'De fantasten' te veel
op de tekst gericht
c
Sankai Juka:
een oceaan
van stilte
Verveling slaat toe bij Hindemith
rCST
Wandelconcerten
in Hartebrugkerk
<&udcYLieuui&
VRIJDAG 10 JUNI 1983
Kunst
AMSTERDAM - Met het toneel-
stuk 'De fantasten' ('Die Schwar-
mer') heet de Oostenrijkse schrij
ver/filosoof Robert Musil zijn tijd
ver vooruitgeweest te zijn. Dit in
1921 voltooide stuk vond pas eni
ge waardering nadat schrijvers
als Botho Strauss en Peter Hand-
ke de weg hadden bereid met
hun stukken waarin de mens in
zijn zelfbeschouwing centraal
staat. Musil voert in zijn stuk
mensen ten tonele die elkaar met
briljante uitspraken aanvallen en
pareren, schitterende verbale
hoogstandjes uithalen, en daar
niets verder mee komen. Hun
pogingen om tot elkaar door te
dringen stuiten af op de buiten
kant, maar zelfs die pogingen
zijn niet echt. Terwijl ze cirkel
tjes om elkaar draaien, sluiten de
personages zich in zichzelf op.
Het verhaal is simpel, maar feite
lijk niet van belang. Regine heeft
haar man Josef verlaten, en is
met Anselm naar haar zuster Ma
ria gegaan, die getrouwd is met
'Anselms jeugdvriend Thomas.
Na de komst van Josef wordt An
selm het huis uitgezet, waarna
Maria hem achterna gaat. Daar
tussendoor lopen nog een door
Josef ingehuurde prive-detective
en gezelschapsdame Mertens.
Het stuk wordt tijdens het Holland
Festival gespeeld in een decor
dat zich schijnbaar met moeite in
een vorm heeft geperst. De meu
belen lijken elk moment uit hun
strakke vorm te kunnen sprin
gen, maar ontlenen ook aan de
vorm hun sterkte. De wanden
bestaan uit doorzichtige segmen
ten waar doorheen vaag een boe
kenkast of een park te zien is.
Enorme deuren van melkglas of
spiegelglas geven toegang tot het
vertrek. De personages doen als
of elke deur op een andere gang
uitkomt, maar eenmaal door de
deur heen geven ze die suggestie
op, en bewegen ze zich vrijelijk
heen en weer van deur tot deur.
Door middel van het decor is nog
het meest op dramatische ma
nier het contact tussen binnen en
buiten, tussen werkelijkheid en
spel aangegeven. Josef, de prive-
detective en juffrouw Mertens
brengen, ook als gevolg van een
andere speelstijl, nog enig leven
in de dramatische brouwerij,
maar voor de rest moet het toch
DEN HAAG - Als je maar genoeg
weglaat, ontstaat op zeker mo
ment een oceaan van stilte. Dat is
wat de Japanse Buto-spelers
moet bewegen bij het scheppen
van hun dans. Het weinige dat
nodig is om je bedoelingen over
te brengen en tegelijk een
boeiende voorstelling te maken:
de rest is overdaad, die de stilte
maar zou vertroebelen.
De organisatie van het Holland
Festival heeft een goede keus ge
daan door het festival in het te
ken te plaatsen van Japan. Japan
is niet zomaar een ver land, maar
een heel andere wereld. En met
een cultuur die sterk genoeg is
om authentieke vormen voort te
brengen, die nog niet merkbaar
beïnvloed zijn door het Westen.
De kans is groot dat het omge
keerde gebeurt en de Japanse
dans haar sporen bij ons zal ach
terlaten.
De Buto dans is één van die vor
men. Buto is in de jaren vijftig in
Japan ontwikkeld. Kenmerken
van het klassieke Japanse thea
ter vormen hierin samen met an
dere elementen een nieuw ge
heel. In de Koninklijke Schouw
burg in Den Haag gaf Sankai Ju-
ku, de groep van choreograaf en
danser Ushio Amagutsu, giste
ren haar eerste voorstelling van
de produktie Jomon Sho uit
1982. De groep is de laatste jaren
gevestigd in Parijs.
