Beunhaas kost kapper 120 miljoen
"Ze zeggen allemaal: ik doe m'n tante..."
Eetverslaving: volvretend problemen omzeilen
"Wilde scholen" bederven de markt
ZATERDAG 12 MAART 1983
Extra
PAGINA 21
Neem een willekeurig dorp.
Sassenheim bijvoorbeeld:
14.000 inwoners en zeven
kapperszaken. Voor alle
maal een behoorlijke bo
terham zou je zeggen. Tot
de beunhazerij ook hier
de kop op stak. Zwartwer
kers kopen met lage prij
zen de klanten voor de
neus van de kappersbe-
drijven weg.
Armoe dreigt alom in het we
reldje van de kapper. Niet al
leen in Sassenheim. Duizen
den huisvrouwen, verspreid
over het hele land, hebben
een bloeiend zaakje op een
zolderkamertje. Of knippen
aan huis. Met z'n allen verdie
nen ze jaarlijks zo'n 120 mil
joen gulden. Zwart. Zeker, de
gevestigde kappers proberen
hun standje met hand en
tand te verdedigen. Resulta
ten? Nauwelijks! Op steun
van de overheid hoeven ze
niet te rekenen. Die holt ach
ter de grote belastingfraudes
aan en heeft geen personeel
om ook nog eens de thuis-
kapper te 'scheren'.
Een vrijbrief aan de beunhaas?
"Ja", zegt voorzitter P. Kalle
van de kappersbond. "En dat
juist in een tijd waarin de
nood hoog gestegen is. We
hebben het gevoel bezig te
zijn met een gevecht tegen
windmolens. Complete kap
salons worden er in huizen
ingericht. Gemeenten kun
nen er niets tegen doen."
'Wilde scholen'
Beschuldigend wijst Kalle in
de richting van de 'wilde kap-
persscholen'. Zij zijn de oor
zaak van de malaise, beweert
hij. Die scholen bedreigen de
werkgelegenheid. "Ze leiden
elk jaar vijftienhonderd kap
pers en kapsters op. Maar
werk is er niet. Gevolg? Ze
gaan thuis aan de slag. Voor
een paar tientjes knippen ze
je. Daar kan een kapperszaak
met personeel niet tegenop."
De vaderlandse kapperszaken
kunnen jaarlijks 3350 werk
nemers plaatsen. De vakop
leiding dekt die behoefte zélf.
Echter, de 'wilde scholen'
gooien roet in het eten en
overspoelen de markt met
nog eens 1500 kappers en
kapsters. Kalle: "Zij hebben
een wel zeer vage kans om
werkelijk in deze bedrijfstak
aan de slag te komen."
'Wilde scholen', hoe ontstaan
die precies? "Simpel", vertelt
Kalle. "Als de loop uit een
kapperszaak is, stopt de eige
naar gewoon en begint een
'schooltje'. Inderdaad, dat
kan. Papieren heb je niet no
dig. Voor ons is het ook niet
moeilijk om duizenden leer
lingen op te leiden. Wat heb
je daar aan? Opleiden voor
een uitkering? Dat doen we
niet. Maar als een kapper in
de gaten heeft dat er in zijn
buurt behoorlijk wat kandi
daten voor onze school zijn
afgewezen, dan kan hij daar
op inspringen en een oplei
ding starten."
Tilburg
Voorbeelden zijn er voldoende.
In Tilburg opende nauwe
lijks een maand geleden de
'wilde' Kos (Kappersoplei
dingsschool) haar deuren. Op
één advertentie liep het
storm. "En dat", bromt Kalle,
"terwijl een paar jaar terug
op verzoek van het bedrijfsle
ven de toen bestaande kap-
persschool is gesloten; omdat
er sprake wa? van een over
aanbod. Bovendien staan er
bij het arbeidsbureau in Til
burg bijna honderd kapsters
ingeschreven die een baan
zoeken."
Waarom dan tóch een kappers-
school beginnen? "Ik weet ei
genlijk niet waarom ze die
vorige school hebben geslo
ten", vertelt mevrouw Jonk
man van de Kos. "Echt niet.
