-c
LOURDES
Vraag niet om
een verklaring
ZATERDAG 4 JUNI 1983
Extra
PAGINA 19
Een kleine boerderij net buiten het
Twentse Ootmarsum aan de
straatweg naar Rossum. Anna
Kunne (57) heeft haar koffer al
gepakt. Hij ligt, nog opengeslagen,
op de tafel die midden in de
voorkamer staat, onder de lamp.
Vanaf de muren kijkt het verleden
op haar neer.
Een gecalligrafeerde oorkonde ter
nagedachtenis aan het 40-jarig
huwelijksfeest van haar schoonouders
hangt hoog boven het dressoir. Vlakbij
de foto van de familie van voor de
oorlog. Herman, de zoon met wie ze
trouwde, staat er nog op als jongeman
temidden van zijn broers en zusters.
Hijzelf wordt behalve door een portret
vertegenwoordigd door een bewijs van
goed gedrag (hem in 1929 verleend
door de Militaire Vereniging onder
bescherming van Antonius van Padua)
en een ingelijst middenstandsdiploma.
Beetje leven
Maar ook de goddelijke familie is niet
vergeten. Op het kastje onder de
huwelijksoorkonde staat een
kruisbeeld, in een andere hoek van de
voorkamer een replica van de grot van
Massabielle waarin Bernadette
Soubirous de Moeder Gods zag
verschijnen. Een erfstuk van haar
schoonhouders. Zo heeft alles in haar
huis een plaats.
Het is begin mei, een paar dagen
voordat Anna op bedevaart naar
Lourdes vertrekt. Driejaren geleden is
ze er voor het eerst geweest, vertelt ze.
Een jaar later nog eens. Samen met
Herman, die toen nog leefde. Ze
hadden al veel eerder eens willen gaan,
maar het was er nooit van gekomen
vanwege de boerderij.
Anna loopt naar een kast en haalt de
foto's van die eerste bedevaart
tevoorschijn. Op één ervan staat ze met
haar man temidden van een grote,
groep andere Twentse pelgrims.
Hoeveel is er in die drie jaren
veranderd. „Het is met Herman heel
snel gegaan", vertelt ze. „Vorig jaar
ging hij plotseling achteruit.
Longkanker, zei de dokter. En in een
halfjaar was het gebeurd. In januari is
hij gestorven, nu drie maanden
geleden".
Maar zelf werd ze ook ziek. Sinds vorig
jaar lijdt ze aan een bloedziekte
waarvan de dokters de afloop niet
kunnen voorspellen. Ze wil in Lourdes
bidden om kracht, „wantje wilt toch
nog wel een beetje leven", zegt ze zacht
voor zich uit alsof ze zich daarvoor wil
verontschuldigen.
Kanker
Paulien Bruggink (35) is getrouwd,
heeft drie kinderen. Woont net als
Anna in Ootmarsum. Tien maanden
geleden, vlak na de geboorte van haar
derde kind, ontdekte ze onder haar
arm een opgezwollen lymfklier.
Weefselonderzoek leerde dat het
kanker was. Gevolg: een
borstamputatie, bestraling en
intensieve chemotherapie.
Angst om dood te gaan heeft ze niet
gehad, zegt ze. Wel het idee terug te
moeten vechten, voor de kinderen
vooral. Kort geleden is ze nog bij de
dokter geweest, omdat ze anders niet
gerust wegging, en alles is goed.
„Menselijkerwijs gesproken", zegt ze,
„heb ik er nu alles aan gedaan. Voor de
rest, dat het goed mag blijven gaan,
daarvoor ga ik naar Lourdes".
Twee vrouwen, die zich samen met de
pastoor van hun parochie aansluiten
bij 130 andere Twentse
bedevaartgangers, zoals de
Twentenaren zich aansluiten bij de
1700 Nederlandse pelgrims, zoals de
Nederlanders zich zullen aansluiten bij
het legioen van 25.000
bedevaartgangers dat zich in de
tweede week van mei in Lourdes
bevond: Uit alle windstreken van de
wereld, mannen en vrouwen, zieken en
gezonden, jongeren en ouderen.
Pelgrims naar Lourdes, iedereen met
zijn eigen reden. Zoals de ouders van
wielrenner Hennie Kuiper uit
Denekamp, die behalve Lourdes ook
wel eens met eigen ogen de in de buurt
gelegen Tourmalet willen
aanschouwen waarop zoon Hennie
triomfen vierde, hoewel het hem nooit
een overwinning in de Ronde van
Frankrijk opleverde.
