"Natuurlijk"
betekent niet
"onschadelijk
Kloof officiële en
alternatieve genezers
Vragen over
artikel
brandweer
commandant
VRIJDAG 15 APRIL 1983
Kalmerende, chemische middelen, die worden voorgeschreven door een
Hoe wanhopig kan men zijn als de
auto plotsklaps weigert te star
ten, of als het mobiel halverwege
de rit met schokkende bewegin
gen tot stilstand komt en het ver
der laat afweten. Hoe vreemd
zouden wij opkijken als een te
hulp geroepen monteur, na een
bemoedigend klapje op de bum
per, de voiture slechts zou toe
spreken of alleen maar een kopje
water over het dak zou uitgieten,
en ons vervolgens zou vertellen
dat het euvel weldra verholpen
is.
In dergelijke behandelingen gelo
ven wij niet, daar wij weten dat
zij niet tot succes kunnen leiden.
Elke arts weet echter dat dergelij
ke nep-behandelingen lichame
lijke klachten bij de mens in po
sitieve zin kunnen beïnvloeden.
De mens kan onverwachte, on-
verspelbare, onbegrepen reacties
vertonen. Lichamelijke klachten
ten gevolge van nerveuze span
ningen kunnen verminderen of
zelfs verdwijnen als aan de be
trokkene voldoende aandacht
wordt besteed, bijvoorbeeld in
de vorm van toegewijd luisteren.
door
A.J. Porsius
Het kind met de kapotte knie
vergeet de pijn door een knuffel
van moeder. Het glaasje water
kan wonderen doen bij een hevige
schrikreactie. De wetenschap
dat de slaaptabletten met het
kopje water binnen handbereik
op het nachtkastje staan, verge- Strijdpunt
makkelijkt het inslapen.
Het dubbel-blind
onderzoek
Om uit te sluiten dat een stof
"slechts" door een placebo-effect
in sommige gevallen werkzaam
heid bezit, verricht men in de of
ficiële geneeskunde een zoge
naamd dubbel-blind onderzoek.
Kortgezegd is de opzet van een
dergelijk experiment als volgt.
Een voldoende aantal patiënten
met dezelfde aandoening wordt
in twee groepen gesplitst. Een
groep krijgt het te testen prepa
raat toegediend, de andere groep
de placebo. De patiënt, noch de
arts kent de identiteit van het
verstrekte preparaat (dubbel
blind). Gedurende en aan het
einde van de behandelingsperio
de worden de eventuele effecten
gemeten.
Als nu blijkt dat beide groepen pa
tiënten even goed of slecht rea
geerden, komt men tot de con
clusie, dat er que werkzaamheid
geen verschillen zijn tussen het
te testen middel en de placebo. Is
het resultaat met de te testen stof
-beduidend beter dan met het
fopmiddel, dan stelt men vast
dat het gunstige effect van het
preparaat berust op de inhoud-
stof(fen). De bewezen werkzaam
heid krijgt nog meer kracht,
naarmate meer groepen onder
zoekers tot die conclusie komen.
het genezend effect teweegge
bracht door de inhoudstof(fen).
Een kenmerk van alternatieve the
rapeuten is, dat zij met succes
behandelde individuen uit het
patiëntenbestand pikken en de
zen aan het publiek tonen. Een
kenmerk van wetenschappelijk
onderzoekers is, dat zij grote
groepen patiënten in beschou
wing nemen, controles inbou
wen en getallen presenteren die
volgens wetenschappelijk vast
gestelde rekenmethoden tot
standgekomen zijn. Op zichzelf-
staande individuen zijn niet inte
ressant voor het trekken van ge
fundeerde conclusies. Zolang de
alternatieve behandelaar daar
van niet overtuigd is, zal de dia
loog tussen aanhangers en tegen
standers zich op hetniveau van
een "nietes-welles" afspelen.
