c
't Loopt storm
bij de lommerd
Economie
Extra
Het lot
Beursweek
EPlife'
Revaluatie wekt kooplust op
Pandhuisbaas:
'Wij hebben
een grote
sociale taak'
bv
Internationaal
ÏRDAG 26 MAART 1983
andhuizen, waar iemand geld kan lenen tegen een onderpand, hadden eeuwen
lang een belangrijke sociale taak. Voor veel mensen was het belenen van een
kostbaar voorwerp - het kon ook vaders zondagse jas zijn - de enige mogelijk
heid aan geld te komen tegen een redelijke rente. Sommigen noemden het pand
huis een Berg van Barmhartigheid. Trotse mensen beschouwden het meer als
een Stoep der Schande. De meeste klanten spraken van de lommerd of 'effe naar
Ome Jan'.
•oor de toenemende welvaart en de mogelijkheid voor de 'gewone man' om geld
te lenen bij de bank, kregen de pandhuizen steeds minder klanten. Tot voor kort
tenminste, want momenteel loopt het weer storm en puilen de stellingen van de
i lommerd uit. De oude Bank van Leening bloeit als nooit tevoren.
Extra
•ogte
'0 kg
toor-
Ï7M2J
Op de zolder van het Amsterdamse pandhuis aan de Nes hangt de
allies doordringende lucht van motteballen. De houten vloer ligt
ermee bezaaid. Het spul is nodig om de beleende Perzische tapij
ten en boeken te conserveren, die in hoge stellingen liggen opge
tast. Er is een wand vol complete encyclopedieën met sommige
boeken nog ongebruikt in plastic verpakt.
Een verdieping lager blijkt een waar paradijs voor liefhebbers
van hi-fi stereo installaties. Zelfs de best gesorteerde zaak kan
niet zo'n uitgebreid scala aan stereo- apparatuur bieden, als
hier in onafzienbare rijen ligt opgeslagen. Piepkleine transistor
radiootjes staan naast imposante stereo-torens. Maar ook kleu
rentelevisies, complete installaties van opgedoekte bandjes, losse
muziekinstrumenten, race-fietsen, leren jassen en tassen, gram
mofoonplaten, naaimachines, een stapel gezelschapsspelletjes,
klokken, schilderijen, beelden: een duizelingwekkende hoeveel
heid uiteenlopende voorwerpen.
Amsterdam geopend. Er zou
den nog 11 andere pandkre-
dietbanken bijkomen.
Door de stijgende welvaart en
het gemak waarmee mensen
een lening of doorlopend kre
diet bij een bank konden af
sluiten, raakten pandhuizen
op de achtergrond. Een groot
aantal verdween, alleen in
Den Haag en Amsterdam ble
ven pandhuizen open. Nu het
economisch slechter gaat,
trekt de lommerd weer Wan
ten. Vooral voor mensen die
moeten leven van een uitke
ring of geen vast inkomen
hebben, is er geen andere
mogelijkheid geld te lenen.
Banken rekenen uitkerings
trekkers niet graag tot hun
clientèle. Meestal moet mini
maal 2500 gulden worden ge
leend. Ook doorlopend kre
diet is voor mensen met een
minimuminkomen een te
groot risico. Het enige alter
natief voor deze groep men
sen is het gemeentelijke
pandhuis. Iedereen kan de
lommerd binnenlopen en iets
belenen, zonder dat méér
wordt gevraagd dan een per
soonlijke legitimatie. Dit om
heling van gestolen goederen
te voorkomen.
gele- door
i "De Margot Klompmaker
bruik
lecjjg Hier liggen, staan of hangen al-
biprt le goederen die mensen in
ujeci geldnood hebben verpand.
Ogenschijnlijk is het een
puinhoop, maar bankhouder
Van Meetren die de rondlei
ding verzorgt, verzekert dat
alles op nummer staat en - als
het goed is - zö uit de chaos
kan worden opgediept. Toch
is een uitbreiding en aanpas
sing van de opslagruimten
geen overbodige luxe. De
stellingen dateren nog uit de
tijd dat hoofdzakelijk dekens
1 en ander beddegoed werden
beleend. Bovendien kan de
rest van het uit de 17e eeuw
daterende gebouw van de
S Stadskredietbank ook wel
een opknapbeurt gebruiken.
