In
doe
naam van oranje
open de poort!
Kerkelijke uitspraken helpen niet
C
Reportage
Een dagje op bezoek
in de stad Raneesj
Vooral moeders zien de 'onmogelijkheid' ervan
VRIJDAG 27 MEI 1983
Wij Nederlanders hebben het grote
geluk dat ons bestaan niet be
dreigd wordt door aardbevingen,
honger en dorst, extreme armoede
of een dictatoriaal bewind. Maar
daar hebben we volgens de Wet van
de Compensatie natuurlijk wel een
andere binnenlandse vijand voor
in de plaats gekregen, met wie wij
al een eeuwenlange burgeroorlog
uitvechten: het weer.
Als niet alleen de
ook de columnisten over het weer
beginnen, kun je er zeker van zijn
dat het een week lang achter elkaar
geregend heeft, - en dat de colum
nisten toen met vakantie waren.
Wie dit aforisme gelanceerd heeft
weet ik niet, ik weet alleen dat ik
nu over het weer schrijf, dat ik een
week in een vakantiebungalow in
Brabant zat, en dat het de ene keer
minder regende dan de andere
keer, maar dat de andere keren
verre in de meerderheid waren.
De boeren, die dag en nacht met het
weer leven, merken zulke verschil
lende aspecten van het weer als re
gen, zonneschijn, kou, hitte, hagel,
oostenwind en dergelijke elke dag
opnieuw weer op, maar mij valt
het weer pas op als ik in bijzondere
omstandigheden verkeer zoals in
een vakantiebungalow met vrouw
en kinderen in een druipnat bos),
en de aard van het weer mij niet
schikt of aanstaat.
En nu weet ik wel dat Hij zijn zon
laat opgaan over bozen en goeden
en het laat regenen over rechtvaar
digen en onrechtvaardigen, en dat
ik dus geen enkele reden heb te den
ken dat ik speciaal geslachtofferd
word, maar ik ben nu eenmaal eer
der een aanhanger van Mark
Twain dan van de bijbel, en daar
om zie ik meer in de opvatting van
de eerste dat de regen weliswaar de
faam heeft gelijkelijk op de
rechtvaardigen en de onrechtvaar
digen te vallen, maar dat ik, als ik
het management van dat soort za
ken in handen had, het heel zacht
jes en zoetjes zou laten regenen op
de rechtvaardigen, maar ieder ex
emplaar van de onrechtvaardigen
die ik op straat ontwaarde met em-
mersvol water zou overgieten.
Ik voelde me dus, tegen beter weten
in, onrechtvaardig behandeld, en
ik kreeg de stellige indruk dat al
die andere mensen in dat vakantie
park die niet, zoals wij, in een goed
verwarmde bungalow zaten maar
in een tentje waarin alles wat nat
was weigerde ooit nog droog te
worden, zich minstens zo gemal
traiteerd en onrechtvaardig be
handeld voelden als wij. Volgens
mij moet een volk dat in een voort
durende burgeroorlog verwikkeld
is met zijn eigen weer, daar op den
duur toch de weerslag van krijgen.
Als je altijd, voordat je je deur uit
stapt om de straat op te gaan, moet
nadenken over de vraag of je een
jas aan moet, en welke jas dan het
beste is, of je een paraplu mee moet
nemen en welke schoenen je aan
moet trekken, is er dus nooit die on
bevangen uitwisseling tussen bin
nen en buiten die in landen als
Spanje en Griekenland normaal is.
Wij Nederlanders moeten ons psy
chisch altijd weer in het corset van
de weersverwachting hijsen, alvo
rens wij een stap buiten de deur
kunnen doen. Maar die psychische
druk heeft misschien ook zijn voor
delen. Het weer is de kwintessens
van je omgeving. Als je dus weet
dat je zelfs die kwintessens met een
korrel zout moet nemen omdat je er
geen enkele staat op kunt maken,
zul je gauwer geneigd zijn ook de
rest van die omgeving met een kor
rel zout te nemen, en niet alles als
een vaststaand gegeven te accepte
ren. Ons weer heeft in de loop der
vele eeuwen de scepsis, de ironie, de
afstandelijkheid in ons karakter
helpen in- en uitbouwen, en daar
aan danken wij vermoedelijk onze
democratie, en de betrekkelijke
rust en onwrikbaarheid van ons
koninkrijk. Ga maar na: de ware
democratische koninkrijken vind
je alleen in landen waar het weer
een slechte reputatie heeft: Neder
land, Engeland, België, Noorwe
gen, Denemarken, Zweden.
