Een verfrissend debuut
La notte di San Lorenzo:
een opmerkelijk sprookje
Cannes heksenketel door demonstraties
A
lllk M,l
..lil Va
"De lift": zwarte humor van Dick Maas
F AF M
Televisie
Vrij circuit
VRIJDAG 13 MEI 1983
Een verhaaltje voor het slapen
gaan: het is 1944. In Italië zitten
nog altijd de Duitsers, maar erg
lang zal dat niet meer duren. Op
hun smadelijke terugtocht eist
het Nazi-gezag dat de bewoners
van het dorpje San Miniato zich
de volgende dag in de kerk ver
zamelen. Het dorp wordt opge
blazen, alleen het Godshuis zal
gespaard blijven. De meeste be
woners gehoorzamen meneer
pastoor en de Duitsers, maar een
aantal besluit de Amerikanen te
gemoet te vluchten.
Bovenstaande geschiedenis put
een moeder uit haar geheugen en
vertelt het haar dochter. "Ik weet
niet of het echt zo is gegaan,
maar het is wel waar", zegt ze en
raakt daarmee de kern van de
film. Zij zelf behoorde tot het
vluchtende groepje op die nacht
van San Lorenzo (waarin ieder
een een wens mag doen bij het
vallen van een ster).
De film 'La Notte di San Lorenzo'
is een vertelling als een sprookje
geworden. Het is de oorlog ge
zien door de ogen van een der
tienjarig meisje. Voor een deel
werkelijkheid, voor een deel
niet. Soms gaat haar kinderfanta
sie op de loop met de gebeurte
nissen; de ervaringen worden uit
hun verband gerukt en zodoende
wordt een eigen werkelijkheid
gecreëerd. Vandaar dat zinnetje:
misschien is het niet precies zo
gebeurd, maar het is wel waar.
Een persoonlijke waarheid.
De makers van La Notte di San Lo
renzo zijn Paolo en Vittorio Ta-
viani. Behalve broers een onaf
scheidelijk filmduo dat eerder
furore maakte met Allonsanfan
en vooral Padre Padrone. La
Notte di San Lorenzo is min of
meer een verwerking van hun ei
gen verleden. Ook zij verlieten
als opgroeiende tieners San Mi
niato, net als de vrouw die zij in
de film als vertelster opvoeren.
Het sprookjesachtige van deze ge
schiedenis hebben ze in de uit
werking zeer consequent vastge
houden. Zo stuiten de Amerika
nen-reizigers tijdens hun tocht
op een groep fascisten uit hun ei
gen dorp. In een hoog korenveld
komt het tot een even bizar als
dramatisch gevecht. Het meisje
staat er middenin en ziet volwas
senen 'cowboy en indiaantje'
spelen. Maar dan met echte pi
stolen en geweren. Opeens staat
ze oog in oog met een fascist die
een pistool op haar richt. Ze pre
velt vlug een rijmpje, waarna al
het kwaad behoort te verdwij
nen. En inderdaad: ze opent haar
ogen en de vijand is als een gla
diator geveld, doorboord door
tientallen speren.
De gekozen aanpak betekent te
vens dat de hoofdrollen niet echt
uitgewerkte persoonlijkheden
zijn. Immers, een kind kan in de
regél nog geen karakters door
gronden, let althans op andere
dingen dan volwassenen. Daar
door maken alle voorkomende
personen tamelijk anoniem deel
uit van het verhaal: ze staan of
aan de goede of aan de slechte
kant. Met als enige uitzondering
misschien Galvano, de leider van
de groep.
Het gegeven 'de oorlog verteld als
sprookje' bracht mij vooral in het
begin nogal in verwarring. Niet
alleen kost het de grootste moei
te om ook maar enigszins weg
wijs te worden in het aanzienlij-
Ik
'La Notte di San Lorenzo';
regie: Paolo en Vittorio
Taviani; hoofdrollen:
Omero Antonutti (onder
anderen); theater: Kijk-
huis, Leiden
iiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiii
ke gezelschap, maar bovendien
had ik lange tijd het gevoel naar
een goedbedoeld toneelstuk vol
amateurs te kijken. Dat laatste
klopt ook wel, want alle rollen
worden door amateurs gespeeld.
Maar de Taviani's hebben in het
verleden bewezen daar het beste
uit te halen.