Druk
Op pelgrimstocht gaan is zo oud als de
mensheid. Zolang mensen goden
aanbidden, hebben ze hun heilige
plaatsen gehad waar ze naartoe
trokken om boete te doen, te danken
voor een verkregen gunst, te bidden
om genezing en levenskracht. De
Grieken naar Delphi, de hindoes naar
de Ganges, de islamieten naar Mekka,
de joden naar Jeruzalem, de christenen
naar Rome en Compostela.
Lourdes, met zijn bijna vijf miljoen
pelgrims per jaar een van de
drukstbezochte bedevaartplaatsen van
de wereld, is als pelgrimsoord nog
tamelijk jong. Het ontstond in 1858
nadat de 14-jarige Bernadette
Soubirous was thuisgekomen met het
verhaal dat zij in de grot van
Massabielle aan de oever van het
riviertje de Gave een verschijning had
gezien die zich later bekend zou maken
als de Moeder Gods.
Vanaf het begin, toen de
gebeurtenissen in Lourdes waarmee
zelfs keizer Napoleon III zich
bemoeide voorpaginanieuws waren m
de Franse kranten, is het
Pyreneeëndorp een keten van
tegenspraak geweest. Europa stond
rond het midden van de vorige eeuw
aan de vooravond van de industriële
revolutie en in dat tijdperk, waarin
techniek en natuurwetenschap op het
punt stonden, de wereld te veroveren,
werd het verhaal van Bernadette door
velen in Frankrijk gezien als een
terugkeer naar de bijgelovige
middeleeuwen.
Het terrein van de grot werd
Handel in Maria-kitsch. Dat is een gangbaar beeld van Lourdes. „Zo wordt er ook meestal over
geschreven", zegt voorzitter Van Velthoven van de Vereniging Nationale Bedevaarten, in het dagelijks
leven aalmoezenier op de luchtmachtbasis Volkel. „Maar handel vind je overal waar mensen in zo
groten getale bij elkaar zijn. Het echte Lourdes vind je in de ziekenhuizen, bij de zieke pelgrims die hier
naartoe zijn gekomen met hun grote en kleine zorgen". Dit jaar is het honderd jaar geleden dat de
Vereniging Nationale Bedevaarten Lourdes werd opgericht. Een van onze verslaggevers reisde in het
gezelschap van de pelgrims mee naar Lourdes.
Lourdes: een stad waar het openbare leven geheel doorzieken wordt bepaald.
aanvankelijk dan ook op last van de
autoriteiten gesloten, maar weer
opengesteld toen de mensenmenigten,
aangetrokken door verhalen over
wonderbaarlijke genezingen, bleven
toestromen.
Specialisten
De eerste medicus die belangstelling
toonde voor wat in Lourdes gebeurde
was de Franse arts Dunot de
Saint-Maclou, die in de vorige eeuw
een systematische registratie begon op
te zetten over de genezingen. Hij werd
in 1885 de stichter van het Medisch
Bureau dat vandaag nog bestaat en tot
taak heeft vast te stellen of een
genezing volgens de geldende
wetenschappelijke normen medisch
verklaarbaar is of niet.
Buiten Frankrijk kregen medici pas
belangstelling voor de genezingen
nadat de arts Alexis Carrel, die in 1912
de Nobelprijs won, aan het begin van
deze eeuw zelf de onverklaarbare
genezing had meegemaakt van Marie
Bailly, een meisje dat in het laatste
stadium van tuberculeuze
buikvliesontsteking verkeerde en ten
dode was opgeschreven. Carell schreef
zijn ervaringen op in een klassiek
geworden boek dat de titel meekreeg
„Voyage to Lourdes".
Daarna gingen ook andere artsen zich
met de bestudering van de genezingen
bezighouden. In 1927 werd de
Internationale Medische Commissie
Lourdes opgericht, die tot taak heeft
het Medisch Bureau te controleren en
waarvan medisch specialisten uit een
groot aantal landen lid zijn. Nederland
is in die commissie vertegenwoordigd
door de Utrechtse hoogleraar in de
röntgendiagnostiek prof. dr. C. B. A. J
Puylaert (59).
