c
c
c
Ontroerende
flBylines':
gloeiend
gpaar zonder
bezieling
J
Ars Aemula laat het
werk van leden zien
D
Haagse Comedie haalt voltreffer in huis
,NDAG 28 MAART 1983
EIDEN - James Vincent is een
danser van het Nederlands Dans-
I theater, die daarnaast ook cho
reografische aspiraties heeft. Bij
bet NDT ging enkele maanden
geleden van hem "Mada" in pre-
Inière. De juniorengroep van dat
[ezelschap bracht gisteravond in
iet LAK-theater "Bylines", zijn
ongste werkstuk,
ylines" bevestigt eigenlijk wat
ook al uit "Mada" naar voren
kwam, Vincent is een veelbelo
vend choreograaf, die de kunst
verstaat de sfeer van muziek in
beweging te vertalen. Hij heeft
echter wat al te goed naar Jiri
Kylian, de artistiek leider van het
NDT gekeken en mist nog de
diepgang om zijn beheersing van
de techniek in een oorspronke-
lijk ballet om te zetten "Bylines"
is een ingehouden en vloeiend
J werkstuk, dat mooi aansluit bij
de muziek van Samuel Barber;
impressionistische pianoklan-
1 ken, soms aanzwellend tot dra-
matische accenten. Ze vormen
I een mooi uitgangspunt voor Vin-
1 cents de sobere en ingehouden
I werkstuk.
it de eenvoudige aankleding
blijkt dat Vincent de sfeer van de
muziek goed heeft aangevoeld.
De choreografie schiet echter te
kort in de wijze waarop emoties
worden uitgedrukt. Waar bij Ky
lian de hartstochten op een haast
vanzelfsprekende manier vorm
en inhoud krijgen, zijn bij Vin-
cent de bewegingen te nadruk
kelijk, teveel van buiten geleerd.
Zijn werk ontbreekt het ondanks
de sierlijke patronen nog aan be
zieling en zeggingskracht.
Dat gebrek aan bezieling werd me
de veroorzaakt door de uitvoe
ring van de aspiranten, die zeker
niet vlekkeloos was. In "La ca-
thedrale engloutie" een uit 1975
daterend ballet van Kylian, wa
ren ze veel beter op dreef, hoewel
dit werk in technisch opzicht
veel meer van de dansers vraagt.
Een vergelijking van dit nog steeds
indrukwekkende ballet met By
lines zou de jonge choreograaf
onrecht doen. Het programma
van de NDT-aspiranten werd ge
completeerd door "Cinque tem
pi" een van begin dit jaar date
rende choreografie van Nils
Christe, die de dansers blijkbaar
niet tot opmerkelijke verrichtin
gen wist te inspireren.
ARIEJAN KORTEWEG
Leidse bioscopen
LUXOR (121239): 'Tootsie", da. 14.30,
19.00 en 21.15 uur, zo. 14.15, 16.30,
19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
LIDO 1 (124130): 'De Vierde Man', da.
14.30 19.00 en 21,15 uur, zo. 14.30,
16.45, 19.00 en 21.15 uur, 16 jaar.
Kunst
LEIDEN - Tijdens vijfentwintig
achtereenvolgende theaterpro
gramma's in even zovele theater
seizoenen heeft de cabaretier Sie-
to Hoving zich steeds sterker ge
profileerd als de verdediger van
de behoudenden en bezittenden
binnen de Nederlandse samenle
ving.
Hoving haalt te scherp uit naar
links en te gematigd naar rechts
om die spreekwoordelijke neu
traliteit van de cabaretier nog
overeind te houden. Wanneer hij
bovendien publiekelijk bekent
per Peugeot 604 over de Neder
landse wegen te snellen is z'n ca
baretprogramma 'En geen pa
niek' uitgegroeid tot een fatale
vorm van oprispende hypocrisie.
Voor de pauze was het programma,
gebracht door Marijke en Sieto
Hoving, pianist Wiebe Cnossen
en Guidor de Groot beslist onder
de maat. Het virtuoze, spranke
lende, oorspronkelijke intellect
van Sieto Hoving had tot de pau
ze een uurtje vrijaf genomen.
Sieto Hoving is een beschaafd
woordkunstenaar, brengt z'n
theaterprogramma met een ge
rieflijk aandoende vorm van iro
nie en mijdt meestal consequent
de onverharde wegen van het
sarcasme.
