Crisistheater in Williamsburg
Wall Street blijft verbazen
Economie
Extra
Franse jacht op dollar bij 7de topconferentie
ZATERDAG 28 MEI 1983
PAGINA 21
Geografische factoren blijken
nogal eens van doorslaggeven
de betekenis voor menselijk
gedrag. Zo maakt de deze
maand gepubliceerde jaarlijk
se enquête van The Internatio
nal Herald Tribune onver
bloemd duidelijk, dat de bewo
ners van Westelijke landen het
er in grote lijnen overeens zijn
dat de economische crisis
sterk door structurele factoren
wordt bepaald en daarom het
beste door de landen gezamen
lijk kan worden bestreden. Al
leen eilandbewoners, zoals de
Amerikanen, de Britten en de
Japanners denken daar heel
anders over en zien meer heil
in een eigen aanpak.
Elk jaar opnieuw zijn er dan ook
één of meer landen die vooraf
gaand aan een gemeenschap
pelijk gesprek al een publici
teitsoffensief beginnen rond
een vermeend eigen belang en
de bijeenkomst bezoeken met
een koffer vol plannen, die het
bij het electoraat in eigen land
goed doen, maar moeilijk in te
passen zijn in een gemeen
schappelijke herstelstrategie.
Meeste tijd op de conferenties
in het verleden ging dan ook
heen met het vriendelijk doch
beslist neersabelen van dissi
dente geluiden, zodat de ont
moeting uiteindelijk als van
ouds met een weliswaar vage
en nietszeggende, maar in elk
geval eendrachtige verklaring
van de zeven kon worden afge
sloten.
door
Wim Fortuyn en
Ton van Brussel
De agendapunten zijn sinds de
eerste bijeenkomst nauwelijks
veranderd. Wat te doen aan de
lage economische groei, de ho
ge inflatie, de groeiende werk
loosheid en het toenemend
protectionisme? Voor serieuze
bespreking van dit alles is in
Williamsburg niet meer dan ze
ven uur en drie kwartier uitge
trokken; de rest van de tijd
gaat heen met recepties, lur
ches en diners. Nu bieden die
natuurlijk bij uitstek de kans
voor het informeel overleg
waar het destijds allemaal om
begonnen is, maar alles wijst er
op dat voor de zevende maal
nationale belangen het zullen
winnen van een gezamelijke
aanpak.
Deroe weg
Ook Williamsburg zal de aanblik
bieden van de scheiding der
geesten, die meest recent waar
te nemen viel op de conferen
tie van ministers van buiten
landse zaken van de landen
van de Organisatie voor Eco
nomische Samenwerking en
Ontwikkeling (OESO) in Pa
rijs. Daar werden de zo langza
merhand vertrouwde verhalen
afgestoken dat herstel alleen te
bereiken is door een terugdrin
gen van de overheidstekorten
en de inflatie (West-Duitsland,
Groot-Brittannië en de Ver
enigde Staten) en in de andere
opvatting alleen mogelijk is
door de economie te stimule
ren (Frankrijk en heel voor
zichtig ook Nederland).
Die tegenstelling ligt er al jaren
en het secretariaat van de OE
SO had om die reden voor het
welslagen van de conferentie
een notitie opgesteld, waarin
een "derde weg" werd bepleit.
Een heel zinnig stuk, dat ech
ter geen genade vond op de
conferentie en inmiddels zo
niet in, dan toch wel op de rand
van de prullenmand is beland.
De medewerkers van de OESO
geven in hun nota aan hoezeer
aan de nu populaire richtingen
nadelen kleven. Stimuleren
van de economie door de over
heid leidt in de praktijk tot een
toeneming van de geldont
waarding, die vervolgens uit
mondt in hogere rentes en ho
ge prijzen. Sanering van over
heidstekorten en beperking
van de geldhoeveelheid doet
de inflatie wel dalen, maar
heeft eveneens een hoge rente
tot gevolg en vermindert daar
bij de bestedingen.
