Gijselaarsbank en "het schoon dat
geborgen is in de bruikbaarheid"
Huurverhoging
Verdwijnt markant bouwwerk van W. C. Brouwer?
Inbreker steekt student met mes
PAGINA
WOENSDAG 11 MEI 1983
LEIDEN - Gaat de markan
te Gijselaarsbank op de
Noordeindsebrug verdwij
nen? Eén van de opmerke
lijke bouwaardewerken
uit de nalatenschap van
W.C. Brouwer, die als een
kenmerk van de vernieu
wing in de keramische
kunst rond 1900 wordt be
schouwd, moet mogelijk
plaats maken voor een
produkt van de Leidse
stadsvernieuwing. De ver
nieuwing in de beeldende
kunst die moet wijken
voor een nostalgische pop-
penleuning?
De Gijselaarsbank werd in 1920
door Brouwer gemaakt. Het is
één van de weinige zelfstandige
werken die hij heeft ontworpen
en uitgevoerd, waarin hem een
totale vrijheid werd gelaten. Een
typische beeldhouwer was Brou-
door
Jan Rijsdam
wer niet. Hij verdiende vooral
naam en faam met zijn sieraarde-
werk. In een studie over Brou
wer ter gelegenheid van een ten
toonstelling van zijn werk, die in
1980 in het gemeentelijk mu
seum Het Princessehof te Leeu
warden werd gehouden, komt
Brouwer naar voren als één van
de belangrijkste representanten
van de Nederlandse pottenbak
kunst.
Willem Coenraad Brouwer werd in
1877 te Leiden geboren. Aanvan
kelijk wilde hij kunstschilder
worden maar vader Brouwer,
hoofd van een lagere school, eis
te dat zijn zoon een gedegen
schoolopleiding zou volgen. Het
waren vooral zijn zelfstudie en
het ontplooien van allerlei eigen
iniatiatieven die Brouwer in con
tact bracht met kunstenaars in
de stad.
Kunst
Het Leidse kunstleven leidde om
streeks 1890 een sluimerend be
staan. Er werd veelal geschilderd
in de trant van de succesvolle
'Haagse School'. Het eigen
kunstgenootschap 'Ars Aemula
Naturae' had alle vernieuwingen
buiten de deur gehouden en was
afgezakt tot een gevestigd insti
tuut waar zich slechts een kleine
groep kunstminnende intellec
tuelen thuis voelde. Het isole
ment van het Leidse kunstleven
De bijdrage van Brouwer aan het gebouw van het Leidsch Dagblad aan
de Witte Singel: twee mannenfiguren die een pen vasthouden, aan weers
zijden van de ingang.
(Foto Holvast)
"Brouwer maakte zijn potten in
de eigenaardige hoop dat een
maal in de toekomst alle losse
schoonheid zal verdwijnen «m
plaats te maken voor het schoon
dat geborgen is in de bruikbaar
heid", schreef een gelijkgestem
de collega in 1904. In latere jaren
heeft Brouwer wel iets van dat
idealistische streven moeten
prijsgeven.
In Leiden is het werk van Brou
wer, behalve bij verzamelaars
van aardewerk, op tal van plaat
sen in de stad te vinden. In het
Park die Leythe, aan de Hoge
Rijndijk, staat een hekpijlerbe-
kroning voorstellende vier groe
pen van dieren: pelikanen, een
den en konijnen. In de school
aan de Burggravenlaan (het
voormalige Rembrandt) zit een
gevelsteen met twee leeuwen die
een wapen vasthouden, een hoe-
kornament voorstellende een oli
fant en gevelpanelen voorstellen
de een aap en een uil met boek.
Ook aan het gebouw van het
Leidsch Dagblad, aan de Witte
Singel, één van de eerste bouw
werken van Dudok, heeft Brou
wer een bescheiden bijdrage ge
leverd. Aan weerszijden van de
oude ingang ziet men twee man
nenfiguren, journalisten, die een
een pen vasthouden. Het is een
geslaagd voorbeeld van hoe
Brouwer in zijn bouwaardewerk
de bestemming van hét gebouw
herkenbaar maakt.