Voor de pa^ze konden deze elemen
ten echter veilig opgeborgen blij
ven. Z'n 'Einstein heeft het ge
wonnen van Napoleon' en 'Een
droom waart rond van vrede'
misten die 'vierde dimensie', die
Hoving's alerte, doordachte
woordspelingen gewoonlijk ken
merken. Hij spinde, als immer
zeer tekstvast en zeer duidelijk
articulerend terzijde gestaan
door Marijke, voor een redelijk
gevulde schouwburgzaal een lege
cocon. Vóór de pauze kon die
Gedesillusioneerd en ontmoedigd
werd de frisdrank ingeruild voor
het gedeelte na de pauze. Zou er
weer zo'n autoreclame komen, als
was Hoving de vleesgeworden
Loekie de Leeuw van het Neder
lands theateramusement?
Maar nee. Hoving delegeerde niet
langer z'n teksten aan derden en
nam de stuurknuppel zelf ter
hand. In de na de pauze volgende
vrijwel ononderbroken) mono
loog vijzelde Hoving met elke zin
z'n voor de pauze bijzinnetjes
(waar tradit5ioneel het venijn
schuilde) was hij weer de mees
ter.
Je kunt tenslotte niet vijfentwintig
theaterseizoenen lang je publiek
beduvelen. Talent is (bij Sieto en
Marijke Hoving tenminste) in
ruime mate voorhanden.
BERT KOEKEBAKKER
LEIDEN De schilder- en tekenacademie Ars Aemula Naturae
exposeert in het eigen gebouw aan de Pieterskerkgracht de ko
mende weken werk van haar eigen leden.
Het is de eerste keer, dat men in het geheel gerestaureerde eigen
onderkomen een expositie van Ars-leden houdt, waarvan de
opening zaterdagmiddag door de oud-voorzitter Van Ars, dr. W.
Maan, werd verricht.
De tentoonstelling brengt onder meer pentekeningen, aquarellen,
olieverf en beeldhouwwerk. Zo is er een keuze aan stillevens,
bijvoorbeeld in olieverf van Marri Oosterholt, Maarten Bergman
en Anita Walsmit.
Ook het werk van Ben Haver (2 aquarellen) zou daaronder kunnen
vallen, Erika de Wit is met een 'Poppenstilleven' (ook een aqua
rel) vertegenwoordigd. Van Gerard de Wit zijn er de portretten
in olieverf van Bonnet, Arnold Smit en Piet van Boxel te bezich
tigen.
Ook andere technieken komen bij deze expositie aan bod: van
John Hakkaart zijn er drie kleurenfoto's en twee collega's, van
Willem Moeselaar is er een werk in oofset. Een combinatie van
pentekeningen en aquarel (uitsluitend in groen gehouden) met
als titel 'Wilde planten' vindt men in het werk van Bettien
Scherft.
De tentoonstelling duurt nog tot en met zondag 10 april: dagelijks
geopend van 14.00 - 17.00 uur en donderdagavond van 19.00 -
21.00 r—
Bioscopen
LIDO 3: 'Trail of the Pink Panter",
da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo. ook
16.45 uur, al.
LIDO 4: "Identificatione di una don
na", da. 19.00 en 21.15 uur, do. en vr.
ook 14.30 uur, 16 jr.
fam. voorstelling: "Als je begrijpt wat
ik bedoel", za t/m wo. 14.30 uur, zo.
ook 16.45 uur. a.l.
REX (125414): "De verleider van Pla
ce Pigalle", da. 14.30. 19.00 en 21.15
uur. 16 jr.
Nachtvoorstelling: 'Terug naar het
pornoparadijs", vnen za. 23.30 uur, 16
Bioscopen Alphen
(voor reserveringen 01720-20800)
EURO 1 en 2: "De Vierde Man", do.,
ma, di en wo. 20.00 uur, vr.za. en zo.
18.45 en 21.15 uur. Euro 2: za, zo, en
wo. ook 14.00 uur, 16 jaar.
Fam. voorstelling Euro 1: "Als je be
grijpt wat ik bedoel", za, zo, en wo.
14.00 uur.
Nachtvoorstelling Euro 1: "De Vierde
Man", za. 24.00 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling Euro 2: "Love for
sale, za. 24.00 uur, 18 jaar.