Klimaat
In beide gevallen vormt de hoge
rente een bedreiging voor
nieuwe investeringen, die alge
meen als een voorwaarde voor
herstel worden gezien. De OE
SO wijst in de nota op de effec
ten van dergelijk beleid. Hoop
op herstel wordt voortdurend
de kop ingedrukt door de pu
blicatie van somber economish
nieuws en in dat klimaat wil nu
eenmaal niemand risico's ne
men en investeren. Met andere
woorden: wat minder nadruk
op de sombere aspecten, zoals
de stand van het financierings
tekort, kan een positiever in
vesteringsklimaat tot stand
brengen. Dat kan door dat fi
nancieringstekort in twee de
len te bekijken. Tendele is dat
tekort structureel, en wordt
het niet positief beinvloedt als
de economie verbteret. Voor
een ander deel is het tekort
juist door de slechte economie
ontstaan en ligt het voor de
hand dat het bij een opleving
terugloopt.
De OESO zou graag zien dat lan
den die daar maar enigszins de
ruimte toe hebben, landen met
een lage inflatie bijvoorbeeld,
zich concentreren op maatre
gelen om het structurele tekort
terug te brengen en het tijdelij
ke deel minder zwaar laten we
gen. Zo'n beleid kan de ruimte
scheppen voor een aanmoe-
ding van investeringen en van
een bescheiden vraag.
Het OESO-plan, dat overigens
veel gelijkenis vertoont met
een plan van de "Groep van
30", een gezelschap van inter
nationale bankiers, is niet zon
der bezwaren, maar het heeft
als voordeel dat het een brug
slaat tussen de opvattingen in
de belangrijkste Westerse lan
den en, zonder dat nationale
belangen geweldig veel schade
wordt aangedaan, een serieuse
basis biedt voor een gemeen
schappelijke politiek.
Bretton Woods
Maar in Williamsburg zal het er
niet over gaan. Daar zal de aan
dacht worden opgeëist door
ditmaal vooral Frankrijk en de
verenigde Staten. Frankrijk
lanceerde aan de vooravond
van de OESO-conferentie een
plan voor een nieuwe "Bretton
Woods"-conferentie, het ak
koord over stabiele wisselkoer
sen, genoemd naar de plaats
waar in 1944 het Internationaal
Monetair Fonds (IMF) werd
opgericht en waar de goud
prijs, de dollar en de belang
rijkste andere munten volgens
vaste verhoudingen aan elkaar
werden gekoppeld.
"Bretton Woods" hield stand tot
het moment, dat de economi
sche teruggang zich in Ameri
ka voor het eerst deed gevoe
len. Mede onder invloed van de
miljarden verslindende Viet-
namoorlog holde het vertrou
wen in de dollar achteruit met
als gevolg dat de Amerikaanse
'goudbunker' Fort Knox bij
kans werd leeggekocht. Eind
1971 verbrak Nixon dan ook ij
lings de staaldraad tussen dol
lar en goudprijs.
Sindsdien is het op de valuta
markt weer de onrustige chaos
van welweer met alle handels
onzekerheden vandien. Welis
waar geldt officieel nog steeds
de afspraak dat de centrale
banken van de zeven belang
rijkste landen zouden pogen al
te grote koerswisselingen te
voorkomen door middel van
interventie (aan- of verkoop
van munten die teveel in waar
de dreigen te dalen dan wel te
stijgen), maar daarvan is wei
nig terechtgekomen. Vooral de
Amerikaanse bank voor bui
tenlandse handel, de Federal
Reserve Bank in New York,
heeft het laten afweten.
De Franse president Mitterrand
wil nu weer een eind maken
aan die chaos door de vaste
wisselkoersverhoudingen te
herstellen. Geen wonder, want
Frankrijk, dat zijn munt de
laatste tijd fors in waarde zag
dalen, voelt zich slachtoffer
van het gebrek aan (monetaire)
'solidariteit'. Mitterrand
schrijft het eigen falen voor
een belangrijk deel toe aan bui
tenlandse tegenwerking. Zijn
bijdrage aan Williamsburg
komt in feite neer op een recht
streekse aanval op de 'almach
tige' Amerikaanse dollar. Niet
voor niets is het Franse staats
hoofd deze week alle nationale
kopstukken langsgelopen om
steun te vinden voor zijn eigen
zinnig offensief.