Beneden bij het loket van- de
bank en de aangrenzende
winkel (waarover later meer)
zijn noodgedwongen enkele
provisorische voorzieningen
getroffen. De winkel is bevei
ligd en kan worden afgeslo
ten. En door de enorme toe
loop van klanten is er een ex
tra loketbijgekomen. 'Nog
Iveel te weinig', bromt Van
Meetren. 'Je kunt de mensen
niet eens behoorlijk ontvan
gen'. Een doorn in het oog,
want bij de gemeentelijke
pandhuizen beschouwt men
de klant als koning. Van
Meetren: 'Mevrouw, wij heb
ben een belangrijke sociale
taak'.
Sociale taak
Pandkrediet is waarschijnlijk
de oudste vorm van geld le
nen. In de Middeleeuwen
was het pandkrediet een zaak
van particuliere geldschie
ters, die echter enorme rente
bedragen rekenden. Om dit
in te dammen en toch in een
duidelijke behoefte te blijven
voorzien, ging de overheid
zelf pandkredieten verschaf
fen tegen betaalbare rentes.
Het eerste gemeentelijke
pandhuis werd in 1614 in
Snel en gemakkelijk
Pandkrediet is een snelle en ge
makkelijke vorm van geld le
nen, meent directeur Heuwe-
kemeyer van de Amsterdam
se Stadskredietbank. 'Bij een
commercièle bank wordt ie
mands doopceel gelicht en
duurt het zo'n twee weken
voor het geld vrijkomt. Bo
vendien zit de klant vast aan
een aflossom die hij maande
lijks moet betalen. Pandkre
diet is veel simpeler. De klant
krijgt meteen geld en bepaalt
zelf wanneer hij aflost. Ook is
het zijn zaak als hij niet wil
aflossen. Dan wordt het pand
geveild', aldus Heuweke-
meyer.
Van Meetren, 'baas' van pand
huis 1 in Amsterdam er zijn
er nog 3 in de hoofdstad), be
schrijft het pandbelenen in
de praktijk. 'Ik vraag altijd
De eeuwenoude spreuk boven het gemeentelijke pandhuis in Amsterdam maakt duidelijk wie hier
terecht kunnen. Iedereen die geld nodig heeft en een onderpand inlevert, wordt tegen een redelijke rente
geholpen.
(Foto GPD)
Pandbaas Van Meetren bij een van de vele stellingen vol geluids
apparatuur. veto GPD)
eerst: hoeveel geld hebt u no
dig. Dan vertel ik de klant,
dat hij maar een vijfde van de
winkelwaarde voor zijn on
derpand kan krijgen. De
meesten verwachten veel
meer en schrikken zich rot.
Het is ook niet veel, maar
meer geven kan gewoon niet.
We zijn er weliswaar voor de
klant, maar we moeten onze
kosten wel zien te dekken.
Daarom gaat de bank bij de
taxatie van onderpanden uit
van de mogelijke prijs die het
pand op een veiling op
brengt. Als iemand echt veel
geld voor zijn pand wil heb
ben, kan hij het beter niet bij
ons brengen. Dat zeg ik ook
eerlijk tegen de klanten'.
Veilingen
Als de klant akkoord gaat met
het bedrag ontvangt hij een
pandbewijs. Zes maanden
krijgt de Want de tijd het ge
leende bedrag met rente af te
lossen. Dan stuurt het pand
huis hem bericht dat zijn
pand binnenkort wordt ge
veild, als de klant zijn schuld
niet aflost. Wie dan niets
meer van zich laat horen, is
zijn eigendom kwijt. De vei
lingen van de Stadskrediet
bank worden druk bezocht.
