"Dit systeem
is gewoon
dolgedraaid"
C
3
Elco Brinkman, de benjamin
van het no-nonsense-kabinet
ATERDAG 26 MAART 1983
Extra
Tijf over acht. Waterkoude
wind giert met de eerste van
de 8000 werknemers van
Welzijn, Volksgezondheid en
Cultuur mee naar binnen in
de achttien verdiepingen
hoge ministeriële toren in
Rijswijk. Zes over acht.
Klein, kwiek, zonder enig
escorte stapt mr. drs. Elco
Brinkman binnen. Minister.
Jong, zelfverzekerd en
spraakmakend lid van
Lubbers'
no-nonsense-kabinet. Een
doener. En dus een vroege
vogel.
Als half Den Haag nog wakker
moet worden en er op de hoogste
etage van het ministerie pas één
jas aan de kapstok hangt - de
excellente - begint Brinkman
aan een anderhalf uur durend
interview. Op topsnelheid, maar
reuze enthousiast en reuze
gedreven. Hij zal dat woord nog
wel geturfd vierendertig
keer gebruiken: reuze.
"Ik ben soms al om zes uur op om
stukken door te nemen. Ben
geen avondmens. Vroeger op de
sociëteit had ik al moeite om laat
op de avond de ogen open en de
kaarten in de hand te houden".
Durven
Dat vroege past wel bij het image
van dit regeerdersteam van
bijna robotachtige managers.
Hoe is het werken in deze
CDA-WD-ploeg?
„Heerlijk".
Terwijl je toch met maar weinig
leuke dingen voor de mensen
kunt komen?
„De politiek is de laatste jaren
reuze vervreemd geraakt van de
mensen. Men dacht dat er toch
niets beslist werd. Alleen maar
enerzijds-anderzijds-verhalen.
Nou zit er een club die iets dóet.
Dat roept kritiek op, bij publiek,
inleverende kunstenaars, de
media...".
Wij hebben geen taart bij ons...
„Haha. Weinig leuke dingen? Nou,
het is natuurlijk niet zo dat we
handenwrijvend de dag
beginnen om weer eens even 10
procent van een
uitkeringstrekker af te pikken,
maar we zijn wel heel gericht,
effectief en zakelijk bezig. Ik
hoef geen geleuter over
procedures. We moeten samen
oplossingen zoeken. Niet de
problemen voor je uitschuiven
met steeds maar weer
adviesaanvragen bij de SER of
wie dan ook. Durven beslissen"
Teveel adviesorganen?
„Voor mij wel, ja. Ik ben in dit huis
het aantal adviescolleges aan het
saneren. Heb minder papier
nodig. Ik eet per dag vele kilo's
papier, dat kan me niet vreselijk
bevredigen".
Maar wat wil je met zo'n enorm
departement? Is dat nog te
overzien door één minister. Van
pas 34?
„Vijfendertig. En, ja, er heerst hier
wel wat verbrokkeling. Dat merk
je ook bij zo'n Kamerdebat.
Eindeloze palavers over details
waar ik niks van kan afweten en
soms met permissie ook
niets vanaf wil weten. Daar zit ik
niet voor. Ik ben voor de
hoofdlijnen van beleid. Zo'n
staatssecretaris (Van der Reijden
van volksgezondheid - red.) die
daar dagenlang over psychiatrie
wordt doorgezaagd, dat vind ik
absurd. Ik ben hier op het
departement ook met een
reorganisatie bezig. Lastig. Zijn
een paar banen bij betrokken.
Maar ik kan niet werken en
beslissen als ik over ieder
onderwerp eerst zestien nota's
van verschillende afdelingen
moet doorploegen".
Afschuiven
Knokken tegen de verbrokkeling,
tegen het afschuiven - is dat niet
uw geliefde stokpaardje - zeg
maar stokpaard?
