c
Stakingen
in Italië
VS-basis in Honduras
Districtenstelsel
van de Britten is
niet democratisch
Exosat perfect gelanceerd
Turkse actie
op grond Irak
Uit solidariteit
met metaalarbeiders
Bondskanselier Kohl laat
Dankert hevig schrikken
Tegen Koerden
Omroep maakt plan bekend:
Positie PLO-leider
steeds meer bedreigd
ZATERDAG 28 MEI 1983
Buitenland
Fotocompositie van de Exosat met de Orion op de achtergrond. De satel
liet werd deze week, in de ruimte gebracht.
(Foto: ANP)
De lancering van de Europese we
tenschappelijke satelliet Exosat
vanaf de Vandenberg-basis in
Californië is deze week perfect
verlopen. Het lanceervenster
stond slechts één minuut open.
Precies in die ene minuut steeg
de Amerikaanse Delta-raket don
derdagmiddag zonder enig pro
bleem op. De lancering werd bij
Estec in Noordwijk gevolgd door
ruim 600 mensen, onder wie Ne
derlandse wetenschapsmensen,
die via een directe verbinding
met de lanceerbasis verbonden
gulden worden betaald. De satel
liet zelf heeft 430 miljoen gulden
gekost, Nederland betaalde daar
van 6 procent ofwel 26 miljoen
gulden. De satelliet weegt 500 kg
en kost dus ongeveer een mil
joen gulden per kilogram. De sa
telliet is, vanwege het tempera
tuur evenwicht in een gouden
jasje gehuld. Het gouden jasje
(goud kost f35.000 per kilogram)
is dus het goedkoopste onder
deel van de satelliet.
De Exosat is precies in de bereken
de baan gekomen. Het laagste
punt van die baan is 350 km bo
ven de aarde, het hoogste punt is
200.000 km (dat is meer dan de
helft van de afstand aarde-maan).
Een omloop kost vier dagen.
Vanwege deze zeer langgerekte
elliptische baan kan het grond
station in Villafranca (Spanje) de
satelliet 94 procent van de tijd
zien. De gegevens gaan van Vil
lafranca in een directe lijn naar
het grondstation ESOC in het
Duitse Darmstadt.
In dit weekeinde wordt de satelliet
stapje voor stapje ingeschakeld.
De waarnemingen, waarvoor in
ternationaal veel belangstelling
bestaat, zullen 2 jaar en 11 maan
den gaan duren.
ROME De Italiaanse in
dustrie lag gistermorgen
vier uur stil door een lan
delijke staking. Banken,
kantoren en ministeries
gingen twee uur later
open dan gewoonlijk, trei
nen, bussen en veerboten
stopten en ook de vlieg
velden van Rome en Na
pels gingen twee uur
dicht. Dit alles uit solidari
teit met de metaalarbei
ders, die al anderhalf jaar
wachten op een nieuwe
cao.
door
Hein ten Kortenaar
Tien dagen geleden werden de on
derhandelingen eenzijdig afge
broken door de werkgeversorga
nisatie en een bemiddelingspo
ging van minister van arbeid
Vincenzo Scotti mislukte op het
laatste ogenblik.
Formeel werd de breuk veroor
zaakt door de vakbondseisen
over werktijdverkorting, volgens
hen een probaat middel om de
werkloosheid te bestrijden, maar
voor de werkgevers een luxe die
het land zich in een periode van
economische recessie niet kan
veroorloven. In feite gaat het ge
schil over de hele economische
politiek en de vakbonden, en de
communisten spreken dan ook
al onomwonden van een „rechts
offensief' dat erop uit is de arbei
dersklasse van alle invloed op
het landsbeleid te beroven.
De staking verliep volgens het be
proefde ritueel, met protestop
tochten, massabijeenkomsten en
redevoeringen van vakbondslei
ders in alle grote steden. Er de
den zich geen incidenten voor.