De genoemde stellingen vol al
lerhande voorwerpen vor
men maar 6 procent van de
totale hoeveelheid beleende
panden. De overige 96 pro
cent ligt in een stevige Wuis
en bestaat uit gouden en zil
veren voorwerpen: sieraden,
armbanden en ringen. Vooral
wanneer deze voorwerpen
worden geveild, loopt het
storm. De kredietbank ziet
erop toe dat geen enkel voor
werp weggaat voor een lager
bedrag dan waarvoor het is
beleend. Bij gebrek aan be
langstelling koopt de bank
zelf het voorwerp op. Vervol
gens wordt het in de bijbeho
rende winkel geëtaleerd om
te worden verkocht. Brengt
een geveild voorwerp méér
op dan waarvoor het is be
leend, dan is de 'winst' voor
de eigenaar, niet voor de
bank.
Volgens bankhouder Van
Meetren werd vroeger meer
op tijd afgelost. Gemiddeld
komt ruim 10 procent van de
beleende goederen op de vei
ling terecht. De enorme toe
loop van de afgelopen jaren
verklaart hij onder meer door
de economische crisis en de
komst van buitenlandse gast
arbeiders. Turken, Marokka
nen, Italianen en Spanjaar
den zijn gewend om in hun
eigen land met pandbelening
te werken. Bovendien staan
commerciële banken niet te
trappelen om deze groep
mensen geld te lenen. Het
pandhuis is hun enige alter
natief, 'hun laatste redmid
del', aldus Van Meetren. 'Wij
nemen de tijd voor ze. Ver
geet niet dat gastarbeiders
vaak taalproblemen hebben.
Eindelijk word ik fatsoenlijk
behandeld, vertellen ze ons.
Het gevolg is een toeloop uit
het hele land. Om negen urn-
staat het hier al vol. 't Loopt
echt storm. Het is staande
koffie drinken. Eigenlijk sluit
de bank om vier uur. Je mag
blij als om half 5 de mensen
de deur uit zijn.'
Taxeren
Het taxeren van de aangeboden
voorwerpen is een lastige
zaak, vertelt Van Meetren.
Van gouden en zilveren siera
den moet de legering worden
vastgesteld met behulp van
zuren. Elektrische apparaten
worden eerst uitvoerig ge
test. De Stadskredietbank
heeft ervaren taxateurs die
van alles gewend zijn. Maar
soms worden voorwerpen
aangeboden, waarbij hulp
van anderen is vereist. Het
kan voorkomen dat directeur
Heuwekemeyer achter zijn
bureau een aangeboden
trompet uitvoerig test. Nor
maal beoefent hij zijn hobby
trompetspelen alleen thuis.
Bij het vaststellen van de prijs
moet de taxateur ook reke
ning houden met de mogelijk
snelle veroudering van het
voorwerp. De hypermoderne
platenspeler van nu kan over
een jaar hopeloos verouderd
zijn en vrijwel niets meer op
leveren. Op een eventuele
veiling brengt het voorwerp
dan bij lange na niet de prijs
op die de pandhouder ervoor
heeft gegeven. Dat verlies
voor de bank moet worden
voorkomen. Het bedrag dat
de klant uiteindelijk in han
den krijgt bedraagt 75 tot 90
procent van de getaxeerde
waarde.
Daarbij gaat de taxateur uit van
de materiële waarde van een
voorwerp, niet van de beteke
nis die het voor de klant
heeft. Al is een zilveren rin
getje voor iemand van on
schatbare waarde: de taxa
teur kijkt alleen naar de hoe
veelheid zilver die is ver
werkt. Behalve de geleende
som geld moet de klant uiter
aard rente betalen en bijko
mende kosten als bewaar-
loon.
Renteberekening
In de Pandhuiswet van 1910
wordt zijdelings gewezen op
de sociale taak van de pand
huizen. Van Meetren en zijn
directeur benadrukken deze
filosofie. Toch meent de Con
sumentenbond dat het pand
huis zijn sociale taak uit het
oog heeft verloren. De bond
heeft een onderzoek gehou
den naar de renteberekening
van de pandhuizen in Am
sterdam en Den Haag. Con
clusie: pandkrediet is veel te
duur in vergelijking met bij
voorbeeld een persoonlijke
lening of doorlopend krediet.
Voord wie snel aflost is de
klos met een rentebereke
ning van rond de 60 procent!