De spelers schieten dus niet tekort,
hun 'amateuristische' spel past
in de stijl van La Notte di San
Lorenzo. Alle personen zijn be
wust karikaturen. Vooral bij de
fascisten heeft dat een merk
waardige uitwerking. Zo bevindt
er zich in hun gelederen een
bloedfanatiek jongetje dat zijn
linkse dorpsgenoten wel met ei
gen hand wil ombrengen. Als hij
zelf uiteindelijk het leven laat,
verzuipt zijn vader bij wijze van
spreken in zijn eigen verdriet.
Juist omdat beide figuren niet
echt worden geïntroduceerd, is
hun fanatisme en verdriet niet
voorstelbaar.
Daarmee werpen de Taviani's zelf
de grenzen voor hun eigen pro-
dukt op. Het liet mij daarom aan
vankelijk een tikkeltje teleurge-
Een fragment uit La notte di San Lorenzo
steld achter. Naarmate echter het
besef van de originele en knap
volgehouden verteltrant groeide,
nam ook de waardering en be
wondering toe. Watje noemt ge
mengde gevoelens. Niettemin:
(Foto PR)
hoe groot de bezwaren ook kun
nen zijn, La Notte di San Loren
zo is ontegenzeggelijk een op
merkelijke en bezienswaardige
film.
BART JUNGMANN
Zij, die liever twaalf trappen om
hoog lopen dan zich in een lift te
wagen, hebben toch gelijk: het is
niet pluis met die apparaten. Dat
bewijst Dick Maas met zijn film
"De lift", waarin heel griezelige
dingen gebeuren.
Allereerst valt een gezellig feestje
in duigen, wanneer de feestgan
gers in de lift blijven steken en in
ademnood geraken. Vervolgens
lokt de liftschacht een slecht
ziende in zijn kuil en rolt er -let
terlijk- een kop.
Liftmonteur Felix Adelaar vindt
het allemaal maar raadelsachtig
en gaat op zoek naar de oorzaak.
Maar er blijkt niets aan het me
chanische gedeelte te mankeren,
dus moet het elektronisch brein
van het mensenverslindende
vervoermiddel kuren vertonen.
Bij zijn onderzoek legt Adelaar
een verbetenheid aan de dag, die
hem danig opbreekt, 't Vrouwtje
snapt het allemaal niet meer en
loopt bij hem weg, zijn baas
stuurt hem met ziekteverlof en
tijdens zijn nachtelijke speur
tocht in de liftschacht hangt ook
zijn leven aan een "zijden draad
je". Gelukkig voor Adelaar is er
nog een journaliste (Willeke van
Ammelrooy) die zijn steun en
toeverlaat wordt.
"De lift" moet het, zo blijkt uit het
voorgaande,' zeker niet van het
verhaal hebben. Want dat heeft
niet veel om het lijf. Maas is zich
zeker niet te buiten gegaan aan
enige diepgang. De oorzaak van
de perikelen wordt gevonden in
een computerdeskundige die
akelige proefjes heeft genomen,
waarbij een an ander uit de hand
is gelopen. Maar de achterliggen
de gedachte daarbij wordt nau
welijks belicht.
Toch mag deze eerste Nederlandse
griezelfilm (zo noemen de ma
kers dit genre, maar het woord
thriller is in dit verband meer op
zijn plaats) in meer dan een op
zicht verrassend worden ge
noemd.
Allereerst omdat het een verfris
send debuut is van Dick Maas,
die nu eens niet naar een be
staand werk van een Nederland
se auteur heeft gegrepen, maar
zélf het scenario schreef en ook
nog de -dreigende- muziek com
poneerde. Ten tweede omdat
(film)debutant Huub Stapel uit
het goede acteurshout gesneden
lijkt te zijn. Als Felix Adelaar
heeft hij een Al Pacino-achtige
uitstraling, die de figuur van de
liftmonteur zeer ten goede komt.
Maas heeft niet de fout gemaakt
om de gruwelijkheden al te ern
stig te nemen. De humor is in
juiste mate gedoseerd: na de
knap opgebouwde spanning
wordt de verwachte schok ontze
nuwd door een grappig en dus
bevrijdend effect. Daarbij voegt
hij een goed gevoel voor timing
en een directe manier van
"De lift"; regie: Dick
Maas; met Huub Stapel en
Willeke van Ammelrooy;
Lido 1, Leiden, Euro 1 en
2, Alphen; 16 jr.
iiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiimiiiiiii
Dat Maas de spanning soms wat al
te lang laat wegebben en dat er
veel (sluik)reclame in de film zit,
zijn 'kinderziekten' waar je als
geboeid toeschouwer snel over
heen zult stappen. Echt storen
doen ze in elk geval niet. Wat
blijft hangen zijn, zoals gezegd,
de goede spanningsopbouw, ge
filmd met suggestieve kleuren
en gevoel voor subtiliteit.
