"Leidse"
vijfling
alweer
bijna 6
Couveuse kan
de feestroes
erg verstoren
Leidse kinderpsychiater: "Een risicogroep"
ZATERDAG 30 APRIL 1983
Hoe uniek de geboorte van een vijfling ook moge zijn,
ruim vijf jaar later gaan Mirella, Priscilla, Praticia, Ivo
en Ramona als doodgewone kinderen door het leven.
Miep Hoenson bracht een bezoekje aan de familie
Nijssen, in Heemskerk, die destijds in het Leidse
Academisch ziekenhuis zoveel opschudding wekte.
door Miep Hoenson
De vijfling op een rijtje. Van links naar rechts: Priscilla, Patricia, Ramona (op schoot bij moeder Corrie), Ivo en Mirella. ,Foto Henk Hon,n*)
"Vraag maar gewoon waar de
v vijfling woont", zo meldt de
opgewekte stem aan de
telefoon. "Ze weten het hier
allemaal wel in het dorp".
Heemskerk blijkt evenwel
een grotere gemeenschap
dan Corrie Nijssen, de
moeder van het vijftal, denkt.
Bij de benzinepomp, noch bij
voorbijgangers is het adres
van de vijfling bekend.
Achteraf is het wel begrijpelijk dat
de vijf in hun woonplaats niet
echt opvallen. De argeloze
passant die Mirella, Priscilla,
Patricia, Ivo en Ramona ziet
Verdriet, teleurstelling en
angst. Dat zijn niet zelden de
reacties die ouders vertonen
wanneer blijkt dat hun pas
geboren baby eerst een tijdje
in het ziekenhuis moet wor
den verzorgd. Deze zoge
naamde couveusekinderen -
ongeveer 10 op dé 100 gebore
nen behoren daartoe - zijn
nog niet sterk genoeg om al
direct onder de ouderlijke
hoede te kunnen worden ge
nomen. Hetzij omdat ze te
vroeg zijn geboren, hetzij om
dat ze bij de geboorte te klein
zijn.
De couveusetijd, hoe noodzakelijk
ook voor de baby om te overle
ven, kan zeer schadelijk zijn voor
de band tussen ouders en kind.
Dat is de afgelopen jaren uit on
derzoekingen gebleken. Onder
zoekingen die op gang kwamen
nadat aan het eind van de jaren
zestig was vastgesteld dat het
percentage couveusekinderen in
de groep mishandelde kinderen
opmerkelijk hoog was.
Prof. dr. Ph. D.A. Treffers, me
disch directeur van de in Oegst-
geest gesitueerde kinderpsychia
trische kliniek Curium en bui
tengewoon hoogleraar kinder
psychiatrie aan de Leidse univer
siteit, houdt zich al geruime tijd
met de problematiek rond cou
veusekinderen bezig. Op 14 mei,
wanneer de mede dankzij hem
van de grond gekomen Vereni
ging van Ouders.van Couveuse
kinderen in Den Haag een sym
posium organiseert over boven
genoemde problematiek, zal hij
de emotionele kant van de zaak
belichten.
Treffers: "En dat er heel wat emo
ties aan te pas komen zal duide
lijk zijn. De geboorte van een
couveusekind is een hele belas
ting voor de ouders. Ze hadden
het zich zo anders voorgesteld,
het kind mee naar huis willen ne
men en trots aan iedereen willen
laten zien. Er is angst of het kind
wel in leven blijft. De moeder
vraagt zich af als ze al die buizen
en slangetjes ziet: zal ik de ver
zorging ooit zelf aankunnen?
Ook spelen gedachten door het
hoofd over een mogelijke handi--
rondrennen - want de vijfling is
inmiddels ook alweer bijna zes -
zal alleen een vluchtige uiterlijke
overeenkomst zien. De één is
blond, de ander weer donker. Ze
zijn allemaal verschillend van
bouw en lengte. De één
ontwikkelt zich vlugger dan de
ander. Zelfs de behoefte aan
slaap is bij alle vijf verschillend:
Patricia lag destijds in de
couveuse al uren wakker en is nu
nog vaak moeilijk in slaap te
krijgen; haar zusje vraagt soms 's
middags of ze alsjeblieft naar
bed mag. Nee, de vijf vrolijke
kleuters mogen dan dezelfde
geboortedatum hebben, ze
ontwikkelen zich tot evenzovele
verschillende persoonlijkheden.
cap. De ouders voelen zich vaak
schuldig en met name de moeder
denkt dat ze iets fout heeft ge
daan. Kórtom, in plaats van een
feestelijke gebeurtenis is er spra
ke van verdriet".