Het begin is meteen al indrukwek
kend. Drie spelers zakken aan
lange touwen uit de lucht.
Slechts gehuld in kleine lende-
doeken, met kale hoofden en wit-
gepoeierde lichamen die kleine
stofwolkjes verspreiden, zien ze
eruit als reusachtige foetussen.
Ondersteboven hangend aan een
lus beginnen ze met de dans; tra
ge bewegingen, waarbij vooral
de subtiele wendingen van ar
men, handen en vingers opval
len.
Dat trage tempo wordt vrijwel het
hele stuk door vastgehouden. De
spaarzaamheid van bewegen
maakt dat elke trilling van de
pink een inhoud krijgt. Ook op
bouw, decor, en muziek zijn heel
sober. Twee grote metalen rin
gen, vier peilstokken en vier gla
zen platen zijn alle attributen. De
muziek bestaat uit niet veel meer
dan geluiden, die de indruk van
tijdloosheid versterken. Amagut
su is zich zeer wel bewust ge
weest van het belang dat elke
handeling door die spaarzaam
heid krijgt, en maakt daar een
subtiel gebruik van.
De choreograaf noemt Jomon Sho
een hommage aan de prehistorie.
Zonder veel moeite liet mijn fan
tasie zich in die richting sturen
en kreeg de dans met de cirkels
en stokken de betekenis van een
ritueel, uitgevoerd door wezens
die bezig zijn mens te worden.
Voor de waardering van de voor
stelling is dat verhaal van weinig
belang. Veel wezenlijker is de
volstrekt eigen manier, waarop
Buto-dansers hun lichaam ge
bruiken om gevoelens uit te
drukken. Die wijkt zo zeer af van
de Westerse traditie, dat een ken
nismaking ermee erg inspire
rend is.
Wie die inspiratie op wil doen, kan
vandaag en morgen nog in de
Koninklijke Schouwburg in Den
•Haag terecht. Op 13,15,16 en 17
juni brengt Sanai Juku de cho
reografie Kinkan Shonen in De
Kleine Komedie in Amsterdam.
ARIEJAN KORTEWEG
voornamelijk uit de tekst komen.
Hoewel werkelijke verveling niet
de kans krijgt toe te slaan, daar
voor zijn tekst en spel te sterk, is
ht&voor de toeschouwer gedu
rende de vier uur durende voor
stelling niet meer allemaal bij te
benen. Het stuk te lezen geeft
meer voldoening.
'De fantasten' met o.a. Maijön
Brandsma, Rudolf Lucieer, Elja
Pelgrom, Hans Hoes en Ton
Kuyl wordt t/m 25 juni in het
Amsterdamse Nieuwe de la Mar
gespeeld, en van 28 t/m 30 juni in
de Rotterdamse Schouwburg.
JACQUELINE MAHIEU
Hans Hoes en Elja Pelgrom in 'De fantasten
AMSTERDAM - De Carre-avonden gewijd aan
achtereenvolgens Bartok en Stravinsky waren
hoogtepunten in de vorige Holland Festivals en ge
noten een publieke belangsteling die daarmee in
overeenstemming was. Men zou derhalve verwach
ten dat een gelijksoortige manifestatie rond Hinde
mith eveneens een dergelijk patroon zou vertonen,
maar ook gisteravond bleek de opkomst weer be
droevend en men mag onderhand vraagtekens gaan
zetten achter het bestaansrecht van een festival
waarbij het publiek in een dergelijke mate verstek
laat gaan.
Nu bleek dit Hindemith-programma ook niet bepaald
een opzienbarende artistieke belevenis, wat overi
gens niet verweten mag worden aan dirigent Rein-
bert de Leeuw of de musici van het Schönberg En
semble en het Residentie Orkest. Het probleem is
dat Hindemith een knap vakman was, maar dat hij -
en daarin staat hij niet alleen - naast enkele compo
sities van blijvende waarde ook werken heeft nage
laten die hooguit in musicologisch opzicht interes
sant genoemd mogen worden. Dat geldt nog niet
zozeer voor de "Drei Stücke für fünf Instrumente"
en voor "Des Todes Tod", een cyclus van drie liede
ren voor vrouwenstem met een intrigerende bege
leiding van twee altviolen en twee celli. Het immen
se Carre bleek echter niet de meest geschikte plaats
voor deze muziek, terwijl de zang van Wendela
Bronsgeest weinig finesses uit de tekst naar boven
haalde. In de concertsuite uit de dans-pantomime
"Der Damon" sloeg de verveling echter genadeloos
toe en kon men opgelucht ademhalen als Reinbert
de Leeuw een aantal bladzijden tegelijk omsloeg.
