Alom twijfel aan
dagboeken Hitier
Celstraf geëist tegen leden Kale Kip
"Avontuurlijke tocht" I ^ePor*
LEKKER VERS IS ALTIJD
VOORDELIG BIJ EDAH.
Riod: geen uitspraak
"Binnendringen ministerswoning was een ludieke actie"
DINSDAG 26 APRIL 1983
Varia
PAGINA 17
Hoewel Bernadette verreweg het
mooiste, lieflijkste en meest melo
dieuze liedje zong, won zij toch het
Eurovisie Songfestival niet. Zij
reikte niet hoger dan de zevende
plaats. How come? De oorzaak
wordt misschien verwoord in het
telegram dat de heer G. J. van
Reeuwijk aan de VARA stuurde:
„Uw fictieve beinvloeding jury Eu-
rosongfestival uitermate schade
lijk voor puntentoekenning aan
Nederland. Zeer laakbare praktijk
van VARA-radio".
Tussen 11 en 12 uur op zaterdag
ochtend werd „Tussen Barend en
Van Dorp" uitgezonden, het VA-
RA-sportprogramma van Frits Ba
rend en Henk van Dorp. Als sport
programma is het anders dan an
dere sportprogramma's. Je hoort zo
vaak over afspraken en omkoping
in de sport en de politiek, zeiden ze,
daarom wilden we nu eens nagaan
of de juryleden van het Eurovisie
Songfestival ook beïnvloed, c.q. om
gekocht kunnen worden. Zeventien
van de twintig juryleden die zij te
lefonisch benaderden weigerden
(„al dan niet door taalproblemen")
met hen te praten, maar het Zweed
se, het Spaanse en het Israëlische
jurylid bleken wel bereid hen te
woord te staan, en die gesprekken
hoorden we. De vraag aan alle drie
was: „Bent u bereid om „Sing me a
song" van Bernadette meer punten
te geven dan u van plan was? De
kwestie is namelijk dat de NOS vol
gend jaar veertig jaar bestaat en
graag het Eurovisie Songfestival
wil uitzenden. Als u hiertoe bereid
bent, kunnen wij u, met uw hele ge
zin, een week of tien dagen in Ne
derland aanbieden, geheel ver
zorgd uiteraard, met een auto bij
Schiphol. Dat wordt betaald door
de platenmaatschappij, maar ver
telt u hier niets over aan anderen,
het blijft strikt geheim tussen u en
ons".
De drie gesprekken gingen, na wat
inleidende zinnen in de landstaal
van de aangesprokene, in het En
gels, en ik moet zeggen dat de na
tuurgetrouwheid verbluffend was.
Het Televisierechtbank-effect: je
hebt geen acteurs nodig om een
overtuigend naturel te krijgen, als
je ze maar hun eigen gang laat
gaan op een tevoren bekend stra
mien. De Zweed was een in Stock
holm wonende vriend van Frits Ba
rend, een acteur overigens; de
Spanjaard was eveneens een
vriend van Frits Barend, de enige
Spanjaard die hij kende die be
hoorlijk Engels spreekt); en ook de
Israëliër in Jeruzalem was een
vriend van Frits Barend.
Zo zie je maar weer hoe nuttig het
is veel vrienden te hebben, all over
the world. De gesprekken waren te
voren niet gerepeteerd, natuurlijk
was wel de bedoeling uiteengezet,
en alle drie gesprekken waren met
een raak en geloofwaardig. Een
'Kopenickiade', of nog beter ge
zegd: een 'Orson Wellesiade', want
die slaagde erin half Amerika in
1938 in paniek te brengen door het
science fïction-verhaal „The war of
the Worlds" van H. G. Wells op net-
echte wijze als radiohoorspel te
brengen.
Nederland raakte in dit geval niet
in paniek, maar Israël wél. Nog
voor de uitzending van „Tussen
Barend en Van Dorp" was afgelo
pen, wisten ze in Israël al van dat
omgekochte jurylid. In Dingen van
de Dag sprak correspondente Inez
Polak over de commotie en op
schudding die de reportage in Is
raël veroorzaakt had. De Israëli
sche ambassadeur in Nederland
werd ingeschakeld, om te weten te
komen wie dat corrupte jurylid
was. Want alle drie benaderdeju
ryledenwaren na een eerste aar
zeling overstag gegaan. Bij de VA
RA stond de telefoon, zoals dat in
socialistische kringen heet:
roodgloeiend. Allemaal veront
waardigde mensen. Niet zozeer
verontwaardigd omdat die drie ju
ryleden zich kennelijk hadden la
ten omkopen, maar omdat Frits en
Henk hun gesprekspartners steeds
verzekerd hadden dat alles strikt
geheim zou worden gehouden, en
zij het toch hadden uitgezonden.