Maas filmt zonder veel poespas en
lijkt zichzelf in sommige scènes
niet serieus te nemen. Zo laat hij
het opvallend truc-achtig donde
ren en bliksemen aan het begin
van de film. Daardoor wordt de
toeschouwer meteen gewezen op
het relativerend vermogen van
Maas: het is dan wel een griezel
film, maar die moet wel met een
korreltje zout worden genomen.
"De lift" is dan ook een in alle op
zichten opmerkelijke en kleurrij
ke amusementsfilm. In de Ne
derlandse speelfilmbrij van de
laatste jaren springt hij er uit als
opvallend en origineel. Dat komt
zeker niet alleen door het voor
Nederland nieuwe genre. Maas
toont zich onmiskenbaar een ta
lent, van wie nog veel te ver
wachten valt. Zelfspot en zwart
gallige humor zijn zeldzaamhe
den, die meer kansen moeten
krijgen.
ANNEMIEK RUYGROK
CANNES - De betrekkelijke rust
die Cannes 1983 leek te gaan ken
merken, is lang en breed voorbij.
De afgelopen twee dagen was er
sprake van twee niet geringe on
rust veroorzakende factoren. De
komst naar Cannes van super
ster David Bowie en de entree
van een paar honderd medische
studenten die de strijd hebben
aangebonden met de oproerpoli
tie en die de Croisette in een cha
os deden veranderen door ijze
ren dranghekken te gebruiken
als stormrammen voor de glazen
deuren van het festivalpaleis, dat
eerder reeds belaagd was met
brandende autobanden en bal
lonnetjes rode verf.
Sinds jaar en dag wordt het film
festival aangegrepen door onte
vreden Franse burgers als een
geschikte gelegenheid om aan
dacht te trekken voor hun grie
ven. Wat dat betreft gaat Cannes
steeds meer lijken op de Tour de
France. Dit 'keer waren het de
rechtse studenten van door Mit
terrand met bezuinigingen be
dreigde medische faculteiten,
door
Pieter van Lierop
die voor het spektakel zorgden.
Er vond een nachtvoorstelling
plaats van „The Hunger", een
modieuze vampierfilm, geregis
seerd door Tony Scott (de broer
van Ridley Scott, maker van
„Alien" en „Blade runner") met
het soort esthetiek dat opgang
heeft gemaakt via video clips
voor programma's la Toppop.
Een film waarin het krioelt van
witte duiven, lange wapperende
gordijnen, bundels blauw licht,
modieus geklede types met zwij
gende, ernstige snoetjes en daar
bij een overmaat aan manipule
rende muziek van Schubert of
agressieve synthesizers. Een
soort „Vienna" of „Orchestral
manoeuvres in the dark", maar
dan met een lengte van 90 minu
ten en met David Bowie en Ca
therine Deneuve als vampiers.
David Bowie speelt trouwens een
hoofdrol in „Merry Christmas,
mr. Lawrence", de nieuwe film
van Nagisa Oshima en de tot dus
ver sterkste inzending voor de
competitie. Het verhaal is geba
seerd op de roman „The seed en
the sower", van Sir Laurens van
der Post en het speelt zich af in
een Japans gevangenenkamp op
Java, in 1942.
Geintrigeerd door zijn naam infor
meerde ik tijdens een lunch de
schrijver naar zijn eventuele Hol
landse afkomst. Verrukt van de,
naar hij zei, zeldzame mogelijk
heid om Nederlands te spreken,
vertelde hij onder meer, dat zijni
familie uit Leiden afkomstig is,
dat hij zelf op Java in een Jap
penkamp gezeten heeft en dat hij
zich nog steeds intensief bezig
houdt met de Nederlandse litera
tuur.
Cannes heeft naast het bijzonder
boeiende „Merry Christmas, mr.
Lawrence", twee bittere teleur
stellingen opgeleverd. Ermanno
Olmi (in 1978 winnaar van de
gouden palm, voor „De klom
penboom") blijkt te zijn terugge
vallen tot naieve boeteprediker.
Sensationeler was de afgang van
Jean-Jacques Beineix, die na het
internationale succes van zijn
film „Diva", gezien werd als het
nieuwe wonderkind van de Fran
se cinema. Zijn nieuwe werkstuk
heet „La lune dans le caniveau"
i Cannes houdt een demonstratie van
(Foto AP)
(De maan in de goot) en hierin
heeft hij de epaterende camera
trucs van „Diva" doorgezet tot
louter lachwekkende dimensies,
terwijl de humor, de fraicheur en
de vlotheid van „Diva" volledig
is verdwenen.