De rest van het programma bestond uit twee ope-
raatjes die in de jaren twintig nogal wat schandaal
verwekt hadden, iets wat overigens geen garantie
bleek voor de kwaliteit. "Mörder, Hoffnung der
Frauen" biedt een partituur die volledig opgebouwd
Ujkt uit citaten van Wagner en Richard Strauss en
die met een dienovereenkomstig geluidsvolume ge
speeld behoort te worden. De opstelling van het or
kest "in de piste" maakte echter dat daardoor de
zang grotendeels onverstaanbaar werd, zodat het
begrip geheel afhankelijk werd van wat er op het
toneel gebeurde. De tekst van Kokoschka schijnt
iets te maken te hebben met een conflict tussen de
sexen (tamelijk vrouw-onvriendelijk overigens)
maar de regie van Lodewijk de Boer maakte er een
wedstrijd tussen twaalf punkers en twaalf Brünnhil-
des van waar verder geen touw aan vast te knopen
was. Een uitvoering om snel te vergeten en in zekere
zin gold hetzelfde voor "Sancta Susanna". In de ja
ren twintig mag men zich dan wel enorm opgewon
den hebben over de sexuele frustraties van een non
die in half ontklede toestand op het toneel een kruis
beeld omarmt, in onze tijd heeft dit operaatje zijn
provocerende karakter wel zo'n beetje verloren en
werkt het alleen nog maar op de lachspieren als de
zuster in kwestie, gekleed in zeer wulpse lingerie
(wat voor klooster is dat?) gaat liggen stoeien met
een harige spin van twee meter in doorsnee. De mu
ziek boeide dan nog wel door een paar leuke effec
ten in de instrumentatie, maar al met al was het
amusantste element van deze manifestatie het pro
grammaboekje, waarin Lodewijk de Boer stijl
bloempjes ten beste gaf als: "Oskar Kokoschka
werd zwaar gewond in WO I, maar herstelde. Hij
was dan ook een groot kunstenaar".
Voor dit evenement kan r
11 en 12 juni.
nog in Carre terecht op
PAUL KORENHOF
LEIDEN - De onlangs in het leven
geroepen Stichting Orgelstad
Leiden heeft een serie 'wandel-
concerten' georganiseerd, die ge
durende zestien achtereenvol
gende zaterdagmiddagen het
winkelende publiek de Harte
brugkerk binnen moet lokken.
De concerten, waarvan het eerste
op 11 juni en het laatste op 24
september wordt gegeven, zijn
steeds van drie uur tot half vier
te beluisteren.
De stichting hoopt hiermee te vol
doen aan één van haar doelstel
lingen, namelijk het organiseren
van concerten door, veelal jonge,
gastorganisten. Aan enkele con
certen zal medewerking worden
verleend door bekende musici.
Zij die de drukte van de Haarlem
merstraat op zaterdagmiddag
even willen ontvluchten kunnen
zich overtuigen van de kwaliteit
van het orgelspel en tevens ken
nis nemen van de fraaie klank
van het kortgeleden gerestau
reerde instrument van de Harte
brugkerk.
De orgelserie wordt zaterdagmid
dag a.s. geopend door de orga
nist Piet Hulsbos met als solist
Gerrit van Slooten, eerste trom
bonist van het Noordholland
Philharmonisch Orkest. Ter be
strijding van de onkosten zal een
toegangsprijs van een gulden
worden geheven. Bij de ingang
van de kerk kan men zich ook de
door Leidse organisten volge
speelde dubbel-lp aanschaffen.
11 juni Piet Hulsbos nunv.