Die waren er de afgelopen weken
wel geweest, met wilde stakin
gen, blokkades van wegen en
spoorlijnen en fabrieksbezettin-
gen, die aantoonden dat de vak
centrales hun greep op het arbei
dersprotest beginnen te verlie
zen. Zelfs de „Giro", de onaan
tastbare wielerronde van Italië,
was niet meer heilig voor de sta
kers, die op 12 mei de wielren
ners een hele dag in Brescia te
genhielden.
De groeiende arbeidsonrust valt
samen met een verkiezingscam
pagne, die ook bijna uitsluitend
draait om het toekomstig econo
misch beleid en waarin het arbei
dersprotest de communisten een
welkom argument verschaft
voor het door hen bepleitte
„linkse alternatief'.
Duizenden stakers op het Piazza
del Duomo in Milaan tijdens een
algemene staking die gisteren Ita-,
lië enige tijd lam legde. De staking
was uitgeroepen door de drie voor
naamste vakbonden van Italië.
(Foto: AP)
ATHENE (ANP) - De voorzitter van het Europees Parlement,
Piet Dankert, is "buitengewoon geschrokken" van de uitlating
van bondskanselier Helmut Kohl, dat de Bondsrepubliek niets
wil weten van uitbreiding van de eigen middelen van de Europe
se Gemeenschap.
Dankert zei dit gisteren op een persconferentie aan het einde van
zijn officiële bezoek aan Griekenland dat 1 juli, voor een periode
van een half jaar, het voorzitterschap van de EG overneemt van
West-Duitsland. Hij meende echter ook dat Kohl eerder deze
week op het congres van de CDU, "toch openingen heeft gebo
den", en daarom "zijn bepaalde resultaten op het gebied van de
financiering niet uitgesloten".
Dankert wees er overigens op dat het vaststellen van een grens
aan de uitgaven zoals Kohl wil, ook kan leiden tot aantasting van
de begrotingsbevoegdheden van het Europees Parlement.
ANKARA (AFP/Reuter) - Na een
aanvankelijke ontkenning heeft
Turkije gistermiddag toegege
ven dat zijn leger een "beperkte"
militaire actie heeft uitgevoerd
op Iraaks grondgebied om "ge
wapende groepen" gevangen te
nemen die aanvallen uitvoerden
op Turks grondgebied.
In een verklaring van het ministe
rie van buitenlandse zaken wer
den de aanvallers niet met name
genoemd, maar algemeen wordt
aangenomen dat het Koerdische
guerrillastrijders betreft. Don
derdag werd uit officiële bron
nen vernomen dat twee Turkse
brigades met meer dan 2000 man
tot op 30 km op Iraaks grondge
bied waren doorgedrongen tij
dens een achtervolging van
Eigenwijs
Het aantal sigarettenrokers in
de Bondrepubliek is in de af
gelopen jaren ondanks alle
waarschuwingen voor de ge
zondheid nauwelijks vermin
derd. Reeds 39 procent van
de twaalf- tot vierentwintigja
rigen rookt regelmatig siga
retten, aldus gisteren in Bonn
de staatssecretaris van volks
gezondheid.
Honds
De direceur van het ziekenhuis
van Rieti in Italië heeft een
diepgaand onderzoek be
loofd naar de beschuldiging
dat in het ziekenhuis een
hond onder narcose werd ge
bracht en vervolgens geope
reerd. De artsen zouden daar
bij dezelfde instrumenten he-
ben gebruikt die zij voor
menselijke patiënten gebrui
ken.
De directeur van het ziekenhis
heeft de instrumenten die op
de hond gebruikt werd laten
weghalen voor grondige ste
rilisatie.
Barrière
Op de Etana zal een nieuwe
barrière worden gemaakt om
de stroom lava te sturen, zo is
gisteren officieel bekendge
maakt. In de afgelopen dagen
is weer lava de helling af gaan
stromen nadat een natuurlijk
bekken, dat het een dag of
tien opving, was doorgebro
ken.
Een vorige poging om de
stroom via een daartoe ge
maakt kanaal van bouwland
en bewoond gebied af te hou
den slaagde slechts gedeelte
lijk
WASHINGTON (AP/AFP/Reuter)
- De VS zullen een militaire ba
sis in Honduras inrichten om
Salvadoriaanse soldaten te trai
nen in hun strijd tegen het linkse
verzet. Dit heeft de Amerikaanse
omroeporganisatie NBC gemeld.