'Je kunt beter een tijdje rood
gaan staan op de giro', advi
seert de bond tot slot.
De Amsterdamse Stadskrediet
bank heeft de bond dit onder
zoek allerminst in dank afge
nomen. Heuwekemeyer en
Van Meetren zijn er nog nij
dig over. De directeur noemt
het advies van de bond 'a-so-
ciaal'. Vervolgens houdt hij
een economisch betoog waar
uit moet blijken dat de Con
sumentenbond er helemaal
naast zit. 'De bond heeft al
onze tarieven op jaarbasis be
keken. Dat kun je doen bij
een gewone bank, die werkt
met een maandelijkse aflos
sing. Maar wij hebben geen
aflosschema. Wij weten niet
wanneer een klant iets komt
aflossen. Misschien komt hij
wel helemaal niet betalen.
Over de tijd dat het pand is
beleend betaalt de klant een
bepaald rentepercentage. Dat
kan je niet op jaarbasis bekij
ken. Stel: u leent gedurende
een maand 100 gulden. Daar
over betaalt u 4V4 gulden ren
te. Dat is 4Vi procent. Vindt u
dat veel? Voelt u zich dan be
kocht? Welnee! Maar bij be
rekening op jaarbasis, zoals
de Consumentenbond doet,
zou u 70 procent rente heb
ben betaald. Dat is gewoon
niet waar! Als ik een half uur
tje in de tram zit, ga ik toch
ook niet uitrekenen wat die
rit me op jaarbasis heeft ge
kost?'
Van Meetren vult aan: 'Wij pas
sen een dusdanig tarief toe,
dat onze kosten worden ge
dekt. Voor 1 maand betaalt
een klant 4Vi procent, voor 6
maanden 9V4 procent. Wij ko
pen niets, we bewaren het al
leen. Bij een veiling hebben
we geen enkel belang. De
meeropbrengst gaat immers
naar de oorspronkelijke eige
naar? Ik vind bepaald niet
dat wij onze sociale taak ver
waarlozen. De klant is bij ons
nog steeds heilig. Zouden we
zulke tevreden klanten heb
ben, als onze tarieven zo
slecht waren?'
Amsterdam: Stadskrediet
bank, Oudezijds Voorburg
wal 300, Leidsekruisstraat
34-36, Lindengracht 204 en
Gerard Doustraat 156. De
winkel van de Stadskrediet
bank is gevestigd aan de Nes
57.
Den Haag: Gemeentelijke Kre
dietbank, Korte Lombard
straat 2 (alleen gouden en
zilveren voorwerpen en ju
welen).
Nadat prominenten als Henry
Kissinger, Helmuth Schmidt
en Albert Heijn zich als pleit
bezorger hadden opgewor
pen, is nu eindelijk ook de
Nederlandse regering bereid
te doen wat sociaal-democra
ten aller landen al sinds de
aanvang van de crisis predi
ken: stimuleren.
De recente belangstelling doet
vermoeden dat het hier nieu
we receptuur betreft, maar in
theorie is het stimuleren van
de economie minstens zo oud
als de publicaties van de Brit
se econoom John Maynard
Keynes en in de praktijk ver
moedelijk van eenzelfde leef
tijd als de mensheid. Stimu
leren is vooral actueel, omdat
er erger mee kan worden
voorkomen, of, zoals de Fran
se president Mitterrand zegt:
"Het lot aarzelt en kan zich
ten goede of ten kwade ke
ren".
De aard van de crisis mag veel
kleurig zijn, vastgesteld is dat
het wegvallen van de vraag
een grote rol speelt. Door
loonmatiging zijn de uitga
ven van consumenten ver
minderd. Door sanering van
de overheidsuitgaven, is de
koopkracht van alles en ie
dereen in de collectieve sec
tor teruggelopen. Op die ma
nier werd ruimte geschapen
voor expansie van het be
drijfsleven. Onderschat werd
echter hoezeer het bedrijfsle
ven zich in zijn investeringen
laat leiden door afzetver-
wachtingen. Als die ongun
stig zijn, tempert dat de in-
door Ton van Brussel
vesteringslust, hoe goedkoop
investeringskapitaal door
een gematigd rentepeil ook
is.