Een bedreiging voor de werk
De gevestigde kapper heeft het zwaar te verduren. Als de 'wilde kappersscholen' maar kappers en kapsters blijven
opleiden, is er voor hem straks geen droge boterham meer te verdienen.
Via die 'wilde kappersscholen' komen er jaarlijks vijftienhonderd kappers extra, dus buiten de gewone opleiding
om, op de markt. Maar voor hen is geen werk. Gevolg: ze gaan thuis knippen. Ver onder de prijs. De kapperszaken
zien hun klantenbestand zienderogen slinken. De werkgelegenheid komt in gevaar.
De kappersbond heeft de strijdbijl opgegraven. Zijn leuze: weg met de 'wilde scholen'. Hoe krijgen ze dat voor
elkaar? De kappers zelf denken even hard mee hoe de thuiswerkers een halt kan worden toegeroepen. Tóch is er,
slechts een paar weken geleden, opnieuw een 'wilde kappersschool' gestart. Dit keer in Tilburg.
door Jan Westerlaken
gelegenheid? Ja, dat beseffen
we. Maar onze leerlingen
hebben nu ook geen werk.
Misschien kunnen ze over
twee jaar gemakkelijk aan de
slag komen. Nu kun je toch
niet zeggen dan zal de situa
tie wel zus of zo zijn? Stel je
voor datje de opleiding stopt
en over een paar jaar trekt het
werk aan? Inderdaad, dan
heb je geen mensen voorhan
den."
De Kos wordt wel verweten dat
zij meisjes opleidt tot beun
haas? "Nou", zegt mevrouw
Jonkman, "zo zie ik het in elk
geval niet. Wij leiden geen
zwartwerkers op. Dat de kap
persbond heeft gezegd mijn
leerlingen op een zwarte lijst
te zullen plaatsen zodat ze
niet aan de bak kunnen ko
men, vind ik bedenkelijk. Die
bond neemt het nu op voor
de scholen, maar zij moet
zich bezighouden met de be
langen van de kappers. Beide
zaken moeten worden losge
koppeld. Tja, de bond voert
strijd tegen de 'wilde scho
len', maar met goede papie
ren mag je zo'n opleiding be
ginnen. Die vrijheid hebben
we nu eenmaal in Neder
land."
Miljoen
De school in Tilburg heeft hon
derd leerlingen. Als zij straks
voor zichzelf zouden begin
nen onttrekken ze jaarlijks
meer dan een miljoen gulden
aan de gevestigde kapper, zo
heeft Kalle uitgerekend.
"Blijf je op deze manier rom
melen, dan heeft ieder gezin
over een paar jaar zijn eigen
kapper. Wel een slechte",
voegt hij er snel aan toe. "Dat
is ons geluk. Wij hebben een
modevak. Mensen met een
slechte opleiding kunnen
maar een paar jaar mee, om
dat ze de modetrend niet
kunnen volgen. Op die ma
nier manoeuvreren ze zich
zelf op den duur op een zij
spoor. Voorlopig hebben we
toch wel met dit vervelende
probleem te kampen."
De bond en de kappersscholen
willen niets liever dan deze
ontwikkeling indammen. De
vraag is echter hóe doe je
's Avonds wat bijverdienen met "thuiswerk"
dat? "Dan moet je medewer
king van de overheid heb
ben", denkt direkteur L. Uf-
fels van de vakopleiding.
"Als zij onze school, om maar
eens een voorbeeld te noe
men, zou erkennen, subsidië
ren, kwaliteitseisen stelt en
voorschriften maakt. Zo kun
je ongewenste ontwikkelin
gen tegengaan."
Uit die voorschriften zou onder
meer moeten blijken aan wel
ke eisen een ruimte moet vol
doen waarin les wordt gege
ven. "Daar mankeert, in die
'wilde' gevallen, nogal eens
wat aan. Garages zijn als
schooltje ingericht, een keu
kentje moet ook dienst doen
als schaftlokaal en vaak dient
een uit zijn scharnieren ge
lichte deur als tafel. Nou, wij
vinden dat zoiets niet kan",
stelt Uffels.
