Hannover Messe '83:
tien beurzen in één
pastor'
Kardinaal weigert boek 'Homo en
Reportage
Inzendingen zeer
indrukwekkend
DINSDAG 12 APRIL 1983
Varia
door
Hugo van der Heem
Ongeacht de economische situatie komen elk jaar meer
dan een half miljoen professionele bezoekers uit zo'n
honderd landen naar de Hannover Messe. Aan de ko
mende beurs, die van 13 tot en met 20 april genoteerd
staat, zullen ongeveer 5000 bedrijven meedoen. Bijna
honderd daarvan komen uit Nederland met indruk
wekkende inzendingen.
Het bijzondere van de Hannover Messe is dat telkens een ongeëve
naarde know-how op het beursterrein is samengebracht. In feite is
het Duitse gebeuren een combinatie van 10 vakbeurzen op het ge
bied van technologie. De netto beursruimte die in 1983 voor de expo
sitie is gereserveerd is bedraagt 400.000 vierkante meter.
Een heel groot deel van de beurs is ingeruimd voor nieuwe technie
ken en met name voor de elektronica. Omdat de tien vakbeurzen
elkaar aanvullen ziet men - behalve op de uitsluitend op elektronica
gerichte onderdelen van de expositie - ook allerhande besturings
technieken op de rest van de beurs.
Bij de vakbeurs Aandrijven, Sturen, Bewegen bijvoorbeeld (met 700
deelnemers) is een uitgebreid aanbod van componenten en syste
men voor de machinebouw, de elektro-techniek en de elektronica.
In het kader van de ASB wordt bovendien een internationaal con
gres gewijd aan de toepassing van robots in de industrie.
Voor het beursonderdeel Elektrotechniek en Elektronica, inclusief
de 'Wereldlichtshow', worden 1650 deelnemers verwacht. Dit ge
deelte van de Hannover Messe is de grootste vakbeurs in de combi
natie van tien. Hij heeft, vooral op het gebied van de micro-elektro-
nica, een stimulerende invloed op alle andere takken van industrie.
Het 'innoverend gebruik van de micro-elektronica' is het thema
van een speciale tentoonstelling
Hannover Messe: stimulerende invloed op alle takken van industrie.
„De dood is mooier mét dan zonder
wapen in de hand", is een uit
spraak van Marek Edelman, de
enige leider van de ghetto-opstand
in Warschau die de vier weken du
rende vernietiging van het ghetto
en zijn inwoners overleefde. Onder
leiding van SS-Brigadefuhrer Jur-
gen Stroop begon de aanval van de
nazi-troepen op het ghetto op 19
april 1943, en toen de aanval op 16
mei 1943 voorbij was, waren er vol
gens Stroops eigen rapport aan
Heinrich Himmler 56.065 joden ge
vangen genomen of gedood. Himm
ler gaf (op 16 februari 1943) de op
dracht het ghetto met zijn inwoners
te vernietigen, maar omdat de jo
den (Stroop zelf sprak van „Juden,
Bandilen und Untermenschen") ge
wapenderhand weerstand boden,
voor zover dat althans mogelijk
was, duurde het toch nog een kleine
maand voordat het karwei ge
klaard was.
Het was overigens de „Endlösung"
van het Warschau-ghetto. Nadat de
bevolking in de eerste jaren van de
oorlog van 160.000 was uitgegroeid
tot een half miljoen joden, uias dat
getal door deportaties en epide
mieën in 1943 teruggebracht tot
60.000. Uit hen kwamen de 22 ver
zetsgroepen voort, die elk tussen de
20 en 30 mannen en vrouwen telden
en over twee of drie geweren, enkele
pistolen, vier of vijf handgranaten
en een flinke hoeveelheid molotov
cocktails beschikten. Verder kon de
hele organisatie op één machinege
weer bogen.