Simonis
Op zondagmorgen 8 mei stijgen drie
Boeings van Transavia van Schiphol
op richting Lourdes. Daags tevoren
zijn vanuit Roosendaal en Maastricht
al drie treinen vooruitgegaan met 200
zieken aan boord. De mei-bedevaart
1983, die onder leiding staat van de
Rotterdamse bisschop Simonis, is de
124e die vanuit Nederland wordt
gehouden. Voor de organiserende
Vereniging Nederlandse Bedevaarten,
die honderd jaar geleden werd
opgericht, is het een gedenkwaardige
Comfortabel onderuitgezakt in de
zachte stoelen wordt ons in het
vliegtuig een fraai uitgevoerd
herdenkingsboekje uitgereikt, waaruit
blijkt welke ontberingen de eerste
pelgrims uit Nederland hebben
moeten doormaken om Lourdes te
bereiken. Ruim 40 uren waren ze
onderweg, heen en weer geschud in
onverwarmde en onhygiënische
houten treinstellen. In 1914, na het
uitbreken van de Eerste Wereldoorlog,
duurde de reis zelfs vier dagen. Voor
de zieken onder de pelgrims moet het
een ware beproeving zijn geweest. Een
tocht door de hel op weg naar de
hemel.
door Jan Haverkate
deze manier een kleine 25.000 zieken
naar Lourdes gebracht.
Als na een reis van amper een uur de
drie vliegtuigen kort na elkaar op het
vliegveld van Tarbes bij Lourdes
landen, zijn de Nederlandse treinen al
enkele uren binnen en liggen de zaken
in het Accueil Notre Dame, een van de
drie plaatselijke opvanghuizen,
ingeklemd tussen het riviertje de Gave
en de Esplanade, het
sleutelgatvormige plein voor de
heiligdommen waarlangs in deze tijd
van het jaar de kastanjebomen bloeien,
's Middags wordt de Nederlandse
mei-bedevaart 1983 met een mis in de
volgestampte Rozenkransbasiliek
plechtig geopend. Evenals de pelgrims
uit andere landen die met nationale
bedevaarten in Lourdes aanwezig zijn,
zullen de Nederlanders in de loop van
de week op gezette tijden weer bij
elkaar komen om kerkdiensten in de
eigen landstaal te houden, maar
voorop staat de deelname aan de
internationale ceremonies. Tweemaal
daags, 's middags de ziekenzegen op
het plein voor de Rozenkransbasiliek
en 's avonds de befaamde
lichtprocessie. En tweemaal per week
een internationale mis in de
ondergrondse Pius-X-basiliek.
Het valt moeilijk te ontkennen dat
Lourdes zijn aantrekkingskracht voor
een niet onbelangrijk deel te danken
heeft aan de talloze genezingen die er
in de loop der jaren hebben
plaatsgevonden en waarvan de
laboratoriumrapporten, attesten,
Genezingen
Al is door de komst van de moderne
ambulancerijtuigen en
couchette-wagens de tocht wat
draaglijker geworden, ook voor de
hedendaagse zieken blijft de treinreis
naar Lourdes nog altijd een zware
opgave. Het traject
Roosendaal-Lourdes wordt nu in
ongeveer 16 uur afgelegd. In de
honderd jaar van haar bestaan heeft de
Vereniging Nationale Bedevaarten op
röntgenfoto's en getuigenverklaringen,
ondertekend door medisch
specialisten uit verschillende landen,
door het Medisch Bureau zorgvuldig
bewaard worden.
Uitzonderlijk 'mmmm
In het archief van het bureau bevinden
zich ongeveer 3500 dossiers van
genezingen die door het Medisch
Bureau dan wel door de Internationale
Commissie als medisch
onverklaarbaar zijn erkend. Daarvan
zijn er 64 zó uitzonderlijk dat zij door
de Rooms-Katholieke Kerk als
bovennatuurlijk worden aangemerkt.
In 1982 is voor het laatst door de
Internationale Commissie na twee jaar
onderzoek een genezing als medisch
onverklaarbaar erkend. Daarbij ging
het om het nu 19-jarige meisje Delizia
Cirolli uit Paterno op Sicilië, dat na een
bedevaart naar Lourdes plotseling
hersteld bleek van een kwaadaardige
tumor in haar rechter scheenbeen.
Voor de Nijmeegse internist prof. dr.
