AIDS zal nog vele slachtoffers eisen Achtergrond Onderzoek geheimzinnige virusziekte vordert Geen vredeskus om te zwijgen.. Eis aan EO afgewezen WOENSDAG 1 JUNI 1983 PAGINA 21. Het grote gevaar van de Centrum Partij schreef ik vorige week dins dag) schuilt in datgene waarin zij de Nederlandse democraten veran dert. Nederland kent blijkbaar twee geschiedenisleraren, Konst en De Weyer, die bestuurslid zijn van de Centrum Partij. Sommige leer lingen willen daarom geen les meer van hen hebben. Moeten zulke lera ren ontslagen worden? Berufsver- bot, maar dan niet gericht tegen te linkse leraren zoals in West-Duits- land meestal het geval is), maar te gen de rechtse leraren? Ik heb het altijd absurd gevonden dat CPN- leden uit overheidsfuncties werden geweerd, ik vind het even verderfe lijk voor de democratie als CP-le- den om die reden alleen) bij het on derwijs zouden worden ontslagen. Laten beide soorten hun gang maar gaan, de leerlingen zijn intel ligent, mans en fatsoenlijk genoeg om eventuele indoctrinatie te weer staan. Rector G. J. Erdtsieck heeft allerlei maatregelen genomen tegen ge schiedenisleraar De Weyer, en hield een tweetal leerlingen dat ook geen les meer van De Weyer wilde heb ben voor, dat zij hem juist konden helpen hun leraar te „pakken" door in de les goed op te letten wat hij allemaal zei. Als spion voor de rec tor de lessen bijwonen, waar doet me dat aan denken? Bijvoorbeeld aan mijn eigen tijd als student Sla vische talen. Toen benaderde de BVD studenten (bij voorkeur van het RK-geloof, ik kan het ook niet helpen), met de vraag om alles wat op de colleges van de hoogleraren en lectors naar communistische of te linkse opinies riekte aan de BVD door te geven. Wie zo'n verzoek kreeg, kwam dat dan trouwhartig aan de betrokken hoogleraar mel den, maar misschien niet iedereen. De BVD ging ook wel bij de buren informeren of die misschien wisten of de professor linkse of communis tische neigingen had. Een van die buurvrouwen heeft toen in haar schuldeloze naieviteit de onsterfe lijke woorden gesproken: ,Jfou, dat weet ik niet hoor, maar het valt mij wel op dat zijn vrouw vaak een rood bloesje draagt". Dat soort dingen. Daar moeten fat soenlijke mensen zich verre van houden. De heef A. J. F. Kobben uit Leiden schreef me naar aanleiding van die Trijfel van vorige week dinsdag: „Het is eigenlijk nog maar luttele jaren geleden dat verlichte geesten èn in het Hoger èn in het Middel baar Onderwijs begonnen hun po litieke standpunt uit te venten. On verhuld en ongeremd. Wij hebben daar met een aantal mensen stel ling tegen genomen. „Want", zei den wij zo ongeveer, „laten we even aannemen dat jullie uitsluitend nobele zaken nastreven, je zult zien dat er straks mensen komen, die propaganda maken voor de Apart heid, voor racisme of voor God weet wat, en dan heb je geen enkel fat soenlijk middel om dat te verbie den". Dat werd als reactionaire praat terzijde geschoven, maar nu is het dan zover: leuk dat we alsnog gelijk krijgen. Wat nu te doen? Eén reactie is te handelen als die meneer Erdtsieck. Een tweede zou zijn alles schou derophalend toelaten. Een derde mogelijkheid is, heel ouderwets, dat ALLE docenten zich weer grote beperkingen gaan opleggen als het gaat om hun eigen politieke over tuiging. U begrijpt dat ik voorstan der ben van dat laatste". Ook van de heer Erdtsieck, de rec tor van de Openbare Schoolge meenschap Hendrik van der Vlist in Utrecht kreeg ik een brief. Wat hij daarin schrijft over het „Berufs- verbot" („Ik neem u twee dingen enigszins kwalijk", schrijft hij te rughoudend), zal ik morgen, in combinatie met een brief van een leraar Nederlands in Heemstede, citeren en nader bestuderen. Ik ci teer nu het begin van zijn brief: „In