Een pover filmprogramma de
ze week, zeker wat de pro
grammering in Nederland
betreft. De omroepen houden
kennelijk titels op de plank
om het naderende zomersei
zoen door te komen.
België 1 draait zaterdagmiddag
"Mr. Roberts", een klassieker
van John Ford, met Henry
Fonda in een van zijn meest
besproken rollen. Fonda
speelt de rol van een officier
die tijdens de Tweede We
reldoorlog het saaie bestaan
op een vrachtschip wil ver
ruilen voor een baan op een
oorlogsschip. Dat geeft aan
leiding tot de nodige conflic
ten (16.00 uur).
Ook op zaterdag, maar dan 's
avonds op Duitsland 1 "Clas-
se tous risques" (voorzover
nu bekend met Duitse onder
titels), van regisseur Claude
Sautet. Een gangsterfilm van
het soort waar Frankrijk zich
een reputatie mee heeft ver
worven. Het onverslijtbare
duo Lino Ventura en Jean-
Paul Belmondo nu in hun
jongere jaren (1959), twee ou
de kameraden die elkaar uit
het oog zijn verloren, maar de
Gene Hackmann
(Foto PR)
banden van weleer pogen aan
te halen (22.15 uur).
Vrijdag tenslotte op Nederland
1 van regisseur Jerry Schatz-
berg, "Scarerow", tien jaar
geleden gemaakt met Gene
Hackman en Al Pacino. Ook
een verhaal van gezworen ka
meraden, maar dan twee die
het nog wel goed met elkaar
kunnen vinden (23.35 uur).
"La femme d'è coté" met Gé-
rard Depardieu en Fanny Ar-
dant verhaalt over een geluk
kig getrouwd echtpaar, dat
op een kwade dag een vroe
gere minnares van de man te
genover zich krijgt te wonen.
Deze film van Truffaut wordt
in het Filmhuis LVC van
avond en morgenavond om
21.15 uur gedraaid.
Ook vertoont het LVC de
Schotse film "That sinking
feeling" (woensdag 20.00 en
22.15 uur) en "Themroc"
(donderdag zelfde tijden),
beide films in het kader van
het thema "Geen werk,
(g)een punt".
Bij K O deze week een docu
mentaire van de Zwitser Cle
mens Klopfenstein: "Ge-
schichte der Nacht". Klop
fenstein nam in 150 nachten,
verspreid over acht jaar, beel
den op van allerlei Europese
steden. Zo kreeg hij een
nachtelijk sfeerbeeld, waarin
mensen slechts een bijrol
spelen. De opnamen zijn ge
maakt met een eenvoudige
handcamera, in zwart-wit en
grofkorrelig.(dinsdag 20.00
uur).
Philippe Noiret, Michel Piccoli,
Philippe Noiret
(Folo PR)
Ugo Tognazzi en Marcello
Mastroianni zijn de vier
hoofdrolspelers in de vreet-
film "La grande Bouffe" van
Marco Ferreri. Ferreri provo
ceert danig met deze krank
zinnige orgie, waarin de he
ren hun vraatzucht met de
dood bekopen. Deze geobse
deerde maniakken zijn te
zien in "Artopa" te Lisse,
maandag 20.30 uur.
BLIJVERS
"An officer and a gentleman" - Ma-
tig verhaal boeit toch door goede
acteursprestaties, Luxor, Leiden.
"Sophie's Choice" - Adembene
mend spel van Meryl Streep, Lido
4, Leiden.
"Gandhi" - Schitterend portret van
Indiase leider, Studio, Leiden.
"First Blood" - Vietnam-veteraan
vecht zich letterlijk door de sa
menleving, Trianon, Leiden, Eu
ro 3, Alphen.
"Garp" - Tragi-komedie punctueel
verfilmd, Lido 2, Leiden.
'The Verdict" - Paul Newman over
treft zichzelf als advocaat-aan-la-
ger-wal, Lido 3, Leiden.
(OP)NIEUW
"Aas der azen" - Jean-Paul Belmon
do in (oorlogs)avontuur. City 1,
Katwijk.
"Silver streak Expresse" - Kome-
i, City 3, Katwijk.
meraad, City 4, Katwijk.
"Hot bubblegum 2" - Jaren vijftig
herleven in zoveelste film over
die tijd, City 2, Katwijk.
SEXFILMS
"School der lusten" - Rex, Leiden.
"Kom, kus en geniet" - City 4, Kat-
Nachtfilms
"Blondjes in hun blootje" - Rex,
Leiden.