Theaterstukje
Dat belooft dus een mooi thea
terstukje. Veel meer ook niet,
want Mitteraard zelf is de eer
ste om vol scepsis te spreken
over de kans op welslagen van
zijn missie. En daar heeft hij
zijn redenen voor. Veel bijval
zal hij niet krijgen. De West-
duitse bondskanselier Kohl
heeft de Franse denkbeelden
bij voorbaat van de hand gewe
zen als onmogelijk in de huidi
ge economische omstandighe
den. Hij vreest dat de sterke
mark Duitsland dan zal ver
plichten tot forse aankopen
van zwakkere munten, zoals de
frank. En de Amerikaanse mi
nister van financiën, Donald
Regan, denkt er ongeveer net
zo over.
Wel heeft Regan zich inmiddels
bereid getoond tot onderzoek
naar de mogelijkheden tot ver
beteringen van het geldstelsel.
Maar het is juist dit soort diplo
matie die een roemloos einde
voorspelt. Te vrezen valt daar
om dat Fr ankrijks voorgeno
men aanval op het geldstelsel
bij voorbaat is ontdaan van zijn
angel. Veel meer zal niet reste
ren dan een uithaal zonder veel
illusies richting Reagan en Re
gan, die wordt verweten met
hun hoge (Amerikaanse) be
grotingstekort rentedaling en
economische herstel in de weg
te staan.
Verwijten inplaats van gemeen
schapszin: het is wel zeker dat
de conferentie in belangrijke
mate daarin zal verzanden,
naar het voorbeeld van de bij
eenkomst vorig jaar in Versail-
les. Dat gaat op voor het door
iedereen verfoeide protectio
nisme, waaraan vrijwel alle
deelnemers zich schuldig ma
ken. Nog steeds vliegen de ver
wijten heen en weer over het
afschermen van de eigen
markt, het vervalsen van con
currentie en het bij elkaar
dumpen van overschotten.
Hoofdrolspelers zijn hier West-
Europa, de VS en Japan, al zal
dat laatste land zich niet al te
zeer doen gelden. De top in
Versailles, vorig jaar, is in Ja
pan als een succes beschouwd,
omdat kritiek vrijwel achter
wege bleef. Zenko Suzuki,
voorganger van de huidige pre
mier Nakasone, had zich daar
bij vooral verdienstehjk ge
maakt door zich gedeisd te
houden.
Boycot
"Een' heikel punt is ook
de oost-westnandel, een onder
werp dat vorig jaar de confe
rentie in Versailles deed mis
lukken vanwege de hooglo
pende ruzie tussen de VS en
West-Europa. Vooral de Euro
pese medewerking aan de Si
berische pijpleiding was een
doorn in het oog van Reagan,
die immers een boycot van de
Sowjet-Unie had afgekondigd
vanwege de Russische bezet
ting van Afghanistan.
Inmiddels heeft Reagan het em
bargo op de levering van Ame
rikaanse onderdelen en tech
nologie opgeheven. Maar hij
verlangt nog steeds Europese
medewerking bij het beperken
van kredietverlening aan Mos
kou, terwijl de Europese in
dustrielanden daar niets voor
voelen. Een tweede misluk
king, na Versailles, zit daarmee
in het vat en dat kan de voor
uitzichten op economische
eensgezindheid alleen maar
blijvend vertroebelen. Pessi
misten onder de economen
vrezen dat er zelfs een verhevi
ging van de crisis uit voort kan
vloeien.
Afgesproken is daarom dat 'Wil
liamsburg in geen geval mag
stuklopen op de oost-westhan-
del. Het gaat immers om het
vinden van wegen naar econo
misch herstel. Een mooi voor
nemen, maar de vraag luidt
dan waarom het onderwerp op
de agenda prijkt. Noem dat
maar gerust een veeg teken.
Nochtans schemert in Williams
burg één lichtpunt, al is het
veelzeggend dat dit uit nood is
ontstoken: de 44 deelnemende
landen, die 60 procent van de
alle bedrijvigheid voor hun re
kening nemen, zijn wat verder
tot elkaar gekomen waar het
gaat om de geldzorgen in de
Derde Wereld. Reagan zelf
treedt ditmaal op als pleitbe
zorger van het Internationaal
Monetair Fonds, de Wereld
bank, de International Deve
lopment Association (IDA).