Zuiden
Het probleem 'wilde kapper-
school' concentreerde zich
tot voor een paar jaar op de
(Foto Wiro Dijkmar
zuidelijke provincies: Bra
bant en Limburg. Daarna
breidde het zich zienderogen
uit. In Rotterdam en Dor
drecht tieren ze welig.
Leiden kent z'n thuiskapster
tjes, maar een opleiding
(nog) niet. Hoewel er eei
drijf is dat spullen aan zwart
werkers levert.
Ontdekt de kappersbond dat
een 'wilde school' zit aan te
komen, dan doet hij direct
een dringend verzoek aan de
betreffende gemeente die
ontwikkeling in de kiem te
"Nee", zegt Kalle ge
laten, "dat lukt niet altijd,
omdat je er in veel gevallen
geen lucht van krijgt. Vaak
wordt zo'n school in het ge
niep opgezet. Ineens is zij er
en dan is het voor ons
moeilijk haar weg te krijgen."
De bedreiging uit de 'wilde'
hoek is schrijnend. De kap
perswereld heeft hierdoor al
ruim tweeduizend banen
moeten inleveren. Waar het
einde ligt? Kalle weet het
niet.
'Er is geen flat in Nederland
meer te vinden waar geen
kapster zit Een redelijk ge
zonde tak van het Nederland
se bedrijfsleven (8500 zaken
en 14.000 werknemers en
aanverwante leveranciers
met 16.000 banen) wordt se
rieus in z'n bestaan bedreigd.
Philips moet eens proberen
om de werkgelegenheid van
zoveel mensen op de tocht te
zetten", roept Kalle haast uit.
"Omdat het hier om dat klei
ne kappertje gaat, hoor je
niks. Ik kan je verzekeren dat
in al die steden waar 'wilde
scholen' zijn, de kapper al is
of binnenkort wordt uitge
moord."
Lankmoedig
Voor de tweede keer gaat de
beschuldigende vinger in de
richting van de overheid. "Zij
en niemand anders is schul
dig aan deze wildgroei", be
weert Uffels. De overheid
heeft in zijn ogen de proble
men veel te lankmoedig be
naderd. "We beseffen best
dat ook de kapperswereld
moet inleveren. Net als ieder
een. Maar als het op deze ma
nier moet is het toch wel een
treurige zaak."
Nog niet zo lang geleden stelde
de vakbond een zwartboek
samen. Men had niet minder
dan achthonderd thuiskap-
sters achterhaald. Stuk voor
stuk gecontroleerd. Het hele
pakket is ingeleverd, maar er
is bar weinig mee gedaan,
voorzover Kalle weet.
"De opsporingsdienst kan zon
der bewijsmateriaal weinig
doen. Wij hebben daarom
voorgesteld om een werk
groep in het leven te roepen
Het zit de kappers in Sassenheim hoog.
De thuisknippers, of beunhazen, zijn
een groot probleem. "De bedrijven lij
den er onder", zegt dameskapper
Heemskerk. "Ik geloof dat er in ons
dorp een stuk of zeventien zwartwer
kers zijn. Een collega heeft dat nauw
keurig nagegaan."
Die collega, die niet bij naam wil worden
genoemd: "Ik ben naar de politie ge
weest en naar de gemeente. Ze kunnen
er niets aan doen. Vreemd vind ik het
wel. Je kunt in een huis, dat woonbe
stemming heeft, toch niet zo maar een
bedrijfje beginnen? Ja, ik heb een brief
aan de staatssecretaris van economi
sche zaken geschreven. Misschien wil
hij er wat aan doen. Weet je, ze zeggen
allemaal: "Ik doe m'n tante of oma".
Maar als ze ergens aan huis komen, pik
ken ze het hele gezin in één keer mee."
Arie Snel in Alphen kent de moeilijkhe
den. "We bestrijden die beunhazen met
kwaliteit. Daar kunnen ze niet tegenop.
Verder kun je er, in mijn ogen althans,
helemaal niets tegen doen. Ik ken kap
pers die niet eens meer hun tarieven
verhogen uit angst klanten te verlie-
werkers te wijten is, hij betwijfelt het.
Hoewel zijn bedrijf in Hazerswoude wél
hinder ondervindt van, voornamelijk,
vrouwen die thuis kappen.