H. Prenen, die verbonden is aan het
Radboud-ziekenhuis, staat vast dat er
in Lourdes medisch onverklaarbare
genezingen hebben plaatsgevonden en
nog plaatsvinden. Prenen is leider van
het medisch team dat de Nederlandse
bedevaart vergezelt en komt al zeven
jaar in Lourdes. Ik ontmoet hem op
maandag in het Accueil Notre Dame na
afloop van zijn spreekuur.
„Er zijn hier inderdaad zeer
uitzonderlijke gevallen
geconstateerd", zegt hij, „maar je moet
niet vergeten dat afgezien daarvan in
Lourdes ook genezingen plaatsvinden
die je elders tegenkomt. Ik maak in
mijn ziekenhuis ook soms mee dat een
patiënt met maagkanker, die normaal
gesproken dood moet gaan, tegen alle
verwachtingen in geneest. Daarmee is
voor mij het wonder van Lourdes nog
niet weg, maar het betekent alleen dat
Lourdes niet het exclusieve
eigendomsrecht heeft".
Studie
Sinds de al eerder genoemde Alexis
Carrel aan het begin van deze eeuw zijn
collega-artsen opriep zich met de
bestudering van deze genezing bezig te
houden, „omdat autosuggestie niet
alles verklaart", zoals hij schreef,
hebben doktoren de genezingen van
Lourdes bestudeerd zonder nochtans
verklaringen te vinden.
„Ik weet ook niet", zegt prof. Prenen,
„of we die wel ooit zullen vinden.
Misschien zijn we er over een aantal
jaren toe in staat, misschien ook niet,
misschien moetje wel tot de conclusie
komen dat wij als mensen te stom zijn
om het te begrijpen, maar voor mij is
die verklaring eigenlijk niet zo'n punt.
Als Lourdes een omgeving is waar dit
soort genezingen kunnen gebeuren,
dan is daarmee voor mij het
bestaansrecht van Lourdes bewezen"
Niettemin vindt de Nijmeegse
hoogleraar dat er op die genezingen
niet te veel nadruk moet vallen,
„omdat de meeste zieken die hier
komen, niet genezen en toch gesterkt
en vol levenskracht weer naar huis
gaan. In al de jaren dat ik nu hier kom
is dat een van de dingen die me het
meest getroffen hebben. Het wonder
van Lourdes is voor mij dus evenzeer
of misschien nog wel meer dat zieken
hier kennelijk de kracht krijgen om
zonder wonder verder te leven".
zie je dat de mensen nog erg gebukt
gaan onder hun eigen lijden, maar in
de dagen die volgen verandert dat
langzaam, raken ze er van los en aan
het eind van de week lijkt die kwelling
weg, zijn ze als het ware bevrijd".
Voor een deel is dat hervinden van
levenskracht door zieke pelgrims
zonder twijfel het gevolg van de
ontmoeting met andere zieken,
waaraan ze de zwaarte van hun eigen
lijden kunnen meten. „Als je ziet
hoeveel mensen hier zijn die er nog
veel slechter aan toe zijn dan jezelf, dan
mag ik nog blij zijn en dan besef je ook
opeens hoe betrekkelijk alles eigenlijk
is", zegt Ted Bloemendaal (19) uit
Delft. Hij is voor het eerst van zijn
leven in Lourdes, twee jaar geleden
moest een van zijn benen worden
afgezet omdat boven de knie een
tumor zat.
De afgekeurde stratenmaker uit Boxtel
zegt in andere bewoordingen
hetzelfde. Hij woont in een
bejaardenhuis. Kan niet meer lopen,
zijn knieën zijn kapot. Een
beroepskwaal. „Ach", zegt hij, zittend
in zijn rolstoel met de rug tegen het
Accueil, „beter word ik hier ook niet
meer, maar als ik hier rondkijk, ben ik
nog 'nen goeien".
Niet taboe
Maar er is meer, nog even afgezien van
het feit dat een bedevaart naar Lourdes
voor velen ook een week vakantie is.
De zieken komen in een stad waar het
openbare leven geheel door zieken
wordt bepaald. Lijden en dood,
mismaaktheid en verdriet zijn er niet
langer taboes die in ziekenhuizen en
inrichtingen worden verborgen, maar
maken deel uit van het gewone leven.
De hulpverlening is niet opgedragen
aan professionals, maar aan
vrijwilligers die weer gewoon luisteren
naar wat iemand te vertellen heeft.
Voor de Nijmeegse hoogleraar Prenen
is dat elk jaar opnieuw een van de
grootste belevenissen van zijn reis naar
Lourdes. „Iedereen staat hier voor
iedereen klaar, jongeren offeren hun
vakantie op om zich hier als
ziekenverzorger te barsten te werken.
