"Het was
slopend,
maar
boeiend"
Kerk praat met totaalweigeraars
LEKKER VERS IS ALTIJD
VOORDELIG BIJ EDAH.
239
159
176
176
106
99
698
DINSDAG 3 MEI 1983
In de 'Russian Review' n
1966 heeft Paul W. Blackstock een
uitvoerig artikel geschreven
meester-vervalser Grigori Besse-
dovsky die achtereenvolgens 'char
ge d'affaires' en 'counselor' van de
Sow jet-ambassade in Parijs wordt
genoemd. Hij werd een der aller
eerste overlopers uit de Sowjet-
Unie door in oktober 1929 via een
dramatische sprong over de muur
rond de ambassade de vrije wereld
binnen te vallen, en daar politiek
asiel aan te vragen.
Twee jaar later had hij zijn memoi
res 'van een voormalige Sowjet-di-
plomaat' gepubliceerd en daarna
duurde hei tot de Koude Oorlog in
1947 voordat hij zijn carrière als
schrijver-vervalser startte. Dat be
gon met de vervalste memoires van
generaal Vlassov (die na zijn ge
vangenneming door de Duitsers
met een legertje Russische vrijwilli
gers tegen de USSR met de Duitsers
meevocht), onder de titel: 'Ik ver
koos de galg', als variatie op het
eerder verschenen 'Ik verkoos de
vrijheid' van Viktor Kravchenko.
Twee jaar later, in 1949, versche
nen de memoires van de denkbeel
dige) Sowjet-officier Ivan Nikitich
Krylov. Toen in 1951 de Engelse
vertaling verscheen ('Soviet Staff
Officer') signaleerde The Times
verdacht veel overeenkomsten met
het boek 'Russian Campaign of
1941-'43' van Allen en Muratov. De
Amerikaanse uitgever besloot toen
van uitgave af te zien omdat er 45
bijna identieke passages in beide
boeken voorkwamen, maar inmid
dels was er in 1950 al wel een Ita
liaanse vertaling verschenen.
Al die boeken vonden gretig aftrek,
werden behalve in het Frans, ook in
het Engels en vaak in het Duits,
Zweeds en Italiaans vertaald, zo
dat het voor Bessedovsky een lucra
tieve aangelegenheid was gewor
den. In 1950 verscheen 'De Sowjet-
maarschalken spreken', een blijk
baar goed geschreven en betrouw
baar lijkend werk, dat echter door
collega-emigrant Boris Souvarine
werd afgedaan als 'een vervalsing
die niemand serieus kon nemen'.
Maar daarin vergiste hij zich toch.
In Franse en Amerikaanse leger-
kringen werden de denkbeelden
van maarschalk Boelganin c.s. met
veel belangstelling bestudeerd.
Toch kwamen er nu van alle kan
ten waarschuwingen over de onbe
trouwbaarheid van deze werken,
en daarom gooide Bessedovsky het
over een andere boeg. Hij creëerde
Budu Svanidze, een neef van Sta
lin, die dankzij deze bloedverwant
schap veel inside information uit
de hoogste Sowjet-kringen kon ge
ven.
'Mijn oom, Josef Stalin' werd in
1952 in Frankrijk uitgegeven en
een jaar later vertaald in het En
gels en Duits. In een inleiding ver
klaarde Bessedovsky dat hij, in
zijn kwaliteit van Sow jet-expert,
de schrijver persoonlijk had ont
moet, dus toen moest iedereen wel
in de betrouwbaarheid van het
boek geloven.
Het werd een groot succes. The San
Francisco Chronicle schreef bij
voorbeeld op 22 februari 1953:Af
gezien van zijn klaarblijkelijke be
lang als historisch document is 'My
uncle, Joseph Stalin' ook een bij
zonder leesbaar en boeiend boek
dat de lezer van de eerste tot de
laatste bladzij vasthoudt".
Hierdoor aangemoedigd (en de
scepsis van andere experts nege
rend) liet Bessedovsky zijn creatie
Budu Svandize nog twee boeken
schrijven: 'Gesprekken met Stalin'
(1954) en 'Georgiy Malenkov'
(1954).