EURO 3: "Le Choc", do. ma, di. wo.
20.00 uur, vr. tm. zo. 18.45 en 21.15
uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Turf, haantje de
Nachtvoorstelling: "Death Wish 2",
za. 24.00 uur, 18 jr.
EURO 4: "Trail of the pink panther",
do, ma, di, en wo. 20.00 uur. vr, za. en
zo. 18.45 uur, 21.00 uur. Za, zo. en wo.
ook 14.00 uur. al.
Nachtvoorstelling: "Vurig vlees", za.
24.00 uur, 16 jr.
Bioscoop Voorschoten
(voor reserveringen 01717-4354)
f GREENWAY: "Kentucky Fried Mo
vie", do. 21.00 uur, vr. en za. 21.30 uur,
zo. 18.30 uur, ma. di, en wo. 21.15 uur.
"Grease 2", vr. 19.30 uur, za. 15.45 en
19.30 uur, zo. 15.45 uur, ma. en di.
14.00 en 19.00 uur, wo. 19.00 uur. a.l.
Kindermatinee: "De onvoorstelbare
tocht", za. en zo. 14.00 uur, woe. 14.30
Bioscopen Katwijk
(voor reserveringen 01718-74075)
CITY 1: "Death Wish 2", wo. en do.
14.45 en 20.00 uur, vrij, za, en zo. 14.45,
19.00 en 21.15 uur, ma en di. 20.00, 16
jaar.
CITY 2: "Class of 1984", zelfde tijden
den als City 1, 16 jr.
CITY 4: "Heet snoepgoed", do. 14.45
en 20.00 uur, vry. 14.45,19.00 en 21.15
uur, 16 jr.
CITY 4: "Five for Hell", do. 14.45 en
20.00 uur, vr. 14.45,19.00 en 21.15 uur.
Fam. voorstelling: "Als je begrijpt
wat ik bedoel", za. 14.30, 19.00 en
21.15 uur, zo. 14.45,19.00 en 21.15 uur,
ma en 20.00 uur, wo. 14.30 en 20.00
LEIDEN
Gemeente-archief - Boisotkade 2a,
pentekeningen van Leiden en omge
ving van Frederik Kemner, t/m 9/4,
ma t/m vr 9-17 uur, do 19.30-21.30 uur,
Galerie Denise Step\ian - Bakker-
steeg 18-20, tentoonstelling Tom de
Vries Lentsch, schilderijen. Elsa
Westland, beelden, t/m 2/4, vr, za, zo
van 13.30-17.30 uur.
De Waag fototentoonstelling van
het Leidse Fotokollektief "vier Leid
se drukkerijen", t/m 19/3 tussen 10-17
uur; en van 23/3 t/m 2/4 in de Openba
re Bibliotheek, tijdens de openingsu-
Exposities
Rijksmuseum van Geologie en Mine
ralogie, Hoogl. Kerkgracht 17, 'Ener
gie uit eigen bodem', t/m 4 augustus,
ma. t/m vrij. 10-17; zo. 14-17.
Galerie De Oude Rijn - Stille Mare 4,
expositie Wil van Leeuwen olieverf,
gouaches en metaalplastieken, dag
en zo. 11-18 uur, t/m 6/4.
Rijksmuseum van Oudheden, Rapen
burg 28, 'Papyrus, van bies tot boek
rol', t/m 4/4:
m 28/3, di. t/m za. 10-17; zo 14-17.
OEGSTGEEST - Jacques van Bellen,
Lange Voort, aquarellen en pastels
van Paula v.d. Weerdt, t/m 2/4, di. t/m
vr. van 9-18 uur, vrijdagavond, za. van
Kunstcentrum Langevoort - Hans
Bos, assemblages; Mieke Guldenaar,
etsen met acrylverf; Els van Strien,
zeefdruk ken;
Kees
Peltenburg, keramiek en houtplastie
ken; Popco Bakkers, olieverf-schilde
rijen, t/m 16/4, di. woe, do, vr. van
13.30-17.30 uur, vr. 19-12 uur en za.
van 12-17 uur.
LEIDERDORP - Gemeentehuis, En-
gelendaal (by winkelcentrum Winkel
hof); aquarellen, tekeningen, etsen en
keramiek van Iris le Rütte en Herma
Gerrits. 18/2 t/m 30/3.