Gerrit van Slooten
(trombone)
18 juni Aart Bergwerff
25 juni Wim v.d. Reijden m.m.v.
Vera Verzijden (mezzo-sopraan)
2 juli Richard Ram m.m.v. Hans
Roskam (hobo)
9 juli Margreet de Jong
16 juli Anton Doornheim
23 juli Arend v.d. Heiden
30 juli Jan Schmitz m.m.v. Anja
van Wijk (mezzo-sopraan)
6 aug. Rien Balkenende
13 aug. Mark Schaap
20 aug. Jan de Bruijn
27 aug. Henk Stip
3 sep. André Verwey
10 sep. Jan v.d. Plas
17 sep. Petra Veenswijk
24 sep. Christo Lelie.
Leidse bioscopen
LUXOR (121230): "Caddyshack", da.
14.30, 19.00 en 21.J5 uur, zo. 14.15,
16.30,19.00 en 21.30 uur, al.
LIDO 1 (124130): "De lift", da. 14.30,
19.00 en 21.15 uur, zo. ook 16.45,16
jaar.
LIDO 2: "48 Hours", da. 14.30, 19.00
en 21.15 uur, zo. ook 16.45 uur, 16 jr.
LIDO 3: "An officer and a gentle
man", da. 19.00 en 21.15 uur, do. vr.
en di. ook 14.30 uur, 12 jr.
Fam. voorstelling: "Als je begrijpt
wat ik bedoel",za., zo. en wo. 14.30
uur, zo. ook 16.45 uur.
LIDO 4: "Sophie's Choice", da. 14.00
en 20.15 uur, 16 jr.
STUDIO (133210): "Gandhi", da.
14.00 en 20.00 u
al.
TRIANON (123875): "Les uns et les
autres", da. 14.30, 19.00 en 21.15
uur, zo. 14.15, 16.30, 19.00 en 21.15
uur, 12 jr.
REX. (125414): "Privé secretariaat",
da. 14.30,19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Pornomodellen
in lekkerland Zweden", vr. en za.
23.30 uur, 16 jaar.
Bioscopen
Bioscopen Alphen
(voor reserveringen 01720-20800)
EURO 1: "De lift", do., ma., di. en
woe. 20.00 uur, vr. tm. zo. 18.45 en
21.15 uur, za., zo. en woe. ook 13.45
uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Blondjes in hun
blootje", za. 24.00 uur, 18 jaar.
Euro 2: "An officer and a gentleman",
do., ma., di. en wee. 20.00 uur, vr.
tm. zo. 18.30 en 21.15 uur, za., zo. en
woe. ook 13.45 uur, 12 jr.
Nachtvoorstelling: "An officer and a
gentleman", za. 24.00 uur, 16 jr.
EURO 3: "Tootsie", do., ma. di. en
woe. 20.00 uur, vr. tm. zo. 21.00 uur,
za., zo. en woe. ook 14.00 uur, al.
Kindermatinee: "Lucky Luck en de
ballade van de Daltons", za., zo. en
woe. 14.00 uur.
Nachtvoorstelling: "Tootsie", za.
24.00 uur, 16 jr.
EURO 4: "Bruce Lee's game of death
II", do., ma., di. en woe. 20.00 uur,
vr. tm. zo. 18.45 en 21.00 uur, za., zo.
en woe. ook 14.00 uur, za. ook 24.00
uur, 16 jr.
Bioscoop Voorschoten
(voor reserveringen 01717-4354)
GREENWAY: "De zwarte ruiter", do.
21.00 uur, vr. en za. 19.30 en 21.30
uur, di. 14.00 uur, woe. 20.15 uur, 12
jr.
Kindermatinee: "Herbie is de pi
sang", za. en zo., 14.00 uur, woe.
14.30 uur.
"ET", za., zo. en woe. 15.45 uur, al.
"Messidor", zo. 21.00 uur, 16 jr.
"L'Invitation", di. 21.00 uur, 16 jr.
Bioscopen Katwijk
(voor reserveringen 01718-74075)
CITY 1: "Hot Bubblegum", do. 14.45
14.45,
i 20.00
19.00 en 21.15 uur, ma. en di. 20.00
uur, woe. 14.45 en 20.00 uur, 12 jr.