Dit handjevol mensen met hun
handjevol wapens bood vier weken
verzet tegen een goed bewapende
overmacht die op de eerste dag uit
31 officieren en 1262 manschappen
bestond en onder meer over een
vlammenwerper, een 10 cm houwit-
zer, drie stuks luchtdoelgeschut, een
tank en twee pantserwagens be
schikte. In zijn laatste telex van 24
mei 1943 berichtte SS und Polizei-
fuhrer Stroop, dat van de 56.065 ge
pakte joden ongeveer 7.000 vernie
tigd waren tijdens de „Grossak-
tion" in het voormalige ghetto, dat
6.929 joden werden vernietigd
(„vemichtet" is de term) op trans
port naar Treblinka II en dat
daarnaast nog 5.000 tot 6.000 joden
door explosies of brand waren ver
nietigd. Verder werden 631 bun
kers vernietigd en werden zeven
Poolse geweren, een Russisch ge
weer, een Duits geweer, 59 pistolen,
enige honderden handgranaten
waaronder Poolse en handge
maakte, een paar honderd molo
tovcocktails, explosieven, tijdbom
men en ammunitie buitgemaakt,
alsmede 1.240 gebruikte uniform
jasjes, 600 paar gebruikte broeken,
Duitse Stahlhelmen en 108 paarden
waarvan er vier nog in het voor
malige ghetto verbleven. In de laat
ste regels van zijn laatste rapport
meldt Stroop dat het voormalige
ghetto op acht gebouwen na geheel
verwoest is, maar „aus den Ruinen
sind aber noch Steine und Schrott
in unubersehbarer Menge zu ver-
werten", ofte wel: „uit de ruines
zijn nog onoverzienbare massa's
stenen en schroot voor nuttig ge
bruik te halen".
De operatie kostte de Duitse SS en
de Wehrmacht zeven doden en 85
gewonden waaronder ook collabo
rerende Poolse politieagenten. Al
deze gegevens ontleen ik aan „The
Stroop Report", bestaande uit 32
telexberichten, een beschrijving
van de totale operatie-, en vieren
vijftig foto's met gotische onder
schriften. Van dit drieluik werden
drie exemplaren vervaardigd: een
tje voor Himmler, eentje voor SS-
generaal Kruger, en eentje hield
Stroop zelf. Ze zien eruit als fami
liealbums en zijn in zwart leder ge
bonden. De titelpagina is in gotisch
schrift gecalligrafeerd en draagt
als titel: „Es gibt keinen judischen
Wohnbezirk in Warschau mehrl".
Marek Edelman, die ik in het begin
even citeerde, leeft nog steeds. Hij is
arts, en voormalig bestuurslid van
de afdeling Lodz van Solidarnosc.
Als enige overlevende leider van de
ghetto-opstand werd hij uiteraard
uitgenodigd de herdenkingsplech
tigheden bij te wonen, die deze
week al begonnen zijn en ongetwij
feld op 19 april hun hoogtepunt zul
len krijgen. Marek Edelman be
dankte voor de eer met deze open
brief:
„Men heeft mij gevraagd zitting te
nemen in het erecomité ter viering
van de 40-jarige opstand in het
ghetto van Warschau. Ik zal in het
kort uitleggen waarom ik- dit ge
weigerd heb. Veertig jaar geleden
streden we niet alleen voor het le
ven, maar ook voor een leven in
vrijheid en met zelfrespect. Het vie
ren van onze herdenkingsdag hier,
nu ons hele maatschappelijke leven
gekenmerkt wordt door vernede
ring en onderdrukking en woorden
en gebaren volkomen worden ver
valst, zou deelnemen betekenen
aan iets geheel tegenovergestelds
en een daad van cynisme en ver
achting betekenen. Ik zal daar niet
aan deelnemen, en ik zal de deelna
me van anderen ook niet accepte
ren, waar zij ook vandaag komen,
en welke redenen zij ook zullen
De ware herinnering aan de helden
en slachtoffers en hun eeuwig men
selijk streven naar vrijheid en
waarheid, zal ver van de gemani
puleerde plechtigheden in onze
harten en in de stilte van hun gra
ven blijven voortleven".