Samen met staatshoofden Mit
terrand en Kohl, de premiers
Nakasone, Trudeau (Canada),
Thatcher (Engeland), Fanfani
(Italië) en voorzitter Gaston
Thorn van de Europese Com
missie zet hij zich in voor ver
sterking van deze internationa
le instellingen. Dat lijkt opmer
kelijk, want juist de Verenigde
Staten hebben tot nu toe een
slecht voorbeeld gegeven. De
ontwikkelingshulp per Ameri
kaan bedroeg twee jaar gele
den niet meer dan zo'n 25 dol
lar, terwijl dat in Canada dat 49
dollar, in West-Duitsland 51
dollar en in Nederland 105 dol
lar) was.
Eigenbelang
Wie dacht dat een berouwvolle
Reagan plots verzeild is ge
raakt op het pad van goede
voornemens, komt nu bedro
gen uit. Als het komt tot een
grotere Amerikaanse vrijgevig
heid, zal het niet gaan om Een
Gebaar. Het gaat om motieven
van meer triviale aard. Inmid
dels is ook tot Washington
doorgedrongen, dat meer hulp
aan de armste landen eenvou
dig geboden is.
Eigenbelang blijkt de doorslag
gevende drijfveer, want de ont
wikkelingslanden vormen niet
alleen een gewichtig afzetge
bied voor de industrielanden
maar staan ook fors in het krijt
bij Westerse banken. Een fail
lissement van bijvoorbeeld
Mexico zou een enorme econo
mische klap voor Amerika be
tekenen en de nekslag voor
een aantal banken.
Zo zal er tenminste nog een vlag
zijn om te hijsen in Williams
burg. Een klein in feite bescha
mend succesje heet in dit soort
gevallen al gauw een belang
rijk resultaat
Voor de zoveelste keer tijdens de
huidige fase van beurshausse
redde de Newyorkse effecten
beurs Amsterdam van een
scherpe reactie die waarschijn
lijk op een forse beursval zou
zijn uitgelopen. Vorige week,
toen Wall Street beneden de
1200 zakte, liet het algemeen
koersgemiddelde van de Am
sterdamse effectenbeurs zo
rond 5 punten vallen. Maar het
getij keerde in New York. En
hoe! In drie dagen, maandag
was Wall Street open, werd een
herstelwinst geboekt van 40
punten en klom de beurs weer
met elan boven de 1200.
Deze opmerkelijk en verrassen
de ontwikkeling deed ook in
Amsterdam alle baissedruk
ophouden. Het koerspeil be
gon zich te herstellen, zij het
traag en terughoudend. Zo ver
baasd was men hier dat, on
danks de koersstijging, de om
zetten niet of nauwelijks ste
gen. Het grote publiek hield
zich grotendeels afzijdig en liet
de beurs over aan de beroeps-
handel en buitenlandse beleg
gers.
Dit afstandnemen is begrijpelijk
nu de meeste jaarverslagen
verschenen zijn, de jaarverga
dering met de nieuwste be
drijfsinformaties zijn afge
werkt en ook de kwartaalcij
fers naar buiten zijn gebracht.
Nieuwe stimulansen vanuit
het binnenlandse bedrijfsfront
kunnen pas in de loop van au
gustus worden verwacht als de
halfjaarresultaten bekend wor
den.
Toch kan deze terughoudend
heid gemakkelijk doorbroken
worden als Wall Street blijft
volharden in zijn hernieuwde
hausse. Want dat zich na de af
gelopen paar weken van af
brokkeling opnieuw zulk een
formidabele haussekracht zou
voordoen, had niemand ver
wacht. Daarbij kwam dat zich
in feite vrijwel geen enkel aan
grijpingspunt voordeed, waar
op de beursomslag kon wor
den gebaseerd.
Eerder het tegendeel. Want even
als in de twee voorafgaande
weken bleek ook in de derde
week van de meimaand de
geldhoeveelheid in de Verenig
de Staten fors te zijn gestegen.