"Ach en ik weet dat er bij mij personeel
rondloopt dat ook in de avonduren
knipt
negen en zes uur n
kan ik er niets var
dat ik ze wél goed
Snels broer had
mijn zaak tussen
nar behoren werken,
zeggen. Reken erop
n de gaten houd."
trieste ervaring. Hij
plaatste enkele weken geleden een ad
vertentie voor een kapster. Reacties?
"Niet één", zegt Arie. "Dan kun je je
toch afvragen, hè?"
De Noordwijkse kapsalon Therèse vertelt
nauwelijks iets te merken van de beun
hazerij, hoewel zij zich er terdege van
bewust is dat dit op grote schaal ge
beurt. "Gelukkig blijven mijn klanten
nog komen", zegt de eigenaresse van de
kapsalon.
De Leidse kapper Koetsier weet uit erva
ring dat er heel wat kapsters zijn die in
hun autootje stappen en hun klanten
thuis bezoeken. "Loopt je omzet terug,
dan kun je niet met honderd procent ze
kerheid zeggen, dat het aan de zwart
werkers ligt. De slechte enonomie
speelt mede een rol: de mensen gaan nu
niet één keer in de drie, maar één keer in
de vier weken naar de kapper."
die moet nagaan of de moge
lijkheden van de economi
sche controledienst en de fis
cale opsporingsdienst (FIOD)
kunnen worden uitgebreid.
Frankrijk, dat weten we,
werkt er hard aan om dezelf
de moeilijkheden te onder
drukken. Amerika pakt het
prima aan", weet Kalle. "Par-
tikulier initiatief wordt ge
steund, maar de eisen komen
van de overheid. Twee keer
per jaar wordt gecontroleerd
of die voorschriften naar be
horen worden nageleefd. Zo
zou het bij ons ook kunnen.
Uitwassen zoals bij ons ko
men ook niet voor in Duits
land en België. Want daar
wordt alles via het leerlingen
stelsel goed in de hand ge
houden."
Waarborgen
Als de overheid nu eens de kap
persschool overneemt, zou er
dan wat veranderen? Uffels:
"Als de 'know how' van 22
jaar wordt gewaarborgd. Als
het gaat om aanstellen van
leerkrachten en het doen van
examens, dan willen wij mee
praten. Het moet niet zo zijn
dat de direkteur van een
school voor beroepsonder
wijs in z'n eenfje de dienst
gaat uitmaken. Dan ben je
verkeerd bezig."
Maar de plannen van de rege
ring beantwoorden niet aan
die van de vakopleiding. Dit
leidde vorige week tot een
'zeer verontwaardigde' reac
tie van Uffels. 'Zijn' stichting
verzorgt, zoals gezegd, al
sinds jaar en dag de opleiding
voor kappers. Tien jaar lang
doet Uffels al pogingen om
subsidie te krijgen voor de
veertien dagscholen om het
hoge schoolgeld voor de leer
lingen, ongeveer 2500 gulden
per jaar, naar een redelijk ni
veau te krijgen.
De overheid heeft vijfjaar gele
den een eerste aanzet gege
ven tot de opleiding 'uiterlij
ke verzorging' op het zoge
naamde kort-middelbaar on
derwijs (kmbo) en gaat in
1986 zes soortgelijke scholen
starten in het middelbaar
dienstverlenend- en gezond-
heidsonderwijs (mdgo). Kos
ten: 150 miljoen gulden.
Uffels zegt dat het kappers be
drijf aan deze twee nieuwe
opleidingen geen enkele be
hoefte heeft. "Daardoor wor
den er veel te veel mensen
opgeleid tot kapper. Het
maatschappelijk effect zal
voor de leerlingen dan van
nul en generlei waarde zijn.
Bovendien zullen de nieuwe
opleidingen niet aansluiten
bij de behoeften van het be
drijfsleven, dat nauwelijks de
kans krijgt daarop enige in
vloed uit te oefenen.
Sparen
"Om de kool en de geit te spa
ren",, aldus Uffels, "heeft het
ministerie van onderwijs be
sloten, dat men eerst het
kmbo moet volgen voor men
op het mbgo kan worden toe
gelaten."