NBC zei dit te hebben vernomen
uit documenten van het ministe
rie van buitenlandse zaken. De
basis wordt gelokaliseerd bij de
plaats Puerto Castilla aan de
noordkust van Honduras en er
zullen 100 Amerikaanse advi
seurs die nu in El Salvador zelf
zijn naar de nieuwe basis worden
overgeplaatst. In het kamp kun
nen 2000 Salvadoriaanse militai
ren tegelijk een training krijgen.
Het ligt in de bedoeling om daar
in een periode van zes maanden
2050 Salvadorianen ge-
vechtsklaar te maken, een actie
waarmee 7 miljoen dollar is ge
moeid.
Tsjaad: 'Nigeria
bombardeert ons'
N'DJAMENA (AFP/Reuter) -
Plaatsen aan het Tsjaad-meer
worden sinds donderdag be
stookt door de Nigeriaanse
luchtmacht, zo is gisteren verno
men van Tsjadische functiona
rissen in N'Djamena. Volgens
hen zijn drie doden en enkele ge
wonden gevallen bij een bom
bardement door drie straaljagers
op het eiland Bagasol, in het om
streden grensgebied tussen
Tsjaad en Nigeria. Voorts zouden
20 mensen zijn verdronken door
dat een Nigeriaans vjiegtuig een
schip had lekgeschoten.
De Nigeriaanse minister van bui
tenlandse zaken, Ishaya Audu,
zei dat het grensconflict al was
bijgelegd. Hij ontkende dat de
Nigeriaanse luchtmacht bombar
dementen zou hebben uitge
voerd.
Een woordvoerder van het minis
terie van buitenlandse zaken wil
de geen commentaar geven op
het bericht. Hij gaf ook niet aan,
dat de stap verband houdt met
de moord op het plaatsvervan
gend hoofd van de Amerikaanse
militaire adviseurs in El Salva
dor. Deze werd woensdag op de
campus van de universiteit van
San Salvador waarschijnlijk
door leden van het verzet dood
geschoten.
Twee democratische leden van de
Senaatscommissie voor buiten
landse betrekkingen hebben al
kritiek geoefend op een dergelijk
voornemen. Hun commissie had
eerder dit jaar een beleidsverkla
ring aanvaard waarin werd aan
bevolen dat toekomstige oplei
dingen van Salvadoriaanse mili
tairen door Amerikanen in de
Verenigde Staten zouden moe
ten geschieden. De meeste oplei
dingen gebeurden in El Salvador
en op Amerikaanse bases in Pa
nama. De beleidsverklaring van
de commissie is niet bindend
voor de Amerikaanse regering.
Maar senator Joseph Biden
merkte nu op: "Wij willen niet
dat opleidingsmissies recht
streeks betrokken zijn in het
conflict van Centraal-Amerika".
De senaatscommissie voor toewij
zing van begrotingsgelden is gis
teren akkoord gegaan met het
verstrekken van 50 miljoen dol
lar aanvullende militaire hulp
aan El Salvador wat het totaal dit
jaar zou brengen op 76,3 miljoen.
Reagan had gevraagd om 136
miljoen.
Vier Latijnsamerikaanse landen
zetten dit weekeinde hun vredes
inspanningen voor Centraal-
Amerika voort. Het zijn Mexico,
Venezuela, Colombia en Pana
ma, die samen de zogenaamde
Contadora-groep vormen. De
groep is genoemd naar het Pana
mese eiland Contadora waar ver
tegenwoordigers van de vier lan
den in januari hun eerste bijeen
komst hielden.
Vandaag begint in Panama-stad
een nieuwe gespreksronde van
drie dagen van de ministers van
buitenlandse zaken waaraan ook
hun collega's van vijf betrokken
landen - Costa Rica, Nicaragua,
El Salvador, Guatemala en Hon
duras deelnemen. Een week
geleden betuigde de Veiligheids
raad van de Verenigde Naties
eentemmig zijn steun aan de vre
desinspanningen van de groep,
die gealarmeerd is door het
groeiend geweld in het gebied en
die toenemende Amerikaanse
betrokkenheid vreest.