Weinig begrip
"Daar komt nog bij dat er in de om
geving weinig begrip bestaat
voor hoe akelig het is in zo'n si
tuatie te verkeren. Alles tesamen
kan het er in de meest extreme
gevallen toe leiden dat ouders
hun kind afwijzen, gaan mishan
delen en verwaarlozen, bijvoor
beeld door het te slaan of veel te
weinig eten te geven. Met nadruk
moet ik er wel direct aan toevoe
Zowel uiterlijk als innerlijk is er
van 'duplicaten', om het maar
plastisch uit te drukken, totaal
geen sprake.
Verschillend
Corrie en Siem Nijssen zoeken die
uniformiteit ook beslist niet op.
De vijfling wordt nooit identiek
gekleed en zelden of nooit als
"eenheid" gepresenteerd, zo
meldt hun moeder tussen het
geren en gevraag door,
uitblazend bij de koffie. Want het
is woensdagmiddag; drie van de
vijf spelen in en om het huis. Om
de haverklap worden Corrie de
meest uiteenlopende vragen
gen dat dit lang niet opgaat voor
alle couveusekinderen. Maar het
is een risicogroep".
'Het feit dat er in de eerste levens
weken geen goede band is ge
groeid tussen ouders en kind
maakt de situatie voor het kind
onveilig. Temeer daar te vroeg
geborenen erg prikkelbaar zijn,
ze huilen veel, reageren snel op
geluiden. Het zijn moeilijke
kinderen die hoge eisen stellen
aan de verzorgers. Moeders
hebben bovendien dikwijls nare
fantasieën, bijvoorbeeld overeen
mogelijke verwisseling van
baby's in het ziekenhuis".
'Ook ontwikkelen te vroeg gebore
nen zich trager dan andere kin
gesteld, waarna ze de tuin weer
inrennen.
De vijf spelen vanzelfsprekend
met elkaar, maar ze hebben
daarnaast ieder hun eigen
bezigheden. Zo is Ivo een "echte
jongen": bezig met auto's, een
oude radio. Zijn moeder
kenmerkt hem als een rustig
kind, dat het lang niet altijd zo
gemakkelijk heeft met vier van
die bijdehante zusjes. De oudste,
Priscilla, is een blonde ondeugd.
Ze doet haar 'eerstgeboorterecht'
alle eer aan: maar al te graag wil
ze de boel regelen en haar
willetje doordrijven. "En vaak
met succes", volgens haar
moeder. Priscilla is tevens de
deren. Neem het voorbeeld maar
van moeders die met kinderen
van dezelfde leeftijd in de
spreekkamer op het consultatie
bureau zitten. Het ene kind kan
al van alles, het andere kan nog
niets. Over een aantal jaren trekt
dat bij, dan zie je geen verschil
len meer. Maar voor veel mensen
is het moeilijk voorstelbaar dat
door Bert Paauw
een paar maanden verschil qua
geboorte jarenlange consequen
ties kunnen hebben. De ouders
van het couveusekind gaan hun
kind vaak overdreven stimule
ren, zeg maar trainen. Willen het
kind dingen leren waar het op
dat moment nog niet aan toe is."
Eenvoudiger
Problemen dus te over in en na de
couveusetijd. De onderkenning
van die problemen heeft er in
middels toe geleid dat het tegen
woordig heel anders toegaat op
de couveuseafdelingen. Een ont
wikkeling die is begonnen in het
Amsterdamse Wilhelmina Gast
huis, spoedig gevolgd door het
Academisch Ziekenhuis in Lei
den terwijl vooral ook onder in
meest leergierige van het stel. De
vijfling gaat pas in september
naar de lagere school, maar
Priscilla zit nu al ijverig letters
na te tekenen. Mirella, de
donkerharige, is volgens haar
moeder "een sodemieter". Wil
alles tegelijk en is helemaal
stapel op honden. Ramona is de
jonge onderzoeker van het
vijftal. "Een doordenkertje", zegt
Corrie Nijssen. "Altijd komt ze
met opmerkingen waarvan je
denkt hoe kómt dat kind erop.
