"Ik was in menig opzicht niet
zo geschikt voor deze post'
Brug nabij geboortehuis Rembrandt
Eigenlijk zou ieder mens er wat van moeten
Hoogleraar Karei van het Reve bij afscheid:
J. Karstens
(CDA) uit
gemeenteraad
Economie, boekhouden, handelsrekenen, dan wel handelswetenschappen:
VAKTAAL
f Leiden
ZATERDAG 4 JUNI 1983
LEIDEN Prof. dr. K. van
het Reve heeft gistermid
dag afscheid genomen
van de Leidse univeriteit
als gewoon hoogleraar in
de Slavische letterkunde.
Terugblikkend zei Van
het Reve onder meer:
"Achteraf is het opmerke
lijk met welk een vanzelf
sprekendheid en vastbe
slotenheid je zo'n benoe
ming aanvaardt - het is te
vergelijken met de onbe
suisdheid waarmee men
sen zich in het huwelijk
storten".
Het afscheidscollege zou vooral
een terugblik op 26 jaar hoogle
raarschap aan de Leidse acade
mie worden, zei Van het Reve
aan het begin van zijn redevoe
ring. "Het wordt dus een beetje
'grootvader vertelt', een genre
dat nogal vervelend kan zijn. Als
u niettemin rustig blijft luisteren
kunt u straks als beloning een
borrel krijgen".
Het nadeel van college-geven is, zo
merkte Van het Reve al aan het
begin van zijn carrière, datje stu
deren en doceren moet combine
ren, "en dat is haast niet moge
lijk". Hij vervolgde: "Bij mijn be
studering van onderwerpen uit
de Russische literatuur had ik de
niet geringe handicap dat ik ie
der jaar college gaf over een
nieuw onderwerp. Had ik er geen
colleges over hoeven geven, dan
had ik tijd gehad om die onder
werpen behoorlijk te bestuderen
en dan zou ik nu, na 26 jaar, veel
weten over de Russische litera
tuur".
Van het Reve kwam later terug op
de gretigheid waarmee hij de be
noeming indertijd had geaccep
teerd. "Terwijl ik in menig op
zicht niet zo geschikt was voor
deze post. Wat mij ontbrak was,
overdreven geformuleerd, be
langstelling voor 'de' Russische
literatuur. Ik interesseerde me
voor een aantal Russische schrij
vers. Maar voor andere Russi
sche schrijvers interesseerde ik
me helemaal niet. Ik heb eigen
lijk nooit begrip gehad voor
mensen die uiterst geïnteres
seerd zijn in de lopende literaire
produktie van een land, voor
mensen die 'bij' willen blijven op
het gebied van een bepaalde lite
ratuur".
Terreur
Een van de problemen van ons vak
is het land, stelde Van het Reve.
"Je hebt iedere dag met Rusland
te maken. Als je daar gevoelig
voor bent, en dat ben ik, dan be
tekent dat, dat je iedere dag de
ellende van dat land over je heen
krijgt. Er leeft in dat land nauwe
lijks iemand boven de vijftig, die
niet in zijn omgeving een slacht
offer van de terreur te betreuren
heeft".
De grootste moeilijkheid waar Van
het Reve naar eigen zeggen voor
kwam te staan was het vinden
van een antwoord op de vraag
wat iemand die literatuur do
ceert eigenlijk moet vertellen.
"Mijn belangstelling voor litera
tuur is een heel andere dan die
van de interpretent. Mij interes
seert niet enige verborgen bete
kenis, mij interesseert de wer
king, het effect van zo'n tekst. Ik
wil weten waardoor die werking
veroorzaakt wordt".
Na dit onderwerp behandeld te
hebben merkte Van het Reve op
dat hij tot die tijd vooral over de
moeilijkheden van zijn vak had
gesproken. "Er zijn ook verheu
gende dingen. Ik heb 26 jaar met
volle teugen genoten van de aca
demische vrijheidDatje college
kunt geven over een onderwerp
naar eigen keuze, dat je daarover
beweren kunt wat je wilt, dat je
met niemand overleg hoeft te
plegen waarover en hoe je colle
ge zult geven, dat er God zij ge
loofd en geprezen op de hele we
reld niemand is die hier ook
maar enige 'inspraak' heeft - dat
is een groot goed".