CITY 2: "De gendarme in paniek",
zelfde tijden als City 1, al.
CITY 3: "Monty Python life at the
Hollywood Bowl", zelfde tijden, al.
CITY 4: "De schoolmeisjes", do. 14.45
120.00 uur, vr. 14.45,19.00 en 21.15
r, 16 jr.
CITY 4: "De groene baretten", za
19.00 en 21.15 uur, zo. 14.45,19.00 e
21.15 uur, ma., di. en woe. 20.00 uu:
12 jr.
Kindermatinee: "Pipo", za. en woi
14.30 uur.
Rijksmuseum voor Volkenkunde,
Steenstraat - 'In der minne schik
ken', t/m 4 juli, di. t/m za. 10-17, zo.
Galerie Denise Stephan (Bakkersteeg
18-20): tekeningen en etsen Trees
Klijn, vrijd. zat. en zond. 1.30-5.30
uur, t/m 30 juni.
De Bange Duivel - Rijndijkstraat 4,
aquarellen en grafiek van Günther
Wagner, tot 3/7, ma. t/m zo. 13.00 -
17.00 uur.
Q Exposities
Bellen -
Arabisché Tapisserien van Tjitske
Ketting-Zülstra, t/m 25/6, di t/m do
9-18 uur, vr 9-21 uur, za 9-17 uur.
Lange Vo.
ie Crince I
Pieterskerkchoorsteeg 12 - Diederik
van Kleef, recent werk, t/m 25/6,
wo. t/m za. 12.00 - 18.00 uur, do.
19.00 - 21.00 uur.
Galerie Fenix - Botermarkt 26, expo
sitie Josephine Verbist, schilderij
en, tot 10/7, dag. behalve maandag.
Rijksmuseum voor Volkenkunde -
Steenstraat, tentoonstelling "Bhoe-
tan, land v.d. vreedzame draak", tot
22/8, di t/m za 10-17 uur, zo. 13-17 uur.
d en Veri van Dpr-
molen; t/m 2/7, di, woe, do, vr van
13.30-17.30 uur, vr 19-21 uur, za van
12-17 uur.
Leiderdorp: Muzenhof - Jan de Waal,
olieverfschilderijen, tot 16/6, werk
dagen van 14-18 uur en op za. van
9-12 uur.
Gemeentehuis: Paulien van der Zee,
cancas-reliëfs en papierschepwerk,
tot 21/6, werkdagen van 8-17 uur.
WASSENAAR
Auberge De Kieviet, Stoeplaan 27,
aquarellen en collages Frieda van
Voorst, 8 mei tot 16 juni, dag. behalve
den en al haar facetten; tot 14/6, ma,
woe, do van 10-20.30 uur, di en vr
van 10-17.30 uur en za van 10-13
Galerie Henk de Greef - Adrianastraat
10, "Landschap-impressies in Sepia"
van René Boelen, t/m 11/6, zon en ma
gesloten.
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke - dag Acade-
misch Ziekenhuis behalve van dins
dag 13.00 uur tot woensdag 13.00 uur
(Diaconessenhuis) en van vrijdag
13.00 uur tot zaterdag 13.00 uur (Elisa-
beth-ziekenhuis).
Ziekenhuizen
14.30.-14.45
18.30-18.45
a overleg met het h
afdeling.
Sportmedisch Advies Centrum:
Blessurespreekuur: Elisabethzieken-
huis Leide
19.30-20.30
Bezoekuren St. Elisabeth-zieken-
huis:
Volwassenen: dagelijks van 14.00-
14.45 en van 18.30-19.30 uur. Klasse
afd. dagelijks van 11.15-12.00 uur, van
14.00-14.45 uur en van 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: dagelijks van 11.15-
12.00 uur (alleen voor echtgenoot) en
van 15.00-16.00 uur en van 18.30-19.30
Kinderafdeling: dagelijks van 15.00-
18.30 uur.
Afdeling C.C.U. (hartbewaking) dage
lijks van 14.00-14.30 uur en van 19.00-
19.30 uur.
Intensieve verpleging: dagelijks van
14.00-14.30 uur en van 19.00-19.3Ï) uur.