Chemische middelen
De meeste officiële geneesmidde
len zijn chemische stoffen, ver
pakt in een tablet, dragee, capsu
le, e.d. Helaas zijn de meeste me
dicamenten niet vrij van bijwer
kingen. Nederland beschikt over
arts. Er zijn mensen die niet zonder
lingen van kruiden in de handel,
kalmerende effect hebben.
een "College ter Beoordeling van
Geneesmiddelen", dat op grond
van gerapporteerd onderzoek
vaststelt of de werkzaamheid
van een door de industrie aange
boden preparaat bewezen is, en
of de schadelijkheid in relatie tot
de bestrijden aandoening accep
tabel is. Bovendien worden re
sultaten van onderzoek gepre
senteerd waaruit moet blijken
hoe het middel zich in het li
chaam gedraagt.
In incidentele gevallen is geble
ken dat een medicijn na een
aantal jaren onherstelbare
schade aanrichtte (de afschu
welijke Softenon-affaire). Des
ondanks móet men vaststellen
dat de farmaceutische indus
trie de afgelopen decennia ge
neesmiddelen van niet te on
derschatten waarde heeft
voortgebracht. De ruimte ont
breekt om de vele voorbeelden
te geven.
De groeiende afkeer voor deze
zogenoemde chemische midde
len is niet terecht. Men kan de
onderzoeker niet verwijten dat
(nog) niet alle problemen zijn op
gelost. Niettemin is het niet altijd
onbegrijpelijk dat de patiënt zijn
toevlucht neemt in de alternatie
ve behandelingsmethoden. De
angst voor het geneesmiddel
(door het ontbreken van goede
voorlichting), teleurstellende er
varingen met de geneesheren
kunnen. Er zijn ook samenstel-
wordt beweerd dat ze hetzelfde
(foto Holvast)
(nauwelijks aandacht) en een
niet te behandelen kwaal, kun
nen de aanleiding zijn.
De alternatieve genezer stelt hier
doorgaans tegenover: ruime
aandacht voor de patiënt, de me
dedeling dat de kwaal verholpen
kan worden, de toepassing van
onschadelijke homeopathische
of plantaardige preparaten. Het
moge in dit stadium duidelijk
zijn, dat de wetenschapper een
eventuele genezing door een
niet-regulier (alternatieve) be
handeling vooralsnog toeschrijft
aan een placebo-effect.
Het kruid
In de natuurgeneeswijzen maakt
men gebruik van kruiderijen. Als
de aandoening dat toelaat, kan
men geen bezwaar maken tegen
toepassing van onschadelijke
planten of plantenaftreksels. Als
men gelooft in de werkzaamheid
van onschuldige kruiderijen, dan
is het heel plezierig te weten dat
bijwerkingen niet optreden.
Het is echter volstrekt onaanvaar-
baar te suggereren dat alles wat
natuurlijk is per definitie ook on
schadelijk is. De natuur levert
ons de meest giftige chemische
verbindingen. De mens wordt
ronduit bedrogen als gesugge
reerd wordt, dat de natuurlijke
produkten niets te maken heb
ben met chemische stoffen. Elk
Niet langer is de huisarts voor al zijn patiënten een
man met een onfeilbare diagnose, een gezagheb
bend persoon in wie zij blind vertrouwen hebben.
Mensen constateren dat lang niet al hun kwalen
met een wetenschappelijk onderzochte pil of poe
der te genezen zijn. Sommigen keren zich uit wan
hoop af van de officiële medische wetenschap en
zoeken hun heil bij zogenoemde alternatieve ge
neeswijzen'.
Is dat wel verantwoord?, vragen artsen zich af. Er
is vrijwel geen wetenschappelijk onderzoek ver
richt naar de werking van alternatieve genees
middelen. Men weet alleen dat het in sommige
gevallen inderdaad helpt. Is het dan wel goed dat
patiënten zich 'alternatief laten behandelen?