Nadat Beria, de chef van de gehei
me politie in de USSR, in 1953 geli
quideerd was, ontdekt Bessedovsky
ook diens neef 'David Ivan Beria'
en toen Malenkov op een zijspoor
werd gezet, reageerde Bessedovsky
onmiddellijk met het boek 'Ik was
de vertrouweling van Malenkov'
door Ilya Morin. Daarna volgden
nog 'Zjoekov, opperbevelhebber
van het Rode Leger' en 'Kapitza, de
Vader van de Sow jet-atoombom'.
Al die boeken werden door Besse
dovsky zelf geschreven, of door een
of meerdere 'leerlingen' uit wat de
'Bessedovsky-school' genoemd
wordt. Over een van zijn be
kwaamste tovenaarsleerlingen,
Viktor Alexandrov, die uit deze
'school' voortkwam zal ik morgen,
ijs en weder dienende, nog een Trij-
fel opendoen.
Laat ik dit hoofdstukje besluiten
met wat Bessedovsky zelf over zijn
werk als geschiedvervalser aan een
Poolse emigrant in Parijs schreef:
„V/at mijzelf betreft, mijnheer: ik
schrijfboeken voor idioten. Dacht u
werkelijk dat ook maar iemand in
het Westen mijn apocriefe werken
(zoals u ze noemt) zou lezen als ik
Kaganovitsj, Zjoekov, Mikojan of
Boelganin op een wijze citeerde die
recht zou doen aan de inhoud,
vorm en zin van hun speeches? Als
ik echter Stalin en Molotov in hun
pyama portretteer, als ik de sme
rigst denkbare verhalen over hen
vertel - en daarbij doet het er niet
toe of ze echt zijn of verzonnen -
dan kunt u ervan overtuigd zijn
dat niet alleen de intellectuelen mij
zullen lezen maar ook de belang
rijkste kapitalistische politiciLS, die
op weg naar de vredesconferentie
mijn boek ter hand zal nemen alvo
rens zich te ruste te begeven in zijn
pullman. Allah heeft de domme
i geld geschonken opdat de
met hersenen gemakkelij
ker kunnen leven".
Eerst die enorme borstels
van wenkbrauwen. De
herkenning. Pas dan valt
op dat er iets helemaal
niet klopt. Hij is klein, zó
klein dat deze beschei
den anti-regent hier niet
past in de metershoge
empire-kamer van het
voormalige bankiers
huis, dat juist helemaal
op maat van regenten is
gesneden. „Maar ik
woon hierboven, in een
moderne flat op de der
de verdieping die zó laag
is dat Bouw- en Woning
toezicht er maar net de
woonbestemming voor
goedkeurden".
Wim Polak kent zijn maat. „Een
krachtfiguur, het regententy
pe, zou in deze stad in deze tijd
doodlopen". En kent zijn gren
zen. Want op de vraag of er na
zijn vertrek op 1 juni een rol-
lenruil in zit tussen Van Thijn
en Polak - het socialistische
Kamerlid burgemeester van de
hoofdstad en Polak naar de
Tweede Kamer met in een ver
dere toekomst de opvolging
van Den Uyl in het vizier - zegt
hij: „Nee hoor, denk van niet".
- Zou u er voor voelen?
„Nee. Ik denk niet dat ik het zou
kunnen. Ik ken Joop erg goed.
Ben bevriend met hem. Be
wonderde hem het meest in
zijn tijd als minister-president.
Wat die kan, kan ik niet. Ik ben
veel meer bestuurder dan
volksvertegenwoordiger. Gro
te, menigten inspireren op ver
kiezingscongressen, en dat
voortdurend op de tv verschij
nen - nee. Ik heb wel geleerd
voor kleinere gezelschappen te
spreken, maar voor zulke mas
sa's?"
- De grenzen van dit ambt?
„Ik heb vaak - meestal achter
m'n rug - verwijten gekregen
over de tijd die ik nodig had
om tot besluiten te komen.
Dikwijls ten onrechte, omdat
de critici zelden alle bestand
delen van de problemen ken
nen. Ik wil inderdaad altijd
eerst goed luisteren, alles over
wegen. En het is echt niet zo
dat een burgemeester maar
even roept 'zo is het, zo moet
het'. Je zit in een team. Ik sta
heel principieel op het stand
punt dat aan het hoofd van de
gemeente de raad staat en niet
de burgemeester. Natuurlijk
beslissen ze wel eens anders
dan jij had gewild...".