„Verlos ons van de vernederingen
van het weer", heeft Lord Casey op
17 september 1961 (ik zal die dag
nooit vergeten!) tijdens een congres
van fysici uitgeroepen. „Wat hem
in Nederland een beetje tegenstond,
zei Aad van den Heuvel onlangs te
gen me, was het weer, of beter ge
zegd: HET GEBREK AAN WEER.
Dat vond ik een mooie uitspraak.
We hebben weliswaar geen gebrek
aan regen en wat dies meer zij,
maar wel een groot gebrek aan
weer in de zin van: WEER WAAR
JE STAAT OP KUNT MAKEN.
Is dat nu werkelijk te veel ge
vraagd: een beetje lenteweer in de
lente? Ons hele begrippenstelsel in
zake het weer is daar toch op afge
steld? Lenteweer in de lente, zomer
weer in de zomer, najaarsweer in
de herfst, en winterweer in de win
ter. Het mag elkaar wel eens een
beetje overlappen, zo kinderachtig
zijn we niet, en er moet natuurlijk
ook plaats zijn voor een paar ver
rassingen per jaar, een dagje
sneeuw in mei en een prachtige
zonnige dag in februari, maar een
lente die voor eenderde winter is en
voor tweederde herfst heeft als
LENTE natuurlijk weinig recht
van bestaan meer.
De dominerende kleur van de Veluwe is groen. Zo is
het ons vroeger in de schoolboekjes uit de doeken
gedaan. Maar die constatering verdient thans enige
bijstelling, want sinds een jaar geleden enkele tiental
len Bhagwanvolgelingen neerstreken nabij Heerde, is
zo'n slordige 55 hectare van ons nationale natuurbezit
met rood, oranje, roze, lila en paars overgoten. De stad
Rajneesh, zo meldt een bord bij de oprit van een voor
malig conferentie-oord. Een oranje automonteur
knutselt er aan een rood bestelbusje dat in zijn goede
dagen kennelijk dienst deed voor de PIT.
Rondneuzend op het bosrijke terrein, is al spoedig de conclusie ge
rechtvaardigd dat iedere Bhagwandiscipel (zeg maar sannyasin)
door de Indiase goeroe voorzien is van blijvende glimlach. Het
vriendelijke comité van ontvangst zal dat naderhand bestrijden.
Inderdaad valt er af en toe ook een bedenkelijk kijkende roodborst
waar te nemen. Maar dat komt dan door het hinderlijke gebulder
van de op honderd meter afstand gelegen militaire schietbaan 01-
denbroekerhei.
Kampoudste Swami Niketana wordt afgeschilderd als de burgemees
ter van het 70 inwoners tellende stadje. „Zeg maar een verlicht
despoot". Van parlementsgedoe houden de sanyassins niet. Voor
onderling overleg blijkt in de praktijk echter wel ruimte te zijn.
„We leven hier eigenlijk heel gewoon", verduidelijkt de uit Gronin
gen afkomstige Vino (ooit Ria), die leidster van de commune en het
cursusprogram is. Publiciteitschef Hariprem (Harm) knikt instem
mend, om vervolgens zaken te gaan doen met een vertegenwoordi-
de Gouden Gids. Niketana is geen afvallige en houdt het bij
Varia
de juiste kleur: hij breekt een r
Zwarte bladzijde
Januari 1982 was voor Bhagwan
een gedenkwaardige maand.
De vestigingsplannen in het
Achterhoekse Barlo waren uit
gelekt en de agrarische bevol
king hokte samen in kleine ca
feetjes teneinde een verdedi
gingsstrategie te ontwerpen.