Nagedachtenis
De Gijselaarsbank, op de Noord-
eindse brug, Rapenburg, is in
1920 opgericht ter nagedachtenis
van de Leidse burgemeester De
Gijselaar. Het monument moet
binnenkort verdwijnen in ver
band met de vernieuwing van de
overkluizing van het Kort Ra
penburg. Tijdelijk of voorgoed?
Daarover moet de raadscommis
sie voor ruimtelijke ordening
zich vanavond buieen.
De Gijselaarsbank is er destijds,
behalve als gedenkbank, geko
men om, na de overkluizing van
- het Kort Rapenburg en de toena
me van het verkeer, iets van de
beslotenheid van het Rapenburg
te herstellen. Thans gaan de ge
dachten uit naar herstel van de
onder de bank verborgen bogen
van de Noordeindse brug en om
met een simpele open poppen-
leuning het zicht op het fraaie
Rapenbrug terug te brengen.
Herplaatsing van de bank op een
andere plek wordt eigenlijk niet
goed mogelijk geacht omdat de
bank^ijn kwaliteit in belangrijke
mate ontleent aan de specifieke
situatie (met de verhoogde wal-
muren) waarvoor hij is ontwor
pen. Zou de Gijselaarsbank op
de vertrouwde plek terugkomen
dan zou aan de achterkant van de
bank een beschutte plek in de
zon kunnen worden gecreëerd
waardoor het een nieuwe functie
krygt.
Hoe het ook zij, de Gijselaarsbank
zal straks, steentje voor steentje,
worden afgebroken en opgesla
gen worden. Of de bank terug
komt op de vertrouwde plek, in
een parkje of op een andere brug
moet zorgvuldig bekeken wor
den. Ze verdient eigenlijk, zoals
het eerste de beste vaasje van
Brouwer, een plaats in een vitri
ne.
Een volgende belangrijke op
dracht voor bouwkeramiek was
een meer dan twee meter hoge
adelaar als gevelbekroning voor
het Vredespaleis. Toen het ont
werp klaar en goedgekeurd was,
kreeg Brouwer meer opdrach
ten. Zo belangrijk dat het
Leidsch Dagblad op 26 april 1909
schreef: "Met genoegen kunnen
wij melding maken van een zeer
belangrijke opdracht welke de
N.V. Fabriek van Brouwer's Aar
dewerk heeft gekregen. De op
dracht bestaat uit beeldhouw
werken, decoratieve bouw-on-
derdelen zoals kraagstenen, la
teien enz.". Voor Willem Coen
raad Brouwer en zijn bedrijf was
daarmee een nieuwe en succes
volle fase aangebroken waarbij
hij steeds de bedrijfsvoering, on
danks tal van moeilijkheden met
persongel, in eigen hand hield.
Art Nouveau
begin van het Rapenburg. Steentje voor
gaat gebeuren, staat nog niet vast.
werd doorbroken toen de jonge
re broer van Floris Verster, Kees
Verster, tot conservator van het
Stedelijk Museum De Lakenhal
werd benoemd. Verster introdu
ceerde een nieuw museumbeleid
waarin tentoonstellingen van ei
gentijdse kunst een belangrijke
rol speelden.
De betrokkenheid van Brouwer bij
die nieuwe activiteiten waren
zeer van invloed op zijn latere
kunstenaarschap en dat had
weer zijn weerslag op het kunst-
gebeuren in de stad. Al gauw
ontstond het verlangen naar een
vastere basis en hiertoe werd in
1896 de vereniging 'De Kunst om
de kunst' opgericht die lange tijd
een zelfstandig bestaan leidde
totdat in 1945 een hereniging
plaatsvond met Ars.
Met tentoonstellingen van Neder
landse moderne kunstnijverheid
beet Leiden de spits af van wat in
volgende jaren elders in het land
navolging zou krijgen. Brouwers
samenwerking met zijn zwager
J.A. Loeber, die een boekbin
dersbedrijfje aan het Rapenburg
dreef, leidde uiteindelijk tot zijn
eerste schreden in het potten
bakkersvak. Geen gelukkige eer
ste schreden want, zo staat in
Brouwers autobiografie, "als wij
't dan wilde laten bakken in een
pottenfabriek van bloempotten
en rioolbuizen te Leiden, dan
kwam altijd alles in stukken en
brokken terug, evenwel gepaard
gaande met een flinke rekening".