- Als het fout gaat heeft de burge
meester het gedaan. Waarom
kies je voor zo'n baan?
„Ik heb bij mijn installatie ge
zegd dat ze in Den Haag niet
moesten denken dat ze iemand
in Amsterdam konden aanstel-
Wim Polak: "Je wordt wel i
mag niet zakken".
Wie Amsterdam begeert is gek, *ei landdrost Ban Lammers.
Eu Hans Gruyters wilde voor nog geen miljoen op die
stoel gaan zitten. Wim Polak wel. Hij werd zes jaar gele
den burgemeester van de lastigste stad van dit land.
Een afscheidslnterview in de vorstelijke ambtswoning aan
de Herengracht. Roel ie Meijer en Reinier van de Loo spra
ken met hem. Over zes moeilijke jaren „waarin je voort
durend examen moet doen en niet echt mag zakken". Over
een tijdperk ook dat Wim Polak „voor geen goud bad wil
len missen".
len om hem vervolgens als zon
debok te beschouwen, zodat je
in zekere zin pispaal wordt.
Maar dit is een prachtige baan.
Je zit midden tussen de men
sen in je eigen stad. De
boeiendste en veelzijdigste van
dit land en misschien wel van
West-Europa. Never a dull mo
ment. Je wordt wel zes keer per
dag geëxamineerd en je mag
niet echt zakken".
- Een prachtige baan, waarom
gaat u dan weg?
„Ik denk dat als ik de raad had
voorgesteld nog een termijn te
blijven, dat ze dan - met ver
schillende graden van enthou
siasme of aarzeling - hadden
gezegd dat dat best kon. Ik ga
niet weg omdat ik er genoeg
van heb. Ook niet om politieke
redenen. Ik denk dat ik gelei
delijk aan politiek meer waar
dering heb gekregen, zeker in
de raad, want tot en met het
politiebeleid bestaat daar nu
een zeer brede instemming".
„Nee, ik ga om persoonlijke re
denen. Ik ervaar dat dit een
waanzinnig drukke baan is
waar je zeven dagen per week,
80 tot 100 uur, mee zit. Ik heb
het gevoel dat ik er recht op
heb nou 's - ik ben 58 - tot mijn
65ste iets anders te gaan doen
dat iets meer privé-mogelijk-
heden biedt, iets waarin je din
gen kunt doen die je leuk
vindt. Ik ben niet van plan tot
mijn pensioen niks te gaan zit
ten doen. Ik word voorzitter
van de Raad voor de Gemeen
te financiën, maar dat is geen
dagtaak. Ik zoek een combina
tie van deeltijdbanen. Eerst
zorgen dat ik gewoon m'n
brood verdien en dan kijken
wat ik er nog voor bestuurs
functies bij kan doen. Heb al
een tiental interessante aanbie
dingen. Maar het moet niet
weer zo'n slopende baan wor
den".
- De problemen zijn er de laatste
zes jaar niet minder op gewor
den. De glans van de Keizers
kroon is er een beetje af. Crimi
naliteit, verkrotting, werkloos
heid, drugs, de krakers, het ge-
weldsjaar 1980, discriminatie,
buitenlandse minderheden.
Hoe reageert Wim Polak als
men hem zegt dat dat toch
maar allemaal in zijn tijd ge
beurde of verslechterde?
"Vergeet niet dat er ook een an
dere kant is. Amsterdam is mo
menteel cultureel rijker en ver-
scheidener dan ooit. Naast alle
grote kunstinstellingen we
melt het hier van de galeries en
kleine theaters. Vergelijk dat
eens met andere steden. Die
zijn dan toch nergens. Wij rea
liseren ons hier vaak niet hoe
rijk we zijn, en dan bedoel ik
nog niet eens de zevenduizend
monumenten langs onze
grachten. Toen ik vorig jaar uit
de VS terugkwam was ik on
der de indruk van wat zij daar
allemaal hebben, maar ik
kreeg er toch een versterkt ge
loof in Amsterdam van".