Verplicht
Tegen het verplicht stellen van col
lege's heeft Van het Reve beden
kingen. "Ik herinner me niet zo
lang geleden een twistgesprek
over deze materie tussen verte
genwoordigers van onze vak
groep en enige anderen. Er zijn
colleges, zo werd ons gezegd, die
zo belangrijk zijn voor de studie
dat ze verplicht moeten worden
gesteld. Wij waren juist de tegen
overgestelde mening toegedaan:
zodra een college voor de studen
ten belangrijk is, komen ze zelf
wel. Als je alleen maar mensen
op een college kunt krijgen door
het verplicht te stellen, bewijst
dat eigenlijk al dat het college
niet veel zaaks is".
Het ergste onderdeel van het aca
demische onderwijs is volgens
Van het Reve het werkcollege.
"Bij een hoorcollege ben je zelf
aan het woord. Bij een werkcol
lege moet je luisteren. Dat is op
zichzelf al een nadeel. Maar er is
een veel groter nadeel. Je zit met
tien, twintig studenten om de ta
fel en een van die studenten ver
telt iets. Vaak komt het daarbij
voor, dat jij de enige bent die be
grijpt wat de student vertelt. De
student begrijpt zelf te weinig
van wat hij vertelt en heeft te
weinig vaardigheid in het aan an
deren iets uitleggen om zich echt
verstaanbaar te maken. Dan
overvalt je de fatale gedachte:
deze student praat twintig minu
ten. Niemand begijpt hem. Ik
zou in vijf minuten uit kunnen
leggen wat hij vertellen wil en
dan zou iedereen het begrijpen.
Wat leren die andere studenten
van het gepraat van hun collega.
Zo goed als niets".
In één adem voegde Van het Reve
hier overigens wel aan toe dat hij
niets kwaads wilde zeggen van
studenten. "Mijn indruk is, dat
het percentage domme en het
percentage slimme studenten
ongeveer gelijk gebleven is. Al
leen bekent men de eigen dom
heid en onwetendheid eerder
dan dertig jaar geleden".
Revolutie
Geen goede woorden had Van het
Reve voor - wat hij noemde - de
universitaire revolutie. Over ver
gaderen: "Als ik met laat ons zeg
gen Vermeer en Ebeling één
middag om de tafel ga zitten ma
ken wij een studieprogramma
voor de Nederlandse slavistiek
waar men twintig jaar mee voor
uit kan en dat zeker niet slechter
zal zijn dan enig studieprogram
ma waar men nu al zo'n vijftien
jaar over vergadert. Men kan in
vier, vijf jaar niet meer doen dan
de studenten enig Russisch en
de beginselen van een paar Slavi
sche talen bijbrengen en ze laten
ruiken aan de linguistiek en aan
literatuur. Of je ze nu een beetje
foto GPD)
meer van het een of een beetje
meer van het andere leert is een
volstrekt maar dan ook vol
strekt futiele zaak, zoals elk
rechtgeaard beoefenaar der we
tenschap zal inzien. Niettemin
wordt over dit soort zaken door
duizenden mensen in Nederland
dag en nacht vergaderd, zonder
dat daar iets interessants uit
komt - behalve dan het onvermij
delijke resultaat dat de mensen
die iets in hun mars hebben zich
langzamerhand uit het vergader
circuit terugtrekken, zodat je
daar - die indruk heb ik althans -
steeds meer nitwits aantreft".
Op het einde zei Van het Reve dat
het een groot voorrecht is als je je
ideeën kunt uitzetten in een mi
lieu waar het percentage echte
belangstellenden vrij hoog is, en
waar lof en blaam, tegenspraak
en bijval een element van origi
naliteit en naïveteit hebben dat
je in de wereld der afgestudeer
den niet zo vaak aantreft.