Pottenbakkerij
Reeds na enkele maanden richtte
Brouwer een kleine expositie in
in de etalage van Loeber aan het
Rapenburg en na een half jaar
werken had hij al een zekere be
kendheid gekregen. Het nieuwe
en de eenvoud van zijn werk on
dervonden veel waardering en
werd in de kranten vergeleken
met de produkten uit gereno-
meerde fabrieken in die tijd. In
1901 begon Brouwer zijn eigen
pottenbakkerij in de leegstaande
villa, 'Vredelust', aan de Rijn bij
Leiderdorp. Daar werkte hij in
het begin met één knecht maar
na een aantal maanden werd al
"gewerkt dat 't daverde" en wel
dra had hij dertien knechts in
dienst. Door de ambachtelijke
wijze van werken ontstonden
echter nooit geheel indentieke
produkten.
Naast de produktie van potterie
ondernam Brouwer sinds 1906
steentje wordt dit bouwwerk straks
(Foto Holvast»,
experimenten met kleinplastiek,
meestal dier- en mensfiguren.
Groter werk maakte hij toen een
Rotterdamse architect hem op
dracht verstrekte voor leeuwen
ter versiering van een gebouw.
De vernieuwingen in de beeldende
kunst, de kunstnijverheid en ar
chitectuur hadden, onder de
naam Art Nouveau, ook elders in
Europa hun intrede gedaan. In
Nederland ontstond een richting
die een eigen bijdrage leverde
aan de internationale Art Nou
veau waaraan de term nieuwe
kunst werd verbonden. De werk
kracht en oorspronkelijkheid
van Brouwer heeft vooral geleid
tot belangrijke vernieuwingen
zowel in de aardewerkproduktie
als in de monumentale bouwsier
in die periode.
Uitgaande van een zeer eenvoudi
ge hoofdvorm en met toepassing
van oude ambachtelijke technie
ken schiep Brouwer geheel nieu
we keramische mogelijkheden.
ilSs
«5
Rommelmarkt
De Bedrijfstechnische School
(BTS) houdt vrijdagmiddag
van twee tot vijf uur en vrij
dagavond van zeven tot negen
uur een rommelmarkt en fancy
fair in het schoolgebouw aan
de Vondellaan 35. De op
brengst van dit evenement
wordt besteed aan de werkwe
ken van de leerlingen. Wie
spullen beschikbaar heeft, kan
contact opnemen door het vol
gende telefoonnummer te
draaien: 071-769252.
Chinese opera
Dixon Hsu geeft vrijdagmiddag
in de aula van het Rijksmu
seum voor Volkenkunde, Steen
straat 1, een lezing over de Chi
nese opera, een onderwerp
waarin hij zich heeft gespecia
liseerd. Hsu demonstreert de
zangstijlen van de vier hoofd
rollen die de Chinese opera
kent en bespeelt de muziekin
strumenten die daarin voorko
men. Ten slotte wordt er een
kleurenfilm van een half uur
over de opleiding voor de Chi
nese opera vertoond. Aanvang
kwart over drie.
Hardlopen
De Leidse atletiekvereniging De
Bataven en de gymnastiekver
eniging Harambee uit Rijpwe-
tering organiseren donderdag
voor de twaalfde keer de Hane-
poelloop. Behalve vijf of tien
kilometer kunnen deelnemers
dit maal ook een halve mara
thon afleggen. De loop wordt in
de Rijpwetering gehouden; in
het Hertogspark daar kunnen
deelnemers zich tussen kwart
voor tien en kwart voor elf la
ten inschrijven. De vijf kilome
ter start om tien voor elf; de
tien kilometer en de halve ma
rathon tien minuten later.
Concours
Op het sportcomplex aan de Au-
straliéweg in Zoetermeer
wordt donderdag een mars- en
showconcours gehouden, waar
de Leidse vereniging Jong K en
G rond één uur voor het eerst
haar zeemanshow aan een jury
zal tonen. Aan het concours
doen twintig verenigingen
Swingavond
In het Leids Vrijetijdscentrum,
Breestraat 66, wordt vrijdag
een swingavond gehouden. De
zaal gaat om negen uur open.
