Tante Koba en de emancipatie
HUISHOUD'
CTE
Transfersysteem behoud
van het betaalde voetbal
van de ene verbazing
in de andere op de 38e
DONDERDAG 7 APRIL 1983
Meningen
PAGINA 11
Het transfersysteem in
het betaalde voetbal is
een van die dingen die
er niet zouden mogen
zijn, maar desondanks
al jaren, ja zelfs al gene
raties lang bestaat.
Wat is er fout aan het
transfersysteem? Als
een gewone werkne
mer van baan wil ver
anderen, neemt hij de
gebruikelijke opzegter
mijn in acht, of dient
zijn contract uit, en
gaat vervolgens naar
een andere werkgever.
Alleen in uitzonderlijke
gevallen komt het wel
voor dat aan de over
gang naar een andere
werkgever beperkende
voorwaarden zijn ver
bonden.
Werknemers in het betaald
voetbal zijn echter over het
algemeen niet vrij om te gaan
en te staan waar zij willen.
Als een speler zijn contract
heeft uitgediend, en overeen
stemming heeft bereikt met
door
Prof. dr. J.J. van Duijn
een nieuwe club, moeten de
oude en de nieuwe club het
nog met elkaar eens worden
over een transfersom, of ver
goedingssom. De speler
wordt beloond voor zijn voet
baldiensten, maar de club
krijgt een vergoeding voor
het 'voetbalkapitaal' dat de
speler belichaamt en dat nu
naar een andere club over
gaat.
Waarom gebeurt zoiets in het
betaald voetbal (en in sommi
ge andere betaalde sporten)?
Als ik naar een andere uni
versiteit verhuis krijgt mijn
oude school toch ook geen
vergoedingssom? Het vak
manschap dat iemand heeft,
zijn 'human capital', behoort
toch aan hemzelf en niet aan
de werkgever aan wie hij zijn
diensten aanbiedt?
Tegenstanders van het trans
fersysteem vinden het inder
daad een absurde zaak dat
betaalde voetballers niet de
zelfde rechten hebben als ge
wone werknemers. Zij spre
ken van 'slavenhandel', of
soms van 'mensonterende
slavenhandel': de gedachte
dat Michel Valke voor Feye-
noord speelt maar 'eigen
dom' is van PSV. Spelers die
'verhandeld' worden als
koopwaar. Wat zijn dat voor
negentiende-eeuwse toestan
den? De tegenstanders willen
dan ook van het transfersys
teem af. Een voetballer moet
zich gewoon aan de club var.
zijn keuze kunnen verbin
den, en niet weggetransfe-
reerd worden naar een of an
dere buitenlandse club, al
leen omdat zijn werkgever
dan zoveel meer aan hem ver
dient.
Ongewoon
Om de ratio van het vergoedin
gensysteem (dat zoals gezegd
al generaties lang bestaat) te
kunnen begrijpen, moet wor
den bedacht dat de bedrijfs
tak betaald voetbal geen ge
wone bedrijfstak is. Een ge-
Als alles aoed paat verhuist Sören Lerby (l) het komende seizoen van Ajax naar Bayem München. De transfer-som zal ongeveer twee miljoen
Duitse marken bedragen. (Foto ANP)
wone bedrijfstak kan goed
functioneren met 100 onder
nemingen, met 10 onderne
mingen, en soms zelfs met
maar een onderneming -
goed in de zin dat de behoef
tevoorziening voor de consu
ment goed verzorgd is. Het
aantal producenten hoeft niet
bepalend te zijn voor de kwali
teit van het geleverde pro-
dukt.
!n een competitiesport als voet
bal ligt dat heel anders. Met
alleen Ajax kun jé geen va
derlandse competitie begin
nen. Om een voetbalcompeti
tie attractief te maken zijn
meer clubs nodig, en liefst
clubs van gelijke sterkte. Hoe
meer gelijkwaardige clubs,
des te attractiever de voetbal
competitie zal zijn en des te
meer publiek en dus geld er
binnen zal komen. Hier ligt
het eerste onderscheid met
gewone bedrijfstakken. In
het betaald voetbal is het
aantal clubs, en de onderlin
ge krachtsverhoudingen tus
sen clubs, bepalend voor de
aantrekkelijkheid van het ge
boden produkt en voor het
geld dat daarmee verdiend
wordt. Betaalde voetbalclubs
hebben elkaar hard nodig.