Koerden. Vanmorgen nog sprak
het ministerie van buitenlandse
zaken dit officieel tegen.
De actie was helemaal beëindigd,
aldus de verklaring van gister
middag. De Turkse troepen on
dervonden geen tegenstand en
niemand werd gewond. In Anka
ra wordt niet verwacht dat deze
grensoverschrijding problemen
zal opleveren tussen Turkije en
Irak. Beide landen verzetten zich
sterk tegen de Koerdische strijd
voor autonomie. In Turkije wo
nen ongeveer 8 miljoen Koerden,
de meesten in het zuidoosten van
het land. Ook leven grote groe
pen Koerden in het noorden van
Irak en in het noordwesten van
Iran. Hun aantal wordt in totaal
geschat op 25 miljoen. Ze voeren
al jaren een gewapende strijd en
de regeringen van de drie ge
noemde landen zijn er tot op he
den niet in geslaagd de Koerdi
sche guerrillabeweging te bre
ken.
De grensoverschrijding heeft trou
wens plaatsgevonden met de vol
ledige instemming van Irak, zo
verklaarden de Turkse autoritei
ten. In de verklaring van het mi
nisterie stond dat "gezichtspun
ten" waren uitgewisseld over de
ze kwestie met "ons vriendelijk
buurland Irak". "Turkije streeft
op zijn grondgebied altijd vrede,
rust en veiligheid na en het heeft
behalve deze geen andere oog
merken".
De actie van de Turken valt samen
met een nieuw offensief van
Iran, dat in oorlog is met Irak, te
gen Koerdische guerrillastrijders
op zijn grondgebied. Eerder deze
week deelde het officiële Iraanse
persbureau Irna mee dat meer
dan honderd dorpen waren ge
zuiverd van Koerdische opstan
delingen.
BEIROET (GPD) - Ondanks een serie maatregelen is de leiding van de
Palestijnse bevrijdingsorganisatie PLO er niet in geslaagd de opstand
onder PLO-eenheden in de Oostlibanese Bekaa-vallei te onderdruk
ken. Volgens sommige waarnemers in de Bekaa zouden zeker 3000 van
de in totaal 8000 a 10.000 Palestijnse guerrillastrijders die in Libanon
gelegerd zijn de opstand ondersteunen.
Hiermee werd bevestigd dat de opstand van veel grotere omvang is dan
oorspronkelijk werd bericht en dat het tevens een directe bedreiging
vormt voor de positie van PLO-voorzitter Jasser Arafat.
De opstand brak drie weken geleden uit toen een vijftal hoge militaire
commandanten van de Al Fatach-groep, de veruit grootste partij bin
nen de PLO, in verzet kwam tegen de benoeming van twee nieuwe
bevelhebbers van Fatach-eenheden in Libanon. De twee officieren, die
als loyale luitenanten van Arafat bekend staan, worden door de meeste
PLO'ers niet vertrouwd wegens hun gedrag tijdens de eerste uren van
de oorlog vorig jaar. Zij zouden toen allebei uit het oorlogsgebied ge
vlucht zijn.
De benoeming van de twee commandanten is sindsdien ingetrokken,
maar het is gebleken dat de opstand veel diepere achtergronden heeft.
De leider van de dissidenten, kolonel Abu Musa, een voormalig officier
van het Jordaanse leger, heeft geëist dat het Congres van Fatach (een
soort algemene ledenvergadering) bijeengeroepen wordt om op „demo
cratische wijze de juiste politieke lijn van Fatach te herstellen".
Ondanks alle bravour die hij tijdens de afgelopen twee weken heeft ge
toond, is Arafat diep verontrust over de ontwikkelingen binnen zijn
organisatie. Dat is begrijpelijk, want de opstand zet niet alleen de door
Arafat gevoerde politiek op het spel, maar ook de positie van Arafat zelf
als leider van de PLO.