Dat vind ik het wonder van Lourdes.
In onze georganiseerde maatschappij,
waar niets aan het toeval wordt
overgelaten, vind je dat haast niet
meer. Hier wordt meteen geholpen en
niet eerst drie weken vergaderd. Als je
vergeten bent wat naastenliefde is, kun
je dat hier terugvinden".
Ten slotte werkt in Lourdes de kracht
van het geloof. Onpeilbaar want diep
verborgen, maar alom tegenwoordig.
Voor mgr. Simonis uit Rotterdam, die
de nationale mei-bedevaart namens de
Nederlandse bisschoppen begeleidt,
ligt daarop het zwaarste accent meer
dan op de wonderbaarlijke
genezingen. „Anders zou je in Lourdes
binnen de kortste keren
Maasbach-toestanden krijgen", zegt
hij. „Dat dat niet gebeurt, komt door de
beheerste manier waarop men hier de
zaken aanpakt".
Dankbaar
Voor de Rotterdamse bisschop wordt
het wonder van Lourdes
gesymboliseerd door een beeld dat
boven op de rots van Massabielle staat,
vlak achter de Rozenkransbasiliek.
„Het stelt een blinde man voor,
geknield en met een kruis in de hand.
Dat beeld werd geschonken door een
Italiaanse familie. Een blinde man uit
die familie reisde jaren geleden naar
Lourdes om van zijn kwaal te genezen.
Beter werd hij echter niet, maar hij
vond hier wel zijn geloof terug en uit
dankbaarheid schonk hij dat beeld.
„Op de sokkel van dat beeld staat:
Retrouver lafoie c'est plus que
retrouver la vue, het terugvinden van
je geloof is belangrijker dan datje weer
kunt zien. Dat is voor mij het wonder
van Lourdes. Voor de meeste pelgrims,
geloof ik, want er zijn er niet veel die
hier alleen komen in de hoop dat ze
van hun ziekte genezen".
„Gezonde pelgrims uit Nederland, die
zich in hun parochiekerken vaak
verweesd voelen, vinden hier het
geloof van hun jeugd terug maar dan
samen met pelgrims uit de hele wereld.
Zieken komen hier door het geloof tot
aanvaarding van hun lijden en als
priester maak je daarbij soms
ongelooflijke dingen mee. Dezer dagen
ontmoette ik hier een vrouw van 52
jaar, ze is voor de laatste keer mee,
want ze is ernstig ziek. Zeven jaar
geleden heeft ze haar man al verloren,
ze laat kinderen achter. Als ik dan het
verhaal van deze vrouw hoor, dan voel
je je ontzettend klein worden".
De ziekenzegen op het plein
Gebukt
Anne (29) uit Den Haag, die al zes jaar
als brancardier naar Lourdes gaat,
heeft dezelfde ervaring. „De eerste dag
Terug
Donderdagavond, morgen begint de
terugreis. Terwijl de zon ondergaat
achter de Pyreneeën en de
lichtprocessie onder de bloeiende
kastanjes op de Esplanade voortkruipt
als een stroom gloeiende lava uit een
plotseling ontwaakte vulkaankrater,
staan honderden pelgrims biddend
voor de grot. Een ervan is Jacques.
Zwakbegaafd zou iedereen hem in
Nederland noemen. Hij woont in
Heerlen, bij de broeders. Is al vaker in
Lourdes geweest.
Naast hem staat een rolstoel waarin hi)
in plaats van een gehandicapte twee
grote jerrycans vervoert. Hij heeft ze
juist gevuld met water uit de bron bij
de grot. „Voor morgen in de trein",
zegt hij terwijl zijn ogen glimmen van
pret. Ik vraag hem hoe hij het heeft
gevonden. Jacques denkt na. „Da
kunde ge niet vertelle, da moete de
mensen zelf zien", zegt hij. Waarna hij
zich plotseling omdraait en met zijn
kar vol water in de menigte verdwijnt.
Terug in Ootmarsum. Dinsdag is Anna
Kunne aan het werk gegaan in de
moestuin. De groente moet worden
uitgezet. Paulien heeft de woonkamer
overhoop gehaalt, want er moet een
bureau bijgeplaatst worden. Het leven
herneemt zijn oude gang. Lourdes is
ver weg.