„Dat zit me na aan het hart
gebakken, ja. Ik zie in de hele
samenleving een sterke neiging
om verantwoordelijkheden weg
te schuiven. De waarde van
eigen organisaties, vakbonden,
omroepverenigingen, kranten,
het buurthuis, de kerk, clubs, die
is essentieel. Een
herkenningspunt voor de
mensen. Het moet geen grauwe
massa worden waarin alleen het
recht van de sterkste telt en waar
alle beslissingen aan anderen
worden overgelaten".
„De bureaucratie. De overheid die
niet als iets van de burgers wordt
gezien, iets waartegen je je altijd
moet verzetten, waartegen je
Veel mensen in dit land zijn boos op minister Brinkman. Orkesten
willen blijven bestaan en beeldende kunstenaars smijten met
taarten. Want ook het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en
Cultuur moet bezuinigen, en dat kan pijn doen. We hadden een
matineus gesprek met de jonge bewindsman uit Leiden. Over de W
en over de C van zijn nieuwe departement: "Kunst is voor mij een
persoonlijke hobby".
door Reinier van de loo
Mr. drs. Elcö Brinkman: Doe ietshang niet alleen in de disco of tn je luie stoel voor Dallas".
moet procederen via de
AROB-rechter, want die
overheid doet het altijd fout. We
willen steeds meer als
individuutjes optreden en als het
fout gaat bij de overheid
aankloppen. Word je daar nu
echt gelukkiger van? Van de ene
hulpverleningsinstantie naar de
ander hollen? Waar de
problemen ook niet echt worden
opgelost. Vraag het een dokter,
een dominee, de
gezinsverzorgster. De mens is
een optelsom van lichamelijke
en psychische problemen. En
van hele aardige dingen. Los die
problemen nou 's op in je eigen
buurt. In het gezin. Ja kijk, als
iemand al z'n darmen tegelijk
moet laten opereren moet dat
natuurlijk niet thuis gebeuren,
maar, begrijp je, dat zit heel diep
bij mij".
Een jongensachtig lachje. Haast
verontschuldigend
„Ja, ik overdrijf nu een beetje,
maar neem nou zo'n mevrouw
die van de week tegen me zegt
dat ze in het koortje waarmee ze
in bejaardentehuizen zingt
kopjes koffie drinken van de
apparaats-subsidie. Vroeger
bakten ze er zelf de koekjes ook
nog bij. Gezelligheid. Die is weg.
Zo ga je toch belachelijke dingen
zitten te subsidiëren. Ik gun
iedereen z'n bakje koffie, maar
niet op deze manier. Dit systeem
is dolgedraaid. Het hele element
van verantwoordelijkheid en
saamhorigheid haal je d'r zo uit"
Die buurmanshulp. Dat lukt op
het platteland misschien. In de
stad lopen de mensen als
onbekenden langs elkaar heen.
En daar zijn de huizen er toch
ook niet op berekend dat je je
ouders weer zelf gaat verzorgen?
„Ik pleit er ook niet voor dat opa en
oma weer op zolder moeten in
plaats van in een
bejaardenoord".
Ja, eigenlijk wel.
„Nee, als ik zeg dat we minder
bejaardentehuizen moeten
bouwen en de mensen in hun
eigen buurt moeten laten met
maaltijdvoorzieningen, telefoon
en gezinsverzorging, dan zou je
daar met het type huizen datje
bouwt rekening mee moeten
houden. Ik zou ook heel blij zijn
als we meer pleeggezinnen
kregen voor de opvang van
kinderen. Daar willen we best
financieel bijspringen, maar die
verantwoordelijkheidszin, die
moet terugkomen".
U houdt steeds krampachtig de
financiën buiten beschouwing.
Zo'n levensopvatting is mooi,
maar het publiek denkt dat u dat
allemaal alleen maar zegt omdat
er geen geld meer voor is bij de
overheid".