Er zijn heel weinig zaken waar
over de Britse premier me
vrouw Thatcher en de kam
pioen van ultralinks in de La-
bour-partij, Tony Benn, het
eens zijn. Eigenlijk is er maar
één uitzondering: beiden zijn
verklaard tegenstander van
wijzigingen in het Britse ver
kiezingsstelsel.
Daar hebben ze alle reden toe.
Het huidige systeem, het dis
trictenstelsel, opent de weg
voor een radicale politiek, of
die nu vooruitstrevend of be
houdend is. In een systeem
van meer evenredige verte
genwoordiging zou er voor
„extremisten" als Thatcher
en Benn geen plaats meer
zijn.
Het is dan ook geen wonder dat
de premier een discussie over
evenredige vertegenwoordi
ging in haar partij zo onge
veer verboden heeft. Het is al
evenzeer duidelijk waarom
ze al in een zeer vroeg sta
dium heeft laten weten, on
der geen voorwaarde met de
Alliantie van SDP-Liberalen
te willen praten, mocht geen
van de partijen op 9 juni een
duidelijke meerderheid in
het Lagerhuis behalen.
De Alliantie heeft namelijk e©n
voorwaarde gesteld voor
deelname in een coalitierege
ring, of dat nu met Labour
dan wel met de Conservatie
ven is: SDP en Liberalen
doen alleen mee als er een re
ferendum wordt gehouden
naar de wenselijkheid van af
schaffing van het districten
stelsel.
door
Henk Dam
Hoe werkt het districtenstelsel
in de praktijk? Het houdt in
dat elk van de 650 kiesdistric
ten waarin het Verenigd Ko
ninkrijk is onderverdeeld,
slechts één lid naar het La
gerhuis afvaardigt. Wie in
zijn district de meeste stem
men haalt, krijgt de prijs, alle
andere kandidaten een niet.
De kiesdistricten zijn zo sa
mengesteld, dat in elk dis
trict ongeveer even veel men
sen wonen. Een stad als Lon
den is dus in een groot aantal,
geografisch gezien, kleine
districten onderverdeeld, ter
wijl in het schaars bewoonde
hoge noorden van Schotland
de districten, in vierkante ki
lometers gerekend, zeer
groot zijn.
Bijstelling
Omdat de bevolking van een
land niet statisch is (er heeft
bijvoorbeeld nog steeds een
trek van de grote steden naar
het platteland plaats), moe
ten de districtsgrenzen van
tijd tot tijd bijgesteld wor
den. Daarbij kan naar harte
lust gesjoemeld worden, zo
als enkele maanden geleden
is komen vast te staan.
De grenswijzigingen van toen
leveren de regerende Conser
vatieve Partij bij de algemene
verkiezingen van 9 juni een
voordeel van naar schatting
25 zetels op, zo is berekend.
Deze onrechtvaardigheid is
nog niets vergeleken bij die
van het districtenstelsel zei-
Enige cijfers mogen hier als
voorbeeld dienen. Bij de al
gemene verkiezingen van
1974 kreeg de Liberale Partij
een vijfde deel van de stem
men. Dat leverde evenwel
maar 14 zetels op, 2,2 procent
van het totale aantal Lager
huiszetels. Anders gerekend:
elke 430.000 stemmen (lande
lijk gezien) leverden toen één
Liberale zetel op, terwijl Con
servatieven en Labour
slechts 39.000 stemmen per
zetel nodig hadden.
Ander voorbeeld: in 1922 haal
den de Conservatieven 38,2
procent van de stemmen, en
Labour 30,5 procent. Door
het districtenstelsel kregen
de 'Tories' 346 zetels en La
bour 142. Een jaar lagerwaren
er weer verkiezingen nodig.
Percentueel kwam bijna het
zelfde uit de bus: 38,1 procent
voor de Tories, 30,5 procent
voor Labour. Door het Rus
sisch roulette van het stelsel
verloren de Conservatieven
echter 100 zetels, en won La
bour er 50.