De gevreesde rode brigade zou
hoe dan ook worden tegenge
houden. Het CDA-kamerlid
Wim Mateman bleek in zijn ei-
„gen Aaltense gemeenteraad
een excellent kruisvaarder, die
vrijwel ieder bevend raadslid
wist te mobiliseren tegen
Bhagwan. De vlam sloeg in de
pan en toevallig ook in het
boerderijcomplex Groot-
Deunk, waar de sanyassins
hun onderkomen zouden vin
den.
Niketana: „Dat was het toppunt
van onverdraagzaamheid. Bar
lo was het strijdtoneel gewor
den van Ku-Klux-Klan-achtige
toestanden. De mensen heb
ben zich later pas gerealiseerd
welke enge vormen dat verzet
tegen ons aannam. Burge
meester Bekius van Aalten wil
de ons wel helpen, hij heeft de
zaak van begin tot eind correct
gespeeld, maar hij kreeg de an
deren niet mee". De affaire-
Barlo werd later in de gemeen
teraad betiteld als een zwarte
bladzijde in de geschiedenis
van dit doorgaans zo rustige
dorp.
Heerde ontving Bhagwan heel
wat vriendelijker. Nieuwsgie
rig waren ze echter wel, de
grootgrutters en zwarte kou
sen van de Noord-Veluwe. Vi
no: „De kinderen die hier voor
bij fietsten riepen in het begin:
bah... bah... Bhagwan... Dat is
i rood pakje Dun hill sigaretten
i de stad Raneesj: v.l.n.r
nu wel voorbij". Een open dag
werd door liefst 1600 bezoe
kers aangegrepen om rond te
kijken. Waarom dragen jullie
allemaal rode en roze kleding,
was de absolute nummer één
op de vragenhitparade. „We
willen altijd voor ons geloof in
Bhagwan uitkomen. Zo kun je
je niet verschuilen", luidde
dan het standaard antwoord.
Oubollig
Volgens Niketana en Vino zijn
de omwonenden gaan zien dat
sanyassins geen vage soep
jurkdragers zijn. Het beeld van
een voortdurend op aaneenge-
schoven matrassen vrijende
dorpsgemeenschap hoort vol
gens de leiding van Rajneesh
eveneens thuis in het land der
fabelen. „Het lijkt heel wat,
zo'n commune", grinnikt de
burgemeester. „In de praktijk
gaat het er echter tamelijk ou
bollig aan toe. Er wonen hier
gezinnen, alleenstaanden en er
zijn wat andere relatievor
men". Lang in bed liggen te
midden van geurende wie
rookstaafjes is er ook niet bij.
De in aparte bungalows
woonachtige dorpelingen ver
zamelen zich klokslag half ne
gen bij het fraai gerestaureerde
hoofdgebouw. Een kleine
werkbespreking en dan van
negen tot half zeven werken.
Een rondleiding door de stad
Rajneesh leert wat er zoal ge
beurt. Omdat er na de aankoop
van het complex (1,2 miljoen)
vrijwel geen geld meer is, moet
er met zelf verkregen materiaal
van alles worden opgeknapt.
Afvalhout is er voor wel tien
huttendorpen en duizend alles-
verbranders, dus begeven zich
's ochtends gespierde oranje-
brigades in het loof- en den
nenhout. Samen met Staats
bosbeheer zijn er al 18.000 jon
ge boompjes aangeplant. Om
het wild weg te houden wordt
er geregeld leeuwenmest aan
gevoerd uit Artis. „Dat houdt
herten, konijnen en andere die
ren op afstand. Ze zijn bang
voor de geur van deze grote
poes", meent rondleidster Vi-
Op een glibberig bospad ontwa
ren we inmiddels Ramses
Shaffy. De in oranje trui gesto
ken bard woont sinds vorig
jaar juli in de commune. De
man steekt lachend de hand
omhoog. Hoewel Shaffy de
vijftig reeds nadert, beweegt
hij zich nog uiterst kwiek door
de Heerdense wouden. Doch
ook de tv- en filmstudio's mo
gen de zanger nog geregeld
verwelkomen. Zo speelt Ram
ses in de nieuwe serie Willem
van Oranje (een toepasselijk
School
De i
hij wordt ont-
getale aanwezige
kinderen houden zich op in de
school. De Maartens, Annes en
Eva's blijken hier gewoon Ra-
kesh, Vimal of Gito te heten.