Dan is er nog de vakbeurs 'Ce
BIT - wereldcentrum voor in
formatietechniek en kantoor-
efficiency' die met deelnemers
en een groot aantal innovaties
tot een van de belangrijkste ge
beurtenissen in deze branche
wordt gerekend. Ook 'Engi
neering, procestechniek, mate
rialen' wordt van jaar tot jaar
interessanter. Honderdtachtig
deelnemers geven demonstra
ties met apparatuur en (com-
puter)programmatuur. 'Re
search en Technologie' is ei
genlijk een toeleveringsmarkt
voor de overige branches, waar
290 bedrijven en branches voor
hebben ingeschreven. Andere
beursthema's zijn nog Be-
drijfsoutillage, Werktuigen en
Gereedschappen, Toelevering,
Transport en Verkeer, Bouw
techniek en Centrum der Re
clame: een ondersteunende
beurs. Verder zijn er tal van se
minars en congressen inzake
Industriële vormgeving, effi
ciency en een foFum 'Jeugd en
Techniek'.
Overdracht
Het belangrijkste deel van de ex
positie is zonder twijfel 'Elek
trotechniek' met de Wereld
lichtshow. Naast het tentoon
stellen van grote machines,
kleinere apparaten en compo
nenten, is het overdragen van
kennis een van de belangrijk
ste aspecten van deze beurs.
De rode draad hierbij zijn de
laatste technische ontwikke
lingen en de trends die daarbij
horen.
Eén vdn die trends is de op dit
moment steeds verdergaande
integratie van de micro-elek-
tronica in alle overige gebie
den van techniek. Een goed
voorbeeld daarvan is de mi-
Kardinaal Willebrands heeft een
boek over de houding van rooms-
katholieke pastores in het aarts
bisdom Utrecht tegenover homo
seksualiteit niet in ontvangst
willen nemen. Volgens zijn secre
taris ontkent de kardinaal het
mogelijke belang van dit onder
zoek niet, maar een officiële in-
ontvangst-neming zou, naar het
gevoel van Willebrands, een 'on
verantwoorde vorm van betrok
kenheid' zijn.
Er is geen vooroverleg over het on
derzoek geweest. Willebrands
vindt, dat hij te weinig weet van
de manier waarop het onderzoek
is gedaan en de resultaten zijn
verwerkt. Bezwaar heeft hij ook
tegen de medewerking van de
Vereniging van Pastoraal
Werkenden aan het onderzoek,
dat een initiatief was van de cen
trale pastorale werkgroep 'Ho
mofilie'.
Het boek 'Homo en pastor' is het
verslag van een enquete onder
350 van de 757 pastoraal
werkenden in het Utrechtse bis
dom. De meeste pastores menen,
dat de homoseksueel zijn leven
zelf vorm moet geven. Zeven
procent zou een homoseksueel
adviseren, zijn gevoelens te over
winnen of in seksuele onthou
ding te leven.
Wie voor deze geaardheid uitkomt,
moet in principe voor een benoe
ming in het basispastoraat in
aanmerking kunnen komen,
vindt 84 procent van de onder
vraagden. Of een samenlevende
homofiele pastor daar goed zou
kunnen functioneren, is wat an
ders. Slechts een derde ant-
lieutechniek met betere be
heersing van processen. Regel
technieken raken dan ook
steeds meer verweven met pro-
duktietechniek. Ook automati
sering wint trouwens snel ter
rein door nauwe relaties met
de meet- en regeltechniek. Een
uitermate verfijnde distributie
techniek opent nieuwe wegen
voor een economisch verant
woorde en bedrijfszekere elek
triciteitsvoorziening. Door di
gitalisering van overdracht
ontstaan nieuwe communica
tienetwerken en -systemen.
De belangrijkste tentoonstel
lingsthema's zijn elektriciteits
voorziening, meet-, regel-, test
en automatiseringstechniek,
communicatietechniek, com
ponenten en modules, installa
tietechnieken, elektro-akoes-
tiek en videotechniek, beveili
gingstechniek en tenslotte pro
cestechniek in de industrie.
Talrijke exposities en congres
sen in het kader van 'Elektro
techniek' zijn niet uitsluitend
bestemd voor deskundigen uit
eigen branche. Lezingen en
symposia houden rekening
met de leek of de jeugd om in-
woordt daarop positief. Van de
ondervraagden verklaarden er
28, zelf homoseksueel te zijn.