Laatste opvallende gegeven:
als Labour, Conservatieven
en Alliantie bij de komende
verkiezingen een zelfde stem
menpercentage zouden beha
len, dan zou, aldus computer
berekeningen die op de Uni
versiteit van Bristol zijn ge
maakt, Labour 311 zetels krij
gen, de Tories 229 en de
Alliantie 69.
Slachtoffer
Geen wonder dat de Alliantie
zo graag van het districten
stelsel af wil, want SDP en
Liberalen beloven andermaal
het slachtoffer ervan te wor
den. Terwijl de twee samen
werkende partijen door de
opiniepeilers goed worden
geacht voor ongeveer 18 pro
cent van de stemmen, zullen
ze vermoedelijk niet meer
dan 20 van de 650 zetels krij
gen.
Dat dat niet klopt, is ook aan
het electoraat niet voorbijge
gaan. Opiniepeilingen tonen
aan, dat twee derde van de
Britten naar een systeem van
(meer) evenredige vertegen
woordiging toe wil, bijvoor
beeld zoals de Westduitsers
of de Ieren dat kennen. Maar
er zijn machtige tegenstan
ders van een dergelijke her
vorming.
Mevrouw Thatcher is daar niet
de geringste onder, en dat is
te begrijpen. Zij kon, toen ze
in 1979 in Downing Street 10
werd gekozen, op basis van
nog geen 44 procent van de
uitgebrachte stemmen haar
toch in economisch en so
ciaal opzicht bepaald radicaal
te noemen programma uit
voeren.
Dit is het resultaat van het dis
trictenstelsel: een regering
die slechts door een minder
heid van het volk gewenst
wordt, heeft niettemin een
vrijbrief om alles te doen wat
ze wil. Dat geldt voor de rege-
ring-Thatcher, dat geldt
evenzeer voor de voorafgaan
de Labour-regering onder
Callaghan.
Zo is de situatie ontstaan dat
bedrijven die onder de rege-
ring-Callaghan werden gena
tionaliseerd, onder de rege-
ring-Thatcher werden gede
nationaliseerd. En als Enge
land na 9 juni weer een La
bour-regering zou krijgen,
dan zouden al die bedrijven
weer genationaliseerd wor
den!
En dat is nog maar één voor
beeld van de onstandvastig
heid van de Britse politiek
van na de oorlog, die het ge
volg is van het districtenstel
sel. Bij evenredige vertegen
woordiging zouden dergelij
ke spectaculaire koerswijzi
gingen niet denkbaar zijn,
omdat er dan coalities zou
den moeten worden gesloten.
Daar zijn mensen als Benn en
mevrouw Thatcher bang
voor: dat ze bij wijziging van
het kiesstelsel hun radicale
programma niet meer kun
nen doorvoeren, omdat ze
dan afhankelijk zijn van de
medewerking van een mid
denpartij (zoals de Alliantie).
Chantage
Gaarne wordt in dat verband
gewezen op landen als West-
Duitsland en Israël, waar res
pectievelijk de kleine FDP en
de nog kleinere Religieuze
Partij hun grotere coalitie
partners naar believen kun
nen chanteren. Kortom: de
tegenstanders van evenredi
ge vertegenwoordiging zijn
bang voor verlies aan be-
stuurskracht.
Natuurlijk zou, bij evenredige
vertegenwoordiging, het in
Groot-Brittannië gevoerde
beleid, over een groot aantal
jaren gezien, aan onderlinge
samenhang en continuiteit
winnen. Maar dat is een argu
ment waarmee je bij mensen
die zo overtuigd zijn van hun
gelijk als de huidige premier
niet hoeft aan te komen.
Dat zelfde geldt trouwens ook
voor het argument, dat de de
mocratie met de invoering
van evenredige vertegen
woordiging gediend is. In een
land waar de premier in zijn
(of haar) eentje beslist wan
neer de verkiezingen worden
gehouden, en het is voorge
komen dat ministers per door
de premier gétekende brief
moesten vernemen dat ze
ontslagen waren, maakt zo'n
argument al helemaal geen
indruk.
Margaret Thatcher.
