"Dit land heeft aan een
peetvader geen behoefte'
Zwaar examen Russisch voor vwo
Mr. A.A.M. van Agt, zijn lflt0r\M6W
afscheid en benoeming:
Tuinmeubelen
DONDERDAG 19 MEI 1983
Varia
PAGINA 19
Vannacht weer onrustig geslapen.
Eigen stomme schuld, weer in de
oude fout vervallen: over het lot
van een Russische dissident gele
zen, vlak voor het slapen gaan. Dat
bevordert de nachtrust nooit. Zijn
naam is dit keer Valeri Repin, die
zich schuldig heeft verklaard aan
landverraad. Hij wordt berecht
volgens artikel 64, en kan de dood
straf krijgen. Op 1 maart heeft hij
voor de Leningradse televisie be
rouw getoond, en de buitenlanders
genoemd die hem hadden geholpen
„bij het verzamelen van geheime
informatie over militaire zaken en
strafkampen en als „contactperso
nen van buitenlandse geheime
diensten hebben gefungeerd. Daar
bij waren ook drie Nederlandse ge
heime agentes: Laura Starink, He-
lene Swildens en Hella Rottenberg,
en de Nederlander Jan Smelt. Als
heterofiel ken ik de eerste drie wel,
de laatste niet, voor zover ik weet.
Dat maakt het allemaal alleen nog
maar triester. Maar laat ik eerst
even de feiten geven. In 1974 richtte
Alexander Solzjenitsyn het „Rus
sisch Maatschappelijk Fonds voor
Hulp aan Politieke Gevangenen en
hun Gezinnen op. Dat Fonds was
broodnodig. De Sowjet-Unie is wel
iswaar een arbeidersparadijs,
maar wie om politieke redenen ont
slagen wordt of gevangen wordt
gezet kan niet op een prettige rege
ling rekenen die hem bijvoorbeeld
70 procent van zijn laatst genoten
salaris garandeert (ik noem maar
wat), maar krijgt niets. Ook zijn
gezin niet, als dat zonder kostwin
ner achterblijft.
Sinds de oprichting van het Fonds
worden de beheerders in Moskou,
Leningrad en andere steden op al
lerlei manieren lastig gevallen: ar
restaties, gevangenisstraffen, mis
handelingen, huiszoekingen, in be
slagname van medicijnen, levens
middelen, geld en kleding, etcetera.
Bovendien beweren de Sowjet-au-
toriteiten bij iedere gelegenheid
dat het Fonds zijn geld van de CIA
krijgt en ook in opdracht van de
CIA handelt. Hierover heeft Solzje
nitsyn, na Repins „bekentenis, het
volgende verklaard:
„De KGB weet zonder enige twijfel,
want dat is in het Westen eenvou
dig te achterhalen, dat het Fonds
beschikt over de wereldrechten en
de aanzienlijke opbrengsten van
alle delen van „Goelag Archipel, en
dat het Fonds onder officieel toe
zicht staat van de Zwitserse staat
en geen enkele relatie onderhoudt
met de CIA of enige andere wester
se organisatie. Maar terwijl de
Sow jet-autoriteiten de hele bevol
king laten hongeren kunnen zij
niet toestaan dat de armsten onder
de burgers, de familieleden van de
gevangenen, worden geholpen.
Daarom hebben zij door middel
van de pers hun feitelijke politiek
als volgt gevormuleerd: menslie
vende activiteiten staat in de Sow
jet-Unie gelijk aan landverraad.
De beheerder van het Fonds in Mos
kou, Sergej Chodorovitsjlegde op 7
maart in Moskou een uitvoerige
verklaring af waarin hij onder
meer opmerkt:
„Het Fonds is geen organisatie. Er
is geen organisatorische structuur
of lidmaatschap. Het Fonds heeft
vrienden en vijanden, maar geen
werknemers. De liefdadigheid is
geen voorwendsel maar de essentie
van het Fonds.