En wat ze ook heeft: dat
laconieke. Ze aanvaardt alles
zoals het is. Als ik heb beloofd
dat we er op uitgaan en het gaat
niet door omdat het regent, dan
zitten er vier heel sip te kijken,
vloed van de actieve Vereniging
van Ouders van Couveusekinde
ren nu overal in den lande de
nieuwe inzichten ingang vinden.
Treffers: "Het contact tussen ou
ders en kind is eenvoudiger ge
worden vergeleken bij een aantal
jaren geleden. Toen lagen de kin
deren achter glas en zei de zus
ter: kijk, dit is uw kind. Die cou
veuses waren natuurlijk niet zon
der reden zo gesloten. Er be
stond een reële angst voor infec
ties. Ouders worden nu sneller
betrokken bij de verzorging, mo
maar Ramona zegt opgewekt:
dan gaan we volgende week
toch?"
Doorschuiven
Komen we tenslotte bij Patricia, de
tengere van het vijftal en tevens
de meest speelse. 'Patries' heeft
niemand nodig; ze vermaakt
zichzelf uitstekend. Corrie
Nijssen: "Dat hebben ze ook
allemaal hoor. Ze zitten
natuurlijk bij elkaar in de klas,
maar allemaal in andere
groepjes. Alleen als één van de
vijf iets overkomt zoeken ze
elkaar bewust op. Zo werd er één
onlangs ziek op school. Dat gaf
gen het kind ook aanraken. Dat
is heel belangrijk. Gebleken is
dat ouders meestal zo blij zijn dat
ze bij het kind mogen, dat ze
graag de tijdrovende aanwijzin
gen van de verpleegkundigen
opvolgen om infecties te voorko
men. Ze staan soms wel een half
uur te poetsen".
'Daarnaast zijn kinderartsen en
verpleegkundigen niet alleen
meer gericht op het kind maar
zijn ook attent gemaakt op de
emotionele problemen van de
ouders. En voorts worden er te
PAGINA 21
consternatie, ze werd op de
grond neergelegd en dan kloekt
de rest wat angstig bij elkaar".
Het maakt de opvoeding er alleen
maar leuker op dat ze zo
verschillend zijn. Praktischer
voor de ouders is het ook. Geen
mens zal ontkennen dat het
grootbrengen van een vijftallige
kinderschare handen vol geld
kost. Als het er dan ook nog vijf
zijn, die allen op dezelfde gezette
tijden grote uitgaven vergen valt
het helemaal niet mee. Maar zie,
ook in grootte verschilt de
vijfling. Zodoende kunnen
kleertjes worden
doorgeschoven.
De gedachte dat ouders van een
vijfling van alle kanten allerlei
moois krijgen toegestopt blijkt
een illusie. Corrie Nijssen: "Nee
hoor, wij krijgen niets meer dan
andere ouders. Ja, destijds luiers
en voeding voor de eerste tijd,
dat scheelde al een heleboel,
maar verder viel het wel mee.
Ach, met zo'n stel word je wel
handig hoor. Ik koop een
heleboel in de uitverkoop"
Voor het echtpaar Nijssen vliegen
de dagen. Vroeg op ("want
voordatje ze naar school brengt
heb je natuurlijk wel het één en
ander gedaan"), 's middags en 's
avonds wordt er een heel
programma afgewerkt, waarbij
de vaderrol allerminst beperkt
blijft tot het geven van
nachtkusjes.
Niet afgedraaid
"Ik zou me zonder Siem geen raad
weten", zegt Corrie. "We doen
zoveel samen. Nee, ik voel me 's
avonds echt niet afgedraaid,
maar als ik overal alleen voor zou
staan waarschijnlijk wel".
