Het Britse
redelijk
alternatief
Polhuis wil dominees in de politiek
Vuurproef nieuwe Alliantie
"Pastoraat en politiek niet tegen elkaar uitspelen"
Film over leven
van John Lennon
en Yoko Ono
DINSDAG 7 JUNI 1983
De neiging om het afscheidscollege,
dat Karei van het Reve na 26 jaar
hoogleraarschap in Leiden vorige
week vrijdag uitsprak, in vijf
hoofdstukjes te splitsen en die alle
vijf, als belangwekkende citaten
met een inleidend en afsluitend
woordje van mijzelf een week lang
als „leentrijfels" op te voeren („co
lumnisten stelen van dieven", was
de omschrijving van mijn arbeid
die iemand mij vandaag doorver
telde), zal ik met aan hoogmoed
grenzende zelfverloochening weer
staan, maar terwille van hen die de
totaalrede over een poosje in Tira
de zullen lezen lijkt het me toch nut
tig dat ik hier de voetnoten plaats
die daar zeker zullen ontbreken.
Neem bijvoorbeeld deze passage:
„Overleg met mijn collega proxi-
mus was alleen nodig wat de vast
stelling van de college-uren betreft.
Verder belde ik hem wel eens op en
liep ik bij hem langs. Hij had het
hoog in het hoofd en had bij curator-
ren een secretaresse los weten te
krijgen. Toen ik een keer bij hem
kwam was die secretaresse bezig
met het zetten van een datumstem
pel op een aantal flessen wijn die
hij had aangeschaft. Ik was onder
de indruk, want ik had nog nooit
een fles wijn durven kopen en een
secretaresse had - en heb - ik nobit
gehad. Dat een door de overheid be
taalde secretaresse zich bezig hield
met het verzorgen van de particu
liere wijnvoorraad van haar chef
bevreemdde mij enigszins, want
wat zuinigheid met overheidsgel
den betreft vind ik alleen in Drees
sr. mijn evenknie. Mijn collega pro-
ximus legde mij uit dat als hij dat
werk niet door zijn secretaresse liet
doen, dat hij het dan zelf zou moe
ten doen. Door het haar te laten
doen won hij tijd die hij weer voor
de wetenschap kon gebruiken. Zijn
verklaring vond ik heel redelijk,
maar zij bevredigde mij toch niet
helemaal. Zelf dacht ik niet aan
wijn of secretaresses". Enzovoort.
VOETNOTEN (1)
Een „collega proximus" is de naas
te ambtgenoot van een hoogleraar.
De betreffende hoogleraar was
prof. Van Schooneveld, die tegen
woordig in Amerika doceert. Hij
leek inderdaad op iemand met een
wijnvoorraad en een secretaresse.
Dat Karei van het Reve wat zuinig
heid met overheidsgelden betreft
alleen zijn evenknie zou vinden in
Drees sr. is opschepperij. Neem
Drees jr., de man van wijlen DS'70.
Iemand die bij hem in de buurt
woont was het opgevallen dat hij
altijd „een halte te vroeg" uit de
tram stapte, en het laatste stukje
naar zijn huis liep, hoewel daar de
volgende halte was. Mijn zegsman
begreep dat niet, totdat hij ontdek
te dat bij de halte waar Willem
Drees jr. altijd uitstapte een zone
eindigde, zodat hij één strip uit
spaarde door de laatste halte te
gaan lopen. De zuinigheid van een
echte Drees dus, maar ook de eer
lijkheid van een echte Drees, want
de meeste Nederlanders zouden die
ene halte er gratis bij hebben ge
pikt...
„Ik behoor niet tot de oudere heren
die vinden dat de tegenwoordige
studenten slechter zijn dan die van
een kwart eeuw geleden", zei Karei
van het Reve verder nog in zijn af
scheidscollege. „De onjuistheid van
dit soort uitspraken (zoals: de
jeugd wordt steeds losbandiger, de
zomers worden steeds natter, de rij
ken worden steeds rijker en de ar
men steeds armer) wordt eigenlijk
al bewezen door hun ouderdom, zo
als al uit een paar steekproeven
blijkt.