Loonmatiging en sanering van
overheidsfinanciën, in zijn al
gemeenheid is er niets op te
gen en valt er zelfs veel voor
te zeggen. Sociaal-democra
ten hebben dat ongetwijfeld
te weinig gedaan en hebben
het accent van meet af aan
sterk gelegd op stimuleren:
gerichte steun voor onderne
mingen en het op peil hou
den van inkomens en over
heidsuitgaven om het be
drijfsleven aan vraag te hel
pen.
De wegen komen nu wat bij el
kaar. Zelfs op de Europese
Top bleek deze week een be
scheiden voorkeur voor sti
muleren, en dat is niet onbe
langrijk want positieve effec
ten van stimuleringspolitiek
zijn aanzienlijk kleiner als er
niet gemeenschappelijk toe
wordt overgegaan. De Franse
president Mitterand heeft dat
ervaren. Als vrijwel enig land
in Europa, heeft Frankrijk
een stimuleringspolitiek ge
voerd. Weliswaar was bij aan
vang van dat avontuur niet
aan alle basisvoorwaarden
voldaan (de inflatie bijvoor
beeld was aan de hoge kant;
het laten groeien van de geld-
hoeveelheid wordt dan al
gauw een riskante onderne
ming), maar het tegenwer
kende beleid in de omringen
de landen heeft de regering
Mauroy zeker parten ge
speeld.
De verminderde opbrengsten
uit het aardgas door de ge
daalde olieprijzen, hoeven
niet direct gecompenseerd te
worden door bezuinigingen,
dat is stimuleren zei premier
Lubbers onlangs. Het finan
cieringstekort mag wat toe
nemen, om bedrijven lasten
verlichting te geven, zei EG-
commissaris Andriessen.
Drie miljard in de economie
pompen, om ook de inko
mens op niveau te houden,
zegt oppositieleider Den Uyl.
Alleen al de Nederlandse prak
tijk maakt duidelijk dat eens
gezindheid over de noodzaak
van stimuleren, nog aller
minst overeenstemming be
tekent over hoe dat moet ge
beuren. De komende maan
den zal niet alleen blijken dat
het Brusselse papier het ge
duldigste ter wereld is, maar
ook dat het gezamenlijk doel
op uiteenlopende manieren
kan worden gediend.
lJUk^j BBrWWi
door
C. Wagenaar
Na een flauw begin draaide de
Amsterdamse Effectenbeurs
als een blad aan de boom om
na het bekend worden van het
valutaberaad van afgelopen
maandag. De revaluatie van de
gulden met 3,5 procent was
kennelijk voldoende om van
uit het buitenland weer stro
men effectenorders voor vele
favoriete aandelen op gang te
brengen. Na een daling van
een vol punt van het algemeen
beursgemiddelde op maandag
steeg dezelfde index dinsdag
met 2,5 pnt. Na vier dagen han
del stonden de vijf internatio
nals gezamenlijk zes punten
boven het slot van vorige week
vrijdag. De lokale industrie
vier punten en het algemeen
gemiddelde kwam ruim vijf
punten boven het slot van de
vorige week. De hierbij inge
nomen stand van 124 bleef
daarmee nog juist zes punten
verwijderd van de top van 130
die in 1973 dus tien jaar gele
den als de hoogste top in de ge
schiedenis geregistreerd staat.
Overbodig daarbij is op te'mer-
ken dat ook deze week vele
beursgroepen en zeker het al
gemene beursgemiddelde van
de ene jaartop naar de andere
oversprong.
Hoewel in het verleden een reva
luatie vaak tot koersdalingen
heeft geleid, vanwege de vrees
voor ongunstige gevolgen voor
de export, pakte het ditmaal
dus heel anders uit. De op
waardering van de gulden te
genover een aantal zwakkere
Europese valuta wordt vooral
bij Amerikaanse beleggers als
een pluspunt uitgelegd. Daar
bij komt dat de Westduitse
mark nog meer is opgewaar
deerd, maar voor het buiten
landse beleggingskapitaal be
wees de herschikking binnen
het Europese Monetaire Stel
sel andermaal de kracht en sta
biliteit van de gulden en zijn
betrouwbaarheid als beleg
gingsmiddel.