Toen Frits Barend zondagochtend
bij bakkerij Verdooner op het Gel
derlandplein in Amsterdam vers
brood kwam halen, werd hij door
mevrouw Verdooner begroet met de
woorden: „Wat heb je nou weer
voor achterlijke dingen uitge
haald! Israël wordt toch al door
een vergrootglas bekeken!". De hele
zondag door, vertelde ze mij, had
den haar klanten er schande van
gesproken. En die zaterdagavond
had. ze met een huis vol mensen
naar het Eurovisie Songfestival zit
ten kijken, en iedereen had de
adem ingehouden toen Israël de
punten moest toekennen. „Ogotto-
got, dachten we allemaal, als Ne
derland nu maar geen twaalf pun
ten krijgt! Gelukkig waren het er
maar drie, dat was toen een hele
opluchting!".
Zelfs Frits Barends moeder, die
haar lieveling toch beter zou moe
ten kennen, had er heilig in geloofd.
„Wat heb je daar nou aan om zoiets
uit te zoeken, je weet toch dat het zo
toegaat, hou daar nou toch eens
mee op!", had ze tegen Frits gezegd.
U merkt het, deze verlakkerij heeft
zijn doel wel bereikt. Iedereen ge
looft onmiddellijk dat juryleden
omkoopbaar zijn, men weet al niet
beter meer, en het enige wat nog
verontwaardiging opwekt is, datje
eerst zegt dat je het geheim zult
houden en het dan toch uitzendt!
Overigens schijnt de opwinding in
Zweden en Spanje minder groot te
zijn geweest dan in Nederland en
Israël. Nog even te uwer geruststel
ling: Nederland kreeg van Spanje
O punten, van Zweden 6 punten en
van Israël dus 3 punten.
door
Hans Amesz
In het gisteren verschenen nummer van het
weekblad Stern, dat overigens normaal pas op
donderdag uitkomt, is min of meer weergege
ven hoe de journalist Heidemann op het spoor
van de dagboeken kwam. Een avontuurlijke
geschiedenis. Heidemann had in 1973 de „Ca-
rin II", het motoijacht dat ooit in het bezit van
Hermann Goering was en daarna als „Prins
Charles" gebruikt werd door de Engelse ko
ninklijke familie (ook „de Nederlandse konin
gin" was volgens Stern gast op dit schip), ge
kocht van een drukker in Bonn. Die had het
op zijn beurt verworven van de weduwe van
Goering, Ennie, aan wie het jacht in 1970 was
teruggegeven.
Heidemann zegt in een drie kwartier durende
film, die Stern over de ondekking van de dag
boeken heeft gemaakt en die door de verschil
lende televisiestations gekocht kan worden,
dat hij het schip wilde opknappen om het,
daarna aan een „verzamelaar van nazi-spul
len" in Amerika te verkopen. Het liep anders.
Ex-SS-generaals als Kurt Wolf toonde om wat
voor reden ook belangstelling voor het Goe-
ring-schip en maakten samen met Heidemann
tochtjes. De journalist hoorde naar zijn zeggen
op die manier veel over de laatste dagen van
het zogenaamde Duizendjarige Rijk. Ook over
het neergestorte vliegtuig met Hitiers mogelij
ke privé-aantekeningen.
Heidemann ging op onderzoek uit; in de DDR,
de Bondsrepubliek, Oostenrijk, Zwitserland,
Spanje en vooral Zuid-Amerika, waar hij met
vele ex-nazi-groten sprak. Hij vertelde dat hij
eigenlijk op zoek was naar Mengele en daar
over onder anderen uitgebreid met Claus Bar
bie heeft gesproken. Uiteindelijk kwam Hei
demann niet alleen in het bezit van 60 dagboe
ken van Adolf Hitler, maar kreeg ook talloze
door de nazi-dictator gemaakte tekeningen en
manuscripten van boeken over Jezus Chris
tus, Frederik de Grote en een aanvulling op
het boek Mein Kampf. (De Engelse historicus
Trevor-Roper zei maandag desgevraagd dat
hij die niet had gezien.)