Wij schrijven nu 1983. Gaan we zes
tien eeuwen terug naar het jaar
383, dan zien we dat in dat jaar de
bekende Afrikaanse schrijver Au-
relius Augustinus klaagt dat de
losbandigheid van de studenten in
Carthago afschuwelijk en buiten
sporig is, foeda et intemperans, en
dat die studenten zich gedragen
mira hebetudine, met een wonder
baarlijke stupiditeit. (Conf. V, 8).
Precies dertien eeuwen later, in
1683, vinden we bij de Italiaanse
auteur Lorenzo Magalotti ijl zijn
Lettere Famïliari de vaste overtui
ging dat de Italiaanse zomers
Steeds kouder worden. Leopardi,
bij wie ik deze interessante plaats
geciteerd vond (Pensieri XXXIX),
merkt op dat als dit soort bewerin
gen op waarheid berustte Italië on
dertussen de temperatuur van
Groenland moest hebben bereikt.
Mijn indruk is, dat het percentage
domme en het percentage slimme
studenten ongeveer gelijk gebleven
is. Alleen bekent men de eigen dom
heid en onwetendheid eerder dan
dertig jaar geleden. Wat wel veran
derd is, is mijn eigen reactie op de
ze dingen. Toen ik nog studeerde
was iedere domme medestudent
een bron van vreugde en hovaar
dij. Nu is een domme student een
bron van smart en schuldgevoel.
Als een student een stuk schrijft
waarin hij het heeft over de univer
siteit van Columbia of de universi
teit van Sorbonne, of wanneer, zo
als me laatst gebeurd is, een stu
dent beweert dat Byron enige tijd
in Oberhausen heeft gewoond - het
duurde enkele minuten voor ik wist
waar die fout vandaan kwam -
dan heb ik het gevoel dat het mijn
schuld is dat iemand zulke dingen
VOETNOTEN (2)
Die universiteiten heten Columbia
en Sorbonne (de laatste werd ruim
zeven eeuwen geleden gesticht door
Robert de Sorbon), het zijn geen
aardrijkskundige namen, en By
ron heeft nooit in Oberhausen ge
woond, maar nam, als Lord, „sein
Sitz im Oberhaus ein", zoals het
Engelse Hogerhuis in een Duitse en
cyclopedia heet...
De ontmoeting is inmiddels beroemd geworden. Die
keer dat Roy Jenkins, leider van de SDP, in het trein
station van Peterborough Dennis Healey, de tweede
man van Labour, tegenkwam.
Beide heren waren bij toeval tegelijkertijd naar het
stadje afgereisd om er reclame voor hun partij te ma
ken. Healey gaf Jenkins een hand, en sprak de wens
uit: „Ik hoop dat het bij de verkiezingen slecht met u
gaat".
Jenkins antwoordde: „Ik hoop dat het met u nog slech
ter gaat".
Waarna het tweetal tevreden zijns weegs ging, elk in de
wetenschap de krant van de volgende dag te hebben
gehaald.
Jenkins zal van deze Monti Py-
thon-achtige ontmoeting meer
voordeel hebben gehad dan
Healey. De leider van de So
ciaal Democratische Partij
krijgt naar verhouding weinig
aandacht bij de verkiezingen,
en als hij die aandacht wél
krijgt, gaat het vrijwel steeds
om weinig flatteuze berichten.
Dan wordt er weer geschreven
dat hij het succes van de
Alliantie SDP-Liberalen in de
weg staat. Of dan staat er, dat
het er nog om zal hangen of hij
in zijn kiesdistrict, Hillhead in
Glasgow, de meerderheid
haalt, en dus, dat het niet zeker
is, dat hij na 9 juni in het Lager
huis terugkeert.
Het zijn spannende verkiezin
gen, voor Jenkins, voor zijn
partij, de SDP, en voor de
Alliantie. In de vroege ochtend
van 10 juni zal het duidelijk
worden: óf de Alliantie is er
dan in geslaagd de derde poli-
- tieke stroming in Engeland te
worden, óf de doorbraak is
(vermoedelijk voor altijd) mis
lukt.