Nederland heeft de ambtenaar een zeer goede rechtspositie. Ge schiedenisleraren aan openbare scholen zijn ambtenaren. Maar zelfs de Nederlandse ambtenaar die als leraar voor de klas staat is niet helemaal onaantastbaar. Hij mag per sé geen racistische propa ganda maken en hij mag zich ook niet zodanig uiten dat leerlingen die behoren tot etnisch-culturele minderheden, zich daardoor te recht beledigd of gekwetst zouden voelen". ,flu weet u ongetwijfeld welke op vattingen de Centrumpartij t.a.v die minderheden huldigt. U zult ook begrijpen dat een grote school als de onze (ruim 1400 leerlingen) veel leerlingen heeft, die'tot onze minderheden behoren. Voor deze kinderen (of jongeren zo u wilt) is het heel naar, om het niet sterker te zeggen, les te krijgen van iemand waarvan ze weten dat hij eigenlijk vindt dat ze maar liever moeten op hoepelen naar het land van her komst van henzelf of hun ouders. Ook collega's docenten die tot deze minderheden behoren zitten met dit probleem". „Ik kan niet nagaan hoeveel leer lingen NIET naar,onze school ko men omdat bij ons een hoofdbe stuurslid van de Centrumpartij als geschiedenisleraar voor de klas staat. Ik geef toe dat dit geen prin cipiële benadering is van het pro bleem, maar het zal je je arbeids plaats maar kosten in deze tijd door Hans van Maanen Virussen zijn zeer kleine parasieten die inbreken in een ge zonde cel en de daar aanwezige apparatuur gebruiken voor hun eigen vermenigvuldiging. In feite bestaat een virus uit niet meer dan een enkel molecuul van een be paald zuur (nucleinezuur), met een beschermende eitwit- mantel. Dat molecuul is hetzij ribonucleinezuur (RNO), hetzij desoxyribonucleïnezuur (het bekende DNA). RNA en DNA zitten in alle cellen van levende organismen. Bei de zuren zorgen ervoor dat een cel zijn taken naar behoren vervult: het DNA bevat de nodige informatie, het RNA moet de opdrachten van het DNA laten uitvoeren. Het DNA, dat is opgeslagen in een aparte kern, zorgt ook voor de overdracht van de opdrachten naar de volgende gene ratie cellen - het is het „erfelijk materiaal". De uitrusting van een virus is zo minimaal, dat het altijd een andere cel nodig heeft om zich te vermenigvuldigen (lange tijd vroegen geleerden zich dan ook af of virussen wel „leven"). Het virus dringt door de celwand van zo'n meer complete cel heen en kan dan de cel dwingen virus sen te gaan maken. Soms gebruikt het virus zijn eigen DNA of RNA om direct de eiwitten en zijn RNA of DNA te laten maken, soms kan het virus het DNA van de gastheer zo herprogrammeren, dat dit de spullen gaat maken die het virus nodig heeft. Van dit laatste mechanisme is spra ke bij retrovirussen. Langzaam maar zeker lijken on derzoekers de oorzaken van de „homoziekte" AIDS op te hel deren. Na een aantal doodlo pende sporen hoopt men nu te maken te hebben met een zo genaamd „retrovirus" als ziek teverwekker. Hiertegen kan in principe een vaccin worden ontwikkeld. Bij de ziekte AIDS afkorting van Acquired Immune Defi ciency Syndrome is een deel van het afweersysteem van het lichaam onklaar geraakt. Het lichaam wordt daardoor een gemakkelijke prooi voor aller lei bacteriën, virussen en ande re ziekteverwekkers. AIDS verloopt in bijna de helft van de gevallen dodelijk; de pa- tienten overlijden meestal aan - een longontsteking of aan een bepaalde vorm van huidkan ker, het sarcoom van Kaposi. De eerste meldingen van AIDS kwamen halverwege 1981 uit New York. Sindsdien zijn al meer dan veertienhonderd ge vallen geconstateerd. De mees te slachtoffers vallen onder ho moseksuelen; in New York is AIDS na verkeersongevallen voor hen de belangrijkste doodsoorzaak geworden. Ook in andere steden komt de ziek te vooral onder homoseksue len voor. In