LEIDEN - Het CDA-raadslid
J.P.(Hans) Karstens heeft be
dankt als lid van de gemeente
raad. Wat de reden van zijn voor
tijdig vertrek betreft, schrijft
Karstens aan de burgemeester:
"Reeds eerder is in de gemeente
raad gememoreerd dat het raads
werk zich vaak moeilijk laat
combineren met een volledige
baan. Ook ik heb dat in het afge
lopen seizoen moeten ervaren".
Karstens is secretaris van de afde
ling maritieme techniek van de
TH Delft. Hij had zich aanvanke
lijk voorgenomen zijn dagtaak te
beperken, maar dooi; de ontwik
kelingen in het wetenschappe
lijk onderwijs is het daar niet van
gekomen en kan er ook voorlo
pig geen sprake van zijn, aldus
het scheldend raadslid.
Het raadswerk krijgt daardoor niet
voldoende aandacht, meent Kar
stens.
Karstens, van CHU-huize, wordt
opgevolgd door drs. A A. (Dick)
van Duyn, afkomstig uit de KVP.
Het is de eerste maal dat bij op
volging geen rekening wordt ge
houden met de zogeheten 'bloed
groep'. De 39-jarige Van Duyn is
stafmedewerker bij de Weten
schappelijke Raad voor het Re
geringsbeleid. Hij studeerde eco
nomie aan de Erasmusuniversi-
teit in Rotterdam. Van Duyn was
onder meer landelijk secretaris
van de KVP-jongeren, lid van het
KVP-partijbestuur en het Leidse
afdelingsbestuur. Hij geldt als
een deskundige op sociaal-eco
nomisch en financieel gebied.
Van Duyn werd onlangs namens
het CNV benoemd als bestuurs
lid van de Stichting Werkgele
genheid Leiden.
Schilderijen
'Het restaureren van schilderij
en' is de titel van een lezing
die maandagavond wordt ge
houden in museum De Laken
hal aan de Oude Vest. De le
zing, met lichtbeelden, wordt
gegeven door de heer Hermes-
dorf. Hij heeft onder meer het
Laatste Oordeel van Lucas
van Leyden gerestaureerd
dat in De Lakenhal hangt. De
lezing sluit aan op de leden
vergadering die om acht uur
begint.
Koffieconcert
In de Vredeskerk aan de Burg-
gravenlaan verzorgt het jon
gerenkoor 'Emoena' morgen
een koffieconcert onder lei
ding van Gerard Middel
koop. Er worden enkele delen
gezongen uit een mis van
Franz Schubert, enkele koor
stukken uit het 'Salvation Tu
ne Book' en paar liederen uit
het Liedboek. Medewerking
verleent een strijkensemble
van de Leidse muziekschool.
Organist is Rob de Vogel.
Aanvang na de dienst van
tien uur.
De Rembrandtbrug en de woningen op Morspoortterrein zijn in aanbouw.
Zo moet het worden: een molen, een ophaalbrug en een plantsoen.
LEIDEN - Leiden krijgt een Rem
brandtbrug. Èen schilderachtig
houten ophaalbruggetje over het
Galgewater in de nabijheid van
Rembrandts geboortehuis. Het
nieuwe bruggetje is bestemd voor
fietsers en voetgangers en zal het
voormalige kazerneterrein ver
binden met de Weddesteeg en het
toekomstige Rembrandtplant-
soen dat rond de vroegere Zee
vaartschool wordt aangelegd.
Met de bouw van de Rembrandt
brug is vorige maand een begin
gemaakt. Belangrijke onderde
len voor de nieuwe brug zijn te
voren op de timmerwerf van de
aannemer vervaardigd en wor
den op de plaats van bestemming
gemonteerd. Gisterochtend wer
den de hameipoorten voor de
dubbele ophaalbrug door een
hijskraan op hun plaats gehesen.
Een karwei dat met de nodige
precisie en vakmanschap moest
worden uitgevoerd.