„Die financiën zijn natuurlijk wel
een aanleiding, dat ontken ik
niet, maar dat zat er al jaren aan
te komen. Dat is dan ook wel de
onmiddellijke prikkel om nu tot
beslissingen te komen, maar het
is niet zo dat ik mooie
verkooppraatjes sta te houden
om vervolgens niet te hoeven
zeggen dat de portemonnee leeg
„Zeker. Als ambtenaar onder
bewindslieden van verschillende
politieke kleur verkondigde ik
dit type opvattingen, ook. Je zit
hier toch op de wereld om er iets
van te maken samen, niet om er
maar op los te leven. Sommige
mensen vinden het reuze
kneuterig als je het over het
gezin, gezelschapsspelletjes, de
open haard hebt. Ik vind datje
dat best mag stimuleren.
Ik heb moeite met die houding
van: iedereen gaat z'n gang
maaide deur staat open en de
ijskast zit vol, je ziet maar. Zo
gaat een gezin toch naar de
knoppen. TV in het midden en
patat-met op tafel en geen mens
die nog wat zegt. Zo werkt het
toch niet. Misschien is dit wel
vreselijke ouwe ballen-praat,
maar het lijkt wel of het allemaal
abnormaal aan het worden is.
Als mensen hun kind van twee in
een crèche willen stoppen, mij
best, en ik begrijp ook wel dat
daar voorzieningen voor moeten
zijn, maar toch denk ik wel eens,
jongens, rafel die natuurlijke
verbanden niet teveel uit elkaar.
De samenleving versplintert
Kijk naar zoveel jongeren. Geen
vertrouwen meer in de toekomst
Doe iets, ook al heb je geen baan,
maar hang niet alleen in de disco
of in je luie stoel voor Dallas. D'r
is zat te doen, ook met behoud
van je uitkering. In de landbouw,
in het huishouden, bij de
middenstand".
Uitzicht
Biedt het kabinet deze jongeren
dan enig perspectief?
„Daar zijn we mee bezig. Het
economenverhaal is juist, we
moeten van die schulden af. Heb
ze zelf ook. Vind ik 'n ramp. Maar
we moeten inderdaad een
uitzicht bieden. Voor de jaren na
die 750.000 werklozen. Het kan
toch niet zo zijn dat mijn zoon in
1990 naast me door Amsterdam
loopt en vraagt waarom al die
huizen zo verrot zijn terwijl er in
1983 toch zoveel arbeidskrachten
waren. Moetje dan zeggen: ja
zoon, dat was wel zo, maar die
moesten allemaal hun handen
laten wapperen want met die
uitkeringen konden ze er niets
bijdoen?.
Zo te horen hebben de mensen
gelijk die zeggen dat voor u de W
van WVC zwaarder telt dan de C.
„Kunst is voor mij een
persoonlijke hobby. Alleen al
daarom moet ik oppassen dat
kunst op dit ministerie, waar we
als een grootwinkelbedrijf
allerlei waren uitventen, niet
automatisch bovenaan komt te
staan en de gezinsverzorging
onderop, dat orkesten
belangrijker worden gevonden
dan vormingsinternaten.
Kijk nou naar het buurt- en
clubhuiswerk. Was vroeger
politiek een toponderwerp. Ebt
nu wat weg. Dan moetje niet
meteen roepen „dan pak ik dat
even bij de strot en haal er 30
miljoen weg". Eerst eens kijken
wat ze daar doen en hoe, wat er
dan eigenlijk zo nutteloos is.
Dat werk, bejaardenzorg,
gezinshulp, noem maar op, dat is
niet zo'n publiekstrekker als de
kunst of de media. Bij de babbel
over mijn tuinmuurtje gaat het
ook altijd meteen over kunst,
krant en kabel-tv. Maar eigenlijk
zijn dat relatief maar kleine
rotpostjes".
Toch een beetje van: even
honderd piek van Karei Appel
naar de bieb? Kunstgeld naar
welzij nsgeld?