Maar er is nog wat: voetbalwed
strijden moeten (afgezien van
tv- en video-opnamen) ter
plekke genoten worden. Het
maakt dus uit waar de wed
strijden worden gespeeld: in
grote steden, in kleine ste
den, dichtbevolkte gebieden
of dunbevolkte gebieden. In
principe kan een club uit
Rotterdam op meer toe
schouwers rekenen dan een
(even sterke) club in de Ach
terhoek. Het toeschouwers-
potentieel van de Rotter
damse club is veel groter dan
dat van de Achterhoekse
club. In Rotterdam en om
streken wonen nu eenmaal
veel meer mensen.
Maar dat betekent ook dat
clubs in grote steden hogere
recettes (inkomsten, red.)
hebben en hun spelers een
hoger salaris kunnen bieden.
De beste voetballers gaan
daarheen, waar de salarissen
het hoogst zijn. De clubs in
de steden krijgen dus de bes
te spelers. Voetbalcompeti
ties worden saai en voorspel
baar, want alleen Ajax en
Feyenoord zullen landskam
pioen kunnen worden, tenzij
er ergens gebroeders Mole
naar opstaan die veel eigen
geld in een club pompen en
zo het bezwaar van een te
klein achterland compense-
Balans
Het transferstelstel is nu be
doeld, en steeds gerechtvaar
digd door de voorstanders er
van, als middel om een 'com
petitive balance' tussen clubs
te bereiken. De rechtvaardi
ging berust op de gedachte
dat voor een competitie meer
clubs nodig zijn, en dat voor
Tante Koba is een tegenwoordig
steeds vaker langskomende gast
bij de emancipatiediscussies. Zij
vertegenwoordigt de vraag naar
de Kosten-Baten analyse van
emancipatie. Wat kost emancipa
tie en wat levert het ons op? Laat
ik voorop stellen dat het kiezen
voor emancipatie een politieke
keuze is geweest en ook nu weer
in het regeerakkoord van CDA-
WD is opgenomen. Toch blijkt
het steeds weer nodig, op alle ni
veaus van politieke besluitvor
ming, het nut van een emancipa
tiebeleid aan te tonen. Emanci
patie staat voor een persoonlijk
en maatschappelijk proces van
verandering en groei, dat moet
leiden tot een grotere keuzevrij
heid van vrouwen en mannen
om individueel en gezamenlijk
vorm en inhoud te geven aan le
ven en samenleven. Juist omdat
emancipatie een persoonlijk én
maatschappelijk proces is, wordt
genoemde tante Koba zo vaak
ten tonele gevoerd.
Een kosten-baten analyse is niet
meer dan een hulpmiddel bij het
nemen van een beslissing. Als
mevrouw Van Dijk besluit met
de trein naar een bijeenkomst te
gaan, dan heeft ze andere moge
lijkheden op hun voor- en nade
len beoordeeld en uiteindelijk
aan de baten die het reizen per
trein voor haar oplevert de voor
keur gegeven. Als meneer Van
Dijk een spijkerbroek voor zijn
dochtertje koopt, zal hij de baten
van een goede broek afwegen te
gen de hogere kosten daarvan in
vergelijking met een broek van
mindere kwaliteit. Een gegeven
is echter dat het kind „in de
groei" is en zijn portemonnee
niet. Een broek moet er echter
wel komen.
Rolpatronen
Hoe zit dat nu met emancipatie? Ik
beperk me in dit stukje tot dat
begrip emancipatie, waar meest
al de emancipatie van de vrouw
mee wordt bedoeld. Gelijke ont
plooiingskansen van vrouwen,
los van traditionele rolpatronen,
waarbij hun plaats thuis is, bete
kenen een stimulerend onder
wijsbeleid voor vrouwen en een
stimulerend werkgelegenheids
beleid. Een evenredige deelname
van mannen en vrouwen aan het
maatschappelijk leven, zonder fi
nanciële afhankelijkheid van el
kaar is voor D'66 de doelstelling
van emancipatie.