Academisch ziekenhuis
Tel. 269111
Voor alle patiënten (behalve kinde
ren) zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag; 14.15-15.00 uur en 18.30-
19.30 uur.
Avondbezoekuur afdeling Verlos
kunde 18.00-19.00 uur.
Praematurenafdeling dagelijks van
Bpzoek aan ernstige patiënten
Wanneer voor ernstige patiënten
doorlopend bezoek wordt toegestaan
kan de hoofdverpleegkundige hier
voor speciale kaarten verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks 15.00-15.45 uur en 18.30-
19.00 uur.
xngen:
Bezoektijden kit
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-
19.00 uur. (Alleen voor ouders van
kindëren kan er een afwijkende tijd
afgesproken worden met de hoofd
verpleegkundige).
Alphen aan den Rijn
Rijnoord:
Bezoektijden 's middags 14.30-15.15
uur, 's avonds 18.30-19.30 uur. Extra
bezoek voor de hartbewaking: 's och
tends 11.00-11.30 uur. Extra bezoek
voor vaders op de kraamafdeling: 's
avonds 19.30-20.30 uur. Kinderafde
ling 's middags 14.30-15.30 uur, 's
middags alleen voor ouders 14.30-
18.30 uur.
We moeten hier ontsnappen
Vooruit, ge moest al lang uw
lakens doorgeknabbe/d
Vf hebben
laten koken,
laten uitlekken.
Bak een ragfijn gesnip
perd teentje knoflook
boven zeer laag vuur li
2 eetlepels boter. Leg ii_
een vuurvaste schaal
laag om laag bloemkool
met saus en broccoli be
sprenkeld met de kno
flookboter. Bovenste
laag broccoli. Dek af
met plakjes jonge kaas
en zet de schaal boven-
kaas geheel is gesmol-
Heet opdienen.
10 juni 1983
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- Mej. Vogeltje Blom, geboren
Kip, Oude Schans te Amster
dam, is betovergrootmoeder
geworden. Het is een krasse
vrouw van 88 jaar, aan wie
dit voorrecht te beurt valt.
Haar zoon is 70, haar klein
zoon 44, haar achterkleinzoon
23, en deze mocht zich twee
dagen geleden verheugen in
de geboorte van zijn eersten
jongen, üe bet-overgrootmoe
der heeft niet minder dan
vijftig kleinkinderen en ruim
honderd achterkleinkinde-
- Zekere Marriott, die zich voor
eenigen tijd aan een diefstal
van diamanten ten nadele
van een juwelier te Parijs
schuldig maakte, nam met
het gestolene de wijk naar
Amerika, dat nu weigert hem
uit te leveren op grond dat hij
voor de rechtbank had bewe
zen dat hij zich niet aan dief
stal, maar aan misbruik van
vertrouwen had schuldig ge
maakt. Maar dat was nog
niet alles. Na afloop der zit
ting van het hof, dat die zon
derlinge uitspraak deed, gaf
Marriott zijn verlangen te
kennen in het huwelijk te
worden verbonden met zekere
Maria Peseux, een meisje, dat
hem uit Parijs toas gevolgd.
De rechter maakte geen be
zwaar nog staande de zitting
aan dat verlangen te voldoen.
Als getuigen bij dat geïmpro
viseerde huwelijk fungeerden
de griffier en de deurwaar
der van het hof.
Vijftig jaar geleden:
- De Spaansche civiele garde
heeft te Granada een huiszoe
king gedaan bij een berucht
extremist, die er sterk van
verdacht werd bommen en
wapens in zijn huis te hebben.
Aanvankelijk werd niets ge
vonden, maar toen de ouders
hun uiterste best deden om te
verhinderen, dat de politie
mannen de wieg naderden
omdat "de baby zoo rustig
lag te slapen", keken de man
schappen eens onder het ma
trasje. Zij vonden daar 27
staven dynamiet, 84 slag
hoedjes, tal van pistolen en
onafgemaakte bommen. De
ouders bekenden, dat het
kind reeds geruimen tijd op
dit vreeselijke arsenaal had.
geslapen.