"De lift" - Euro 1, Alphen.
"Meisjes in opperste extase" - Euro
2, Alphen
"First blood" - Euro 3, Alphen.
"De rommelwinkel" - Euro 4, Al
phen.
DEN HAAG
"Gandhi" - Asta (463500), al.
"Frances" - Bijou (461177), 12 jr.
"Tootsie" - Calypso (463502), al.
"Flying high, deel 2" - Babylon 1
(471656), al.
"An officer and a gentleman" - Ba
bylon 2, al.
"Best friends" - Babylon 3, al.
"48 Hours" - Cineac 1 (630637), 16 jr.
"Twee stoere truckers op de snel
weg" - Cineac 2, 12 jr.
"Vroeger kon je lachen" - Cineac 3,
al.
"Les uns et les autres" - Du Midi
(855770), al.
"Don Giovanni" - Du Midi, 16 jr.
"Sophie's choice" - Metropole 2, 16
l'First blood" - Odeon 2, 16 jr.
"Sophie's choice"- Odeon 3, 16 jr.
'The Verdict" - Odeon 4, 16 jr.
"The missionary" - Odeon 5, al.
"Weekend-sex in Parys" - Le Paris 1
(656402), 18 jr.
"Wilde orgieën op de schoolban
ken" - Le Paris 2, 18 jr.
"Liefde zonder schaamte" - Le Paris
3, 18 jr.
'Ten to midnight" - (460977), 16 jr.
AMSTERDAM
"Flying high, deel 2" - Alfa 1
(278806). al.
"An officer and a gentleman" - Alfa
2, al.
"E.T." - Alfa 3, al.
"Best friends" - Alfa 3, 12 jr.
"Bloodbrothers", "American gigo
lo' en "Yanks" - Alfa 4, 16 jr.
"Sophie's choice" - Alhambra 1
(233192), 16 jr.
"De vierde man" - Alhambra 2
(233192), 16 jr.
"Gandhi"- Bellevue Cinerama
(234876/266227), al.
'Tootsie" - Calypso 1 (266227/
234876). al
'Ten to midnight" - Calypso 2, 16 jr.
'They all laughed"- Calypso 3, al.
"Liefde zonder schaamte" - Cen
traal (248933), 18 jr.
"Twee stoere truckers op de snel
weg" - Cineac Damrak 1 (245648),
12 jr.
"Who dares wins" - Cineac Damrak
2. 12 jr.
"48 Hours" - Cineac (243639), 16 jr.
"Fanny Alexander" - Cinecenter
(236615), 16 jr.
"The Deerhunter" - Cinecenter
(236615), 12 jr.
"Vroeger kon je lachen" - Cinecen
ter, al.
"La notte di San Lorenzo" - Cine
center, 16 jr.
"L'Importance c'est d'aimer" - Cine
D, 16 jr.
"De lift" - Cinema 1 (151243), 16 jr.
"Dr. Zhivago" - Cinema 2, 12 jr.
"48 Hours" - City 1 (234579). 16 jr.
"Sophie's choice"- City 2, 16 jr.
"The chosen" - City 3, al.
"Coup de torchon" - City 4, 16 jr.
"Frances" - City 5 12 jr.
"The Missionary" - City 6. al.
"First blood" - City 7, 12 jr.
"Pixote" - Desmet (226551), 12 jr.
"Flying high, deel 2" - Leidseplein-
theater (235909), al.
"Zondige hoogstandjes" - Parisien
(248933), 18 jr.
"Ten to midnight" - Rembrandt-
pleintheater 1 (223545), 12 jr.
"First blood" - Rembrandtplein-
theater 2 (223545), 12 jr.
"Bruce's fury" - Rex (246132), 16 jr.
"Twee stoere truckers op de snel
weg" - Saskia (244152), 12 jr.
"Mommie dearest" - Studio K
231708), 16 jr.
"Les 400 coups" - Kriterion (231708),
16 jr.
"Come back to five dime Jimmy
Dean", "Wilde aarbeien", "Die
Freundin" - The Movies (245790),
16 jr.
"De lift" -Tuschinki 1 (262633). 16 jr.
"Vroeger kon je lachen" - Tuschins-
ki 2. al.
'Tootsie" - Tuschinski 3, al.
"Dark Crystal" - Tuschinski 4, al.
'The Verdict" - Tuschinski 5. 16 jr.
"An officer and a gentleman" - Tu
schinski 6, al.
"The world according to Garp" - De
Uitkyk (237460), 12 jr.