Volgende week zullen de beweegba
re delen van de brug worden
geïnstalleerd. "Dat wordt een
unieke gebeurtenis", vertelt ge
meente-opzichter Mac Gillavry.
"De brug wordt met een hydrau
lisch bewegingswerk uitgevoerd
dat niet eerder in het land is toe
gepast. Gewoonlijk zijn voor een
dubbele ophaalbrug twee brug
wachters nodig om het ophaal-
mechanisme te bedienen. Om de
kosten van één brugwachter uit
te sparen is een nieuw hydrau
lisch systeem ontwikkeld waar
door één brugwachter de brugde-
len op en neer kan bewegen", al
dus de gemeente-opzichter.
De bedoeling is dat de Rembrandt
brug over het Galgewater voor de
bouwvakvakantie gereed is. Op
het voormalige kazerneterrein,
naast de Morspoort, worden mo
menteel vijfentwintig woning
wetwoningen gebouwd die voor
het einde van dit jaar klaar zul
len zijn. Deze week ging de ge
meenteraad ook akkoord met het
plan van de Rijnlandse Molen
stichting om op een achtkantig
stenen bolwerk aan het Galgewa
ter een Hollandse Standerdmolen
te bouwen. Rond de molen zal een
parkje komen en aan de andere
kant van het Galgewater zal, na
de sloop van de zogenaamde zie
kenboeg, het Rembrandtplantoen
worden aangelegd.
Volgend jaar zal op en rondom het
voormalige kazerneterrein een
mooi stukje Leiden zijn gereali
seerd. Wethouder Waal zei vorige
maand bij het bereiken van het
hoogste punt van de nieuwbouw
"dat het in andere steden maar
weinig gebeurt dat op een zo
mooie plek bij het water woning
wetwoningen verrijzen".
Met de bouw van de woningen, de
molen en het bruggetje en de aan
leg van het parkje en het plant
soen zijn ettelijke miljoenen gul
dens gemoeid.
De hameipoorten werden gisteren op hun plaats gehesen. (Foto Hoi'
LEIDEN - Op de mavo heet het
handelskennis, op de havo heeft
men de keuze uit economie en/of
handelswetenschappen, terwijl
op het vwo gesproken wordt
over economie 1 en economie 2.
"Er zijn plannen om meer unifor
miteit in deze naamgeving te
brengen", zegt C.J.L. van Sprun-
del, leraar economie aan de Ag
nes Scholengemeenschap.
Er volgt een ingewikkeld verhaal.
"Kijk, handelswetenschappen
dat op de vroegere HBS gewoon
boekhouden en handelsrekenen
werd genoemd, zal in de toe
komst bedrijfseconomie gaan
heten. Ook economie 2 zal onder
die naam verder gaan, terwijl
men voor economie 1 het woord
je 'algemeen' wil plaatsen. En als
handelskennis ontdaan wordt
van het boekhouden", zegt Van
Sprundel luchtig, "dan gaat het
economie heten. Op sommige
mavo-scholen experimenteert
men daar al mee".
Voor de havo en vwo-leerlingen
zijn economie en handelsweten
schappen geen verplichte vak
ken. Pas in de vierde en vijfde
klas kan men het als een eindex
amenvak kiezen. Verheugd deelt
Van Sprundel mede dat hij en
zijn collega's met name de laatste
jaren over belangstelling voor
hun vak niet te klagen hebben.
Gemiddeld melden zich op de Ag
nes Scholengemeenschap zo'n
120 havo en vwo-kandidaten aan
om onderricht te krijgen in de
economie. Handelswetenschap
pen en economie 2 zijn wat min-
Wot heeft er zich no de invoering
von de mammoetwet in 1968 op
de scholengemeenschappen voor
mavo/hovo en vwo afgespeeld? De
vakkenpaketten zijn ingevoerd,
de leerstof is veranderd en de
schoolboeken zijn mooier gewor
den. In deze serie 'vaktaal' komen
docenten van Leidse middelbore
scholen oon het woord, die kri
tisch zullen vertellen over leerlin
gen, schoolboeken en de 'ontwik
kelingen binnen hun eigen vok.