Zo gezien levert emancipatie uit
eindelijk mondige mensen op,
bevrijde mensen die in staat zijn
hun creatieve vermogens ten vol
le te ontwikkelen. Ook in tijden
van economische crisis wenst
D'66 deze maatschappelijke ba
ten te onderstrepen. In het grote
geheel gezien leidt dat op den
duur tot de herverdeling van be
taald en onderbetaald werk en
van inkomen, tot gelijke rechten
in de sociale zekerheidssfeer en
in de belastingsfeer, maar ook tot
gelijke plichten binnenshuis en
buitenshuis.
Vanuit deze doelstelling gaat het
bij een kosten-baten analyse van
emancipatie om een individuele
afweging, om een afweging op
het niveau van de leefeenheid, en
ten slotte om een maatschappe
lijke afweging. Kiezen voor
emancipatie betekent individue
le en gezinsbaten afwegen tegen
individuele en gezinskosten. Als
mevrouw Van Dijk besluit te
gaan werken, kost dat doorzet
tingsvermogen, organisatietalent
en geld voor een eventuele (aan
vullende) opleiding alsmede
voor kinderopvang. Daar tegen
over staan baten voor haarzelf.
haar partner en eventuele kinde
ren. Als de kosten, materieel en
immaterieel te hoog worden, zal
ze van de baten afzien.
Evenwicht
Er hoort echter een evenwicht te
bestaan tussen kosten en baten.
Emancipatie levert maatschap
pelijk gezien baten op, aangezien
door
drs. Louise Groenman
bij een verdeling van betaald en
onbetaald werk van mannen en
vrouwen, vrouwen niet alleen
premies en belasting gaan beta
len bij deelname aan betaald
werk, maar ook minder voor psy
chosomatische klachten een be
roep zullen doen op gezond
heidsvoorzieningen. Het minder
zwaar belasten van mannen in de
betaalde sfeer leidt tot minder
overwerkte mannen en dus in
dat opzicht tot een geringer be
roep op de gezondheidszorg.
Daarnaast brengt emancipatie kos
ten met zich mee, zeker in een
tijd waarin emancipatie „in de
groei" is en de overheidsporte-
monnee niet. Ook vóór de laatste
emancipatiegolf die aan het eind
van de jaren '60 inzette, gold voor
meisjes een leerplicht. Dat meis
jes daarna veelal hun opleiding
niet ten nutte maakten, is nooit
als een maatschappelijke kost
opgevat, terwijl onderwijs toch
nogal duur is. De nadruk die
thans in het emancipatiebeleid
gelegd wordt op het stimuleren
van onderwijs en beroepsoplei
dingen voor meisjes, moet als in
vestering gezien worden die op
den duur maatschappelijk zijn
vruchten moet afwerpen. Een lo
gisch gevolg op goed onderwijs
is een plaats op de arbeidsmarkt.
Dat daartoe in een tijd van grote
werkloosheid herverdeling van
werk en arbeidsduurverkorting
noodzakelijk is, spreekt vanzelf.
Dubbele inkomens
Als de kosten om te gaan werken
voor mevrouw Van Dijk hoger
zijn dan de baten, heeft de over
heid vanuit haai emancipatiebe
leid de taak om te zorgen dat de
individuele- en gezinskosten-ba-
ten analyse doorslaat in haar
voordeel. Het extra belasten van
dubbele inkomens hoort daar in
principe niet bij, zeker niet als de
baten voor het gezin en de vrouw
worden afgeroomd en aan extra
kosten die het werken van de
vrouw met zich meebrengt niets
gedaan wordt, en zolang vrou
wen nog steeds vooral in de laag
ste regionen van de arbeids
markt te vinden zijn.
Als iets een duidelijke individuele
baat is en een maatschappelijke
kost mag je als overheid ingrij
pen. Dit kan bijvoorbeeld op het
terrein van de milieuverontreini
ging. De neiging bestaat om
thans het betaald werken van
vrouwen als een puur individue
le baat te zien, en als een puur
maatschappelijke kost gezien
onze gespannen arbeidsmarkt.