„En zeg nou niet 'daar komt-ie
weer met zijn rijtje positieve
dingen' - ze zijn er: de RAI-uit-
breiding, het Wereldhandels
centrum, het goedlopende
Confectiecentrum, al die ban
ken buiten de binnenstad, de
theatertjes, het toerisme, Nis
san, die Japanners weten toch
verdomd goed wat ze doen en
die komen mooi naar Amster
dam, met een aantal redenen
die je zo in een wervingsfolder
kunt zetten".
- Maar toch...
„Niets toch. Er is veel bereikt,
maar zeker: je werk is niet af.
En er zijn dingen die mis zijn,
gegaan - een hoop. En dat vreet
aan je. En ik weet dat er kritiek
is, ik wéét wat ze van me zeg
gen en dat hoeft helemaal niet,
want dat weet ik zelf ook wel.
Niet dat ik er één r^acht slecht
van geslapen heb, maar het
knaagt aan je".
- 1980?
„Ja. De Groote Keyser, de Von
delstraat, de inhuldiging van
Beatrix, maar óók Sail Amster
dam en de #Canadezen-ont
vangst: een jaar van uitersten
Weet je, in dat jaar bestond
voor de kraakbeweging en
lerlei andere acties in de pu
blieke opinie nog veel sympa
thie. Die is nu geweldig achter
uitgelopen. Laten we wel we
zen: we hebben nu ettelijke
ontruimingen gehad en die ko
men niet eens meer in de ge
meenteraad. De Lucky-Luik-
zaak eindigde met een motie
van goedkeuring van het be
leid van de burgemeester. Dat
was nog nooit gebeurd in Am
sterdam".
- Als oud-journalist (Het Vrije
Volk) én als degene die het alle
maal van zo dichtbij heeft mee
gemaakt, zou u daar straks in
uw vrije tijd toch eens over
moeten schrijven.
„Lijkt me leuk om te doen, voor
al ook omdat er toen nogal wat
misverstanden waren. Uit die
tijd dateert ook die kritiek dat
ik zo langzaam beslissingen
nam. Nou, d'r waren nogal wat
lastige beslissingen bij. En als
je dan besloot dat er wat moest
gebeuren, zei de hoofdcom
missaris: 'Sorry, maar ik heb
niet wat ik nodig heb'. Vondel-
straat bijvoorbeeld, over rot-
momenten gesproken: op vrij
dagmiddag barricaden, zater
dagmorgen geruchten óver
plundering. „Nou moeten we
wel wat doen", zeg ik. Maar de
hoofdcommissaris: 'Als ik nu
in actie kom, krijgen we een
catastrofe, ik heb te weinig
mensen'. En dan voel je je als
burgemeester tamelijk lullig.
„Dan is het achteraf natuurlijk
wel makkelijk om te vragen
waarom ik toen niet meteen
optrad. Je krijgt kritiek waar
van ik soms zeker weet dat die
ten onrechte is. Daar wil ik nog
wel eens over schrijven. Puur
journalistiek, niet als verdedi
ging..."
- De problemen van nu.
„De werkloosheid is veel bedrei
gender dan het hele kraakge-
doe. Dat laatste is een zaak van
kinderen uit de middenklasse,
de werkloosheid treft de arbei
dersklasse. We proberen er
binnen onze mogelijkheden
aan te doen wat we kunnen.
Nu net nog hebben we dankzij
ons erfpachtstelsel een nieuwe
investeringsstimulans ge
kweekt: wie dit jaar nog be-
drijfsexpansie pleegt in Am
sterdam krijgt voor 50 jaar re
ductie op de erfpacht. En ver
der moeten de Grote Vier (Am
sterdam, Rotterdam, Den Haag
en Utrecht) bij het Rijk meer
zien te veroveren".
- Uw rotste ervaring de afgelopen
zes jaar.
„Toen ik in 1980, hier voor de
deur, ingesloten werd door een
groep demonstranten die op
straat met me wilde gaan dis
cussiëren. Ik kreeg toen, waar
schijnlijk omdat ik moe was,
een gevoel van ingeslotenheid.
