Dit Shell boekje levert nog steeds
4 cent korting per liter op.
helpt
VRIJDAG 20 MEI 1983
PAGINA 17
Een paar jaar lang heeft Valeri Re-
pin, nu jaar, 'op voorbeeldige wij
ze' het door Solzjenitsin opgerichte
Russisch Maatschappelijk Fonds
voor Hulp aan Politieke Gevangen
en hun Gezinnen (het Fonds met de
Lange Naam, zoals de KGB-ers het
noemen) als Leningradse beheer
der gediend, en nu opeens heeft hij
niet alleen berouw getoond, maar
ook toegegeven dat hij 'in verbin
ding stond met als toeristen en stu
denten vermomde ClA-agenten en
in ruil voor informatie CIA-geld
verstrekte aan families van politie
ke gevangenen'.
Tot die vermomde ClA-agenten be
hoorden ook de Nederlanders Jan
Smelt, Helene Swildens, Laura Sta
rink en Hella Rottenberg. De eerste
ken ik niet, maar blijkt een jongen
te zijn die een half jaar in Lenin
grad biologie studeerde, Valeri Re-
pin leerde kennen en wel eens iets
voor hem kocht in de valutawinkel
voor buitenlanders. Ik heb me laten
vertellen dat hij nu heel onthutst is
dat zijn naam de hele wereld over
geseind is als Cl A-agent, iets waar
hij zelf absoluut geen vermoeden
van had...
Ik zei wel: 'nu opeens', maar dat is
enigszins bezijden de waarheid.
Repin werd in december gearres
teerd, en heeft vijftien maanden in
voorarrest gezeten (wettelijk maxi
mum in de USSR negen maanden),
voordat het tot een showproces kon
komen, maar er zijn verzachtende
omstandigheden. Hij was ge
trouwd met de -jarige Jelena, zij
kregen in november hun eerste
kind (Liza), nog geen maand later
werd hij gearresteerd, en het enige
wat hij toen zei was:
„Het spijt me zo voor m'n dochter
tje".
Dat heeft de KGB kennelijk onthou
den. Na een paar maanden mocht
Jelena, tegen de gebruiken in, hem
al af en toe opzoeken, en tegelijker
tijd werd hij bedreigd met artikel
64: landverraad, waarvoorde ma
ximumstraf de doodstraf is. Na ze
ven maanden was hij murw genoeg
om te 'bekennen'. Daarbij noemde
hij onder meer die Nederlanders,
die hem buitenlands geld, kost
baarheden en radioapparatuur
hadden gegeven op kosten van het
Maatschappelijk Fonds. „Een een
voudige rekensom leert, dat het
Fonds niet zou kunnen bestaan van
het geld van Solzjenitsyn alleen.
Dat zijn middelen van de CIA",
zou hij hebben verklaard in het
proces dat met gesloten deuren
werd gevoerd.
Julien Weverbergh van uitgeverij
Manteau in Antwerpen heeft mij
verteld hoe het precies zit met de
rechten en royalties van Solzjenit-
sins 'Goelag Archipel I, II en III'.
Volgens het kontrakt moeten de ho
noraria integraal en rechtstreeks
op de bankrekening van het Fonds
in Zwitserland worden gestort.
Daar wordt het door de Zwitserse
Staat beheerd. Alleen al in Neder
land en België zijn van 'Goelag Ar
chipel I' ruim 200.000 exemplaren
verkocht (van de andere twee delen
minder), zodat er over de hele we
reld vele miljoenen exemplaren
verkochten moeten zijn die vele
miljoenen guldens hebben opge
bracht aan honoraria. Het geld is
dus geen probleem.
Een veel groter probleem is het, dat
geld (in welke vorm dan ook) naar
de Russische beheerders van het
Fonds in Moskou, Leningrad, etce
tera te krijgen. Mensen gaan naar
de Sowjet-Unie, nemen wat mee,
zoeken die beheerders op, een moei
zaam proces met honderden haken
en ogen. Laura Starink en Hella
Rottenberg hebben in 1979 als sla-
vistes negen maanden op uitwisse
lingsbasis in Leningrad gestu
deerd, het zijn allebei aardige fat
soenlijke meisjes, dus hebben zij
kontakt gezocht met dissidenten,
hebben ook Valeri Repin leren ken
nen, en hebben hem wel eens kleren,
geld en spullen die ze in de valuta
winkels kochten gegeven. „Veel kon
je niet doen, het was meer symbo
lisch", zegt Laura Starink.