der populair, maar toch altijd
goed voor één volle klas. En dit,
terwijl de schoolleiding een jaar
of zeven geleden er nog over
dacht om deze beide vakken van
wege de te geringe belangstel
ling niet meer aan te bieden.
door
Saskia Stoelinga
Van Sprundel denkt dat deze groei
direct te maken heeft met de gro
te aandacht die de media schen
ken aan de economische situatie
in eigen land en daarbuiten. "El
ke, zichzelf respecterende, krant
heeft wel een aparte pagina of
katern gewijd aan de economie.
Ik krijg ook de indruk dat de
mensen er meer over praten. Be
drijfssluitingen, faillissementen
zijn aan de orde van de dag. In
elke familie zijn daar wel slacht
offers van te bespeuren".
Eigen bedrijf
Wat filosoferend zegt hij: "Eigen
lijk zou ieder mens er wat vanaf
moeten weten. Het is toch te gek
dat veel werknemers niet weten
hoe een begroting wordt opge
steld of wat er aan geld omgaat in
het eigen bedrijf en hoe dat
wordt uitgegeven".
Toch is hij er ook geen voorstander
van om met economie al in de la
gere klassen te beginnen. "Ik
denk dat het te ingewikkeld en te
abstract voor de jongere leerlin
gen is". Wat komt er in de econo-
mielessen dan zoal aan de orde?
Van Sprundel noemt in vlot tem
po: "Vakbeweging, werkgevers-
rol, prijs- en loonvorming, geld
in het algemeen, inflatie, relatie
met het buitenland. Elk facet
wordt in de loop van de tijd na
der uitgewerkt".
De leraar economie is niet hele
maal tevreden over het boek
"Elementaire economie" dat hij
daarbij gebruikt. "Schrijver en
hoogleraar dr. A. Heertje legt het
allemaal net iets te ingewikkeld
uit voor de leerüngen. Gevolg:
lange dictaten, waar de leerlin
gen op gezette tijden enorm van
balen".
Op het vwo heeft de sectie econo
mie vorig jaar besloten een ander
leerboek te nemen. Dat is 'Eco
nomie Bijvoorbeeld' geworden.
"Het is omvangrijk maar goed".
Van Sprundel leest enkele passa
ges voor uit het hoofdstuk
'Bankwezen'. "Daar hoef ik niets
meer aan toe te voegen. Mijn ei
gen schema's zijn nu overbodig
geworden".
Dat het havo nog met 'Heertje' zit
opgezadeld heeft een andere oor
zaak. Van Sprundel: "Veel havo
leerlingen stappen na het eind
examen over naar het vwo. Om
de stof voor hun een beetje aan
trekkelijk te houden is het onver
standig met deze groep dezelfde
methode te volgen. Dat is name
lijk de ellende tegenwoordig: ha
vo-leerboeken zijn op een paar
hoofdstukken en toevoegingen
na, praktische hetzelfde als die
van het vwo".
Inzicht
Kwam vroeger de leerling bij de
economielessen nog een flinke
dosis wiskundige kennis van
pas, tegenwoordig wordt inzicht
gevraagd. "Inzicht, dat is de ten
dens", hamert hij. "Elke keer
weer wijs ik de leerüngen erop:
lees de artikelen in de krant
nauwkeurig. Volg het nieuws.
Het komt namelijk steeds vaker
voor dat op het eindexamen eco
nomische verhalen uit de krant
worden gehaald, waar dan weer
vragen over worden gesteld. En
wat blijkt dan? Ze weten de tech
nieken, maar snappen van zo'n
verhaal niets. Te ingewikkeld,
roepen ze dan. Tja... vaak komt
het er dan op neer, dat ze de tekst
niet goed hebben gelezen. Lezen,
goed lezen, dat is een heel pro
bleem voor ze", verzucht hij.