Van negen tot drie is het stude
ren geblazen, dan een uurtje
vrijaf, om vervolgens een uur
mee te werken in de volwasse
nen teams. De kledij is onberi
spelijk, dus rood, roze of oran
je. En als een kind nu eens een
groene broek of een wit t-shirt
aan wil? „Ach dat kan natuur
lijk", roept Niketana, „mits de
ouders het in huis hebben".
Bij het passeren van de gezamen
lijke wasserij slaat die hoop
bijna onverbiddelijk de bodem
in. Aan de lijn wapperen veer
tig roze onderbroeken. Bij de
meditatieruimte passeert een
oranje tractor, op weg naar het
feestterrein. Ja, want wie
mocht denken dat Bhagwan
vies is van feesten zit goed mis.
Met de regelmaat van de klok
gaat de vaderlandse driekleur
met oranje wimpel uit. Pret
maken hoort bij de stad Raj
neesh.
Vino: „Elke vrijdag is hier disco.
Echt gewone disco. Geen reli
gieuze muziek hoor!" Iedereen
uit de buurt blijkt er welkom te
zijn. Welk een verlokking voor
de nabij gelegerde militairen.
Deze geüniformeerde lands
dienaren hadden overigens
wel enige aanpassingproble
men. Zo werd de Bhagwan-en-
tree in den beginne compleet
groen geschilderd. Uit dolle
pret vergaten de maten zelfs
niet hun lichtingsnummer te
vermelden op de poort. De bri
gadecommandant liet ze daar
op een dagje goeroedienst
draaien: de soldaten kwamen
alles netjes overschilderen.
Lichaamswerk
In het centrum voor lichaams
werk zijn zowel structurele, ïn-
tuitieve, genezende en shiatsu-
massage te volgen. De bevol
king van Heerde, Wezep en
Wapenveld is al geattendeerd
op deze verzorgingsthera-
pieèn. „Helaas blijken de mis
verstanden groot", verzucht
perschef Hariprem. „Je krijgt
toch weer telefoontjes van
mensen die de ontspanning
van een sexsalon zoeken. Dat
is het nou juist niet. Wij geven
geestelijke ontspanning door
massage". De heilzame wer
king voor al uw organen (prijs
f50 per uur) blijft derhalve
voorbehouden aan de ingewij
den.
Over geld gesproken: alle sa
nyassins staan per maand 700
gulden per persoon af voor
huisvesting, eten en dergelijke.
Ze werken ook nog eens zeven
dagen per week. Wil iemand er
een dagje tussenuit, dan is dat
geen probleem. „Een bio-
scoopje pikken in Zwolle of
een pilsje pakken in Apel
doorn kan natuurlijk ook",
voegt Niketana er geruststel
lend aan toe.
Pilsjes zijn overigens wel taboe,
als het complete gezelschap in
juli naar Oregon vliegt. Daar
houdt Bhagwan Shree Raj
neesh een achtdaagse ontmoe
tingssessie. Ieder van geld
voorziene volgeling is er dan.
De World Celebration in R^j-
neeshpuram moet een gewel
dige happening worden. De In
diase goeroe zal het overigens
allemaal zwijgend aanzien. Hij
heeft al genoeg gezegd, zo is
via zijn secretaresse vernomen.
„Het is goed zo", meent Ni
ketana, „alleen de aanwezig
heid van die man wekt al een
heel spanningveld op". Drugs,
alcohol, cosmetica en zwange
re vrouwen zijn niet welkom
op deze meeting. „Bhagwan is
erg gevoelig", hebben de naas
te volgelingen laten weten en
derhalve dienen Fresh Up en
Nina Ricci in de toilettas te
blijven.