En zo is het natuurlijk. Ik heb zelf
in 1980 in Moskou voor een Russin
die zich inzette voor gezinnen
waarvan de man in een kamp zat
en die zonder inkomen waren ach
tergebleven in de Berjozka-winkel
(Berkje-winkel) van Hotel Rossija
tegen Duitse Marken die ik nog had
een zakrekenmachientje en een
bontmuts gekocht, die zij dan weer
voor een veelvoud van roebels kon
verkopen waardoor zo'n gezin het
weer enige maanden kon uitzin
gen. Zo werkt het sociale stelsel in
de Sowjet-Unie nu eenmaal. Elke
fatsoenlijke Nederlander die iets
van de Sowjet-Unie afweet, leeft bij
een bezoek aan dat land deze ge
dragsregel na: geef voor je vertrek
alles watje aan overtollige kleding
en apparatuur hebt op een ver
trouwd. adres af, zodat men die
spullen naar een gevangene kan
sturen, of kan verpatsen om diens
gezin te steunen.
Toen ik in 1970 voor het eerst in
Moskou kwam en daar de (later he
laas verongelukte) dissident And-
rej Amalrik opzocht die toen geheel
berooid was, bood ik hem volgens
de instructies die ik van hogerhand
(Karei van het Reve) gekregen had
de lekkere warme wollen trui aan
die ik aanhad (het vroor buiten
dertig graden). Maar Amalrik
sloeg het aanbod af en zei:
„Ik heb al een trui".
Voor sommige functies in het leger zou de dienst-
plicht met zeker vier maanden moeten worden ver
lengd.
De inspecteur-generaal van de krijgsmacht, luite
nant-generaal T. J. de Geus, is van plan daarover
voorstellen te doen. Hij vindt de opleidingstijd nu
in een aantal gevallen te kort. Hoe de verlengde
dienstplicht moet worden geregeld, staat hem nog
niet voor ogen. Daar moet hij nog op studeren.
De Geus denkt vooral aan de dienstplichtige ser
geanten en vaandrigs bij de eenheden met pantser
rupsvoertuigen van het type YPR 765 en misschien
de Leopard-tankbataljons. Voor deze eenheden is
de verkorting van de diensttijd te ver doorgevoerd,
meent hij.
„Vroeger, toen een vaandrig alleen maar dertig man
zonder geavanceerd matrieel onder zijn bewind
had, leidden we hem op in negen maanden. Nu
moet dat in vijf en een halve maand, terwijl hij voor
miljoenen aan spullen krijgt. Dat kan gewoon
niet".
Het gaat hierbij om honderden functies in het leger. De inspec-
teur-generaal verwacht niet dat Defensie daarvoor voldoende
kort-verbandvrijwilligers kan werven. Ook niet nu veel.
dienstplichtigen bij gebrek aan werk graag nog wat na-die-
nen. „Dat is zo aan tijd en toeval gebonden, daar kan je geen
legervorming op baseren". De enige uitweg is volgens De Geus
een verlenging van de dienstplicht (nu veertien of zestien
maanden) voor de bewuste functies.
Aanleiding voor een gesprek met de zestigjarige inspecteur-gene
raal is diens recente waarschuwing voor een toenemende gela
tenheid en als gevolg daarvan het gevaar van demotivatie onder
het krijgsvolk. Bezuinigingen op Defensie, aantasting van ar
beidsvoorwaarden en de maatschappelijke kritiek op het leger
zijn daarvan de oorzaken. „Wat ik gezegd heb is: ons personeel is
nog steeds goed gemotiveerd, maar kijk uit! Er zijn grenzen aan
wat je van een vent kunt vragen".
Veel bezuinigingen worden in de
krijgsmacht onvoldoende be
grepen. De militairen voelen
de gevechtskracht aangetast
en dat slaat terug op hun moti
vatie. Waarmee De Geus niet
wil zeggen dat Defensie de be-
zuinigingsdans moet ontsprin
gen.
„Maar de grens is heel dichtbij.
Waar die precies ligt hangt er
ook van af hoe een maatregel
aan de mensen wordt ver
klaard. Je kunt in Den Haag
niet vrijblijvend maatregelen
nemen zonder er een verkla
ring aan toe te voegen. Voor
lichting naar de mensen in het
veld is ongelooflijk belang
rijk".