De opleiding gaat dan in totaal
vier jaar duren. "Veel te
lang", meent Uffels. "De
praktijk wijst uit dat de meis
jes, die 95 procent van onze
leerlingen uitmaken, gemid
deld vijf jaar in het vak blij-
Uffels denkt dat de regering be
zig is het wiel uit te vinden,
omdat er al een prima oplei
ding voor kappers bestaat.
"Dat kost dan bovendien 150
miljoen gulden per jaar in
een tijd dat overal moet wor
den bezuinigd, terwijl de sub
sidie aan de bestaande kap
persschool ongeveer 25 mil
joen gulden zou gaan kos
ten." Met die subsidie zou het
cursusgeld tot 250 gulden per
jaar kunnen worden terugge
bracht. "Uit de besprekingen
is gebleken dat het ministerie
van economische zaken ach
ter ons standpunt staat, maar
het ministerie van onderwas
ligt dwars."
Dwangmatig eten, vreten ei
genlijk, omdat je je ongeluk
kig, alleen, verdrietig of rot
voelt. Toch zijn er in ons land
talrijke vrouwen die te ma
ken hebben met deze vreet-
drang of, zoals de officiële
naam luidt: boelimie. Psy
chologiestudente Yvonne
van Dijk (29) weet hoe eetver
slaving voelt: niet lekker. Ja
renlang was ze 'het' en eigen
lijk nog wel een beetje. Maar
het wordt minder.
In 1978 schreef de Britse psy
chotherapeute Susie Orbach
het boek „Mooi dik is niet le
lijk" (een anti-dieethandlei-
ding voor eetverslaafden). In
brede kring, met name in de
vrouwenbeweging, baarde
dit boek nogal opzien.
Orbach hanteert de stelling dat
eetverslaving bij vrouwen
een bewuste of onbewuste
reactie is op hun positie in de
maatschappij. En ook op het
vrouwenbeeld, zoals dat in de
ogen van veel mannen moet
zijn: slank, mooi en gewillig.
Daaraan kunnen en-of willen
veel vrouwen onmogelijk
voldoen.
Yvonne van Dijk startte en be
geleidde diverse groepen
door Patricia van der Zalm
voor eetverslaafden,
aan de hand van de methode-
Susie Orbach wordt gewerkt.
Nu is ze contactvrouw voor
de Orbach-groepen in
Utrecht.
Verdriet
Yvonne van Dijk doet over een
tijd weer mee als deelneem
ster. „Dat is veel griezeliger
dan in de tamelijke onkwets
bare positie van begeleidster.
Weliswaar met dezelfde pro
blemen, dezelfde vreetbuien,
maar toch altijd als iemand
die raad kan geven. Er komt
heel wat verdriet en ellende
los op die avonden. 'Na de
volgende groep hoop ik van
m'n eetverslaving af te zijn.
Ik weet nu precies wat het is
en wat er kan gebeuren als je
je problemen wegvreet. Die
ervaring zou ik later, mis
schien na mijn studie, willen
gebruiken om anderen te hel
pen".
Het doel van de groepen voor
eetverslaafden is het verbre
ken van de verslavende band
met eten. Vreemd genoeg - of
eigenlijk niet - zijn het voor
namelijk vrouwen die last
hebben van deze gedrags
stoornis, want zo zou je
dwangmatig eten kunnen
Zij worden immers vaak geacht
slank te zijn, lief en verzor
gend. De oorzaken van vreet-
gedrag liggen meestal in on
vrede met van alles en nog
wat. Met hoe je eruit ziet (te
dik?), hoe je bent (niet lief?),
wat je kunt of vindt, dat je
zou moeten kunnen.
Dit perfectionisme zal zich
vroeg of laat wreken, want
niemand is in de eigen ogen
perfect. De teleurstelling
wanneer iemand dit merkt,
uit zich bij sommigen in veel
gaan roken, drinken of ande
re lekkere, slechte dingen
doen. Anderen dwingen zich
zelf om helemaal niet meer te
eten als straf, en hongeren
zich halfdood (anorexia ner
vosa).