Als de (rooms-katholieke) kerk
kiest voor herstel van wat is ge
weest, d^e voorschriften en de do
de traditie, dan is er weinig kans
dat de jongere generatie de kerk
accepteert. Als zij zich echter van
binnenuit durft te vernieuwen,
dan kunnen christenen de kerk.
ook in de toekomst van betekenis
achten voor hun levensbeschou
welijke vragen.
Mevrouw T. Andree schrijft dat in
een proefschrift ('Gelovig word
je niet vanzelf - godsdienstige
opvoeding tussen 12 en 20 jaar'),
waarop zij vandaag in Utrecht is
gepromoveerd tot doctor in de
sociale wetenschappen. Voor die
studie deed zij onderzoek onder
kerkelijk meelevende gezinnen
in het rdoms-katholieke bisdom
Utrecht.
Als je kinderen inleidt in autoritai
re kerkstructuren, doe je iets
heel tegenstrijdigs, zegt me
vrouw Andree. Kinderen komen
dan voor de keuze te staan tus
sen volwassen worden en gelo
vig worden. Zij kiezen vaak voor
het eerste. Naarmate de volwas
senheid nadert, twijfelen jonge
ren meer om voor de kerk te kie
zen. Dat hangt, volgens me
vrouw Andree, samen met het
feit dat jongeren niet zien, hoe
kerkelijkheid (en ook wel gods
dienstigheid) een positieve bij
drage kan geven aan hun eigen
volwassenheid.
Kerkelijke uitspraken over samen-
levingsvragen functioneren nau
welijks, zo merkte mevrouw And
ree. Wat zaken als geboortenbe-
perking, homosexualiteit, onge
huwd samenwonen en echtschei
ding betreft, weet een hoog per
centage van de ouders echt wel
wat 'de kerk' ervan denkt, maar
slechts hooguit een derde is het
daarmee eens.
Een paar cijfers. Geboortenbeper-
king: 35 procent van de vaders
onderschrijft het kerkelijke
standpunt, 34 procent van de
moeders; homosexualiteit: 21
procent van de vaders, 12 procent
van de moeders; ongehuwd sa
menwonen: 33 procent van de
vaders, 27 procent van da moe
ders; met betrekking tot echt
scheiding hetzelfde.
De jongeren bleken iets minder op
de hoogte te zijn van de officiële
kerkelijke standpunten. Voor
zover ze ervan weten, zijn ze het
er nog minder mee eens dan de
ouders.
Wat het onderzoek van mevrouw
Andree ook leerde, was dat moe
ders kritischer staan tegenover
de kerk dan vaders. "Zij ervaren
de problemen waarmee op
groeiende jongeren worstelen
meer aan den lijve. Daardoor
zien zij meer de onmogelijkheid
van kerkelijke uitspraken". Het
normenkader is verouderd. "De
moderne mens kan daarin onvol
doende de waarden ontdekken.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Rockanje P. A. Vlok Gouderak;
aangenomen naar Hoogvliet O.
Weijsenfeld Makkum, naar Gou
da G. H. Abma Ederveen.
Ds. J. C. J. Bronsgeest (her
vormd) te Nieuwkoop gaat bin
nenkort met emeritaat. In augus
tus wordt hij 65 jaar.
Ds. J. Haakman (hervormd) te
Zwammerdam neemt op 12 juni
afscheid. Hij gaat naar Dronrijp
(Fr.).
Morgenavond om kwart over 8
voeren enkele kamerkoren, een
cantorij, solisten en instrumenta
listen in de Groene Kerk te
Oegstgeest een programma uit
van dubbelkorige muziek (Bach,
Schütz en Viadana). De toegang
kost niets, maar er wordt na af
loop wel gecollecteerd.
De theologische akademie 'Oud-
Zandbergen' van de Zevende
dag-adventisten in Huis ter Hei
de herdenkt zondag van 10 uur
tot half 5 haar 35-jarig bestaan
met een symposium over 'Het'
mensbeeld'. Sprekers zijn dr. K.