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Acade
misch Ziekenhuis behalve van dins
dag 13.00 uur tot woensdag 13.00 uur
(Diaconessenhuis) en van vrijdag
13.00 uur tot zaterdag 13.00 uur (Elisa-
beth-ziekenhuis).
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diaconessenhuis - doorlopende be
zoektijd van 16.00 uur tot 20.00 uur;
met uitzondering van:
- de kinder- en jongerenafdeling: da
gelijks van 14.00 uur tot 19.00 uur.
de afdeling intesieve zorg: uitslui
tend na overleg met het hoofd van de
afdeling.
Sportmedisch Advies Centrum:
Blessurespreekuur: Elisabethzieken-
huis Leiderdorp, 's maandags van
19.30-20.30 uur.
Bezoekuren St. Elisabeth-zieken-
huis:
Volwassenen: dagelijks van 14.00-
Ziekenhuizen
14.45 en van 18.30-19.30 uur. Klasse
afd. dagelijks van 11.15-12.00 uur, van
14.00-14.45 uur en van 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: dagelijks van 11.15-
12.00 uur (alleen voor echtgenoot) en
van 15.00-16.00 uur en van 18.30-19.30
Afdeling C.C.U. (hartbewaking) dage
lijks van 14.00-14.30 uur en van 19.00-
19.30 uur.
Intensieve verpleging: dagelijks van
14.00-14.30 uur en van 19.00-19.30 uur.
Academisch ziekenhuis
Tel. 269111
Voor alle patiënten behalve kinde
ren) zijn de bezoekuren als volgt:
Avondbezoekuur afdeling Verlos
kunde 18.00-19.00 uur.
Praematurenafdeling dagelijks van
doorlopend bezoek wordt toegestaan
kan de hoofdverpleegkundige hier
voor speciale kaarten verstrekken.
Bezoektijden Kinderkhniek:
Dagelyks 15.00-15.45 uur en 18.30-
19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdelingen:
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-
19.00 uur. (Alleen voor ouders van
kinderen kan er een afwijkende tijd
afgesproken worden met de hoofd
verpleegkundige).
Alphen aan den Rijn
Rijnoord:
Bezoektijden 's middags 14.30-15.15
uur. 's avonds 18.30-19.30 uur. Extra
bezoek voor de hartbewaking: 's och
tends 11.00-11.30 uur. Extra bezoek
voor vaders op de kraamafdeling: 's
avonds 19.30-20.30 uur. Kinderafde
ling 's middags 14.30-15.30 uur, 's
middags alleen voor ouders 14.30-
18.30 uur.
DEN HAAG - Het lijkt totaal onwaarschijnlijk, maar met
"Emily" van William Luce heeft de Haagse Comedie een
voltreffer in huis gehaald.
Tochulijkt een toneelstuk in de vorm van een monoloog
over een dichteres uit de negentiende eeuw nauwelijks
interessant, zeker voor wie niet bijzonder literair geïnte-
reseerd is.
Emily Dickinson was echter ook
geen gtewone dichteres. Zij leef
de van 1830 tot 1886 in de Ameri
kaanse staat Massachussets, in
het plaatsje Amherst crat zij in de
loop der jaren slechts twee keer
verlaten heeft.
Met de buitenwereld hield zij con
tact via een intensieve briefwis
seling, maar niemand vermoed
de dat zij een opmerkelijk en oor
spronkelijk literair talent was,
tot zij in april 1862 haar eerste
brief schreef aan de essayist en
criticus Thomas Wentworth Hig-
ginson.
Ook deze had de grootste moeite
de kwaliteit van haar gedichten
te onderkennen, want Emily Dic
kinson bleek een oorspronkelijk
dichteres in de meest letterlijke
zin van het woord. Haar behoefte
tot dichten bleek onstuitbaar
(1775 gedichten waarvan er onge
veer 800 ontstonden in de jaren
1862-64), maar in ritme, woord
keus en rijm liet zij zich nauwe
lijks door iemand of enige tradi
tie leiden.
Het gevolg was dat Higgionson
nooit publicatie op grote schaal
aandurfde, zeker niet in de oor
spronkelijk vormgeving, zodat
het tot deze eeuw duurde eer het
publiek inzicht kreeg in de ware
grootheid van de poézie van
Emily Dickinson. Haar moderne
taalgebruik, haar beeldende ver
mogen en bovenal de bezieling
van haar verzen bezor3gden
Emily Dickinson echter een
faam die nog steeds groeiende is.