Van wie, of van welke personen Heidemann dat
alles heeft gekregen, wil hij niet zeggen. Ook
niet via welke plaatsen de al dan niet vermeen
de dagboeken zijn gegaan voordat ze in zijn
bezit kwamen. En evenmin welke motieven
ertoe geleid zouden kunnen hebben die dag
boeken nu pas openbaar te maken. „Het gaat
om een klein commando van de Wehrmacht,
dat zijn geen journalisten", zei Heidemann.
In aanwezigheid van chef-redacteur Peter Koch (links) en redacteur Thomas Walde (midden) toont
Stern-verslaggever Gerard Heidemann op een persconferentie in Hamburg de documenten die het dag
boek van Hitier zouden zijn.
HAMBURG - „Ze kunnen
echt zijn, maar er zijn nog
veel vragen". Dat zei de
Engelse historicus en
Hitler-kenner Hugh Tre
vor-Roper (zijn adellijke
titel is Lord Dacre) giste
ren op een persconferen
tie in Hamburg die geor
ganiseerd was door het
weekblad Stern om de
„echtheid" van de door
een journalist van dit
blad ontdekte dagboeken
van Adolf Hitler aan te
tonen.
Trevor-Roper verklaarde dat hij
aanvankelijk geen enkele twijfel
koesterde aan die echtheid. Op
uitnodiging van Stern had hij de
niet minder dan 60 dagboeken
van Hitler in een banksafe in het
Zwitserse Zurich gedurende on
geveer twee uur kunnen bekij
ken. Ondanks grote scepsis was
hij tot de conclusie gekomen dat
het hier inderdaad om de „groot
ste journalistieke scoop van na
de oorlog" ging, zoals de hoofd
redactie van het weekblad de
ontdekking van de mogelijke
Hitler-aantekeningen over de pe
riode 1932-1945 noemt.
Maar later was bij Trevor-Roper,
die in feite als „kroongetuige"
door Stern vanuit Londen naar
Hamburg was gehaald, toch twij
fel gerezen. De tegenwoordige
Engelse Lord gaf gisteren toe dat
hij in Zürich wellicht ten prooi
was gevallen aan een misver
stand.
Hij meende zich te herinneren dat
de ontdekker van de dagboeken,
de Stern-journalist Gerd Heide
mann (51), hem verzekerd had
Drs. A. H. Paape, directeur van
het Rijksinstituut voor Oor
logsdocumentatie (RIOD) in
Amsterdam, zegt op dit mo
ment geen uitspraak te kun
nen doen over de vraag of de
zogenoemde dagboeken van
Hitier echt dan wel vervalst
zijn. „De berichten over deze
dagboeken zijn fascinerend
en intrigerend. Als ze echt
zouden blijken te zijn, dan
vormen ze ongetwijfeld een
belangwekkende historische
bron met veel nieuwe gege
vens. Ik hoop dat ze authen
tiek zijn, maar voorlopig zal
het nog wel een punt van dis
cussie blijven", aldus Paape.
Volgens de RIOD-directeur
moet de wetenschap echter
binnen niet al te lange tijd
kunnen vaststellen of de dag
boeken echt zijn. Hoewel
Paape geen enkele zekerheid
over de echtheid van de do
cumenten heeft, meent hij
dat de omvang ervan, zo'n
6000 pagina's, op zich een ar
gument is tegen de opvatting
dat het hier om een verval
sing gaat. „Een vervalsing
van een dergelijke omvang
produceren, lijkt mij een bij
zonder tijdrovende en ook
gevaarlijke klus, omdat men
dan gemakkelijk de plank
mis kan slaan wat allerlei de
tails betreft".