Deze vraag werd voorgelegd aan prof. dr. A.J. Por
sius, hoogleraar in de geneesmiddelenleer aan de
universiteit in Amsterdam, en de heer Van Heer-
turn, voorzitter van de Vereniging Gelijke Rech
ten Alle Geneeswijzen. Vandaag de bijdrage van
professor Porsius, die onder meer stelt dat het
niet goed is als de patient zich louter door emo
ties en geloof laat leiden, zonder de zakelijke ar
gumenten te kennen.
kruid op deze aarde is in feite een
brok chemie. Elk blaadje, wortel
tje en bloempje bestaat uit dui
zenden plantecellen, die talloze,
veelal onbekende chemische
verbindingen bevatten, waarvan
men de hoeveelheden en hun ge
drag in het lichaam niet kent. Tij
dens het drinken van de kruiden
thee dringen derhalve honder
den chemische stoffen het li
chaam binnen.
Met klem moet worden gewezen
op het feit, dat lang niet alle na
tuurlijke produkten "mens
vriendelijk" zijn. Geneeskrachti
ge kruiderijen die sterk-werkza-
me stoffen bevatten dienen niet
in de geneeskunde te worden
toegepast. Reclameteksten met
de nadruk op "natuurlijk" zijn
dubieus.
Kloof
Men is vrij zijn helpers zelf te kie
zen. Voor mensen die niet in
staat moeten worden geacht naar
eigen inzicht te handelen (kinde
ren!) blijft men in hoge mate ver
antwoordelijk. Als de patiënt de
reguliere geneeskunde de rug toe
keert, dan stelt hij zich achter
theorieën, die tot nu toe niet aan
nemelijk zijn gemaakt. Het weer
woord van alternatieve genezers
getuigt vaak van tweeslachtig
heid.
Enerzijds beroept men zich op
Het fopmiddel
Als wij ons beperken tot middelen
die wij gebruiken of toegediend
krijgen, dan kunnen wij het vol
gende vaststellen. De aandacht
die de patiënt krijgt, de overre
dingskracht van de persoon in de
witte jas en de handelingen die
worden verricht bij de toedie
ning van een fopmiddel, zullen
bij een zeker percentage patiën
ten en bij bepaalde aandoenin
gen een heilzaam effect kunnen
hebben. Men noemt die effect
een placebo-effect en het fop
middel een placebo.
Een placebo is een preparaat dat
op grond van de bestanddelen
nimmer een genezende werking
kan hebben. Een tabletje dat
slechts suiker bevat zal nooit
vanwege de aanwezige suiker
een asthma-aanval kunnen voor
komen. Op ondubbelzinnige wij
ze is aangetoond dat in indivi
duele gevallen een placebo het
beoogde effect kan hebben en
zelfs bijwerkingen kan oproe
pen.
Zo'n placebo-effect kan optreden
met preparaten die bij de alterna
tieve geneeswijzen gebruikt wor
den, maar tevens met genees
middelen die door de moderne
farmaceutische industrie zijn
ontwikkeld. Geneesmiddelen
echter vertonen overwegend
Gezien het gegeven dat placebo-ef
fecten kunnen optreden en aan
doeningen ook "spontaan" kun
nen verdwijnen, lijkt het alles
zins redelijk te verlangen dat de
alternatieve genezers door het
verrichten van bovengenoemd
onderzoek bewijzen dat hun pre
paraten werkzaam zijn op grond
van de bestanddelen. Alternatie
ve therapeuten menen echter,
dat zij zich niet aan natuurweten
schappelijke' normen behoeven
te houden. Zij stellen dat zij op
basis van ervaring eenvoudig
wéten dat de toegepaste metho
den succes hebben. De observa
tie dat een aantal patiënten baat
heeft bij alternatieve middelen
vormt voor hen het bewijs dat
het veronderstelde werkingsme
chanisme juist is.