Toch mag dan niet de individue
le baat van alleen de vrouw ver
kleind worden door haar in de
sociale zekerheidssfeer en belas
tingsfeer afhankelijk te maken
van haar partner. Emancipatie
als maatschappelijke baat leidt
er dan toe dat alle individuele ba
ten, dus zowel van mannen als
vrouwen, verkleind dienen te
worden. Arbeidsverdeling leidt
dan ook altijd tot inkomensher
verdeling over mannen en vrou-
Bij standsvrouwen
Als iets een duidelijke individuele
kost is en een maatschappelijke
baat, zal de overheid moeten bij
springen. Dit geldt ten aanzien
van onderwijs. Privé-onderwijs
is reeds lang vervangen door een
door de overheid bekostigd on
derwijs. Zolang emancipatie als
een maatschappelijke baat wordt
gezien, waar de samenleving als
geheel op den duur rijker van
wordt, zowel in materiële als im
materiële zin, heeft de overheid
een taak om te zorgen dat de in
dividuele kosten-baten analyse
in evenwicht is met de maat
schappelijke kosten-baten analy
se.
Beleidsproblemen doen zich tel
kens weer voor als dat evenwicht
zoek is. Oplossingen kunnen
slechts dan' gevonden worden,
als men naar de langere termijn
durft te kijken. Nu bijvoorbeeld
bijstandsvrouwen straffen als ze
proberen zich een zelfstandige
plaats op de arbeidsmarkt te ver
werven, of hun verbieden een
opleiding te volgen die hun dat
perspectief biedt, getuigt van
kortzichtig beleid dat er slechts
toe leidt dat de betrokken vrou
wen niet meer uit de bijstand ko-
Dat dit laatste uiteindelijk alleen
maar tot grotere maatschappelij
ke en individuele kosten leidt,
hoeft geen betoog. Als emancipa
tie alleen een kost zou zijn en
niet een directe of toekomstige
baat, zou er op korte termijn veel
te verdienen zijn door alle meis
jes van school te halen en dat kan
niemands bedoeling zijn, ook
niet van tante Koba!
(De auteur is lid van de Tweede
Kamer voor D'66).
een aantrekkelijke (en dus
geld opleverende) competi
tie, meerdere clubs van onge
veer gelijke kracht nodig zijn,
ondanks het feit dat de ene
club een grpter tóeschou-
werspotentieel heeft dan
de andere.
Voor het talent dat het provin
cieclubje niet kan behouden,
ontvangt het nu een vergoe
dingssom. De extra middelen
die de clubs met grote achter
landen krijgen worden nu
wat afgeroomd. Er vindt een
herverdeling van middelen
plaats. De provincieclubs
kunnen zich zo toch staande
houden en zich soms zelfs
versterken.
Toegegeven, het transfersys
teem werkt verre van perfect.
De trek naar de grote clubs
kan toch niet y/orden gestuit.
Maar zonder de transfergel-
den die in de loop der tijd
door Ajax, Feyenoord en Phi
lips SV aan andere clubs zijn
betaald was het betaald voet
bal misschien allang ter ziele
geweest. Of de overheid had
jaren geleden al bij moeten
springep.
Het transfersysteem leidt ertoe
dat clubs de spelers inder
daad als hun kapitaal gaan
zien ('ons kapitaal staat in het
veld'). Ze gaan meer aan
dacht besteden aan talent-
scouting en aan de opleiding
van spelers, onder het motto
'goedkoop halen, duur verko
pen'. Deze trend is in Neder
land heel duidelijk zichtbaar:
meer eigen kweek in het elf
tal; breekt er een talent door
dan wordt het meestal ver
kocht.
Bij afschaffing van het vergoe
dingenstelsel zal men zien
dat de strijd om spelers voor
taan via salarissen en hand
gelden gaat lopen. Wat Ajax
en Feyenoord niet meer aan
transfersommen hoeven te
betalen, geven ze direct aan
spelers en makelaars uit.
Sinds de afbraak van het
transfersysteem in de Ver
enigde Staten, een jaar of zes
geleden, ziet men dat de sala
rissen geëscaleerd zijn, veren
ver boven het inflatietempo
uit. Er zijn in het Amerikaan
se honkbal dit jaar 55 spelers
met een jaarsalaris van
750.000 (ong. 2 miljoen gul
den) of meer. Maar het is ook
zo dat clubs in kleinere agglo
meraties, zoals Cincinnati,
Pittsburgh en Minneapolis
steeds verder achter gaan
blijven. Zij ontvangen onvol
doende recettes om bij te blij
ven in de salarisrace. Ander
zijds kunnen ze zich toch niet
onttrekken aan de enorme
stijging van het salarisni
veau. Het gevolg is (oene-
mende verliezen, terwijl de
krachtsverschillen met de rij
ke clubs (in New York, Phila
delphia, Los Angeles) steeds
groter worden.