De tegenpool, maar ze hebben
meer met elkaar te maken
dan zo op het oog lijkt. Het
gemeenschappelijke pro
bleem is: het onbehagen weg
vreten of weghongeren. Dit
neemt niet weg dat nader
hand de situatie onveranderd
is. Sterker, iemand voelt zich
op zo'n moment nog zwak
ker, onbehaaglijker, onzeker
der.
Een reactie of zelfopgelegde
straf kan zijn het naderhand
uitkotsen van al het eten, om
in hemelsnaam maar niet aan
te komen. Afgezien van de
vervelende en alles overheer
sende dwang, kan vreetge-
drag al of niet in combinatie
met overgeven, ook gevaar
lijk zijn. Het kan leiden tot
slapeloosheid, kaiiumgebrek,
ernstige maag- en darmstoor
nissen of het uitblijven van
menstruatie.
Obsessie
Vraatzucht begint meestal met
lijnen. Vaak zo streng, dat het
bijna niet is vol te houden en
iemand zich opeens te buiten
gaat aan grote hoeveelheden
voedsel. Om de schade in te
halen en om het nare gevoel
weg te werken. De vreet
buien kunnen een obsessie
worden en zijn dat voor
eetverslaafden dan ook vaak.
De vicieuze cirkel is zo rond.
Ontevredenheid over de om
vang van het lichaam, daar
om minder gaan eten of op
dieet gaan, honger krijgen,
vreetbuien, dikker worden,
schaamte enzovoort.
Yvonne van Dijk: „Als kind
snoepte ik niet veel. Maar als
m'n ouders weggingen om te
werken zetten ze een schotel
tje met lekkere dingen voor
me neer. Om het gemis maar
niet te voelen. Nare dingen
associeerde ik sindsdien met
zoetigheid. Bovendien was ik
nogal dik op m'n veertiende".
„Ik wilde vriendjes en vond dat
me dat niet zo makkelijk luk
te als andere meisjes. Vanaf
die tijd, tot m'n negentiende,
heb ik samen met mijn moe
der veel dieëten gevolgd. Het
hielp wel wat maar na een
paar weken kreeg ik er altijd
zo de zenuwen van dat ik me
dan weer volpropte".
"Lekker zielig"
Met negentien ging ze op ka
mers. Een vreemde stad, een
nieuwe baan, weinig kennis
sen. „Ik leidde een dubbelle
ven. Voor vriendjes en colle
ga's was ik de sterke, flitsen
de Yvonne, die zich thuis ont
zettend leeg voelde en uit el
lende twaalf boterhammen
met dik boter vrat. Bang voor
intimiteit, om te dicht bij ie
mand betrokken te zijn, bang
om 'door de mand' te vallen.
Vreten is dan een uitsteken
de uitvlucht".
Een jaar of vier geleden las ze
toevallig(?) het eerder ge
noemde boek van Susie Or
bach. Het was voor haar een
openbaring. En de strekking
van het boek, jezelf durven
toestaan om van eten te mo
gen genieten, maakten veel
duidelijk. Desondanks bleef
ze bij de diverse praatgroe
pen betrokken.
- Bestaat dan niet het gevaar
dat je je op die manier lekker
gaat wentelen in je eigen el
lende: „Kijk ons daar eens
lekker zielig zijn?"
Yvonne van Dijk: „Belangrijk
is om te weten waardoor het
komt dat je zo vreet. Pas dan
kun je proberen iets te veran
deren. Dat kan veel tijd kos
ten, want met eten heb je elke
dag te maken. De groepen
waren voor mij juist heel ver
helderend".
„Ik ben allang niet meer bezig
met het tellen van het aantal
boterhammen dat ik eet,
maar veel meer met de oorza
ken van een en ander.
„Let wel, mijn leven staat niet -
meer - in dienst van eten,
hoewel het door dit gesprek
lijkt of ik aan niets anders
kan denken. Dat is absoluut
niet zo. Iedereen weet dat als
je maag genoeg heeft, hij dan
wel een signaal geeft. Dat is
heel simpel, maar voor
eetverslaafden heel moeilijk.
Nu ben ik dat opnieuw aan
het leren".