Smelik, wetenschappelijk mede
werker aan de Utrechtse univer
siteit, en drs. H. G. van Rijn, pre
dikant in Harderwijk. De dag
heeft ook het karakter van een
reünie.
Gereformeerde Bond. Nu dr. C.
A. Tukker geen colleges meer
geeft binnen de Leidse theologi
sche faculteit, heeft het hoofdbe
stuur van de Gereformeerde
Bond in de Hervormde Kerk be
sprekingen gevoerd om de her-
vormd-gereformneerde inbreng
in deze faculteit voort te zetten.
Tot nu toe echter zonder resul
taat. Het voorstel van het hoofd
bestuur om verscheidene docto
res aan bepaalde colleges te laten
meedoen werd niet aanvaard.
Maar het gesprek hierover is nog
niet definitief afgerond, zo meldt
het hoofdbestuur in het jaarver
slag van de Bond.
Oud-katholieken. De Oud-Ka
tholieke Kerk gaat als waarne
mer deelnemen aan het werk van
de Nederlandse Zendingsraad,
voorlopig voor twee jaar. De raad
- gevestigd in Amsterdam - is
een orgaan van overleg en sa
menwerking op het gebied van
de zending. Negen protestantse
kerken, de Morgenlandzending
en het Nederlands Bijbelgenoot
schap zijn er lid van.
Jeruzalem
Met zijn boek "Volgend jaar in Je
ruzalem' - uitgeverij De Haan,
Bussum, f. 24.50 - geeft rabbijn
Awraham Soetendorp een ver
slag van de ervaringen van een
enkeling 'op weg van overleven
naar leven'.
De meesten van zijn generatie wer
den omgebracht voordat zij goed
en wel konden lopen en praten.
Slechts enkelen bleven in leven.
Naarmate het schrijven vorder
de, werd Soetendorps boek
steeds meer een poging om van
uit die pijnlijke herinnering de
kinderen van nü uitzicht op de
toekomst te geven.
Awraham Soetendorp de verper
soonlijking van alles wat joods is
in dit land is niet alleen rab
bijn. Hij is ook dichter, journa
list, redenaar, dissident. Zijn le
vensverhaal is een kaleidoscoop
van ideeën, vertellingen en ge
dichten, een geschreven droom
over een rechtvaardiger samen
leving. Afgewisseld door politie
ke gedachten en keuzen, maar in
alles een poging om een 'lied' te
schrijven, "dat de wereld wat
zachter zal maken".
Als jood acht Soetendorp zich
'erfelijk belast met het geloof in
een goede toekomst'. Die lijn
houdt hij in de opeenvolging van
fragmenten duidelijk vast. Hoop
ondanks alles, tegen het doem
denken in.
Is dat geen illusie? Immers, hoe
kan dat, als het probleem van de
Palestijnen geen oplossing
vindt? Voor Soetendorp is dat
een 'schijnbare tegenstelling'.
"De oplossing komt naderbij
naarmate de inspanningen voor
ïeven en toekomst intenser wor
den".
Als de Negev bloeit, zal ook de Sa
hara bloeien. Een nucleair-wa-
penvrij Midden-Oosten zal de
impasse in het bewapenings-
overleg doorbreken. De vrijheid
van joden in de Sowjet-Unie zal
de bevrijding van alle onder
drukten inluiden.
Met dit onverwoestbare optimisme
zet rabbijn Soetendorp zijn werk
van elke dag voort. Hij heeft zijn
verhalen, verzen, indrukken en
verslagen geschreven in liefdevol
gedenken aan zijn ouders, en op
gedragen aan zijn twee dochters.
"Opdat wij met de hulp van de
Heilige - geloofd zij Hij! - deze
wereld werkelijk bewoonbaar
maken".
Strijdbaar, waakzaam en origineel
gaat Awraham Soetendorp zijn
weg door het openbare leven.
Dit boek - beeldend en indrin
gend geschreven - laat daarvan
een onuitwisbare indruk na.