Natuurlijk, een ieder zal zich ver
heugen als mensen tijdens het
gebruik van homeopathische
middeleq of kruidenaftreksels
van hun asthma, migraine of ec
zeem afkomen. Het blijft echter
de vraag of door het gebruik van
het produkt (spontane gene
zing?) of door de samenstelling
(placebo?) de klachten verdwe
nen of verminderden. Dit geldt
uiteraard ook in individuele ge
vallen voor de officiële genees
middelen. Echter, door een dub
bel-blind onderzoek heeft men
het placebo-effect en de "sponta
ne" genezing, gescheiden van
Deze man was tijdens een verkiezingscampagne zijn stem kwijtgeraakt. Geen i
helpen. Een acupunctuurbehandeling gaf hem tenslotte zijn stem weer terug.
i de door hem geraadpleegde artsen kon de r
Het besluit van de Amerikaanse
president om een begin te maken
met de ontwikkeling van een an
ti-raketsysteem in de ruimte,
houdt mijns inziens direct ver
band met de onvrede in Was
hington over de gang van zaken
op militair strategisch gebied.
Op de achtergrond van het be
sluit staat ónder meer een
groeiende twijfel aan de geloof-
waardheid van het huidige ato
maire afschrikkingssysteem.
door
M. H. von Meyenfeldt
De gedachte dat de geldende af
schrikkingsstrategie ten slotte
niet zal voorkómen dat Amerika
eens wordt betrokken bij een mi
litair conflict waarin Russische
strategische kernwapens mas
saal worden ingezet tegen doelen
in Amerika, wint in Amerikaanse
militaire kringen terrein. Boven
dien worden steeds meer politici
en militairen zich ervan bewust
dat het huidige beleid op atomair
gebied Amerika belangrijke be
perkingen oplegt voor wat be
treft het gebruik van militaire
middelen voor de verdediging
van nationale belangen (bijvoor
beeld een verzekerde aanvoer
van essentiële grondstoffen uit
de Derde Wereld).
Immers een daadwerkelijk ge
bruik van het militair potentieel
kan, zeker in gebieden waar de
belangen van Amerika en Rus
land niet parallel lopen, gemak
kelijk uit de hand lopen en uit
monden in een atomair conflict
op wereldniveau waarvan ook
Amerika het slachtoffer wordt.
Deze beperkingen zijn voor
Amerika, mede gelet op de pro
blemen in de Derde Wereld
waarbij het betrokken is (Zuid-
west-Azië, Zuid-Afrika, Midden-
Oosten) en de steeds dreigende
uitbreiding van de Russische po
litieke en militaire macht, onaan
vaardbaar.
Het besluit om een anti-raketsys
teem in de ruimte te plaatsen is
dan ook vooral bedoeld om Ame
rika op politiek en militair ge
bied meer armslag te geven. Een
dergelijk systeem maakt Ameri
ka vrijwel onkwetsbaar voor de
Russische strategische vergel
dingsmacht. Het geeft daarmee
de VS weer de mogelijkheid zijn
militaire machtsmiddelen zon
der al te veel beperkingen te ge
bruiken voor: de verdediging
van zijn belangen; het oplossen
van regionale conflicten en het
onder controle houden van de
Sowjet-Unie.
Hoe moeten wij de Amerikaanse
plannen beoordelen? Ik ga voor
bij aan de vraag of de installatie
van een doelmatig anti-raketsys
teem in de ruimte technisch uit
voerbaar is. De geleerden zijn het
op dit punt niet met elkaar eens.
De Amerikaanse regering wijst
vooral op de positieve gevolgen
van het besluit. Een anti-raket-
systeem in de ruimte maakt de
instandhouding van een strate
gisch atomaire strijdmacht over
bodig. En daarmee komt dan een
einde aan een van de grootste be
dreigingen (massale vernieti
ging) waarmee de mensheid van
daag de dag wordt geconfron
teerd.