Chodorovitsj, een dapper man,
maar dat zijn al die Russische dis
sidenten die hun tegendraadse
houding in volledige openbaarheid
plegen te manifesteren, schrijft ook
nog:
„De autoriteiten hebben iedereen
die zich met hulp aan politieke ge
vangenen bezighield altijd al in
ons land vervolgd, maar sinds de
oprichting van het Maatschappe
lijk Fonds hebben de repressies een
steeds wreder karakter gekregen.
Waar het om gaat is, dat lief
dadigheid niet formeel verboden
wordt door de Sowjet-wetgeving,
ook al zijn medeleven en liefdadig
heid (met andere woorden: mense
lijkheid) duidelijk niet verenig
baar met de communistische ideo
logie en moraal. Daarom hebben de
autoriteiten zoveel moeite gedaan
om het Fonds te betitelen als een
spionage-organisatie, die is opge
richt door westerse geheime dien
sten.
En hij besluit zijn stuk met:
„Het lijkt er veel op dat de KGB de
enige geheime dienst in de wereld
is die belangstelling heeft voor het
Russisch Maatschappelijk Fonds
voor Hulp aan Politieke Gevange
nen en hun Gezinnen'.
Arina Ginzburg, die jarenlang in
Moskou voor het Fonds gewerkt
heeft en nu in Parijs woont sinds
zij met haar man, Alexander Ginz
burg, de Sowjet-Unie moest verla
ten, citeert uit een brief van een
voormalig politiek gevangene
(,yAls er nieuws is over Valeri Re-
pin, laat dan wat horen. Valeri
heeft op voorbeeldige wijze het
Fonds beheerd en mijn gezin is hem
heel dankbaar), en vertelt dan:
„Valeri is zich niet, zoals dat zo
vaak gebeurt, met dit moeilijke en
gevaarlijke werk gaan bezighou
den omdat het lot hem daarmee in
aanraking had gebracht doordat
familieleden of naaste vrienden ge
vangen waren gezet. Nee, hij wilde
gewoon op een praktische manier
hulp verlenen aan mensen die in
nood waren en die hulp nodig had
den. Hij was daarbij niet opdrin
gerig, maar ontspannen, nauwkeu
rig en serieus. Ik weet precies wat
ik zeg, want ik heb enkele jaren met
hem samengewerkt.
Hoe het komt dat zon man opeens
dingen gaat bekennen die niet
waar zijn, en hoe al die Nederlan
ders daarbij betrokken raakten,
zal ik morgen proberen te ontraad
selen.
„Toen ik in november het podium verliet, werd het he
lemaal stoppen. Het is de volgende ochtend voor vier
jaar verder gaan, of stoppen, omdat het in dit bedriji
nu eenmaal onmogelijk is om te zeggen: ik ga eens
een paar maanden rustnemen om daarna als minister
president weer verder te gaan. Als dat gekund had,
had ik het gedaan...
„Nu zit daar een nieuwe minister-president... En na een
korte pauze: „met een markante vitaliteit... een zéér
dynamisch heer. Laat hem daar blijven. Ik vind dat
hij het uitstekend doet. Hij verdient het om daar ge
ruime tijd te blijven. Ik heb geen enkele aandrift om
terug te keren naar het Catshuis...
U vindt dat u uw land in goede handen hebt achtergelaten.
„Ik ben zéér content, ja... Het land heeft geen behoefte aan een peet
vader. De vader is overtuigend genoeg.
Mr. A. A. M. van Agt gaat, het zal duidelijk zijn, naar Brabant om daar
geruime tijd te blijven. Het commissariaat in Den Bosch is géén
plaats op de reserve-bank. of een reservoir voor oudere, wijze lie
den die worden aangeroepen wanneer het land dat vraagt. De vitali
teit, die een jaar geleden wég was en had plaats gemaakt voor me
taalmoeheid, is weer terug bij de oud-premier die dinsdag, nog
even tevreden als de maandag van zijn benoeming, in Des Indes in
Den Haag ontvangt.
Voor hoe lang?