Luce heeft op basis van deze ge
dichten en haar uitgebreide cor
respondentie een intrigerende
vrouwenportret samengesteld.
Dezelfde directheid en alledaagse
menselijkheid die haar gedich
ten kenmerkt, komt ook naar vo
ren uit haar brieven, terwijl iro
nie en relativeringsvermogen
steeds voor de noodzakelijke
band met het leven van alledag
zorgen.
Haar gevoelsleven, heftiger dan de
buitenwereld waarschijnlijk ooit
vermoedde, breekt daar soms
met kracht doorheen en zorgt -
met name in de beschrijving van
de relatie tot haar vader - voor
een ontroering die alleen moge
lijk is in de confrontatie met een
"compleet" mens.
Dat "Emily" dat ook geworden is,
danken we echter niet alleen aan
het stuk van Luce, de sublieme
vertaling van Louise van Santen,
het suggestieve toneelbeeld van
Harry Wich en de strakke regie
van Bas ten Batenburg, die elke
beweging tot haar essentie wist
terug te brengen.
Meer dan al het andere zal ik me
het spel van Anne-Marie Heyli-
Anne-Marie Heyligers als 'Emily'
gers herinneren. Elk woord, elk
gebaar getuigde van een volko
men identificatie en haar spel be
zat een onbevangenheid waar
mee alleen een groot en integer
actrice momenten van intense
ontroering kan oproepen.
In het "Paradijs", de kleine boven
zaal van de Koninklijke Schouw
burg, zorgde zij voor een onver
wacht hoogtepunt van het to
neelseizoen doordat zij in een in
tieme atmosfeer de mens en de
dichteres Emily Dickinson aan
grijpend tot een geheel wist te
verenigen.
(Volgende voorstellingen hebben
steeds plaats in het weekeinde, 's
middags of aan het begin van de
avond).
PAUL KORENHOF
(fthidaYLieuius
28 maart 1983
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
Dezer dagen had te Milaan
de begrafenis plaats van ie
mand, die in het dagelijksch
spraakgebruik gewoonlijk een
"origineel" genoemd wordt. De
lijkwagen werd voorafgegaan
door de vrienden van den over
ledene, en dezen weer door een
muziekcorps, dat de vroolijkste
liedjes blies, als de "Garibaldi
hymne", de schoone "Gigogin"
en andere. De overledene liet
meer dan een millioen na,
waarvan 20,000 aan de ver-
eeniging voor lijkenverbran
dingverder een groot aantal
legaten aan verschillende nutti
ge instellingen en 17 pel. aan de
neven. Hij heette Sala, was kok
geweest in de Levant en had
zich zelf in de hoogte gewerkt.
Onder de zonderlinge bepalin
gen van het testament was er
ook eene, die voorschreef dat in
geval van regen alle personen,
die bij zijne begrafenis waren
tegenwoordig geweest, in rijtui
gen moesten worden naar huis
gebracht. Het weer was echter
zeer schoon, wat met de muziek
de vroolijkheid der begrafenis
niet weinig vermeerderde.
Het voornemen bestaat om
bij de Duitsche marine hospi-
taalschepen in te voeren, daar
het bij den dienst der oefenings
eskaders gebleken is dat het
dreunen van het geschut een
nadeeligen invloed op de zieken
aan boord uitoefent. Men vleit
zich, dat het mogelijk zal zijn
ook in oorlogstijd hospitaal
schepen dienst te laten doen on
der de vlag van het Roode
Kruis, gelijk de ambulances bij
het leger.
Vijftig jaar geleden:
In Joodsche kringen in Lon
den zet men met kracht de pro
testactie voort tegen de antise
mitische vervolgingen in
Duitschland. Op tal van plaat
sen in het East-End wordt opge
wekt om Duitsche goederen te
boycotten. Op tal van plaatsen
zijn manifesten verspreid met
Engelschen en Hebreeuwschen
tekst waarin o.m. geeischt
wordt: "Opent Palestina voor
de Duitsche vluchtelingen". In
Frankrijk zijn de Joden, naar
het voorbeeld hunner Ameri-
kaansche en Engelsche geloofs-
genooten. bezig een afweerfront
tegen Duitschland te i