Kort overzicht van de gebeurte
nissen tot dusver. Eind 1981
besloten de SDP, een groep be
houdende Labour-leden die
genoeg hadden van de verlink
sing van hun partij, en de Libe
ralen, een oude, gerespecteer
de partij, die echter te klein is
om in de Britse politiek veel in
vloed te kunnen laten gelden,
tot samenwerking.
Het plan was op zichzelf briljant.
De SDP beschikte met mensen
als Roy Jenkins, Shirley Wil
liams, David Owen en Bill
Rodgers over een aanzienlijke
regeer-ervaring, en de Libera
len onder David Steel hadden
overal in het land hun regiona
le organisaties en gestaalde ka
ders zitten.
De combinatie daarvan zou voor
de Britse kiezers, toch al moe
van steeds weer de keus tussen
Conservatieven en Labour,
aantrekkelijk moeten zijn, zo
was de gedachte. Aanvankelijk
leek dat te kloppen. De met
veel elan gepresenteerde „der
de stroming" schoot in de opi
niepeilingen pijlsnel omhoog,
en kwam eind '81, begin '82
zelfs op 50 procent.
Vanaf dat moment ging het ech
ter mis. Liberalen en SDP'ers
begonnen in de regio ruzie te
maken over de vraag wie in
welk district kandidaat na
mens de Alliantie zou worden
bij verkiezingen (de leiders
hadden namelijk afgesproken
dat die districten gelijkelijk
zouden worden opgedeeld), en
de Falkland-oorlog deed de
rest.
De aandacht van het land was
met één klap van het nieuwe
politieke verschijnsel wegge
nomen. In de emotionele La
gerhuisdebatten van die tijd
kwamen de Liberalen en de
SDP er nauwelijks aan te pas,
en toen de oorlog gewonnen
was, was Margaret Thatcher
gelijk de populairste premier
sinds Winston Churchill.
Sindsdien is het nooit meer echt
lekker gegaan met de Alliantie.
De interne ruzies werden wel
iswaar beslecht, en nu en dan
werd er wel eens een tussen
tijdse verkiezing gewonnen,
maar de „Schwung" van het
begin wilde er maar niet meer
in komen.
Paniek
Toen premier Thatcher begin
mei verkiezingen uitschreef,
moet dat voor lichte paniek in
de gelederen van de Alliantie
hebben gezorgd. Liberalen en
SDP'ers stonden in de peilin
gen samen op nog geen 20 pro
cent van de stemmen, en er
was nog maar net een oplos
sing gevonden voor het pro
bleem wie de Alliantie zou
moeten leiden.
Roy Jenkins, David Owen, David Steel, John Pardoe en Shirley
(foto AP)
huize van Steel is het afgelo
pen weekeinde dan ook afge
sproken, dat de Liberale leider
nog meer het brandpunt van
dë campagne van de Alliantie
zal worden, en dat Jenkins, om
met een bekende Nederlandse
politicus te spreken, wat „in de
luwte" zal blijven, en zich op
zijn eigen district zal
Het was nog helemaal niet duide
lijk hoe die oplossing (de popu
laire David Steel leidt de cam
pagne, en de ervaren Roy Jen
kins geldt als kandidaat voor
het premierschap) bij de kie
zers zou aankomen, toen de
campagne al moest worden op
gestart.
ken is, dat het dubbele leider
schap niet goed bij het electo
raat is aangekomen. Enquêtes
hebben aangetoond dat, als
David Steel alleen als leider
van de Alliantie zou zijn geko
zen (dus ook als beoogd pre
mier), dat dat dan veel extra
stemmen zou hebben opgele
verd.
Bij strategiebesprekingen ten
Geloofwaardig
De niet erg grote populariteit van
Jenkins (die mag bogen op een
indrukwekkende politieke en
bestuurlijke ervaring, maar
thans wat uitgeblust lijkt) is
niet het voornaamste pro
bleem van de Alliantie. Dat
probleem is: hoe bereiken we,
dat de kiezers ons geloofwaar
dig vinden, en een stem op ons
niet als weggegooid beschou
wen?