Nederland zijn tot op heden drie mensen aan de ziekte overleden. Raadsels Naast homoseksuelen lopen he teroseksuele druggebruikers, Haitianen en hemofiliepatien- ten een verhoogd risico 8 een merkwaardig samengestelde groep, die al wijst op de vele raadsels die de ziekte omge- Men vermoedde al snel dat het veelvuldig wisselen van sek suele partner een rol speelde bij de snelle verspreiding van AIDS. Het feit dat hemofiliepa- tienten (die immers regelmatig bloedtransfusies moeten krij- 1. Het virus nadert de T-cel. In de kern van de T-cel bevindt zich het DNA. 2. Het virus hecht zich c T-cel en brengt zijn RNA in de cel. 3. Het RNA van het virus wordt omgevormd in DNA (het 'pro-virus'). 4. Het pro-virus dringt de kern van de T-cel binnen. 5. Het virus-DNA heeft zich een plaatsje veroverd in het DNA van de T-cel. Bij deling gaat het virale DNA mee in de nieuwe celkern. gen) ook meer risico lopen, wees erop dat de ziekte via het bloed wordt overgebracht. Wat Haitianen ermee te maken hebben bleef echter onduide lijk al wezen sommige on derzoekers erop dat Haiti een geliefd vakantieoord is voor Amerikaanse homoseksuelen. Wel werd meer duidelijk over het feitelijke ziekteproces. Op de een of andere manier, zoals ge zegd, wordt een deel van het afweersysteem onklaar ge maakt, en wel de witte bloedli chaampjes. Die witte bloedli chaampjes laten zich onder scheiden in B-cellen en T-cel- len. De B-cellen moeten af- weerstoffen tegen vijandelijke organismen (bacteriën, virus sen) maken, de T-cellen moe ten - onder meer - vijandelij ke organismen aanvallen en kapot maken. Bij AIDS-patien- ten zijn er te weinig T-cellen en kunnen sommige indringers dus niet onschadelijk worden gemaakt. Aanvallers die het li chaam gewoonlijk gemakke lijk de baas kan, krijgen een kans. De veroorzaker van deze afwijking, de ziekteverwekker, is nog steeds niet gevonden. Wildgroei Op het ogenblik is de meeste hoop gevestigd op het ontdek ken van een zogenaamd retro virus, een van de vele soorten virussen die er bestaan. Retro virussen opgebouwd uit RNA en een eiwitmantel - ijn in zoverre bijzonder dat zij zich weten in te dringen in het DNA van de gastheer. Zij laten zich daartoe met behulp van hun ei witmantel eerst „vertalen" in DNA, en die vertaling zoekt dan de celkern op. Het DNA van de overvallen cel neemt het vijandelijke DNA op en gaat opdracht geven tot het maken van virus-RNA en viru seiwitten. Het rampzalige is echter vooral dat retrovirussen de aangetas te cel soms ook direct of indi rect opdracht geven zichzelf te vermenigvuldigen. Daardoor ontstaan er niet alleen steeds meer virussen, maar ook een wildgroei van cellen - een tu mor. Wellicht zijn retrovirus sen belangrijke veroorzakers van kankers. Nu is er onder de retrovirussen ook een virus dat bloedkanker (leukemie), kan veroorzaken. Dit virus, het leukemievirus, valt vooral een bepaald soort witte bloedlichaampjes aan de T-cellen. Dit retrovirus komt veel bij katten en muizen voor, maar ook wel bij mensen - zo'n virus heet dan het men selijk T-cel-leukemievirus, HTLV. Dit HTLV dringt T-cel len binnen en nestelt zich in het DNA van die cellen. De rest van het verhaal is nog ui terst speculatief en ongewis, maar men neemt aan dat het afhankelijk is van de plaats waar het virus-DNA in het gastheer-DNA gaat zitten, wat er verder gebeurt. De ene keer zet het virus de cel aan tot snel le ongecontroleerde deling en ontstaat er kanker, de andere keer moet de cel zo snel en zo veel viruseiwitten produceren, dat hij letterlijk ontploft. Kettingreactie Daardoor komt een kettingreac tie op gang, en in de loop van een of twee jaar ontstaat een ernstig tekort aan T-cellen - juist het beeld dat ook bij AIDS is geconstateerd. Van daar