„Mensen zijn natuurlijk vreselijk
geinteresseerd in Appels en Van
Bohemens (er hangt een
prachtexemplaar van hem in de
ministeriële werkkamer) maar
als puntje bij paaltje komt
vinden ze het toch veel
belangrijker wat er met hun
ouders gebeurt. Of met een
gehandicapt kind.
Er gaat 50 miljoen om in de
beeldende kunst - of, nee, de hele
BKR-regeling kost geloof ik al
130 miljoen - maar in elk geval
een klein bedrag in vergelijking
met de maatschappelijke
dienstverlening van vele
miljarden. Je moet goed
afwegen. Ik heb met zóveel
problemen te maken. Wel eens
moeilijk om alles op gelijk
emotioneel niveau te
behandelen".
Topkunst
Emotioneel? Een paar minuten
nadat u die taart over u heen
kreeg stond u alweer stoicijns als
een standbeeld te speechen. U
lijkt zo'n ijskouwe. Was u
innerlijk niet woedend?
„Ik sla iemand niet op z'n bek als ie
het niet met me eens is. En ik
kon de man nog wel een beetje
begrijpen ook. Daar staat dan
zo'n minister, die regelt het
allemaal, die komt aan mijn
centen. Een aanklacht indienen?
Welnee, zo ga ik niet met mensen
om. Er bestaat hier toch al een
toenemende neiging om alles via
de rechter te laten beslissen".
„Gisteren belde een goede vriend
van me. Kunstenaar. Of ik wel
inzag dat heel veel kunstenaars
de top nooit halen en dat ik ze zo
het brood uit de mond stoot,
want de galeriehouders
verkopen toch alleen maar dure
kunst. Ik was op de verkeerde
weg met die topkunst. Het doet
me reuze leed als een goede
vriend zoiets zegt. Ik moet echter
als minister ervoor zorgen dat er
in de samenleving een
gedifferentieerd overzicht van
alle experimenten van topkunst
beschikbaar blijft voor het
nageslacht. Dat wil niet zeggen
dat er via aankoopsubsidies niet
ook mogelijkheden moeten
blijven voor een bredere groep
van kunstenaars".
Zolang de BKR blijft kan een
gemeente met weinig geld ook
kunst aankopen. Voor openbare
gebouwen bijvoorbeeld. Als de
BKR verdwijnt houdt dat
allemaal op.
„Ik wil hier wel even het
misverstand opruimen dat ik de
BKR zou willen opheffen. Je
moet voor kunstenaars een
bepaalde regeling - een vangnet -
overeind houden, maar wel zo
dat er een prikkel in blijft zitten.
Je moet mensen op academies
niet opleiden om ze vervolgens
van hun 25e tot hun 65e in een
aangepaste bijstand te stoppen.
Maar de BKR is een
verworvenheid die je niet
zomaar overboord kunt zetten.
„Nee, maar je moet er wel serieus
over durven discussiëren. En
niet zomaar gaan roepen
„Brinkman is tegen de BKR,
laten we maar gauw met taarten
gaan gooien".
Bedoelde u nou net te zeggen dat
er eigenlijk wat beeldende
kunstacademies weg moeten?
„Integendeel. Mensen moeten
handvaardigheid en
vakbekwaamheid leren. De
beste kunstenaars zijn niet
allemaal zelfdoeners. Maar als er
nu een groot aantal mensen van
die academies per definitie in de
Lobby
„Zo moetje het niet benaderen.
Ons aantal kunstenaars per
vierkante kilometer doet er niet
toe. Nee, ik ben benieuwd die
opiniepeilingen eens te toetsen:
60 procent van de mensen zegt
dat er bezuinigd moet worden op
kunst. Maar als je één vinger
ernaar uitsteekt rolt iedereen
over je heen. De kunstsector
heeft gewoon een betere lobby.
Beter dan die van alle ogen en
gogen in het welzijnswerk".
Wiegel en Kremers kregen voor
Friesland en Limburg gedaan
dat daar de symphonie-orkesten
mogen blijven.