„De vraag rijst, iedereen stelt hem, u ook, dus zal ik het nu maar doen:
voor hoe lang? Welnu, ik noem dan geen jaartal. Ik ga niet zeggen,
al zou dat in de Brabantse staten en daarbuiten waarschijnlijk t
beste klinken en voor mij de beste introductie zijn ik verzeker u
dat ik tot, noem eens wat, in Den Bosch zal blijven. Maar ik wil er
wél bijzeggen dat ik niet naar Den Bosch ga in de gedachte een
intrimaat te moeten overbruggen. Ik ga er niet heen met het voorne
men later mijn rentrée te maken in de nationale politiek. Aarze
lend: „Dat zou er wellicht ooit wel eens van kunnen komen, wie
weet, maar ik plan dat niet, ik ben er niet op uit. Ik ben er alleen
maar op uit om dit te gaan doen. Cest bien simple...
Van Agt is niet (alleen) door te spreken maar ook door te zwijgen in
staat voor verwarring zorgen. Men denke aan de vele functies waar
voor hij genoemd is. Leeft, diep onder de zeven sluiers die zijn ziel
omhullen, enige aarzeling om naar Den Bosch te gaan?
Eerst brengt de nieuwe commis
saris het secretariaat-generaal
van de NAVO ter sprake („dat
is een magnifieke post, dat ant
woord ik ook vandaag nog, dat
zou ik best willen doen, maar t
is volstrekt academisch), om
dan naar Den Bosch te stap
pen: „Wel, ik heb dat van meet
af aan geambieerd, wetende
dat vrij snel in 83 die post be
schikbaar zou komen. Mijn
liefde tot de provincie van mijn
jeugd is nooit gedoofd. Ik wil
dit met heel veel animo gaan
doen...
En Van Agt onthult, destijds niet
wetend dat hij aan zijn eigen
toekomst vorm zou geven, zijn
verzet toen tegen de driedeling
van Brabant. „Nadat de heer
Wiegel in het zuiden had uitge
roepen -Limburg-blief-Lim-
burg stond ik in de onderhan
delingen over de provincie van
mijn geboorte een stuk ster
ker...
Kievitsei- Toch is het enigs
zins vreemd om je voor te stel
len dat u drie weken terug nog
een conferentie van Time over
het Atlantisch Bondgenoot
schap hebt meegemaakt, en je
nu te realiseren dat U straks,
overdrachtelijk gezien, het eer
ste Brabantse kievitisei in ont
vangst zult nemen.
Luid lachend: „Ja ja. Dat is ook
zo. Ik wil dat niet wegwuiven, t
Zal even wennen zijn, de klei-
nere schaal. Overigens, de
feestelijkheid en de hartelijk
heid, 't gevoel voor goede vor
men en manieren in Brabant is
zper overdadig aanwezig, vér
bóven 't gemiddelde in Neder
land. Nou ja, oké... Het is ook
voor een mens beter om niet al
te lang te willen verkeren te
midden van de groten der aar
de. Tot stof zullen wij wederke
ren, en daar bereid ik me nu
vast op voor.
Van Agt ziet er weinig proble
men in om van minister-presi
dent, de eerste van de ploeg en
bepaler van het beleid, te ver
anderen in de teamleider van
gedeputeerden met eigen por
tefeuilles, een ornament wel
licht. „Dat is zo, maar let wel!
De ministerraad is niet een col
lege dat zich laat kenschetsen
als de minister-president met
een aantal satellieten. In de ja
ren dat ik ander minister was
dan minister-president, heb ik
de minister-presidenten nooit
de indruk gegeven dat ik een
satelliet was. Nee. Ik houd het
ervoor dat het verschil niet we
zenlijk is, hooguit gradueel.
Later: „Ik geloof inderdaad te
mogen zeggen dat ik als team
leider redelijk gefunctioneerd
heb, zeker in de eerste vier
jaar... Dat tweede kabinet had
geen serieuze levenskansen.
De Peel
Van Agt wil nog niet uitputtend
uitweiden over de problemen
waarmee Brabant hem straks
zal confronteren, al was het
maar vanwege het simpele feit
dat hij nog geen gesprek met
GS heeft kunnen voeren. Wat
hem wel raakt, is de problema
tiek van de kruisraketten. U
bent er zich van bewust dat de
Peel zich binnen uw provincie
bevindt?
Alleen maar naar de vraag
hoe de commissaris de daar
wellicht komende problemen
ziet.