Fietstocht
De afdeling Leiden van het Insti
tuut voor Natuurberscher-
mingseducatie houdt zaterdag
ochtend een fietstocht door de
duinen van Katwijk en Wasse
naar. De tocht, die ongeveer
tweeëneenhalf uur duurt, is be
doeld om een beeld te geven
van het ontstaan van de dui
nen en de planten en dieren die
er leven. Belangstellenden kun
nen zich telefonisch aanmel
den: 01718-16029.
Paramaribop
De groep Fra-Fra Sound geeft za
terdagavond een concert op
jazz-zolder Hot House (LVC,
Breestraat 66). De muziek die
deze groep laat horen is een
mengsel van de kaseko-ritmen
uit Suriname met de moderne
re vormen van jazz, eventueel
met andere Afro-Amerikaanse
elementen, zoals Braziliaanse
muziek en funk, eraan toege
voegd. Deze nieuwe muziek
vorm wordt door de groep zelf
"kaseko-jazz" of "Paramari
bop" genoemd. Het optreden
begint om tien uur.
Aerobic
In clubhuis In de Vroolijcke Ar-
ke, Pieterskerkchoorsteeg, be
gint maandagmiddag een cur
sus Aerobic-dansen. De cursus
duurt acht weken en wordt elke
maandag van twee tot drie uur
gehouden. Ze is bestemd voor
(volwassen) bewoners van
Tuinstad-Staalwijk, Leven
daal-Oost en -West, Pieters- en
Academiewijk en Vreewijk. In
lichtingen: Loes Flendrie of
Sylvia de Wit, tel. 123271.
Muziek
De Amerikaanse groep Bad
Brains treedt zaterdagavond
op in het Leids Vrijetijdscen
trum (Breestraat 66). De mu
ziek van de groep is een combi
natie van hard-core, punk en
reggae. De zaal gaat om negen
uur open.
Surinaams
In het Rijksmuseum voor Volken
kunde, Steenstraat 1, treedt
zondagmiddag de groep Afoe
Sensi op, die Creools-Suri
naamse muziek speelt. De
groep speelt zg. kawina-mu-
ziek met traditionele Afro-Su-
rinaamse instrumenten, die de
liederen van voorzanger en
koor begeleiden. Kawina is de
wereldijke variant op de reli
gieuze winti-muziek. Er wor
den twee voorstellingen gege
ven, om half drie en half vier.
Die middag zijn er in het mu
seum ook Surinaamse spijzen
en frisdranken verkrijgbaar.
Hotrocks
De Leidse muziekformatie Ho
trocks treedt ter gelegenheid
van het uitkomen van haar eer
ste single donderdagavond op
in café 't Keizertje (Kaiser-
straat) en vrijdagavond in de
Hut van Ome Henne (St. Aag
tenstraat). Aanvang beide
avonden rond half elf.
LEIDEN - Een 24-jarige student
moest maandagavond met een
messteek in de rug naar het AZL
worden vervoerd. Gisteren is er
van dit feit aangifte gedaan bü de
politie.
Toen de student maandagavond
zijn kamer in een studentenhuis
aan de Papengracht naderde zag
hij dat er licht brandde. Eenmaal
binnen bleken twee jongens be
zig te zijn met inbreken.
De student waarschuwde zijn me
debewoners. Samen met een me
destudent probeerde hij de jeug
dige inbrekers tegen te houden.
Dit mislukte, omdat één van hen
zijn mes trok en de student in de
rug stak.
Later bleek dat de twee jongens,
die gekleed waren in grijze jog-
ging-pakken, ook andere kamers
in het huis hadden doorzocht.
Bij de meeste huurders valt deze
maand de aanzegging van de
jaarlijkse huurverhoging weer in
de bus.
Met een beetje moeite kunt u als
huurder zelf nagaan of de ver
huurder terecht een huurverho
ging vraagt en of hij in dat geval
het juiste percentage rekent.