De opvatting dat de „kletsma
joor" Hitier er niet de man
naar was om in het geheim
zo'n dagboek bij te houden,
acht Paape niet op voorhand
bewezen. „Ik ben geen psy
choloog, maar ik meen dat
het op zich mogelijk was dat
juist een figuur als Hitier de
wens koesterde, een geheim
dagboek bij te houden voor
zichzelf'. Aan de andere kant
leert de ervaring met de zoge
heten dagboeken van Musso
lini, die later een vervalsing
bleken te zijn, dat men bui
tengewoon voorzichtig moet
zijn met uitspraken over der
gelijke documenten, aldus
dat de „vondst van de eeuw" di
rect afkomstig was van een in
april 1945 in Bornersdorf in de
huidige DDR neergestort vlieg
tuig. Die machine zou met een
deel van de privé-inboedel van
de Fuhrer van Berlijn zijn opge
stegen op weg naar het vliegveld
Hinring bij Salzburg, teneinde
de documenten in veiligheid te
brengen op de Obersalzberg bij
Berchtesgaden, destijds een
oord waar de nazi-leiders veel
vuldig vertoefden.
Hoe Trevor-Roper, zoals hij zei,
ook probeerde de journalist Hei
demann te bewegen hem te de
identiteit te vertellen van de
Duitse officier die destijds of la
ter de papieren uit het neerge
storte vliegtuig had gekregen en
opgeborgen, dat lukte niet. „Dat
is inderdaad een leemte. We
moeten afgaan op het woord van
Heidemann. En hoewel ik ervan
overtuigd ben dat die goed werk
heeft geleverd, bestaat nog altijd
de mogelijkheid dat een man al
leen vergissingen kan maken of
zich onbewust laat misleiden",
aldus Trevor-Roper.
Hij en zijn Amerikaanse collega
Weinberge, die in ook in Ham
burg aanwezig was, zijn nu van
mening dat alle dagboeken aan
een nauwgezet onderzoek moe
ten worden onderworpen om
vast te stellen of ze daadwerke
lijk door Hitier zijn geschreven.
Daarbij moet zowel het hand
schrift als vooral ook de inhoud
aan een diepgaande analyse wor
den onderworpen. De beide his
torici betreuren het dat Stern
geen Duitse Hitler-deskundige
van naam inzicht in althans een
deel van de documenten had ge
geven om de echtheid na te gaan.
Maar Trevor-Roper en Weinberge
verklaarde ook dat het gevonden
materiaal wel degelijk echt kan
zijn. Als het al om een vervalsing
gaat, dan is die welhaast perfect,
zei Trevor-Roper.
De hoofdredactie van Stern en het
uit drie man bestaande team dat
zich intensief met het .journalis
tieke bravourstuk a la Waterga
te" heeft beziggehouden, keken
raar op toen de twee als getuigen
opgevoerde geleerden hun be
denkingen uitten. Zij zijn er na
melijk, op basis o.a. van drie rap
porten van deskundigen, rots
vast van overtuigd dat Adolf Hit-
Ier de in het bezit van Stern zijn
de dagboeken heeft geschreven.
Als dat waar is, gaat het ook om
een buitengewoon sensationele
zaak, want in de hele omvangrij
ke literatuur over Hitier en het
Derde Rijk bevindt zich geen
aanwijzing dat de Fuhrer gedu
rende zijn heerschappij elke
nacht in de slaapkamer van zijn
verschillende bunkers persoon
lijke dagboeknotities zou heb
ben gemaakt.
Maar, de twee „kroongetuigen" rie
pen dat ze eigenlijk veel te wei
nig tijd hadden gehad om de do
cumenten goed te bestuderen.
En hun eindconclusie was: nu
moet de zaak echt worden onder
zocht.
De persconferentie in de modieus
ingerichte kantine van de uitge
verij Gruner en Jahr in Ham
burg, duurde meer dan drie en
een half uur. Aanwezig waren
ruim 200 journalisten van kran-
ten, radio en telvisie uit de hele
wereld. Vooral Engelsen en
Amerikanen waren massaal aan
wezig.
De hoofdredacteur van het week
blad Stern, Peter Koch, zei in een
korte verklaring dat zijn tijd
schrift veel, zeer veel geld (ge
sproken wordt over 8 miljoen
mark) had geinvesteerd in het
opsporen van de Hitler-dagboe-
ken. Maar, riep Koch, ons iets
niets te duur als het gaat om het
informeren van de lezers. Een sa
tanisch gelach van de aanwezi
gen was daarop de reactie.