De plannen, zo meent zij, passen
dan ook in het beleid gericht op
wapenvermindering en ontwa
pening. Ik deel deze optimisti
sche opvatting niet. Waar men in
officiële verklaringen al te ge
makkelijk aan voorbij gaat, is dat
de Amerikaanse plannen bijdra
gen aan een versnelling van de
wapenwedloop in de ruimte. De
Sowjet-Unie zal zeker ook op dit
gebied niet willen achterblijven
en alles doen om in de ruimte
een doelmatige verdediging te
organiseren tegen de Ameri
kaanse strategische wapensyste-
Bovendien zullen zowel Amerika
als Rusland zich inspannen wa
pens te ontwikkelen die geschikt
zijn voor het buiten werking stel
len van het anti-raketsysteem
van de tegenstander. En als zij
daar in slagen worden de strate
gische kernwapensystemen van
beide partijen weer bruikbaar
voor het bereiken van politieke
doelstelingen. Het is dan ook
niet waarschijnlijk dat de groot
machten hun strategische kern
bewapening zullen opruimen.
De wedloop in de ruimte legt uiter
aard een groot beslag op de
schaarse financiële middelen.
Nu al investeren Amerika en de
Sowjet-Unie miljarden guldens
in de ontwikkeling en produktie
van wapens bestemd voor de
strijd in de ruimte. Het lijkt nu
nog te vroeg om een enigszins
betrouwbare schatting te maken
van de kosten verbonden aan de
organisatie en instandhouding
van een anti-raketsysteem. Wij
staan tenslotte nog maar aan het
begin van een proces dat nog ja
ren kan duren. Desondanks wa
gen sommigen zich toch aan een
voorspelling en noemen een be
drag van 650 miljard gulden (in
prijzen 1983); vergelijk de Neder
landse defensiebegroting 1982:
11.7 miljard gulden.
De wapenwedloop is ook riskant.
Wie als eerste zijn verdedigings
systeem heeft voltooid, krijgt op
militair gebied een belangrijke
voorsprong en kan zijn wil opleg
gen aan zijn tegenstander. De an
dere partij, die dit ongetwijfeld
ziet aankomen, wordt uitge
daagd zijn strategisch potentieel
te gebruiken, voordat het door
de ontwikkelingen in de ruimte
onschadelijk is gemaakt. De in
ternationale politieke situatie
wordt er niet veel beter op, wan
neer beide partijen erin slagen
een anti-raketsysteem in de
ruimte te plaatsen. Zeker, een
mogelijk militair conflict tussen
Oost en West kan dan niet meer
uitmonden in een wederzijds ge
bruik van de zwaarste middelen
(strategische kernwapens).
Maar daarmee verdwijnt wel een
van de voornaamste belemme
ringen om een dergelijk conflict
te beginnen. Een ander gevolg is
dat het daadwerkeljk gebruik
van tactische atoomwapens lo
nend wordt. Het wegvallen van
de dreiging met massale vernieti
ging opent de deur voor een ge
controleerd gebruik van takti-
sche atoomwapens tijdens een
militair conflict. Met andere
woorden, een anti-raketsysteem
in de ruimte verlaagt de atoom
drempel. Voor Europa, waar zo
veel atoomwapens liggen opge
slagen, is dat bepaald verontrus
tend.
De ontwikkeling in het Ameri
kaanse militaire denken en han
delen staat haaks op het Neder-t
landse kernwapenbeleid. Wij'
hechten grote waarde aan het
oorlogsvoorkomend effect van
de strategische kernwapenmach
ten en ijveren voor een vermin
dering van de tactische atoombe
wapening. In de praktijk zien wij
echter de betekenis van de stra
tegische vergeldingswapens ver
minderen en die van de tactische
atoomwapens groter worden.