De Geus waarschuwt ook voor te
drastische ingrepen in de ar
beidsvoorwaarden.
„Militairen zijn beslist bereid een
stap terug te doen, maar niet
meer dan anderen. Het plan
om ze een stuk van hun ziekte
kosten zelf te laten betalen,
wat nog nooit in de armee is
voorgekomen, is misschien
wel te billijken, maar het komt
op een hoogst ongelukkig mo
ment. Een korporaal, die ook
maar gewoon op het mini
mum-loon zit, zou twee- tot
driehonderd gulden per
maand extra moeten inleveren
ten opzichte van welke andere
Nederlander dan ook. Mijn
waarschuwing is: voorkom een
opeenhoping van maatregelen
bij een bepaalde groep men
sen. Dat is het dilemma waar
de politieke leiding voor zit".
Gevoeligheid
De suggestie dat militairen mis-
Inspecteur-generaal De Geus: oorlog kan men niet in deeltijd
schien te gevoelig zijn
maatschappelijke kritiek op de
krijgsmacht, weerspreekt De
Geus. Een vergelijking met
trambestuurders die toch zel
den persoonlijk gebukt gaan
onder kritiek op het tarieven-
beleid van hun minister, vindt
hij niet juist. Bij militairen gaat
het dieper.
„Ik spreek soms officieren die er
tegen opzien om 's avonds met
hun kinderen te eten, want dan
vragen ze weer hoe hij over
kernwapens denkt en waarom
hij er eigenlijk niet uitstapt".
„Ik spreek ook mensen die niet
meer naar de kerk gaan, omdat
ze zich elke zondag zitten op te
winden over uitspraken van
die kerk over kernwapens. Die
tasten de hele levensfilosofie
van een militair aan die hij in
het leger in praktijk moet bren
gen. Als de kerk waar hij zich
toch ook aan verwant voelt,
zegt: jongen je zit eigenlijk
fout, dan wordt zo'n man in
een geweldig dualisme ge
plaatst. Er wordt een stuk van
je fundament onder je uitge
haald. Dan mag je iemand geen
overgevoeligheid verwijten".
Bezuinigingen hebben de laatste
jaren geleid tot reducties van
oefeningen, brandstoftoewij
zingen, munitievoorraden en
reservedelen. De grens van het
aanvaardbare is bereikt, geeft
minister De Ruiter toe. Maar
de militaire belangenvereni
gingen menen dat die al is
overschreden. Zo weet de
voorzitter van de vereniging
van militaire technici de recen
te botsing tussen twee straalja
gers mede aan korting op het
aantal vlieguren.
"Onzindelijk denken"
De Geus: „Dat houd ik beslist
aan alle kanten tegen. Ik vind
dat een voorbeeld van onzinde
lijk denken, dat ik hem kwalijk
neem. De betrokken vliegers
hadden veel meer dan de mini
mum-norm gevlogen en waren
zeer ervaren. Natuurlijk heefl
ook de luchtmacht moeten be
zuinigen. En de tijdelijke norm
van 160 vlieguren is voor hen
de grens. Ze zouden ook liever
180 of 200 uur vliegen. Maar ik
ben ervan overtuigd, dat de
chef luchtmachtstaf die 160
uur nooit zou hebben geaccep
teerd als hij dat onaanvaard
baar had gevonden". Volgens
De Geus was de botsing boven
Hoogeveen „gewoon een echt
ongeluk".
De perikelen rond de Leopard-
tanks, waarvoor onvoldoende
onderdelen beschikbaar zijn
en evenmin genoeg onder
houdspersoneel, zyn volgens
De Geus beslist niet sympto
matisch voor de algehele mate-
rieeltoestand in de krijgs
macht. Overigens heeft h^j al
geruime tijd geleden over die
problemen aan de legerleiding
gerapporteerd. Sindsdien
wordt de situatie verbeterd.
„Maar technisch personeel dat
zowel elektronisch als mecha
nisch en hydrolisch geschoold
is, en dat hebben we nodig, is
op de arbeidsmarkt met geen
goud te koop. Dat moeten we
zelf opleiden en helaas komen
er minder mensen dan we wil
len. Daar kan je geen donder
aan doen. Een van de oorzaken
is dat de vakman in het leger
ook een aantal andere taken op
zich moet nemen. Een stuk mi
litaire vaardigheid hoort erbij,
daar kan je niemand van vrij
stellen".