dat ettelijke onderzoekers het vermoeden hebben uitge sproken dat de verwekker van AIDS hetzelfde HTLV of een misschien iets veranderde vorm daarvan zou kunnen zijn. Een dergelijke hypothese is echter eerder opgesteld dan getoetst. Toch komen er, enige hoopge vende aanwijzingen binnen. In het jongste nummer van het Amerikaanse wetenschappelij ke tijdschrift Science staat een vijftal artikelen waarin een ver band wordt gelegd tussen het leukemievirus en AIDS. In een paar AIDS-patienten is het vi rus zelfs aangetoond, in twee andere trof men het virus DNA aan in T-cellen, en tenslotte bleek ook dat AIDS-patienten vaker antistoffen tegen HTLV hebben ontwikkeld dan gezon de mensen. Ook wordt erop gewezen dat HTLV veel voorkomt in het Caribisch gebied - dat zou de raadselachtige band met Haiti kunnen verklaren. Het zou im mers kunnen dat het HTLV ook een zeldzame ziektever wekker is, die zijn kans grijpt doordat het afweersysteem in het ongerede is geraakt, dan zou er meer sprake zijn van een gevolg van AIDS dan van een oorzaak. Daarnaast is het vooralsnog on duidelijk waarom, als HTLV inderdaad de schuldige is, niet In de celkern (links) ligt het DNA. Uit de losse eenheden in de celkern wordt een snoer RNA ge vormd dat, als een soort bood schappenlijstje, de cel opzoekt en daar de nodige stoffen in de goe de volgorde bij elkaar verzamelt. Zo worden eiwitten gevormd die verder door het lichaam worden gebruikt. alle AIDS-patienten antistof fen tegen het virus hebben op gebouwd. Het is mogelijk dat bij veel AIDS-patienten die an tistoffen inmiddels weer uit het bloed zijn verdwenen of dat de huidige opsporingsme thode niet goed genoeg is, maar erg overtuigend zijn die argumenten nog niet. Pas als men antilichamen kan aanto nen bij alle patiënten in een vroeg stadium van de ziekte, is het waarschijnlijk er dat men inderdaad de ziekteverwekker te pakken heeft. Mocht dit aantoonbaar het geval zijn en weet men precies om welk virus het gaat, dan kan men gaan werken aan de ont wikkeling van een vaccin. Daartoe moet het virus verder worden opgekweekt maar te gelijkertijd verzwakt. Als het verzwakte virus bij mensen wordt ingespoten, wekt het wel de aanmaak van antistof fen, maar niet (of veel minder) de ziekteverschijnselen op. Ie mand die die antistoffen een keer heeft aangemaakt, is ver der in principe tegen de vol gende virusaanval beschermd vandaar dat de meeste men sen maar één keer virusziekten als bof en mazelen krijgen. Dat hele proces zal zeker nog een paar jaar vergen. In de tussen tijd zullen nog duizenden men sen ten prooi vallen aan AIDS. Tegen virusziekten bestaan geen geneesmiddelen. Afrikaanse kerkleider over 'Vancouver' Tot naleving anti-discriminatie-artikel "Christenen uit de Europese lan den bewijzen Afrika geen dienst als ze ons in Vancouver om de hals vallen en de vredeskus ge ven, opdat we zullen zwijgen over de uitbuiting van Afrika door hun landgenoten". Bisschop Henry Okullu uit Kenia zei dat op een bijeenkomst van Afri kaanse kerkelijke leiders in Nai robi. De vergadering gold als voorbereidng op de zesde algeme ne vergadering (assemblee) van de Wereldraad van Kerken, die op 24 juli in de Canadese stad Vancouver begint. Okullu verweet de buitenlandse kapitaalverschaffers, in hoge ma te schuldig te zijn aan de corrup tie waaronder Afrika gebukt gaat. "Afrika is geen arm conti nent. De rijkdom komt telkens alleen terecht bij enkele mannen en vrouwen en profiteurs uit het buitenland". De kerkelijke leiders keerden zich tegen de schendingen van de mensenrechten, de onderdruk king van de vrouw, het racisme, de honger en de slechte econo mische toestand in Afrika. Ook kritiseerden zij de toenemende militarisering van hun wereld deel, de daling