Het boek pleit voor meer benoe
mingsmogelijkheden voor homo
fiele pastores, voor een 'homopas-
toraat', als gewoon onderdeel
van het pastoraat binnen de ge
meente, en voor parochiële homo
groepen, "opdat homoseksuele
gelovigen een stem en een gezicht
krijgen".
Homofiel (II). "Kerkeraden die
homofiele predikanten van de
kansel weren, oefenen op on
geoorloofde manier tucht uit".
Dat zei ds. L. de Liefde, voorzit
ter van de Bond van Nederland
se Predikanten, gisteren in
Utrecht op de jaarvergadering
van de bond. Ds. De Liefde is
hervormd predikant in Amstel-
veen-Buitenveldert.
"Deze collega's zijn toegelaten tot
de evangeliebediening. De kerk
heeft op hen geen maatregel van
tucht toegepast. Dan is het on
juist, als kerkeraden op eigen
houtje tucht gaan oefenen". Bij
de bond zijn brieven binnenge
komen van predikanten die door
hun seksuele geaardheid een be
roep misliepen of een vacature-
beurt niet mochten waarnemen
omdat de kerkeraad zo'n domi
nee niet op de preekstoel wil.
Homofiel (III). De priester die op
vrijdag 11 maart in Groningen
een vaste verbintenis tussen
twee vrouwen ('lesbisch huwe
lijk') achter gesloten deuren inze
gende, heeft tegenover bisschop
teresse te wekken of kenni
soverdracht naar deskundigen
uit andere vakgebieden te kun
nen bewerkstelligen.
Informatica
CeBIT is de vakbeurs voor infor
matie, communicatie en kan-
tooreffinciency. De afkorting
staat voor Centrum der Buro-
und Informationstechnik. Hij
brengt geavanceerde appara
tuur, die steeds weer aan ver
andering onderhevig is door de
enorme ontwikkeling op dit
gebied. Op de Hannover Messe
wordt elk jaar een overzicht ge
geven van de stand van zaken.
Hoeveel belang men aan dit
beursonderdeel hecht, blijkt
wel uit de inschrijving van ten
minste 1000 exposanten uit al
le windstreken.
Bijna de helft van het totale be
zoekersaantal neemt kennis
van de CeBIT. Topics zijn kan
toormachines, gegevensver
werking en communicatie
techniek. Is het eerste onder
deel nog algemeen, de twee an
dere delen worden geheel be
heerst door computertechniek.
Zaken van algemeen belang
Möller van Groningen - na een
paar gesprekken - toegegeven,
dat zijn beslissing niet juist is ge
weest Hij deelt nu het standpunt
van de bisschop.
In een verklaring zegt deze, dat de
huwelijkssluiting voor rooms-ka-
tholieken een sacramentele
werkelijkheid is. "Daarom is het
voor veel mensen kwetsend als
een viering, die op een huwelijks
sluiting lijkt, wordt gebruikt
voor iets dat geen huwelijk is.
Homofielen hebben evenveel
recht op pastorale zorg als ande
ren, maar hun wens om door de
gemeenschap aanvaard te wor
den kan niet op déze wijze wor
den vervuld. Ambtelijke bevesti
ging of inzegening van een homo
fiele vriendschap is binnen de
Rooms-Katholieke Kerk niet aan
vaardbaar".
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Ede A. Kool Utrecht, te Maas
zijn onder meer kopieer- en
druktechniek, microfilmtech
niek, kantoorinrichting, post
verwerking, organisatie- en
systeemtechniek.
Door de snelle ontwikkeling die
de kantoor- en informatiebran
che doormaakt, groeit het in
formatie-aanbod bijna oneven
redig sterk. Dit vindt binnen
de CeBIT zijn neerslag in spe
ciale tentoonstellingen - al dan
niet door de deelnemers geor
ganiseerd - en verder in een fo
rum en circa 10 congressen.
Het is het kader waar deskun
digen uit vele landen elkaar
ontmoeten. Naar aanleiding
van de succesvolle première in
1982 organiseert trouwens de
Amerikaanse Computer-Socie
ty IEEE (Institute of Electrical
and Electronics Egineers) op
de CeBIT voor de tweede maal
een seminar van een hele week
buiten de VS!