Van Sprundel probeert in zijn les
zoveel mogeüjk de reaüteit te be
naderen. "Bij het vak economie
lukt dat ook heel aardig. Vragen
als: waarom wordt de automati
sche prijscompensatie afge
schaft of wat zijn de gevolgen
voor de economie als het vakan
tiegeld wordt verminderd? - daar
kunnen ze wat mee. Dat raakt
"Bij handelswetenschappen ügt
dat wat moeilijker. In het alge
meen zijn de opgaven veel te ab
stract. Kijk, als je schrijft een
voetbal- of sportvereniging heeft
geld nodig voor een kantine. Hoe
komen ze daaraan? Dat snappen
ze onmiddellijk. Aan de hand
van berekeningen gaat zoiets
ook leven. En misschien dat er
één ooit penningmeester wordt."
Realiteit
Gedreven zegt hij: "Ik pleit ervoor
om bij economie 2 bij voorbeeld
de jaarverslagen van bedrijven
aan de orde te laten komen of ze
te laten verdiepen in de 'bottle
necks' van een bepaalde organi
satie of waarom gaat de raad van
commissarissen met deze beslis
sing akkoord?"
"Aan de andere kant is het ook
prettig dat de opzet van het exa
men handelswetenschappen elk
jaar gelijk is. Er zijn niet zoveel
variaties. In opgaven over het
echte boekhouden komt altijd
een vraag: bereken de kostprijs
of geef een oordeel hoe een ge
zond bedrijf eruit ziet. Dat is ge
ruststellend; je kunt zulke opga
ven écht met ze oefenen. Wat ik
ook toejuich is dat een aantal ja
ren geleden is besloten zo'n ver
schrikkelijk moeilijk theoretisch
onderwerp als de claimwaarde
niet meer tot de verpüchte leer
stof te laten behoren. Daar ging
onevenredig veel tijd inzitten"
Bij het vak economie is met name
de laatste jaren de rol van de
overheid veel belangrijker ge
worden. Vroeger werd dat vol
gens Van Sprundel nauwelijk
beücht. "Nu komen we over on
derwerpen als openbare finan
ciën en inkomenspoütiek elke
les wel te spreken".
Ja, ik vind het goed dat daaraan
aandacht wordt besteed. Je
merkt ook in een klas dat de me
ningen daarover uiteen lopen.
De één is een fel voorstander van
overheidsbemoeienis, terwijl de
ander dat regelen van bovenaf
verafschuwt. Als docent probeer
je zowel de ene als de andere
richting te vertolken. Je toont ze
dat - ja, ik zeg het maar weer -
door voorbeelden uit de praktijk
Automatisering
Tot zijn spyt kan Van Sprundel
nog niet voldoende aandacht be
steden aan het onderwijs met de
computer. Niet omdat hem de
tyd ontbreekt, maar omdat hij,
evenals vele andere collega's, de
technieken om optimaal met de
computer te werken, nog niet he
lemaal beheerst. "Daar komt vol
gend jaar verandering in", verze
kert hy. Waarom is die computer
nu zo belangrijk?
Van Sprundel: "Op vele bedrijven
zijn bepaalde boekhoudtechnie-
ken die de leerlingen op school
nog leren overbodig geworden.
Deze bedrijven hebben een groot
gedeelte van de boekhouding
geautomatiseerd en zijn aange
sloten op een centraal computer
systeem. In hoeverre de technie
ken die ze op school leren nog
toepasbaar zijn, verschilt overi
gens van bedrijf tot bedrijf
"Het feit blijft natuurlijk, dat ze na
derhand die automatiseringsge-
gevens wel moeten kunnen le
zen. Als je ze geleerd hebt door
middel van cijfers (de ouder
wetse manier dus) inzicht te ge
ven in bepaalde zaken, komen ze
denk ik een heel eind. Je pro
beert als docent deze ontwikke-
üng in elk geval op de voet te vol
gen. Je houdt de vakbladen zo
goed mogelijk bij, je informeert
je, maar of dat allemaal genoeg
is, ik weet het niet".
