c
c
Claude Lorrain in Parijs
C
Kun"
D
D
Op tentoonstelling van de stilte
Finse Opera
naar de Met
Piet Heyn herleeft op veiling opgedoken schatten
Virtuoos pianospel
Enthousiast orkest
D
(fÜud^yiieuuts
PARIJS (GPD) - De 17e-
eeuwse schilder van klas
sieke landschappen Clau
de Lorrain is op het ogen-
NEW YORK (Reuter) - Voor het
eerst in zijn honderdjarige ge
schiedenis heeft de Metropolitan
Opera van New York een ander
operagezelschap uitgenodigd op
te treden op zijn toneel.
De zakelijk leider van de "Met",
Anthony Bliss, deelde op een
persconferentie mee dat zijn ge
zelschap de Finse Nationale Ope
ra had uitgenodigd om in april
twee hedendaagse Finse opera's
en een aan Jean Sibelius gewijde
avond te komen geven.
Bliss zei dat het voor de eerste keer
was dat de Metropolitan een an
der gezelschap had uitgenodigd
en dat de Nationale Opera van
Finland voor het eerst zou optre
den in New York.
"Wij hebben 80 opera's in het Fins,
waarvan er 20 stammen uit de
laatste 10 jaar", zei een opgeto
gen zakelijk directeur van de
Finse Opera, Juhani Raiskinen,
die zijn vreugde over de uitnodi
ging toonde door Bliss een kleu
rige zotskap op te zetten.
"Als wij ons het lot van de Finse
Opera niet aantrekken, wie dan
wel?" vroeg Raiskinen retorisch.
En hij voegde er aan toe dat de
Finse componisten zich eindelijk
hadden weten te bevrijden van
het juk van Sibelius. "Sibelius
was zo groot dat hij twee genera
ties componisten smoorde", zei
hij.
De hoofdrol in een van de Finse
opera's in New York - over een
fundamentalistische dominee
die ondanks zijn zonden in de he
mel komt zal worden gezongen
door de internationaal bekende
Finse bas Martti Talvela. Vol
gens Raiskinen is de hoofdrol
een nog grotere rol vóór een bas
dan de Boris Godoenov van
blik in het Parijse Grand
Palais aan de beurt met
een dikke catalogus en
een uit de hele wereld sa-
mengeleende verzameling
schilderijen en tekenin
gen. Een ding op deze ten
toonstelling van de stilte
staat vast: het mooiste wat
er te zien is komt uit het
Teyler-museum in Haar
lem. Het is de tekening
van drie bomen, met scha
pen en mensen aan hun
voet. Het gebladerte
neemt bijna de hele teke
ning in beslag. Wie zomers
in het gras ligt en dro
mend naar boven kijkt
ziet hetzelfde: een wereld
vol wuivende eilanden,
ballonnen van groen, en
het licht omlijst door een
kartelrand van takken.
Men weet niet precies i
ze Claude Gellee - bijgenaamd
Lorrain, of Le Lorrain werd ge
boren. Het moet omstreeks 1600
zijn geweest. Vast staat dat het in
het Lorraine was, dat toen nog
geen deel van Frankrijk uit
maakte.
Al heel jong ging Claude naar Ro
me, maar hoe dat kwam is ook al
onzeker. Vanaf 1625 worden de
gegevens omlijnder. Claude zal
Rome nooit meer verlaten, dan
alleen voor een korte reis naar
Napels. Wat hij bij voorliefde
schildert is het dal van de Tiber,
met steeds weer in de verte, als
een blauwe wolk boven een brui
ne horizon, de al door Horatius
bezongen Monte Soracte. Lor
rain en zijn landgenoot Poussin
worden de beroemdste land
schapsschilders van hun tijd en
als Lorrain - ver in de tachtig
overlijdt zal die roem nooit meer
tanen.
Toch is zo'n monstertentoonstellig
in het Grand Palais een beetje
een teleurstelling. Lorrains doe
ken zijn zo stereotiep, dat je er
niet te veel van bij elkaar moet
zien. Ze weerspiegelen de 17e-
eeuwse opvatting van een klas
sieke, ideale, schoonheid: Griek
se tempels en paleizen staren uit
over roerloze zeeën, terwijl plak-
plaatjes-achtige mensjes druk
doend heen en weer gaan en in
feite doodstil staan. Lorrain
schilderde vaak de figuren niet
zelf, dat liet hij aan anderen over.
Lorrains doeken zijn koel-groene
meren des doods. De geest die ze
uitstralen is van gras. Pas twee
eeuwen later - in de dagen van
de romantiek - zullen die gladde
paleizen worden afgebeeld als
bemoste ruïnes, weerkaatst het
landschap de menselijke geest,
die niet langer meer keurig met
zichzelf in het reine is, maar door
hartstocht wordt omgewoeld.
(Het door Lorrain bespeelde the
ma leende zich nog eeuwenlang
voor imitatie en eindigde tenslot
te op het Engelse koektrommel-
deksel).