De vergoedingssom afschaffen
kan dus wel, maar men moet
wel weten waar men aan be
gint. Het transfersysteem
lijkt een anachronisme uit de
kapitalistische tijd. Maar wie
het afschaft zal pas echt zien
hoe de vrije markt werkt.
De auteur is hoogleraar algemene
economie aan de Interfaculteit
Bedrijfskunde te Delft.
Meningen op deze
pagina zijn voor
rekening van de
auteurs
LEZERS
SCHRIJVEN
Brandweer
vrouwen
Het is te hopen dat de mening
van de Commandant van de
Leidse Brandweer niet de
mening van het gehele korps
is, ik denk het haast niet. In
het artikel wordt de indruk
gewekt dat het best goed is
als er vrouwen dienst gaan
doen in het brandweerkorps,
maar de heer Mark spreekt
zichzelf in hetzelfde artikel
tegen.
De Commandant zet z'n perso
neel mooi te kijk als hij stelt
dat er in de brandweer-man
nengemeenschap een vrouw
problemen op kan leveren.
De suggestie wordt gewekt
dat er alleen super hetero's
werken, die van geen vrouw
af kunnen blijven, met ande
re woorden een vrouw is vol
gens de heer Mark een sex-
objekt.
En wat bedoelt hij met het voe
len met handen en voeten?
Kunnen vrouwen dat niet?
De uitspraak "je moet niet
bang zijn": zijn mannen nooit
bang? Wat betreft de al ver
doorgevoerde emancipatie:
dat de mannen alles zelf
schoonmaken, nogal nor
maal, heeft niets met emanci
patie te maken. Ieder mens
moet z'n zelf gemaakte rom
mel opruimen.
Dan de uitspraak dat er geen
vrouwelijke ME-ers zijn: vol
gens mij komt dat omdat de
meeste vrouwen een gezonde
afkeer hebben van geweld.
Verder de genetische effek-
ten bij de vrouw door radio
actieve straling: dat is waar.
maar bij mannen is dat ook
het geval. En ik zou als ik de
heer Mark was er maar niet
van uitgaan, dat als we zo
geëmancipeerd zijn, dat als er
een kindje komt dat dan de
moeder er voor moet zorgen.
En dan dit nog: zijn de echtge
notes van brandweerlieden
anders dan bijvoorbeeld die
van een verpleegkundige? Je
zou haast gaan denken dat in
elk ziekenhuis of verpleegin
richting de buitenechtelijke
verhoudingen niet van de
lucht zijn. Kortom het gehele
stuk is geschreven als zou ie
dere vrouw die bij de brand
weer binnen komt een moge
lijke bedreiging zijn voor het
personeel en hun ega's.
S. L. Muuw,
Hogewoerd 56,
Leiden
Spaarvarken
(Commentaar naar aanleiding van
bericht: "spaarvarken dikker
dan ooit" van 28 maart jl. in deze
krant).
Ik vraag me af:
Wie o wie zijn die spaarders? Zijn
het de 900.000 werklozen van die
zelfde pagina? Of zijn het de ge
handicapten op hetzelfde blad?
Of zijn het de bijstandsmoeders
met hun 1300 gulden uitkering
Der maand? Of zijn het de
werkende/werkloze jongeren, die
hun dure kamers moeten beta
len?
Of zijn het de ambtenaren, die blij
ven inleveren? Of zijn het de
dubbelverdieners, die drie-dub
bel gaan inleveren?
Neen, neen allemaal misgeraden.
Het zijn die mensen met vier
keer modaal. Het zijn die mensen
met de gouden handdrukken.
Het zijn die mensen (20 30 pro
cent) die in deze tijd "zonder aan
passing" kunnen blijven leven.
W. Th. Koevoet sr.,
Sneeuwbes 8,
Leiden
ADVERTENTIE
INTERNATIONALE
Hi.idSf ,.n.terna,iona|t'
10 ni U beurs Amsterdam
Ddgen bruisend middelpunt
Woning CufeirS v' Van:
«-utinair Vrije tijd Mode
'Neem het ervan dit iaar
VnN^EÖoidbeurs°P
...Om n„o
".Om nog wekenlang
plezier van te hebben