De positieve benadering voor
Amsterdam vanuit het buiten
land en dan met name vanuit
Amerika werd ook door Wall
Street zelf aangewakkerd.
Want na vier dagen handel
stond hier de index voor indus
triële aandelen 30 punten ho
ger op een nieuwe historische
top.
Dit herstel steunde op enkele
gunstige berichten, die een ze
ker opkomende vrees voor de
nabije toekomst konden neu
traliseren. Zo was er door de
hoge groeicijfers voor de geld-
omloop van de laatste weken
vrees ontstaan, dat de centrale
Amerikaanse banken de kre
dietteugels wel eens zouden
kunnen aantrekken. En dit
leidt meestal direct tot rentes
tijging.
De obligatie-index begon deze
week dan ook flink te zakken.
Maar toen bekend werd dat de
kosten van levensonderhoud
in februari flink gedaald waren
en nogmaals duidelijk werd
dat de inflatie geen factor van
gewicht meer is, verdween die
vrees en maakte plaats voor
nieuw optimisme. Erg positief
was ook de herziene schatting
van de economische groei in
het eerste kwartaal van 1983,
die aanvankelijk op één pro
cent gesteld, nu door het mi
nisterie van handel zelfs op vijf
procent werd gebracht.
De recessie is definitief voorbij.
Zo was het commentaar van
vele beurskringen. Ook al
zwakte het bericht over een da
lende orderontvangst voor de
industrie in februari dit opti
misme weer af. Alles bij elkaar
genomen liet Wall Street deze
week toch een veel vriendelij
ker gezicht zien.
Opmerkelijk was dat ook in Am
sterdam de obligatiemarkt vrij
wel buitenspel bleef. De om
zetten bleven gering en het
koerspeil hing rond het slot
van de vorige week. Zelfs een
8,25-procentlening van de
ABN tegen 100 procent slaag
de amper en wist zich op het
nippertje voor een mislukking
te behoeden.
Een en ander is het gevolg van de
herschikking binnen het Euro
pees Monetaire Fonds, waar
door gulden en mark nu van de
top naar de onderste grens zijn
gedrukt en dus geen lage rente
meer nodig hebben om een te
grote hardheid te voorkomen.
Omgekeerd steeg de Belgische
frank van de bodem tot de top,
zodat hier de hoge rente kon
worden afgebroken, want de
frank behoefde geen extra
steun meer. In geldkringen is
dus de rust rond de olieprijzen
nog niet teruggekeerd.
Een aantal prominente fondsen
maakten andermaal formida
bele koersstijgingen mee,
soms vergezeld van gunstig be
drijfsnieuws. Zeer verrassend
was de winststijging van Else-
vier-NDU over 1982, hetgeen
de koers mede opblies van 240
gulden tot 270 gulden. Audet
kwam er tien gulden mee voor
uit en de VNU vijf gulden.
Niettegenstaande hier al een
forse winstdaling over 1982 be
kend is. Maar in haussetijden
doet het er niet zoveel toe. Als
de toekomst maar gunstig
wordt ingezien.
Dat werd er kennelijk ook voor
Westland-Utrecht Hypotheek
bank. Want dit aandeel liep 15
gulden op. Tien gulden meer
werd er betaald voor Unilever,
Ahold, Centrale Suikermaat
schappij en Ennia. Koninklijke
Petroleum en Philips stegen
rond vijf gulden. Vooral Phi
lips lag zeer goed en liep daar
bij vooruit op het vrijdag ver
schenen fraaie jaarverslag over
1982. Hierin wordt voor 1983
een verdere winststijging ver
wacht.
Flinke winststijging en belang
rijk hoge dividend bracht de
koers voor IBB Kondor van
160 gulden op 200 gulden.
Maar het kan ook andersom,
want als de bedrijfsbesturen
zich ongunstig uitlaten over
1983 is de pret er gauw af.