Vervolgens zei de hoofdredacteur
dat het eveneens tot een stelregel
- net als het bedienen van de le
zers tegen elke prijs - van Stern
behoort de bronnen te bescher
men. „U hoort niet van ons hoe
en waar wij de dagboeken heb
ben gevonden", aldus Koch. La
ter zou hij zeggen dat het kennen
van de bron eigenlijk helemaal
niet zo belangrijk is. „Deep
Throat", de tipgever in de door
de Washington Post ontdekte
Watergate-schandalen, was en is
immers ook nooit bekendge
maakt.
Koch probeerde twijfels op de
persconferentie uit de weg te
weg te ruimen door te wijzen op
de „buitengewone journalistieke
prestaties" van zijn redacteur in
het verleden. Nog nooit had ie
mand Heidemann ervan beticht
de onwaarheid te hebben ge
schreven.
Op de vraag waarom de informan
ten van de Stern-journalist be
schermd moeten worden, bleef
Heidemann het antwoord schul
dig. „Ik heb dat afgesproken en
hou me aan mijn woord. Van mij
hoort u niets".
De Stern-mensen die op de pers
conferentie het woord voerden,
wilden ook niet ingaan op de be
weringen van de omstreden ama
teur-historicus David Irving uit
Engeland, die de dagboeken als
zwendel betitelde. Irving, die be
weert dat Hitier zelf niet op de
hoogte was van de jodenvervol
gingen, was, zoals hij zei, „in op
dracht van de Bildzeitung" op de
persconferentie aanwezig. Zijn
provocerende optreden leidde
tot een regelrecht handgemeen,
omdat de man als het ware zijn
eigen persconferentie wilde ge-
Tot siot. Wat staat dan wel in de
dagboeken die volgens Stern
door Hitier zijn geschreven en
het«nodig maken dat de biogra-
(Foto ANP/UPI)
fie van de dictator en aldus de ge
schiedenis van de nazi-staat in
grote delen opnieuw moet 1
den geschreven". We weten het
niet, want pas volgende week
komt het Westduitse weekblad
met authentieke uittreksels.
Twee zaken zijn niettemin open
baar gemaakt en daar wordt
voortdurend de nadruk op ge
legd. Ten eerste dat Rudolf Hess
met toestemming van Hitler met
een parachute boven Engeland is
afgesprongen om te onderhande
len over een bilateraal vredesver
drag. Ten tweede dat Hitier de
„vrouwenaffaires" van Josef
Goebbels afkeurde, zijn Wehr-
macht-generaals soms idioten
noemde, Himmler als een „ach
terbakse fokker van huisdieren"
omschreef en degenen die op 20
juli 1944 een aanslag op zyn le
ven pleegden als „stumpers" in
zijn dagboek noteerde. „Ha, ha,
ha, ha, laat me net lachen", aldus
Adolf Hitler.
ADVERTENTIE
Hollandse tomaten soo^
169
Golden Delicious
229
Haas/ribkarbonade
998
Schouderkarbonade iooo^
698
Melkbrood
176
Volkoren grof
176
Vanille vla n»
159
Jonge kaas 738
Bij Edah kopen geeft u
het prettige gevoel dat u écht iets bespaard heeft. 1
DEN HAAG/V OORSCHOTEN -
De zeven actievoerders van 'De
kale kip' die enkele weken terug
het huis van minister De Koning
in Voorschoten binnendrongen,
de koelkast leegroofden en leu
zen met verf kliederden op de ga
rage van de bewindsman, heb
ben allen een gevangenisstraf
van vijf weken, waarvan drie we
ken voorwaardelijk en een proef
tijd van twee jaar horen eisen. De
Haagse politierechter Reisig
doet over twee weken (9 mei) op
verzoek van de verdachten
schriftelijk uitspraak.
"Gelijke monniken, gelijke kap
pen", zei officier van justitie
Klein Bredeler, die vier van hen
diefstal met inbraak ten laste leg
de, één medeplichtigheid en
twee vernieling. "Ze zijn collec
tief verantwoordelijk voor deze
daad, daarom één strafmaat."
Hoewel mr. Reisig zich had voor
genomen de politiek zoveel mo
gelijk buiten de rechtzaal te hou
den, lukte dat niet. Het ontlokte
de officier van justitie de opmer
king, dat hij het idee had zich in
een raadzaal in plaats van in een
rechtzaal te bevinden.