Peilingen (tot begin juni) tonen
aan, dat de Alliantie op onge
veer 20 procent van de stem
men mag rekenen. Dat is, als
gevolg van het districtenstel
sel, goed voor een magere 10
tot 20 (van de 650) Lagerhuisze
tels. Ónder die omstandighe
den kiezen veel mensen, die
wellicht best wel voor de
Alliantie voelen, niet voor die
Wat David Steel cum suis moe
ten zien te bereiken, is het zo
genaamde „bandwagon-ef
fect", een geleidelijke groei in
de peilingen zodat het electo
raat op 9 juni het idee krijgt de
Alliantie nét over de cruciale
drempel (35 procent) te kun
nen helpen die zorgt voor een
grote vertegenwoordiging in
het Lagerhuis.
De Alliantie heeft enkele dingen
mee. Daar is allereerst de grote
persoonlijke populariteit van
Steel, er is de redelijke en be
schaafde manier waarop cam
pagne wordt gevoerd (voor me
nige Brit een verademing bij
de grove manier waarop La
bour en de Conservatieven el
kaar te lijf gaan), en er is het
minstens even redelijke en be
schaafde programma.
Dat programma houdt het mid
den tussen het links-radicale
manifest van Labour en het
niet minder maar dan réchts-
radicale gedachtengoed van
mevrouw Thatcher en haar
volgelingen, en zou dus zowel
voor gematigde Labour-aan-
hangers als gematigde Tory's
aantrekkelijk moeten kunnen
zijn.
Proteststem
De Alliantie moet proberen (en
heeft daar sinds kort ook haar
strategie op gericht) de protest
stemmen te pakken. Van men
sen die altijd Labour hebben
gestemd, maar nu voor het ul
tralinkse programma van deze
partij, met zijn terugtrekking
uit de EG en zijn eenzijdige
kernontwapening, terug
schrikken. En van mensen die
altijd Conservatief hebben ge
stemd, en zelfs wel een rege-
nng-Thatcher-II willen, maar
dan geen regering die op een
overweldigende meerderheid
in het Lagerhuis steunt. Omdat
ze bang zijn, dat „Maggie" dan
helemaal niet meer te houden
De vraag of dat lukt, zal bepalen
of de Alliantie als een soort iets
vergrote Liberale partij in het
nieuwe Lagerhuis komt, dan
wel als een stroming die niet
meer over het hoofd kan wor
den gezien en die het poten
tieel rijke centrum in de Britse
politiek gaat bezetten.
Een commissie van hervormden
en gereformeerden gaat op ver
zoek van het dagelijks bestuur
(moderamen) van de hervormde
synode de vraag bezien, of een
predikant een politieke functie
mag vervullen.
Aanleiding tot dit verzoek is de
vraag van het hervormde syno
delid dominee A. Polhuis (Koog
aan de Zaan) om het artikel in de
kerkorde te schrappen waarin
wordt bepaald, dat predikanten
geen zitting mogen hebben in de
Tweede Kamer, de provinciale
staten of de gemeenteraad en dat
ze ook geen andere staatsrechte
lijke functie mogen bekleden.
Doen zij dat toch, dan moeten ze
ontheffing uit hun ambt vragen.
Het synodebestuur had de Zaanse
predikant meegedeeld, dat bij de
vaststelling van dit artikel in de
kerkorde twee argumenten een
rol hebben gespeeld. Ten eerste:
het geestelijke ambt is niet te
verenigen met een politieke
functie; ten tweede: de combina
tie van pastorale arbeid en poli
tieke activiteiten is ongewenst.
Ds. Polhuis (36) vindt de kracht
van deze argumenten onvol
doende om aan het verbod nu
nog vast te houden. Weliswaar
mag het ambt van predikant ho
ger worden aangeslagen dan het
politieke beroep, maar, zegt Pol
huis, een predikant mag zich niet
onttrekken aan zijn verantwoor
delijkheid voor de samenleving.
En waarom mag een dominee
niet wat andere ambtsdragers,
zoals ouderlingen, wel mogen?
Ook bemoeit de kerkorde zich
hier wel erg met wat de predi
kant in zijn of haar vrije tijd doet,
meent ds. Polhuis.
Hij is het niet eens met het argu
ment van het synodebestuur, dat
de onrust als gevolg van de poli
tieke keuze van de predikant niet
heilzaam zou kunnen zijn. Pol
huis verwijst in dit verband naar
het kernwapenrapport van de sy
node. "Pastoraat en politiek mo
gen niet tegen elkaar worden uit
gespeeld". "Kerk-zijn in een de
mocratie betekent, dat alle ver-
Synode. Donderdag, vrijdag en
zaterdag komt de hervormde sy
node op Hydepark in Doorn bij
een.