Natuurlijk zijn de adempauzes
langer geworden: de vijfling zit
nu op de kleuterschool; nog even
en ze gaan naar de 'grote school'.
Afgezien van het vier keer per
dag halen en brengen blijft er
voor hun moeder wat meer tijd
over. Daarnaast wordt de
ouderlijke taak verlicht doordat
het stel elkaar "opvoedt".
Corrie Nijssen: "Als er één een
woordje verkeerd zegt wordt dat
meteen gecorrigeerd door een
ander. En als iemand iets doet
wat niet mag, worden er van alle
kanten direct aanmerkingen op
gemaakt. En ze doen elkaar
natuurlijk constant na".
Maar ook de ouders zelf houden
hun vijftal op een nuchtere
manier in toom. Met flauwekul
hebben ze weinig op. De vijfling
wordt niet anders behandeld dan
'gewone' kinderen.
Corrie Nijssen: "We laten ze nooit
merken dat ze iets bijzonders
zijn. Natuurlijk krijgen ze op
school één en ander te horen,
waarna ze met vragen
thuiskomen. Maar we gaan daar
nooit op in. We houden niet van
ophemelen, laten we maar lekker
gewoon blijven".
genwoordig speciale avonden
voor ouders met couveusekinde
ren georganiseerd waarop alle
problemen aan de orde komen.
Het is voor de ouders vaak een
hele steun en opluchting om te
merken dat anderen dezelfde er
varingen hebben".
Overplaatsing
"En de werkers op een couveuseaf
deling kunnen ook leren van die
avonden. Om een voorbeeld te
geven. Vroeger werden ouders
niet van tevoren ingelicht als
hun kind van de couveuse naar
een andere afdeling werd overge
plaatst. Als ze dan in het zieken
huis kwamen en een lege cou
veuse zagen, schrokken ze
enorm en dachten meteen het
ergste. Terwijl hun kind dikwijls
juist naar een minder ernstige af
deling was overgeplaatst. Op de
ouderavonden bleek zo'n erva
ring een geweldige indruk te
hebben achtergelaten. Daarom
worden ouders nu wel vooraf
geinformeerd bij een overplaat
sing".
"Uit de ouderavonden is trouwens
de Vereniging van Ouders van
Couveusekinderen ontstaan, die
ook een afdeling in Leiden heeft.
Die vereniging is een hele zinvol
le aangelegenheid. Op het ogen
blik houdt men zich erg bezig
met het tekort aan couveuseafde
lingen. Het gebeurt momenteel
dat een kind uit Zeeland in Am
sterdam moet worden opgeno
men".
Een situatie die behalve enorm be
lastend voor de ouders ook ge
zien de huidige inzichten geen
verkieslijke zaak is. Treffers:"De
contacten in de eerste weken tus
sen ouders en kind zijn heel erg
belangrijk, daar is men nu wel in,
brede kring van overtuigd. Het'
klinkt misschien gek, maar pro
blemen bij een kind van acht
negen jaar zijn soms te herleiden
tot de couveuseperiode. Ouders
zeggen vaak dat ze met een cou
veusekind nooit zo'n band heb
ben gevoeld dan met een ander
'normaal' geboren kind. Maar al
is die band dan misschien min
der hecht, via allerlei maatrege
len op een couveuseafdeling kan
wellicht een duurzame ontwrich
ting worden voorkomen".
Informatie over contactgroepen Ver
eniging ouders van Couveusekinde
ren: Oranje Nassaulaan 58, 1075 AS
Amsterdam, tel. 020-793742.
De couveuse: voor velen de normaalste zaak van de wereld maar bij nader inzien toch
een mogelijke valkuil voor onvermoede emoties. Onder de titel "Hoe anders het ook
begon" organiseert de Vereniging van Ouders van Couveusekinderen op 14 mei een
symposium over de medische en psychosociale aspecten rond dit overlevingsmiddel.
De Leidse kinderpsychiater prof. dr. Treffers zal daar over zijn eigen ervaringen
vertellen. Bert Paauw sprak met hem.
Prof. Treffers: "De ouders hadden het zich