Vrouwen
Ten slotte iets heel anders: de in
tegratie van de vrouw in de
krijgsmacht. Bij land- en lucht
macht ziet hij daarmee minder
problemen dan bij de marine.
„Een schip kan je niet om vyf
uur 's middags verlaten. Daar
zit je soms wel drie maanden
lang op. En dan kan je niet af
reageren. Elke hobbel wordt
dan een muur. Daarom vind ik
dat we erg voorzichtig moeten
zijn met meisjes op schepen. Ik
denk niet datje ze op fregatten
moet zetten, waar je zo dicht
op elkaar leeft".
„De aantrekkingskracht tussen
i mannen hef je niet
op. Maar relaties mogen geen
hinderpaal worden in de taak
uitvoering. En dat gevaar is
vooral bij de marine aanwezig,
omdat ze in hun vrye tijd op
datzelfde rotschip diezelfde
rotjongen tegenkomen die het
meisje heeft afgepikt dat ze
zelf zo graag wilden hebben. Ik
schilder het nu wat zwart-wit.
Het gaat niet om de relatie die
kan ontstaan, maar om wat er
uit voort komt".
Daarbij komt volgens De Geus
dat meisjes een ruzie minder
snel vergeten dan jongens.
„Mannen slaan elkaar op de
bek en zeggen dan: verdomme,
nu is het afgelopen, laten we
een biertje drinken. Zo ligt dat
niet bij meisjes. Als die iets
hebben, blijft het dagenlang
doorsudderen. Natuurlijk is
dat niet specifiek voor de
krijgsmacht. Maar het pro
bleem is, dat die integratie van
vrouwen ons wordt opgelegd.
En dat is een verkeerd uit
gangspunt. Zo iets moet
groeien in tien, twintig jaar".
Trouwen
Een praktisch probleem is de
personeelsplanning, aldus De
Geus, die jarenlang directeur
personeel bij de landmacht
was.
„Voor mij staat als een paal bo
ven water, en ik tart feministen
om het tegendeel te bewijzen,
dat tachtig of negentig procent
van de meisjes ooit zal trouwen
en kinderen krijgen. Dan komt
er een moment dat ze zeggen:
ik stap er uit, want gezin en
kinderen gaan voor. Dat bete
kent dat er vacatures ontstaan
en dat je te weinig mensen
overhoudt voor de functies van
kapitein en hoger".
Daarom is er volgens De Geus
een grens aan de mogelijkheid
vrouwen tot de krijgsmacht
toe te laten, ook al zouden ze in
drommen voor de poort staan
en het verder even goed doen
als mannen.
„Is dan de integratie mislukt?
Nee, maar we nemen heel be
wust niet meer vrouwen aan
om puur pragmatische rede
nen", zegt hij.
Voorwaarden scheppen waaron
der vrouwen het militaire werk
met dat in huis kunnen combi
neren, is volgens hem niet mo
gelijk.
„Bij een zeepfabriek ligt dat an
ders, maar bij de krijgsmacht
is het zo, dat je, als er aan de
bel getrokken wordt, wel met
je onderdeel richting IJzeren
Gordijn gaat. Oorlog kan men
niet in deeltijd voeren".
bakker thuis", recep
ten van Maurits Pach, Zomer en
Keuning, prijs 24,90.
"Moeder, je dochter aan de lijn,
zegt vader", over omgang van
moeders en dochters door Mink1
van Rijsdijk, Kok, prijs 14,90.
- "Jezus", door Hans Bouma, Kok,
prijs 12,90.
"Grill/barbecue" en "Verse
vruchten", twee kookboekjes
van Hans Belterman, Zomer en
Keuning, prijs 9,90 per stuk.
"Waterwereld", alles over water
verzameld door Heather Angel,
Pat Wolseley en Wim A.Tomey,
Zomer en Keuning, prijs 39,90.
"Meimaand in Petersburg", vier
vertellingen van I.A.Gontsjarov,
Wereldbibliotheek, prijs 27,50.
"Mooi meegenomen", kinder
boek (v.a. 8 jaar) door René Pul
lens, Ploegsma, prijs 16,50.
- "Afhaken, bekijk het maar", jon-
gerenboek door Hans van Megen
en Mayke Verweij, Ploegsma,
prijs 17,50.
NIEUWE
UITGAVEN
"Pippi Langkous in Taka-Tuka-
land", kinderboeken (v.a. 8 jaar)
door Carl Hollander, Ploegsma,
prijs 12,90 per deel.