Revolutie
Bij de beurs ASB (Aandrijven,
Sturen en Bewegen) staat de
elektromotor centraal. De elek
tromotor heeft wezenlijk bijge
dragen tot de industriële revo-
sluis H. O. Molenaar Nieuwveen;
aangenomen naar Enschede D.
van Zijll Langhout Oosterend
(Texel). Gereformeerde Kerken:
aangenomen naar Koog-Zaan
dijk kandidaat mevrouw J. A.
Verheule Amsterdam, naar
Delft-Abtswoude W. J. Pantjes
Westerlee. Christelijke Gerefor
meerde Kerken: beroepen te
Sassenheim kandidaat W. van 't
Spijker Utrecht, te Doetinchem
G. Bijkerk Enschede; aangeno
men naar Siegerswoude-De Wilp
kandidaat J. Wüllschleger Zeist;
bedankt voor Hilversum J.
Germs Winschoten. Gerefor
meerde Gemeenten: bedankt
voor Puttershoek H. Hofman Go-
rinchem. Baptistengemeenten:
beroepen te Emmen W. P. van
Berkel Winschoten.
Hervormden. Een statistiek over
die jaren vermeldt, dat de her
vormden in ons land tussen 1976
en 1980 6,75 procent in aantal zijn
lutie. De externe krachtbron
met traditionele drijfriem is
verdwenen. De aandrijfmoto-
ren worden nu, bijna onzicht
baar, in de complete installatie
geïntegreerd en zijn er onder
deel van geworden. Door mid
del van elektronische sturin
gen zijn motoren in toerental
of stap voor stap nauwkeurig
te regelen. De micro-elektroni
ca heeft ook zijn invloed op de
hydrauliek, waar een veel fle
xibeler sturen en regelen mo
gelijk is geworden.
Eén van de hoogtepunten op de
Hannover Messe '83 is ook de
gegevensverstrekking rond de
laatste ontwikkelingen met ro
bots. 'Monteren, hanteren en
bewegen' is ook een thema van
een congres dat met de beurs
samengaat. Produkten en sys
temen die kunnen bijdragen
tot rationalisering en automati
sering van fabricagemethoden
staan daarbij volop in de be
langstelling. Niet alleen bij
grotere bedrijven overigens.
Juist in middelgrote onderne
mingen bestaat een dwingende
noodzaak om flexibeler te kun
nen produceren en is een dui-
achteruitgegaan: van ruim 3 naar
ongeveer 2,8 miljoen. Het aantal
doopleden nam het snelst af, het
aantal belijdende leden het
minst.
Van de 203.000 leden die deze kerk
in de onderzochte periode ver
loor gingen er 193.000 bewust en
vrijwillig weg.
Het aantal kerkeraadsleden bleef
gelijk: zo'n 27.000. Onder de ou
derlingen en predikanten zijn er
nogal wat vacatures. Het aantal
vrouwelijke ambtsdragers (niet-
predikanten) nam toe van 19,5
procent in 1977 tot 24,6 procent
in 1981.
De kerkgang blijft de laatste jaren
vrijwel gelijk. Op een gewone
zondag gaat 19 procent van de
hervormden naar de kerk. Met
pasen is dat 25 procent. Friezen
zijn de trouwste kerkgangers (24
procent per zondag), Drente zit
het laagst met 9,4 procent. De fi
nanciële bijdragen zijn tussen
1976 en 1980 gestegen met 33.6
procent. Rekening houdend met
het afnemende ledenbestand be
tekent dat een toemening van de
bijdrage per hervormde van 42
procent.
Bewapening
In een rede voor de synode van
de Evangelische Kerk van Ber-
lijn-Brandenburg noemde de
Oostberlijnse evangelische bis
schop Gottfried Forck de huidi
ge bewapening 'waanzinnig'.
"Zeer ernstig moet de vraag on
der ogen worden gezien, of een
christen - aan welke kant hij
delijke behoefte aan concrete
informatie. Antwoord op gede
tailleerde vragen kunnen be
zoekers op congres en tentoon
stelling krijgen. Bij het con
gres zullen Duits en Engels de
voertaal zijn, net als bij de Ce
BIT en Elektrotechniek trou-
Ruimtevaart
Op de beurs valt ook het start
schot voor het aftellen van het
Europese ruimtevaartlaborato
rium Spacelab. Het laborato
rium dat dit najaar binnen het
Amerikaanse Space Shuttle-
project zou moeten worden ge
lanceerd, krijgt in Hannover
enorme aandacht. Temeer daar
volgens deskundigen de com
binatie Shuttle en Spacelab
het begin van een nieuw tech
nologisch tijdperk betekent.