Soms kan het zelfs zo zijn, dat u
als huurder verlaging van de
huur kunt vragen. De huurcom-
missie oordeelt over geschillen
tussen verhuurder en huurder
over de huuraanpassing.
Het Ministerie van Volkshuisves
ting heeft de regels voor de huur
verhoging beschreven in een
drietal folders. Twee folders
gaan over de huurverhoging bij
zelfstandige woningen. Dat zijn
"Huuraanpassingen in 1983" en
"Huurprijzen van woonruimte".
De derde folder gaat over de huur
verhoging bij onzelfstandige
woonruimte (kamers, onvrije
etages): "Huur en verhuur van
kamers".
De folders zijn te krijgen bij het
stadhuis, het stadsbouwhuis, de
huurcommissie en verschillende
hulpverleners, zoals ons insti
tuut. Alleen de nieuwe folder
"Huurprijzen van woonruimte"
is nog niet beschikbaar. Maar dat
is niet zo'n punt. Het gaat in deze
folder vooral om de puntentel
ling. En deze is gelijk gebleven
aan die van vorig jaar. U kunt
dus op dit punt gewoon de oude
folder ("Huurprijzen van woon
ruimte 1982") blijven gebruiken.
We gaan hieronder in op de
hoofdlijnen van de huurverho
ging bij zelfstandige woningen.
Het gaat daarbij om de kale huur
Instituut Burgerraadslieden.
2311 EK Leiden. Koornburgsteeg 2
Telefoon 071 - 254142.
plichte "huurverhoging bezwaar
maken. Dat heeft alleen zin, als u
tenminste een van de volgende
omstandigheden kunt aanvoe-
Verplicht
Voor bepaalde woningen geldt een
zg. verplichte huurverhoging en
wel van vijf procent. Het gaat om
nieuwbouwwoningen, die met
rijkssubsidie zijn gebouwd en
gereedgekomen in de periode 1
juli 1977 tot 1 juli 1982. Wat als
datum van gereedkomen geldt,
kunt u nalezen in de folder
"Huuraanpassingen in 1983".
Een verplichte huurverhoging
van vijf procent geldt eveneens
voor woningen die met rijkssub
sidie ingrijpend zijn verbeterd
vóór 1 juli 1982 en waarvan de
huurprijs na 1 juli 1979 door de
minister is vastgesteld. Wat als
datum van verbetering geldt,
staat eveneens in bovengenoem
de folder.
Voor met rijkssubsidie gebouwde
of verbeterde woningen, die op
of na 1 juli 1982 zijn gereedgeko
men mag (nog) geen huurverho
ging worden gerekend. Het feit
dat de huurverhoging in de hier
boven genoemde gevallen ver
plicht is, houdt in dat de huurder
hiertegen geen bezwaar kan ma
ken. Alleen de minister zelf kan
zo'n verplichte verhoging verbie
den. Dat gebeurt echter alleen,
wanneer sprake is van zg. nul
punten (zie hierna bij "Bezwa
ren").
Niet-verplicht
In alle andere gevallen is de basis
voor de huurverhoging het pun
tensysteem. Zoals gezegd, vindt
u dat puntensysteem in de folder
"Huurprijzen van woonruimte"
(nu dus nog "Huurprijzen van
woonruimte 1982"). Dit punten
systeem is een manier om de
kwaliteit van de woning te me
ten. Hoe hoger de kwaliteit, hoe
meer punten. Op de meeste on
derdelen is het puntensysteem
vrij makkelijk te hanteren. Dat
geldt echter niet voor het onder
deel "ligging en woonomge
ving". De toelichting op dit on
derdeel in de folder vinden we
erg onduidelijk. Maar de huur
commissie in Leiden hanteert
hiervoor een vrij eenvoudig sys
teem. Bovendien beschikt de
commissie over een lijst met
puntenaantallen voor de woon
omgeving per wijk. De huurcom
missie kan u hierover inlichten.
U kunt ook bij ons terecht.
Als u het aantal punten hebt vast
gesteld, neemt u de tabel op de
achterzijde van de folder "Huu
raanpassingen in 1983" erbij. U
kunt daaruit dan aflezen of een
verhoging redelijk is en, als dat
het geval is, welk percentage.