„U giet het in zeer cryptische be
woordingen, en het is op zich
zelf denk ik al veel betekenend
dat ik het aanstonds begrijp.
De woorden worden nu wat
nadrukkelijker uitgesproken,
de glimlach verdwijnt: „Laat
ik dit zeggen: de nationale re
gering, onder toezicht van het
nationale parlement, heeft te
decideren over al dan niet uit
voering van het NAVO-dub-
belbesluit, en niemand anders..
Ook geen provinciaal bestuur,
ook geen gemeentebestuur
heeft zich daar mee te be
moeien. En indien de nationale
regering met instemming van
het parlement mocht besluiten
tot algehele of partiële uitvoe
ring van het NAVO-besluit to
stationering, dan moet dat
worden uitgevoerd. Point
blank.
Door
Hans Laroes
Later: „Hier valt niets te relative
ren. De beslissing is par nature
een nationale beslissing, te ne
men door de regering onder
toezicht van het parlement, by
nobody else, en indien in ons
systeem zon beslissing geno
men wordt, dan moet-ie ook
worden uitgevoerd, dat is het
dan ook. Nou, dat is mijn op
vatting, en daar zal ik desnodig
van doen blijken...
Nijpels
- In de jaren waarin Van Agt als
dienaar der Kroon actief is ge
weestheeft hij de afkalving
van het CDA, in zetels gemeten,
kunnen aanschouwen. Daar
naast valt de opkomst van de
VVD te noteren onder leiding
van een provinciegenoot. Be
nauwt het u dat u wellicht over
vele jaren in Den Bosch door
Nijpels zult worden opgevolgd?
Na een moment van overpein
zing: „Ed Nijpels heeft in Den
Haag nog zon lange leertijd
door te maken, naar bij voort
during blijkt... Tsja. Laten we
hem nu eerst de gelegenheid
geven om in Den Haag te rij
pen, hem niet belasten met
prognoses voor de verre toe
komst. Nee... Begeleidt hem
nu met liefde hier...
Terug naar de essentie van de
vraag: doorloopt het CDA een
proces waarin de partij lang
zaam kleiner wordt?
Van Agt: „Ik heb een relatie ge
legd tussen de ontwikkelings
gang van het CDA en de laatste
jaren van voortgaande decon
fessionalisering. Sommige
mensen in eigen kring hebben
mij dat euvel geduid, omdat ik
daarmee de teloorgang van het
CDA zou hebben getekend.
Het is niet zo. Ik geloof dat je je
ogen niet mag sluiten voor het
feit dat er in Nederland een
proces van deconfessionalise
ring is en voor de waarschijn
lijkheid dat de effecten van dit
proces zich bij het CDA sterker
zullen doen gevoelen dan bij
andere politieke partyen...
Reveil
Dat alles leidt er echter niet toe
dat het CDA een verloren zaak
is, beslist niet, aldus de com
missaris. Op langere termijn
beschouwd zal dat proces zn
natuurlijke eindpunt bereiken:
„Ik ben nogal blijmoedig ge
stemd sprekende over de toe
komst van het christendom in
onze samenleving. Het doet er
dan niet toe of je dat reveil
daar is dat woord weer ziet
over vijf of over tien jaar. Ik zie
aan de horizon wél een reveil
en alleen daarom géén teloor
gang van het CDA.
Het heeft mede te maken met de
kiemen die onder Van Agt zijn
gezaaid en die nu onder het
huidige, harde beleid van het
kabinet-Lubbers tot wasdom
komen. Er is, zegt Van Agt, de
oppositie aanwijzend, géén al
ternatief en dat besef begint
door te dringen het beleid is
vruchtdragend, en dat zal op
termijn ook in zetels voor het
CDA tot uiting komen.
Rest de vraag of er niet een
vleugje van ironie is te bespeu
ren in het feit dat u nu juist in
Des Indes verblijft, waar leden
van PvdA en WD praten over
2 coalities?
„Nu U er toch over spreekt, ik
denk niet dat ik nodig ben om
roet in dat eten te gooien. Die
maaltijd zal de eerstkomende
jaren niet eetbaar blijken. Die
schotel wordt niet opgediend.