van de agrarische produktie, het geweld in de me dia en het gebruik van medische middelen in het kader van de ge zinsplanning. Ontslagen. De rooms-katholieke bisschop van Accra (Ghana, Afri ka), Dominic Andoh, heeft de Nederlandse missioniaris Joop Visser ontslagen als pastoor van Madina, omdat hij zich steeds ac tief inlaat met de politiek van het land. Ondanks herhaalde waar schuwingen bleef Visser het be leid van het militaire regime van Rawlings - sinds december 1981 aan de macht - propageren. Hij heeft meermalen gesproken op politieke bijeenkomsten van de comité's voor volksdefensie, die achter Rawlings staan. Bisschop Andoh kan dat niet dul den. "Een priester is een priester en een politicus is een politicus, en dat kan niet samengaan", ver klaarde hij. Overigens hebben kerkelijke leiders in Ghana in december vorig jaar Rawlings nog gevraagd, de macht over te dragen aan een nieuwe regering, waarin alle standen en richtingen vertegen woordigd zouden zijn. Het mili taire bewind is er, volgens hen, niet in geslaagd, de economische problemen van het land op te los sen. Integendeel, zeggen deze lei ders, de door de regering inge stelde raden hebben door hun ge brek aan discipline, hun koelhar tigheid en hun kleingeestige pes terijen het leven nog moeilijker gemaakt. Fraude De voorzitter van de Zuidafri- kaanse Raad van Kerken, Peter Storey, is afgetreden. Hij is een vriend van John Rees, de vroege re algemene secretaris van de raad, die onlangs wegens fraude met gelden van de raad tot tien jaar voorwaardelijke gevangenis straf en een boete van f. 77.000 werd veroordeeld. Storey heeft steeds verklaard, overtuigd te zijn van Rees' onschuld. In een verklaring naar aanleiding van het vonnis tegen Rees - me de ondertekend door Storey zegt de Zuidafrikaanse Raad van Kerken, dat Rees misbruik heeft gemaakt van het in hem gestelde vertrouwen. De raad acht zich zelf mede-verantwoordelijk, om dat hij de controle op de gelden slechts aan één persoon had toe vertrouwd. Tegelijk spreekt hij zijn vertrouwen uit in de tegen woordige algemene secretaris, bisschop Desmond Tutu. De raad komt deze maand bijeen om na te gaan, hoe het door de fraude verdwenen geld kan wor den aangevuld. Terrorisme. De Verenigde Sta ten zijn schuldig aan terrorisme tegen door het volk gesteunde regimes in Zuid- en Midden- Amerka. Dat verklaarden meer dan 500 priesters en kerkelijke vertegenwoordigers uit achttien Latijnsamerikaanse landen na een congres in Mexico-Stad over de situatie in Latijns-Amerika. Zij veroordeelden met name de aanvallen op Nicaragua van 'krachten die door de regering- Reagan worden geleid'. Vertegenwoordigers van de Ameri kaanse Raad van Kerken gaven uiting aan hun 'diepe berouw' te genover Midden-Amerika over de Amerikaanse verantwoorde lijkheid voor de problemen in dat gebied. Omdat de presbyteriaanse kerk van Zuid-Korea - in 1954 ge sticht in welvarende streken veel sterker groeit dan in arme, gaat de kerkleiding de predi kantsinkomens nivelleren. In rij ke streken zullen de dominees een deel van hun inkomen moe ten afstaan om aanstelling van predikanten in arme gebieden eenvoudiger te maken. Luther en islam De Westduitse afdeling van het Islamitisch Wereldcongres heeft de Evangelische Kerk van Duitsland gevraagd, afstand te nemen van negatieve uitlatingen van de kerkhervormer Maarten Luther (500 jaar geleden gebo ren) over de islam. Dat is nodig met het oog op de groeiende vreemdelingenhaat in de Bon drepubliek, zegt de brief. De Duitse kerk heeft zich na de oor log wel gedistantieerd van Lu thers anti-joodse uitlatingen, maar zij heeft dat niet gedaan ten aanzien van de islam. "Zelfs als men rekening houdt met de historie, blijven omschrijvingen als 'de