Daarom wordt op deze techni
sche expositie een tot in details
overeenstemmende maquette
van Spacelab getoond.
Tal van demonstraties en films
met toelichting door specialis
ten vormen het kader voor on
der meer 'Jeugd en Techniek'.
De ESA-werkgroep 'Ruimteta-
ken van Spacelab' geeft infor
matie over de experimenten
die astronauten tijdens de
vlucht om de aarde zullen uit
voeren. Gewichtloosheid en
luchtledigheid staan centraal
bij alle experimenten die in het
bemande en telkens opnieuw
te gebruiken ruimtelab zullen
worden uitgevoerd.
Heel bijzonder is nog de EBi-ser-
vice die op Hannover Messe zal
worden verzorgd. Hoewel wei
nig bezoekers onvoorbereid
naar een dergelijke technische
beurs zullen gaan, zal het on
vermijdelijk voorkomen dat
men tijdens zijn bezoek voor
een vraag aangaande de beurs
komt te staan. Op zo'n moment
kan de bezoeker de EBi-bank,
het elektronische bezoekersin
formatiesysteem, raadplegen.
Alle gegevens voor de catalo
gus zijn namelijk via de com
puter verzameld. Door die ge
gevens nog eens via bijna 100
terminals aan de bezoekers te
verschaffen slaat men twee
vliegen in een klap.
Nederland
De Nederlandse deelneming be
helst zoals gezegd zo'n hon
derd exposanten. Grote inzen
dingen zijn er naar Elektro
techniek, Toeleveringsindus
trie en CeBIT. Voor Transport
en Verkeer is er een gezamen
lijke inzending tot stand geko
men onder de vlag van de
FOCWA, de Nederlandse Ver
eniging van Ondernemers in
Carrosseriebedrijven. Ook Van
Doorne's Bedrijfswagens doet
mee.
De Hannover Messe is van
woensdag 13 tot en met woens
dag 20 april dagelijks van
09.00-18.00 uur geopend. In
lichtingen en kaartverkoop
voor Nederland loopt via de
Nederlands-Duitse Kamer van
Koophandel, Nassauplein 30,
2585 EC in Den Haag. Het tele
foonnummer van de Kamer is
070-65.19.55. Een dagkaart kost
f 20. Een doorlopende kaart
f45.
ook staat nog wel militaire
dienst kan vervullen".
De evangelische kerkleiding in dit
ressort heeft uitdrukkelijk uitge
sproken, steun te zullen verlenen
aan dienstweigeraars. Zij ziet het
vredesvraagstuk als een 'uitda
ging van het hedendaagse belij
den'.
De Hongaarse rooms-katholieke
bisschoppen pleiten in een 'her
derlijk schrijven' krachtig voor
beëindiging van de wapenwed
loop. "In deze situatie mogen wij
niet onverschillig en passief blij
ven". De dialoog voor de vrede is
'de dringendste opgave van deze
tijd'. De Hongaarse bisschoppen
geloven niet, dat de mensheid
machteloos staat tegenover oor
logszuchtige krachten.
Een vijfdaags congres in Antwer
pen van Pax Christi Internatio
nal en een delegatie van de Rus-
sisch-orthodoxe Kerk is geëin
digd met een beroep op de kern-
mogendheden om af te zien van
het gebruik van kernwapens. De
deelnemers spraken zich uit voor
directe bevriezing van alle soor
ten wapensystemen, verminde
ring van hun omvang en stopzet
ting van het militaire speurwerk.
"De kerken moeten de machtige
wapenen van gebed en woord ge
bruiken om de ontwikkeling om
te buigen en de mensheid te be
hoeden voor een nucleaire
ramp".
Het volgende congres zal in 1985 in
de Sowjet-Unie worden gehou
den.