Déze coalitie heeft, denk ik,
een hele tijd van leven voor
zich, en dat hoop ik ook...
ADVERTENTIE
Toro-Flymo-Brill
en Honda
Eigen
werkplaats
slijp*
inrichting
iavonds
koopavond.
Jan v.d. Meer B.V.
Noordelnde 45-53
Tel. 01713-9008
Roelofarendsveen
DEN HAAG - Het lager agrarisch
onderwijs werkte gisteren het
allerlaatste c-examen af. Het
ging om natuurkunde, waarin
de onderdelen warmte en weer
kunde centraal stonden. De zes
opgaven waren over die twee
onderdelen eerlijk verdeeld,
maar bij de weging van de
zwaarte van beide onderdelen
ging de balans duidelijk in de
richting van warmte.
Drie moeilijke vragen openden
het examen, zo oordeelden do
cent Hans van Nasau en zijn
leerlingen van de lagere agra
rische school De Brug in Steen
bergen.
Hun mening was dat
men in plaats van met warmte
beter met weerkunde had kun
nen beginnen. De drie vragen
die daarover aan de orde kwa
men, hadden dan tenminste
een bemoedigende uitwerking
gehad.
Dostojevski
„Het feit dat onze leerlingen zich
moeilijk 'kunnen inleven in de
Russische samenleving, heeft
tot gevolg dat het maken van
een Russische tekstverklaring
eens zo moeilijk is". Met deze
woorden reageerde mevrouw
Glastra, docente Russisch aan
de Haagse Scholengemeen
schap voor Dag- en Avondon
derwijs, op het eindexamen
dat haar vwo-leerlingen gister
morgen moesten maken.
door
Jan Geert Majoor
Het was beslist geen eenvoudig
examen dat deze kleine groep
leerlingen voorgeschoteld
kreeg.
De eerste, vrij moeilijke tekst
ging over leerlingen van de
tiende klas. Een bekend ver
schijnsel in Rusland, waar.
men een soort middenschool
kent. De leerlingen krijgen van
een kolchoze de aanbieding om
daar een jaar te komen
werken, fn ruit daarvoor geeji
de kolchoze de garantie dat de
leerlingen daarna terecht kun
nen op een universiteit.
Achteraf blijkt het allemaal ver
keerde voorlichting te zijn ge
weest. Het ene jaar werken,
blijkt twee jaar te zijn en de
toelating tot de universiteit
blijkt allerminst zeker. Het was
een moeilijke tekst, waarvoor
het eigenlijk nodig was de Rus
sische samenleving beter te
kennen.
De tweede tekst was ook niet
makkelijk, maar in elk geval
aanmerkelijk leuker. Het was
een stuk over de invloed van
Dostojevski op het werk van Al-
bert Camus. De derde tekst
ging over vliegende schotels en
de vraag of er leven buiten de
aarde mogelijk is.
De laatste twee teksten waren
twee traditionele brieven aan
de redactie van een krant.
Weetjes
De laatste krachtsinspanning
van de eindexamenkandida
ten van het middelbaar mid-
denstandsonderwijs had een
gezellig voorspel kunnen zijn
op de naderende vakantie. Op
het programma stond namelijk
het vak toerisme, dat op een
aantal mmo-scholen in het pak
ket kan worden gekozen
„Het was een moeilijk examen
volgens de leerlingen en ik ben
het helemaal met ze eens", was
de mening van docent Jan Ver-
haaf van de Christelijke Scho
lengemeenschap Beneden
Maas in Vlaardingen. Hij had
vooral bezwaar tegen de enor
me hoeveelheid kleine topogra
fische feitjes die de leerlingen
in het examen moesten spuien.
Die grote hoeveelheid „weetjes"
zaten overigens verborgen in
alle vijf de opgaven. Daar
naast zat in de tweede opgave
een tabel over het aantal zeil
planken op de randmeren die
„erg onduidelijk" was. Jan
Verhaaf: ,Mijn collega statis
tiek zat bij het examen en zelfs
hij moest vreselijk goed kijken
om te begrijpen wat er nou pre
cies gegeven werd".