Iets van de oorlog. Ze meen
den het niet eens kwaad".
- Had u deze zes jaar over willen
doen?
„Ik had het voor geen goud wil
len missen. Je maakt in dit
ambt dingen mee die je anders
nooit had meegemaakt. En je
blijft toch journalist. Nieuws
gierig. Nieuwe dingen, raads
lid, wethouder, staatssecreta
ris, burgemeester. Het was slo
pend. Maar boeiend".
De Nederlandse Hervormde Kerk
zal de komende tijd meer aan
dacht besteden aan de motieven
van de 'totaalweigeraars' om
niet in militaire dienst te gaan
en ook geen beroep te doen op de
wet 'gewetensbezwaren militaire
dienst'. Dat werd duidelijk tij
dens een bijeenkomst van totaal
weigeraars en kerkelijke verte
genwoordigers in Utrecht.
De bijeenkomst was een initiatief
van de hervormde raden voor
overheid en samenleving en voor
de herderlijke zorg. Zeven totaal-
weigeraars namen aan het ge
sprek deel. Ook waren er af
gevaardigden van het 'Vredesbu
reau', het samenwerkingsorgaan
van 'Kerk en Vrede' en de
Doopsgezinde Vredesgroep, de
Nederlandse Christen-Vrouwen
bond en de werkgroep 'kerken'
van het Interkerkelijk Vredesbe
raad.
De komende tijd zal de Hervormde
Kerk in haar eigen publikaties
ruimte reserveren voor de be
weegredenen van totaalweige
raars. Over mogelijke andere ac
tiviteiten zal nog nader worden
overlegd.
De afgelopen jaren zijn ongeveer
30 totaalweigeraars tot gevange
nisstraf veroordeeld. Op dit
ogenblik zitten er 6 hun straf uit.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Nieuwland-Oosterwijk vicaris H.
J. van der Veen Kinderdijk; aan
genomen de benoeming tot bij
stand in het pastoraat te Grollo
(Dr.) catecheet J. Huisman Ha
ren, naar Rotterdam-I Jsselmon-
de R. P. Ytsma Bleiswijk, naar
Den Bosch A. M. van Zweeden
Etten-Leur, naar Neerlangbroek
(Utr.) kandidaat C. van der
Scheur Ede; bedankt voor Ede
A. Kool Utrecht, voor Groot-Am-
mers H. Veldhuizen Alblasser-
dam, voor Zoelen G. C. Officer,
pastoraal medewerker De Hee-
zenberg Hattem.
Christelijke Gereformeerde Ker
ken: beroepen te Bussum M. van
der Sluys Kerkwerve; bedankt
voor Doetinchem G. Bijkerk En
schede.
Gereformeerde Gemeenten: be
dankt voor Woerden A. Moerker
ken Nieuw-Beijerland, voor
Moerkapelle N. W. Schreuder
Goes.
Kandidaat K. van Meijeren te
Katwijk aan Zee zal op zondag
29 mei intrede doen in de her
vormde gemeente van Ooltgens-
plaat. Zijn bevestiger is ds. C.
den Boer te Woudenberg.
Ds. J. Muis te Oudenbosch hoopt
op zondag 12 juni intrede te doen
in de hervormde gemeente van
Warmond. Ds. C. Kolkman te De
Kaag zal hem daar bevestigen.
Ds. Muis wordt de opvolger van
ds. A. J. den Tonkelaar.
Zondag om 2 uur doet ds. A. Bro
kerhof, die afgelopen zondag af
scheid nam van de hervormde
gemeente van Voorhout, intrede
in Veere.
Ds. J. A. Visser, parttime-predi
kant van de evangelisch christe
lijke gemeente in Rijnsburg,
gaat weer op reis. Hij is ook di
recteur van het zendingsgenoot
schap European Christian Fel
lowship, dat zich specialiseert in
zending achter het IJzeren Gor-
dijn.