Begrijpelijk is dan ook dat de Ame
rikaanse plannen hier niet met
gejuich zijn ontvangen. Geluk
kig zijn de anti-raketsystemen
nog geen werkelijkheid. De ver
wachting is dat het zeker nog
tien tot twintig jaar zal duren,
voordat een verdedigingssys
teem in de ruimte kan functione
ren. Dat geeft tijd om de Ameri
kanen duidelijk te maken dat
een alternatief voor de gevaren
verbonden aan de instandhou
ding van het huidige atomaire af
schrikkingssysteem - die door
president Reagan juist worden
ingeschat - niet ligt in het ont
wikkelen van nieuwe wapens
voor de stryd in de ruimte, maar
in de verbetering van de samen
werking tussen Oost en West, de
vermindering van het wederzijd
se wantrouwen en een oprecht
streven naar wapenverminde
ring en ontwapening.
(Generaal-majoor b.d. M.H. von
Meyenfeldt is militair medewerker
van de Gemeenschappelijke Pers
schaars (niet goed controleer
baar) onderzoek uit het verleden,
anderzijds stelt men vast dat een
wetenschappelijke bewijsvoe
ring onverenigbaar is met de uit
gangspunten van de verschillen
de niet reguliere methoden. De
achtergronden van hun behan
delingswijzen zijn veelal in strijd
met door de eeuwen heen ver
gaarde medische kennis. De we
tenschappelijke onderzoeker zit
derhalve niet te popelen om zelf
experimenten te starten.
Bovendien is het de vraag of even
tueel negatieve resultaten door
de alternatieven geaccepteerd
zouden worden. Men moet con
stateren dat de kloof welhaast
onoverbrugbaar is. Zou echter
het wetenschappelijk bewijs ge
leverd worden dat een bepaalde
alternatieve methode heilzaam
kan zijn, dan dient deze bij de re
guliere geneeskunde te worden
ingelijfd. De toediening van pla
cebo's vindt in ieder geval reeds
lang toepassing in de officiële ge
neeskunde.
ii de Universiteit van Amster
dam, ook is hij de schrijver van het
boekje 'Zelfmedicatie, een kritische
beschouwing van huismiddelen')
Meningen op deze
pagina zijn voor
rekening van de
auteurs
Een artikel over de positie van de
vrouw bij de brandweer van de
hand van de Leidse brandweer
commandant B. Mark is het ge
meenteraadslid M. Zonnevylle
(WD) in het verkeerde keelgat
geschoten. Hij heeft een brief ge
schreven aan burgemeester C.H.
Goekoop van Leiden. Het raads
lid informeert daarin naar de vi
sie van de burgemeester over de
ze materie.
In het artikel somde Mark een aan
tal problemen op, die zich zou
den voordoen als de brandweer
vrouwen in dienst zou nemen.
Fysiek zouden vrouwen niet ge
schikt zijn voor de "uitruk-
dienst", de brandweer zou een
typische mannengemeenschap
zijn, waardoor de komst van een
vrouw wel eens tot conflicten
zou kunnen leiden, het feit dat
(ook) de vrouwelijke brandweer
lieden regelmatig de nacht in de
kazerne zouden moeten door
brengen zou tot protesten van de
echtgenotes van brandweerman
nen kunnen leiden en verder
voerde Mark als nadeel mogelij
ke zwangerschappen aan.
Het WD-raadslid Zonnevylle is
het duidelijk niet eens met de
brandweercommandant. Voor
alle zekerheid heeft hij burge
meester Goekoop (die formeel
hoofd van de brandweer is) een
brief gestuurd die de minister
van binnenlandse zaken vorig
jaar september aan het emanci
patiebeleid wijdde. In deze brief,
gericht aan alle burgemeesters,
wees de minister erop dat met
het inwerkingtreden van de Wet
gelijke behandeling van mannen
en vrouwen met name ook func
ties en opleidingen binnen de po
litie en de brandweer voor vrou
wen openstaan. Hij riep de bur
gemeesters daarin op om in ge
val van gelijke geschiktheid zo
veel mogelijk vrouwen voor
funncties te selecteren. Zonne
vylle wil van de burgemeester
weten in hoeverre Leiden aan dit
verzoek gevolg heeft gegeven.