- "De koning, de kat en de viool",
kinderboek (v.a. 8 jaar) door Ye-
hudi Menuhin en Christopher
Hope, Ploegsma, prijs i9,90.
"Het bezoek", oorlogsroman voor
jongeren door T.Degens, Uitge
verij Wildeboer.
"Volgend jaar in Jeruzalem", le
vensverhaal van rabbijn Awra-
ham Soetendorp, Unieboek,
prijs 24,50.
- "De provisiekast", hoe je een
voorraadje aanlegt en conser
veert, door Kirsten Fasmer, Zo
mer en Keuning, prijs 19,90.
"Moeder Fenna", roman-trilogie
van Annie Oosterbroek-Dut-
schun, Zomer en Keuning, prijs
tijdelijk 19,90.
- "De tijd zal het leren"roman van
ADVERTENTIE
ortincr
U kunt nog zes weken
profiteren van de kortingcoupons
uit het Shell helpt-boekje.
Dus: leg dat boekje in uw
mmoKxauto en gebruik het. Anders krijgt
ouponkrgiu u nooit alle coupons op.
P?//VTnp SI J En dat zou zonde zijn, nietwaar?
Piet Terlouw, Zomer en Keu
ning, prijs 19,50.
"Noord", roman van Louis-Ferdi
nand Céline, Meulenhoff, prijs
/45,-.
- "Een gedeelde hamaca", roman
uit Mexico door Selma Noort,
Leopold, prijs 16,90.
- "Nederland terzijde van de auto
weg", Spectrum kwartaalboek,
prijs 24,50^
- "Herman Berserik", leven en
werk van de kunstenaar met een
inleiding van John Sillevis,
Nijgh en Ditmar, prijs 85,-.
- "Kijk op morgen", Dirk Teresi
over ontdekkingen en theorieën
die het leven zullen veranderen,
Luitingh, prijs 29,50.
- "Nog zes weken", roman van
Fred M.Stewart over elfjarig
meisje dat nog maar kort heeft te
leven, Luitingh, prijs 19,50.
- "Geluksmachine mens", vertel
lingen van de masseur Konrad
Merz, Unieboek, prijs 24,50.
- "Thuiscomputers", alles over mi
crocomputers door Luc Sala,
Bert Bakker, prijs 34,50.
- "Lichaamstaal van de geboorte",
informatie over de natuurlijke
geboorte door Michel Odent,
Harrie Biemans en Saskia van
Rees, Uitgeverij Bert Bakker,
prijs 19,50.
- "Zwarte lokvogel", een "zwarte"
en feministische roman van Toni
Morrison, Bert Bakker, prijs
ƒ29,50.
- "Legenden van de Blauwe Kust",
zeventien verhalen van Louis
Couperus. Veen, prijs 27,50.
- "Van smetten vrij", opkomst van
de Centrumpartij door Kees
Brants en Willem Hogendoorn,
uitgeverij De Haan, prijs 21,50.
Tweemanschap
hoofdredactie
van Elsevier
voorgesteld
AMSTERDAM (ANP) - De redac
tie van Elseviers Magazine be
spreekt vandaag in een algemene
vergadering een brief van de di
rectie, waarin wordt voorgesteld
een hoofdredactie van twee man
te vormen, van wie de huidige al
gemeen hoofdredacteur F. Hoo-
gendijk er een zal zijn. De functie
van algemeen hoofdredacteur
wordt dan afgeschaft.
De redactieraad is op 1 mei begon
nen met een ontslagprocedure
tegen dr. Hoogendijk. De redac
tie van Elseviers Magazine is al
geruime tijd in conflict met Hoo
gendijk over zijn optreden als al
gemeen hoofdredacteur. Hem
wordt onder meer verweten dat
het weekblad voor zijn eigen po
litieke ambities te gebruiken.
Naar de tweede hoofdredacteur
moet nog worden uitgekeken
omdat de directie geen van de
andere leden van de huidige
hoofdredactie een geschikte kan
didaat acht, aldus een zegsman
van de uitgeverij. De nog te be
noemen man zou de dagelijkse
leiding van EM krijgen en de da
gelijkse contacten met de redac
tie moeten onderhouden.
Volgens het directievoorstel moet
Hoogendijk mede de "politieke
en maatschappelijke ligging van
EM 'bepalen en bewaken.'