De eerste dag wordt gesproken
over de noodzakelijke bezuini
gingen aan de hand van rappor
ten van een speciale commissie
en de stuurgroep 'Landelijke or
ganisatie'. In deze rapporten
worden voorstellen gedaan voor
wijzigingen en bezuinigingen
binnen de kerkelijke organisatie.
Vrijdag wordt verslag gedaan van
de voortgang van 'Samen op
weg' (toekomstige hereniging
van hervormden en gereformeer
den) en de gesprekken met het
Hervormd Beraad Vredesvraag
stukken en het Interkerkelijk
Comité Tweezijdige Ontwape
ning (Icto). Ook komen deze dag
het rapport over homofilie en
een nota over het energievraag
stuk (dit laatste in het kader van
de brede maatschappelijke dis
cussie) op tafel.
De laatste dag wordt besteed aan
jaarverslagen van onder andere
de Generale Financiële Raad en
de SMRA (die de ledenadmini
stratie van de Hervormde Kerk
verzorgt).
Beroepen
Hervormde Kerk: beroapen te
Randwijk M. Baan Putten, tot le-
gerpredikant (door de synode)
kandidaat J. H. Dekkers Wier
den; aangenomen naar Heeren
veen J. Huitema Kollum, naar
Varsseveld J. Weernekers Leus
den; bedankt voor Stellendam C.
J. van der Plas Delft. Toegelaten
tot de evangeliebediening: me
vrouw J. van 't Veen Utrecht, P.
G. Vellekoop Lisse en J. van den
Lagemaat Utrecht; toegelaten tot
de evangeliebediening en be
roepbaar: mevrouw A. E. Keu-
ning Vianen.
Gereformeerde Kerken: beroepen
te Venlo H. Henstra Bant-Rutten
(NOP); aangenomen naar Duis-
burg-Ruhrort kandidaat A. Meek
München-Gladbach.
Beroepbaar in de Gereformeerde
Kerken in Nederland: M. H. Rou-
goor (28), die sinds maart 1981
predikant was van de gerefor
meerde kerk vrijgemaakt in
Bergschenhoek.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: bedankt voor Groningen
M. J. C. Blok Enschede.
Christelijke Gereformeerde Ker
ken: beroepen te 's Gravendeel
A. G. van der Heijden (vlootpre-
dikant) Den Helder; bedankt
voor Vlaardingen M. Vlietstra
Bunschoten.
Dr. A. J. Lamping hoopt op 28
augustus met een dienst in de
Vredeskerk afscheid te nemen
van de Leidse hervormde ge
meente. Hij gaat naar Rotterdam,
waar hij de zondag daarop, 4 sep
tember, 's avonds 7 uur in de
Laurenskerk zal worden beves
tigd.
Patricia van Duuren, leerling
van het Amsterdamse conserva
torium, verzorgt morgenmiddag
(half 1 tot kwart over 1) het pau
ze-orgelconcert in de Hoogland
se kerk te Leiden.
De Leidse baptistengemeente
(Oude Rijn 3) heeft vier zomer-
zangavonden georganiseerd. Ze
worden gehouden op de zonda
gen 12 en 16 juni en 10 en 24 juli,
steeds van 7 tot 8 uur.
De 'beneden-zestienjarigen' van
de jeugdbond van de Gerefor
meerde Gemeenten hebben met
allerlei acties f. 230.000 bijeenge
bracht voor het zendingspro
gramma 'Voor alle volken'. Het
geld zal worden gebruikt voor de
vertaling van het Oude Testa
ment in het Izi, een van de talen
in Nigeria.
De opbrengst werd bekendge
maakt op een bondsdag in Lisse.
De 'boven-zestiepjarigen' zullen
zaterdag in 'De Doelen' (Rotter
dam) hun opbrengst afdragen.
Geen steun
De Remonstrantse Broeder
schap zal geen steun verlenen
aan het Interkerkelijk Comité
Tweezijdige Ontwapening (Icto).