„De minister kent die heren goed,
dus wordt het even geregeld -
nee, zo werkt het niet..." Van de
week sprak ik de Belgische
ambassadeur. Zegt die: jy moet
vier orkesten wegdoen. Van de
zeventien. Wij hebben er in
België maar twee. Alles is wél
relatief, hè? Ik treed nog niet
eens in de overweging of een
orkest vals speelt of zoiets, maar
we zitten er wel dik in. Als je
maar zorgt dat er overal binnen
handbereik één is.
Provinciegrenzen zijn doorgaans
in ridderoorlogen getrokken en
zo'n grens is echt niet het einde
van een bepaalde cultuur, al
beweren provinciebestuurders
natuurlijk van wel. Die moeten
niet steeds de zwarte pieten
doorschuiven. Ik vind dat
standplaats-argument nogal
emotioneel en kunstmatig".
Nog even over lobby's. Die van
„Hilversum" op het Binnenhof.
Wat bedoelde u toen u NOS en
dagbladpers naar aanleiding
van dat gezeur over de
programmagegevens van radio
en tv in de bladen vroeg een
nieuw contract op te stellen dat
persvriendelijk moest zijn?
„Ik lees, nou nee, ik blader acht
kranten door. Ik ben iemand van
het geschreven woord. Lees de
krant terwijl de tv aan staat.
Volgens mij kunnen veel
mensen niet zo snel bevatten wat
er op de tv wordt gezegd. In de
krant kun je het nog eens rustig
naslaan. Zowel de dagbladen als
radio en tv hebben een dienende
functie. Nou, als dan blijkt dat
veel mensen hun informatie,
maar ook de waterstanden, de
weerberichten en de
rtv-programmagegevens uit de
krant halen, moetje wel van heel
goede huize komen om daar
allerlei verbodsbepalingen aan te
verbinden".
Samen
"Natuurlijk hebben de omroepen
financiële belangen bij de
presentatie van die gegevens.
Ook hun ledenbinding speelt
mee, maar d'r zit toch iets
krampachtigs in. Die starheid
moet worden doorbroken en in
die zin heb ik wel enigszins
positie gekozen.
Maar ik heb erbij gezegd: doe me 'n
lol, probeer er samen uit te
komen en laat mij nou niet weer
hoeven scheidsrechteren. Het is
al lastig genoeg om in de grote
belangenstrijd tussen de media
een verdelende rechtvaardigheid
toe te passen, hoewel die hoog in
mijn vaandel staat geschreven".
Weer dat doe-het-zelven. Die
eigen xjerantwoordlijkheid?
.Jazeker. De krant hoort tot die
eigen herkenningspunten van de
mensen. Iedere krant met zijn
eigen mening, een mening
waarin de lezer zichzelf herkent
Maar dan moetje niet bij mij
aankomen met: minister, wüt u
Trouw de hand boven het hoofd
houden en intussen je
abonnement opzeggen. En dat
VPRO-tientje hoeft echt niet
meteen twintig gulden te
worden, maar ik zeg er wel bij
dat eigen identiteit niet alleen
maar wordt verkregen door een
handtekening op een invulbon te
zetten".
„Nou ja, hij moet er een financiële
bijdrage voor over hebben.
Particuliere organisaties
verspelen het recht grote invloed
te claimen als men niet bereid is
een stuk activiteit te ontplooien
en een eigen bijdrage te leveren"
De minister kijkt op z'n horloge.
„Heren ik moet naar de
ministerraad. Als u nog meer
hebt kunt u meerijden en in de
auto verder praten".
Heeft deze razendsnelle
bewindsman nog wel
gelegenheid zelf vrije tijd aan
cultuur te besteden? We zitten in
de Boekenweek en u zei onlangs
,JEen goed boek is als een goede
vriend of vriendin". Noem er 's
een paar?
„Romans. En Carmiggelt Ja, die
hebben iets menselijks, iets
relativerends. Heerlijk, zulke
intellectualistische
spitsvondigheden. Spreekt me
reuze aan".