Ds. Visser gaat - op uitnodiging
van een aantal gemeenten
eerst naar Hongarije. De secreta
ris van de evangelisch christelij
ke gemeente in Rijnsburg, de
heer C. van den Oever, zal hem
daarbij vergezellen. Zijn tweede
reis leidt naar de DDR (Oost-
Duitsland). Na de vakantie
maakt ds. Visser nog een 'predi
kreis' door de Verenigde Staten,
waar dit jaar (in Greenville) het
'wereldcongres van bijbelgetrou-
we predikanten' wordt gehou
den. Tenslotte hebben evangeli-
sche gemeenten in de omgeving
van Manchester en Londen ds.
Visser voor een toernee uitgeno-
digd.
Op 9 oktober hoopt ds. Visser zijn
werk in Rijnsburg te hervatten.
Leven zonder werk
De Generale Diakonale Raad van
de Nederlandse Hervormde
Kerk houdt op 3 en 4 juni in 'De
Leeuwenhorst' te Noordwijker-
hout een zomerconferentie over
het thema 'Leven zonder werk'.
De stichting 'Youth for Christ
Nederland' (Hoofdstraat 260m
3970 AB Driebergen, telefoon
03438-15744) heeft een brochure
uitgegeven over werk en werk
loosheid. Schrijver is. professor
dr. P. J. Roscam Abbing te Gro
ningen. De brochure is bedoeld
als een handreiking tot gesprek
over de plaats van jonge mensen
in maatschappij en kerk.
Van 11 mei tot 12 oktober zal in
de Hooglandse kerk te Leiden
een serie van 23 'pauzeconcerten'
worden gegeven, iedere woens
dagmiddag van half 1 tot kwart
over 1. Organist Joop Brons
heeft leerlingen van de conserva
toria in Amsterdam, Utrecht,
Den Haag en Rotterdam bereid
gevonden, hieraan mee te
werken.
De vereniging 'Schrift en Getui
genis', indertijd opgericht door
verontruste gereformeerden,
heeft rich opengesteld voor de
hele gereformeerde gezindte. In
de nieuwe bestuursorganen zit
ten nu mensen uit de Hervormde
Kerk, de Christelijke Gerefor
meerde, Vrijgemaakte en Neder
lands Gereformeerde Kerken, de
Gereformeerde Gemeenten en
het vroegere bestuur van 'Schrift
en Getuigenis'.
Deze 'kerkelijk-gereformeerde ver
eniging op interkerkelijke basis'
richt zich tot predikanten en ge
meenteleden van 'bijbelgetrou-
we overtuiging'. Men is veront
rust 'over de verlating van God
en Zijn Woord in de samenleving
als geheel en in de kerkelijke we
reld in het bijzonder'.
Amsterdamse kerken, verenigd
in de Raad van Kerken, hebben
de stichting 'Kerk in Mokum'
(KIM) opgericht met als doel het
verzorgen van kerkelijke radio-
en tv-uitzendingen voor een Am
sterdams publiek. Deze maand
worden al vier proefprogram-
ma's op de radio uitgezonden,
met nieuws en achtergronden
over kerk en Amsterdam.
Mensenrechten
Secretaris-generaal dr. Philip
Potter van de Wereldraad van
Kerken heeft het verwijt dat de
Wereldraad in bepaalde landen
niets voor de mensenrechten
doet krachtig afgewezen. Hij
deed dat naar aanleiding van een
verzoek van de Zwitserse organi
satie 'Christian solidarity inter
national' aan de Wereldraad om
zich op de komende algemene
vergadering in Vancouver bezig
te houden met het lot van ver
volgde christenen, vooral in
communistische en islamitische
landen.
De commissie 'internationale za
ken' van de Wereldraad beschikt
over dossiers over de situatie van
de mensenrechten in alle delen
van de werelds Zij houdt haar ac
tiviteiten liefst zo veel mogelijk
buiten de publiciteit, verklaart
Potter. De situatie van de Oosteu-
ropese christenen is, volgens Pot
ter, een zaak van de 'Konferentie
van Europese Kerken' (KEK).
Die heeft een programma om de
naleving van de Helsinki-ak-
koorden te controleren.
ADVERTENTIE
Bananen
Champignons
Grof volkoren -soo^,
Wit/bruinbrood
Halfvolle melk
d'Oude Waag ku* soo*™
Gekruid gehakt
Speklappen
Bij Edah kopen geeft u
het prettige gevoel dat u echt iets bespaard heeft
