet
H. Veldhuizen Alblasserdam.
Gereformeerde Gemeenten: be
roepen o.a. te Moerkapelle kan
didaat B. van der Heiden Dor
drecht.
Op zondag 3 juli zal ds. J. van
Breevoort te Borculo intrede
doen in de gereformeerde kerk
van Katwijk aan den Rijn. De
dienst begint om half 7.
Zondag is het veertig jaar gele
den, dat pastoor C. J. Groote te
Warmond tot priester werd ge
wijd. Hy woont sinds 1977 in Ma-
riëngaarde. Pastoor Groote heeft
in verschillende parochies ge
werkt, maar ook als i
docent liturgie aan het (niet meer
bestaande) groot-seminarie te
Warmond. De hoogmis van ko
mende zondag om hali' 10 in de
kapel van Mariëngaarde zal in
het teken staan van dit jubileum.
Na de hoogmis is er tot 12 uur
gelegenheid tot feliciteren.
Zondag wordt in Warmond ook het
veertigjarig priesterfeest gevierd
van pastoor J. A. M. Saulenn.
Om half 11 in de kerk met een
hoogmis en 's middags van half 3
tot 5 uur met een receptie in Hui
ze Liduina.
Pastoor Saulenn (65) kwam in 1974
uit Waddinxveen naar Warmond.
In oktober vorig jaar nam hij af
scheid. Hij assisteert nu nog we
kelijks by de vieringen in het
weekeinde.
Moed
De bekende Franse priester Ab
be Pierre krjjgt maandag een
prijs (ongeveer f. 18.000) van de
Franse 'Vereniging voor Dage
lijkse Moed' om zijn niet aflaten
de inspanningen voor buitenlan
ders, daklozen en oud-gevange-
De Indonesische overheid ver
soepelt op het ogenblik haar vi
sumbeleid. Dat betekent ook, dat
kerkelijke medewerkers uit Ne
derland gemakkelijker het land
kunnen binnenkomen.
Ds. W. B. van Halsema, gerefor
meerd zendingspredikant, deel
de dit mee na terugkeer van een
bezoek aan Indonesië. Op het
kantoor van de Raad van Kerken
in dat land lagen vorige week 12
visumaanvragen, waarvan er al 6
zijn ingewilligd.
De versoepeling kan het gevolg
zijn van de vervanging in maart
dit jaar van de minister voor
godsdienstzaken.
ADVERTENTIE
Al meer dan
300 jaar brouwt
Grolsch haar biei
op natuurlijke en
ambachtelijke wijze.
En dat proef je
^ïo&c/l
Vakmanschap is Meesterschap