Ditmaal werd echter de opmer
king van de FED (het bestuur
van de gezamenlijke centrale
banken), dat deze forse
geldaanwas aan bepaalde
markttechnische factoren te
wijten was en daarom geen en
kele invloed op de kredietpoli-
tiek zou uitoefenen, wel se
rieus genomen. De onverwacht
grote stijging van de kosten
van levensonderhoud in april
met 0,6 procent kwam hier
door zelfs geheel op de achter
grond.
Kennelijk zijn de inspanningen
van de Amerikaanse regering
om aan de vooravond van de
economische wereldtop in Wil
liamsburg het conjuncturele
herstelproces in de Verenigde
Staten zo gunstig mogelijk af
te schilderen, niet zonder suc
ces gebleven. President Rea
gan heeft zich door de nieuwe
hausse in Wa11 Street in elk ge
val van een krachtige rugge
steun verzekerd.
Wel viel het op dat de koersen op
de obligatiemarkt in New York
bleven deden. Daarom blijft het
duidelijk dat de kans op ver
dere rentedaling in Amerika
voorlopig uiterst gering is.
Hoewel de aandelenmarkt
over die teleurstelling heen is,
vierde de Amerikaanse dollar
deze week op vrijwel alle valu
tamarkten in de wereld grote
triomfen. In Amsterdam kwam
de prijs op f2,81.
Dit gaf ook aan dat onze gulden
het internationale vertrouwen
nog lang niet heeft terugge
wonnen. Door het mislukken
van de laatste staatslening van
vorige week werden de finan
ciële instellingen zelfs ge
dwongen de hypotheekrente
verder te verhogen. Dinsdag
werd een verhoging afgekon
digd, terwijl vele banken hun
bank-, spaar- en pandbrieven
opnieuw goedkoper maakten
om zo de verkoop gaande te
houden. De obligatiekoersen
bleven nog licht afbrokkelen,
hoewel de indruk bestaat dat
langzamerhand het stabilisa-
tiepunt is bereikt.
De aandelenmarkt op het Dam
rak was in navolging van Wall
Street in herstel. Het nog nako
mende bedrijfsnieuws was
daarbij overwegend gunstig,
maar reeds na twee dagen was
het vuur uitgedoofd en werd
Wall Street vrijwel niet meer
gevolgd. De saldowinsten ble
ven daarom overwegend be
perkt.
Aandelen Koninklijke Petro
leum behielden evenwel een
stijging van ongeveer f 5, even
als Unilever. Voor de uitgevers
was het een goede week door
gunstig bedrijfsnieuws, zowel
voor Audet als Wolters-Sam-
son. Beide haalden het divi
dend vrijwel in, hetgeen op een
koersstijging uitkwam van
rond f 10. Elsevier-NDU kon
door buitenlandse vraag bijna
f 15 oplopen.
Philips was bijna f2 hoger en
Akzo kon na beëindiging van
de claimhandel ook bijna f2
aantrekken. Verder waren er
nog winsten van f 3 tot f 5 weg
gelegd voor ACF, Holec en
Wessanen. Centrale Suiker
Maatschappij moest door de
enorme regenval en daardoor
onmogelijke inzaai van suiker
bieten van f 108 tot f 100 terug.
Koppel de dollar, samen met
andere Westerse munten en
de Japanse yen, weer aan
de goudprijs, zo bezweert
Francois Mitterrand. Zijn
Amerikaanse tegenspeler
Ronald Reagan lacht er
smakelijk om.
Een even omvangrijk als kleurrijk gezelschap van zeker vierduizend journalisten,
duizend adviseurs en vijfentwintighonderd assistenten vergezelt dit weekeinde
de leiders van de zeven grootste Westerse industriestaten op de economische
topconferentie, die ditmaal wordt gehouden in het Amerikaanse Williamsburg
in de staat Virginia.
De oud-president van Frankrijk Giscard d'Estaing nam een in 1975 het initiatief
voor een jaarijkse topontmoeting. Officieel heet het een "informeel gesprek"
tussen de wereldleiders met het doel om in beslotenheid te ijveren voor gemeen
schapszin. Het idee vond weerklank, maar meer dan een doodgeboren kind is de
economische top nooit geworden.