De rechter vergeleek de daad van
de zeven met een terreuractie.
Maar de jongens wilden daar
niets van weten. "Het was een lu
dieke actie", zeiden ze in koor,
"die als een signaal aan de poli
tiek moet worden gezien. We
hebben een ruit ingedrukt om
binnen te kunnen komen. Eerst
hebben we gebeld, maar toen
niemand opendeed, hebben we
naar dit middel gegrepen. Onze
actie moest slagen."
Aanval
Hoe moeilijk het voor veel jonge
ren ook is, rechter Reisig kon
voor de daad van de zeven geen
begrip opbrengen. "Ik had ge
hoopt dat u zou zeggen we zien
in dat dit niet kan. Wat u hebt
gedaan is een inbreuk op de pri
vacy. Je kunt niet in het privé-
leven van een bewindsman drin
gen. Bij hem niet en bij niemand.
Zoiets doen we niet, daar blijven
we van af. Doet u dit toch, dan
bent u op het verkeerde pad en
zou het wel eens een keertje ver
keerd kunnen aflopen. Zo erg,
dat er zelfs doden kunnen val
len."
Afkerig
Geweld, de zeven zeiden er afkerig
van te zijn. Wat zij nu hadden ge
daan, was voor hen de grens.
Verder zouden zij nooit gaan, be
weerden ze. "Vergelijk deze actie
maar met de Tweede Wereldoor
log. Toen werden er distributie
kantoren overvallen, omdat de
mensen geen eten hadden. Het
eten dat wij bij De Koning uit de
koelkast wilden halen, wilden
we verdelen onder die mensen
"We hebben", zo zei één van de
verdachten, "alles geprobeerd
om aandacht voor onze penibele
situatie te krijgen. Gedemon
streerd en noem maar op. Maar
de staat toont alleen minachting.
Je moet alles slikken. En doe je
dat niet, dan krijg je de ME ach
ter je aan of de BVD houd je in
de gaten. Knuppels en traangas
gebruiken ze tegen mensen die
laten blijken dat ze het niet eens
zijn met de regering. Wat de poli
tiek in Den Haag doet kan niet
meer. Er worden dingen doorge
drukt waar de bevolking het in
het geheel niet mee eens is. Het
enige dat wij willen is een mens
waardig bestaan, een huis en
werk. Maar in de ogen van de ge
vestigde orde zijn we een stel
raddraaiers."
Een draai om de oren was er ook
voor de politiekorpsen waar de
zeven jongelui vier dagen in
hechtenis hebben gezeten. Ach
ter gesloten deuren, geïsoleerd
van iedereen en 's nachts bleef
het licht branden. Slapen kon
den ze hierdoor niet. "Dat noem
ik nou geweld", aldus één van de
verdachten. "Je bent net een pa
ria waar men maar wat mee
doet."
Geen criminelen
Wat de zeven leden van 'De kale
kip' vooral wilden doen uitko
men was, dat de rechtbank hen
beslist niet mag zien als crimine
len. "Want dat zijn we absoluut
niet", zeiden ze. "Die actie was er
alleen maar om de ogen van de
politiek eens te openen."
De jongens waren, zei mr. Reisig,
nog nooit met justitie in aanra
king geweest. Twee van hen zul
len echter binnen niet al te lange
tijd opnieuw voor het hekje moe
ten verschijnen. Zij waren in de
cember van het vorig jaar betrok
ken bij de bezetting van het mi
nisterie van sociale zaken.
"De jongens vinden dat de staat
een wanprestatie heeft gele
verd", zei verdediger mr. Thom-
low. "Daar hebben ze grote pro
blemen mee. Stuk voor stuk heb
ben ze in het vakbondswerk of in
werkgroepen gezeten. Maar al
tijd weer kregen ze op hun ver
zoeken nul op het request. De
opmerking terreur vind ik niet
van toepassing."
De verdediger benadrukte dat zij
bepaald geen binding hebben
met het facisme. "Ze zijn niet
stiekem bezig, maar komen er
rond voor uit waarmee ze bezig
zijn. Zij zijn binnen de grenzen
van een democratische structuur
gebleven. Daarom vind ik die
vier dagen dat ze in hechtenis
hebben doorgebracht voldoende
straf. De rest moet in de voor
waardelijke sfeer blijven."