De "normale" verhoging voor een
woning, waarvan de huur in
overeenstemming is met de kwa
liteit, bedraagt voor dit jaar (juli
1983 tot juli 1984) vijf procent.
Als de huur van de woning te
laag is ten opzichte van de kwali
teit, is de verhoging tien procent
(in het algemeen).
In de omgekeerde situatie (huur te
hoog ten opzichte van de kwali
teit) zijn er drie mogelijkheden:
een verhoging van "drie procent:
geen verhoging; huurverlaging
(in dat laatste geval staat in de
tabel: "zie onder K" en onder
"K" vindt u naar welk.bedrag de
huur omlaag mag).
Circulaire
De hierboven bij II genoemde huu
raanpassingen zijn dus "niet-ver
plicht". Dat betekent, dat ver
huurder en huurder in principe
elke andere afspraak mogen ma
ken. Van verhuurders als ge
meenten en woningbouwvereni
gingen verlangt het Ministerie
van Volkshuisvesting echter dat
zij zich precies aan de "tabel"
houden. Dat is in een circulaire
aan de gemeentebesturen vast
gelegd. In deze circulaire staat
ook aangegeven, wanneer ge
meente of woningbouwvereni
ging wèl van de regels mag afwij
ken.
Zo mag soms volstaan worden met
een lager percentage als de tabel
tien procent aangeeft. Dat is in
de eerste plaats het geval als de
verhoging met tien procent leidt
tot overschrijding van de zg. mi
nimaal redelijke huur. Dan kan
volstaan worden met verhoging
tot die minimaal redelijke huur.
Een schema van puntenaantal
len en minimaal redelijke huur
prijzen vindt u in de folder "Huu
raanpassingen in 1983" (onder
B).
In de tweede plaats hoeft de verho
ging van tien procent niet te wor
den toegepast, als woningen in
de periode 1 juli 1977 tot 1 juli
1979 zijn gerenoveerd en met de
bewoners was afgesproken, dat
zij vijf jaar lang uitsluitend te
maken zouden krijgen met de
"gewone" verhoging (dit jaar dus
vijf procent). De verhoging mag
dan tot vijf procent beperkt blij-
Bezwaren
De huurder kan tegen.de niet-ver-
1.De puntentelling leidt tot een la
ger percentage of tot geen enkele
verhoging (zie hierna voor huur
verlaging). Dat is het geval als de
verhuurder volgens u ofwel te
veel punten opgeeft ofwel bij zijn
s puntenaantal een lager percenta
ge of helemaal geen verhoging
behoort.
2.Er is sprake van gebreken of te
kortkomingen in de woning, die
het woongenot ernstig schaden.
U moet dan wel aantonen dat u
de verhuurder hierop hebt gewe
zen of dat hij hiermee althans be
kend is.
3.Er is sprake van zg. nulpunten.
Dit zijn heel ernstige onder-
houdsgebreken. Een lijst met
nulpunten treft u aan in de folder
"Huurprijzen van woonruimte".
U moet uw bezwaren indienen bij
de verhuurder binnen zes weken
na de voorgestelde datum van in
gang van de verhoging, op een
speciaal formulier.
De verhuurder wendt zich dan tot
de huurcommissie. Hij moet dat
doen binnen twaalf weken na de
voorgestelde datum van ingang
van de verhoging. Doet hij dat
niet of niet op tijd, dan bent u de
verhoging niet verschuldigd.
De huurcommissie beoordeelt aan
de hand van het puntensysteem
of de verhoging redelijk is. Daar
bij kan zij tot het oordeel komen,
dat de voorgestelde verhoging te
hoog is of zelfs geheel achterwe
ge moet blijven. Als volgens de
commissie sprake is van ernstige
onderhoudsgebreken of nulpun
ten, dan mag de verhoging in elk
geval niet worden gerekend.
Het is niet mogelijk dat de huur
commissie tot een voor u ongun
stiger resultaat komt dan het
voorstel van de verhuurder. U
kunt er dus niet slechter van
worden. De uitspraak van de
commissie wordt bindend, als
huurder of verhuurder zich niet
binnen twee maanden nadien tot
de kantonrechter wenden.