Op de vraag van het Icto - de
tegenhanger in de kerkelijke we
reld van het Interkerkelijk Vre
desberaad (IKV) om 'enigerlei
vorm van erkenning' heeft het
bestuur van de Broederschap
geantwoord, dat het alleen ver
antwoordelijkheid kan dragen
voor organisaties die samen met
andere kerken zijn opgericht.
Die verantwoordelijkheid komt
dan tot uitdrukking in deelne
ming aan het bestuur en de fi
nanciële bijdrage. Bij organisa
ties die uit particulier initiatief
zijn voortgekomen, zoals het Ic
to, ligt dat anders. Dit is meer het
terrein van de individuele leden,
vindt het bestuur.
Wel kan het Icto - als kerkeraden
daarvoor toestemming geven
via lectuurtafels informatie ver
strekken aan leden en vrienden
van de Broederschap. Het is
goed, als leden van de Broeder
schap met het Icto in gesprek
blijven. Daarover wilde de alge
mene vergadering van bestuur -
die bijeen was in Hoogeveen
geen misverstand laten bestaan.
Zoals in andere kerken bestaan er
ook in de Broederschap uiteenlo
pende opvattingen over het vre
desvraagstuk. Toen de Broeder
schap zich in 1980 had geschaard
achter de IKV-campagne 'Help
de kernwapens de wereld uit, om
te beginnen uit Nederland',
richtten leden die het daarmee
niet eens zijn de vereniging
"Waakt en Weegt' op.
Anders denken
"De afschrikkingspolitiek van
de grootmachten moet absoluut
worden afgewezen. Er is een
principiële wijziging nodig van
het politieke denken en hande
len".
Dat is het kernpunt in een rapport,
dat een studiegemeenschap van
de Evangelische Kerk van Duits
land gisteren in Bonn heeft aan
geboden. Het rapport heet 'Hei-
delberger vredesmemorandum'.
Volgens de commissie moet in
Europa het sein worden gegeven
tot een 'veelomvattend afzien
van kernwapens'.
Een overeenkomst over verminde
ring van het aantal raketten, zo
als in Genève wordt nagestreefd,
is geen aanvaardbare oplossing.
De commissie pleit voor een 'intelli
gente verkleining van het wan
trouwen'. Het streven naar over
macht leidt tot oorlog. Er is alleen
heil te verwachten van een ge
meenschappelijke inperking van
gevaren. Politici moeten daarom
absolute voorrang geven aan mi
litair-technologische vraagstuk
ken, het afzien van de 'eerste
kernklap' en het instellen van or
ganen die de bewapening kun
nen controleren. Afschrikking
moet worden teruggebracht tot
een 'geloofwaardig minimum
volgens het principe van de toe
reikendheid'.
Staking bij de
Financial Times
nu volledig
LONDEN Een staking door
een kleine groep bij de Finan
cial Times heeft zich uitge
breid tot het gehele grafische
personeel, zo is vandaag uit
welingelicht bron vernomen.
Gisteravond besloot de hele
groep van ongeveer 300 grafi
ci het werk neer te leggen uit
protest tegen de beslissing
van de directie 114 hunner uit
te sluiten van werk en naar
huis te sturen.
Het blad was al zeven dagen
niet verschenen als gevolg
van een staking door twintig
technici, die er zich tegen
verzetten dat de directie de
oplage wil vergroten van
150.000 tot 275.000 exempla
ren zonder dat daar een sala
risverhoging tegenover staat.
De bedrijfsleiding stelt daar
tegenover dat geen enkele
verhoging mogelijk is als niet
eerst de produktiviteit is ge
stegen.
NEW YORK (DPA) - Een film
maatschappij van de Amerikaan
se 'Entertainer' Johnny Carson is
van plan een televisiefilm van
drie uur te maken over het leven
van John Lennon en Yoko Ono
Naar de president van de maat
schappij, John McMahon, mee
deelde, heeft hij in het weekein
de de exclusieve rechten gekre
gen van Lennons weduwe.
In de film zal de relatie tussen Len
non en Ono worden belicht vanaf
hun eerste ontmoeting in 1965
tot aan de moord op de ex-Beatle
op 8 december 1980 in New
York.