islam is het werk van de duivel' in strijd met de positieve verklaringen van de kerk over de relatie met de islam". Opgeheven. De protestants-ka tholieke studentengemeente in de Duitse stad Ulm is opgehe ven. Oorzaak zijn de aanhouden de discussies over kerkrechtelij ke problemen. Er zijn nu weer aparte programma's voor protes tantse en rooms-katholieke stu denten. De paus heeft zich voorgenomen, op 15 augustus (Maria Hemel vaart) een bezoek te brengen aan het Franse bedevaartsoord Lour- des. Beroepen. Hervormde Kerk: aangenomen naar Amerongen W. van der Hoeven Oosterend (Fr.), naar Spijkenisse C. Bou- man Gulpen-Vaals; bedankt voor Scherpenisse H. Penning Montfoort. Gereformeerde Ker ken: beroepen te Den Haag- Loosduinen J. Eikelboom Haam stede; aangenomen naar Kol- horn kandidaat W. Hoogsteen al daar. Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt: beroepen te Amersfoort H. R. van de Kamp Beilen. Christelijke Gerefor meerde Kerken: beroepen te Broeksterwoude (Fr.) H. D. Riet veld Maarssen; bedankt voor Rotterdam-Zuid A. van der Veer Zwolle. Evangelisch-Lutherse Kerk: aan genomen naar Leiden J. Mostert Alkmaar-Beverwijk. HILVERSUM (GPD) - De eis van de Dienstenbonden CNV, FNV en Unie BLHP aan de Evangeli sche Omroep tot volledige nale ving van de omroep-cao '82 is gisteren door de Hilversumse kantonrechter niet ontvankelijk verklaard. De rechter liet zich daarbij leiden door de overwe ging dat de zaak door de bonden pas aanhangig is gemaakt toen de cao '82 al was afgelopen. De bonden hadden de EO voor de rechter gedaagd toen na afslui ting van de cao '82 met een on derhandelingsdelegatie van de gezamenlijke omroepen en na ondertekening daarvan door de werkgevers, de EO liet weten geen gehoor te zullen geven aan het anti-discriminatieartikel daarin. In dat artikel staat onder meer dat een omroep tussen werknemers geen onderscheid mag maken op grond van ras of seksuele geaardheid. personeelsbeleid van deze om roep is gebonden aan bijbelse normen, waarin volgens de EO- visie wel degelijk een oordeel wordt gegeven Over bijvoorbeeld seksuele geaardheid. „Iemand met een apert onbijbelse levens houding kan hier onmogelijk in dienst komen of blijven", aldus een EO-woordvoerder gisteren. De bonden wilden van de rechter uitsluitsel over de vraag of een ondertekende cao rechtskracht heeft voor alle omroepwerkge- vers of dat deze hier weer per ar tikel een voorbehoud bij kunnen maken. Door zijn op louter formele gron den gedane uitspraak heeft de rechter op deze vraag geen ant woord gegeven. „Dat betreuren wij ten zeerste", aldus Jaap Kos van de Dienstenbond CNV. „Nu moeten we bij de onderhandelin gen over de cao '83 maar zien dat we van tevoren die garantie aan de onderhandelingstafel krij gen". Met reclame voor zichzelf Omroepen ver over de schreef AMSTERDAM - De acht omroep organisaties in ons land hebben samen van 1 januari tot en met 11 februari van dit jaar de wettelijke beperkingen om reclame voor zich zelf te maken 121 maal over treden. Zij maakten gezamenlijk 5.951 seconden meer reclame dan was toegestaan. In gemid delde "STER-guldens" uitge drukt komt dit neer op een be drag van ongeveer 2,6 miljoen gulden. De omroepen hebben in dezelfde periode totaal 20.937 se conden (349 minuten) besteed aan andere (promotionele) activi teiten, waarin zij zichzelf op de voorgrond plaatsten en waarvoor zij geen officiële toestemming hadden van de minister van WVC. Zij noemden daarbij 941 maal hun naam. Dat is vastgesteld bij een onder zoek dat vier studenten van de communicatie-opleiding aan de HEAO in Utrecht hebben ver richt in opdracht van Adforma- tie, weekblad voor reclame en marketing.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1983 | | pagina 21