Wie in het Grand Palais aan de koe
le meren des doods is voorbijge
lopen, komt in een aanvankelijk
wat huiveringwekkend aandoen
de afdeling met louter tekenin
gen, die een intensere belangstel
ling waard zijn. Ineens blijkt dan
dat de tekenaar Lorrain zijn
landschappen, mensen en bees
ten wel degelijk tot leven wist te
brengen en dat zou dan al de
klassiekerigheid missen die zijn
schilderijen in onze ogen zo saai
maken als een boeket droogbloe
men.
Maar zo werkte het in die dagen:
Lorrain verzamelde zijn motie
ven vrolijk „te velde" en ver
werkte die later heftig in zijn ate
lier in die enorme fantasiebouw
sels waardoor hij beroemd werd.
Het zou de moeite lonen al die te
keningen en gouaches van Lor
rain afzonderlijk uit te geven in
een prachtig „bij de haard"-
boek, want tekeningen bekijk je
niet staande op twee benen tus
sen andere mensen in een mu-
Lorrain leefde in een Rome dat al
een eeuw eerder door de kunste
naars uit heel West-Europa was
ontdekt. Nederlanders als Maar
ten van Heemskerk en eerder
Matthijs Bril woonden en werk
ten er, tot in de dagen van Lor
rain de Nederlandse „schilders-
bont" ontstond met mannen als
Van Swanevelt (bijgenaamd de
Heremiet) en Asselijn (bijge
naamd 't Krabbetje). Een halve
eeuw later is Caspar van Wittel in
Rome.
Eerlijk gezegd staan al deze Neder
landers met hun over het alge
meen bescheiden pennestreken
hun mannetje naast Lorrain als
tekenaar. De Lorrain van de
boom in het Teyler-museum be
hoort echter tot de allergroot
sten. Dat ware in zijn tijd de Hol
landse schilders van de Gouden
Eeuw.
De tentoonstelling duurt tot 16 mei
en is als alle Franse staatsmu-
sea op dinsdag gesloten.
RUDOLPH BAKKER
Pastoraal landschap van Claude Lorrain in Parijs
AMSTERDAM Bij het veilinghuis Christie's
in Amsterdam komen 16 maart opgedoken
schatten en gebruiksvoorwerpen uit vier
schepen uit de 16e en 17e eeuw onder de ha
mer. Daaronder zijn ook voorwerpen uit de
"Hollandia", het vlaggeschip van admiraal
Piet Heyn, dat in maart 1627 ten onder ging
voor de kust van de Braziliaanse stad Salva
dor.
De "Hollandia" werd in 1981 teruggevonden
onder het wrak van een schip van jongere
datum door de Amerikaanse onderwater-ar
cheoloog en duiker Robert F. Marx. Op de
"Hollandia" leidde Piet Heyn een campagne
tegen Bahia aan de Allerheiligenbaai. Hij
trok het vuur van de vijandelijke schepen
bewust naar zijn schip toe, waardoor de aan
dacht van de andere oorlogsbodems werd af
geleid en vele daarvan kans zagen te ont-
snappen.
De "Hollandia" werd aan stukken geschoten.
Bahia werd echter ingenomen en een groot
aantal Spaanse en Portugese schepen werd
vernietigd of buit gemaakt. Een jaar later
verrichtte Piet Heyn zijn beroemdste "grote
daad" met de verovering van de Spaanse zil
vervloot. De totale waarde van de buit daar
van bedroeg het voor die tijd gigantische be
drag van 15 miljoen gulden. Heyn kreeg als
beloning 7000 gulden en enkele gouden ket
tingen.
Andere voorwerpen die geveild worden zijn
afkomstig van de "Utrecht", die in 1648 in
een gevecht voor de Braziliaanse kust ten
onder ging, en de "Nuestra Senora de Espe-
ranza", in 1658 vergaan op de Mystery Bank
in het Caraibisch gebied.
Verder zijn er voorwerpen uit een schip, dat
omstreeks 1690 is gezonken en waarvan
naam en afkomst onbekend zijn, en uit de
"Slot ter Hooghe", een Zeeuwse Oostindie-
vaarder die in 1724 op de rotsen van Porto
Santo bij Madeira in stukken sloeg.
LEIDEN - Bernard van den Boog
aard gaf gisteravond in de Kapel
zaal van K O een recital. Hij is
een technisch zeer vaardige spe
ler, op het virtuoze af, maar doet
heel gewoon, zonder een zweem
van kunstenaarsvertoon. Wat hij
in zijn spel te zeggen heeft, ligt er
boven op. Van enige diepgang
heb ik niets ontdekt. De charme
ligt in de beweging, de snelheid,
de klank, die altijd helder een
eerlijk is. Toch weet hij heel goed
wat een bepaalde stijl vraagt. In
Chopin (twee Nocturens, verder
het Andante Spinato en de Gran
de Polonaise Brillante, opus 22),
maakte hij een ruim gebruik van
het rubato, zonder echter, met
name in de Nocturens, aan een
dromerige sfeer toe te komen.
Beethovens "Sonate Pathetique"
(opus 13, uit 1799) gaf de concert-
gever pas goed de gelegenheid te
tonen wie hij als kunstenaar is.
Bernards spel was knap, vol afwis
seling in dynamiek en voor
dracht, maar niet echt lyrisch.
Voor mij was daarop Mendels-
sohns "Variations serieuses" het
beste wat ik in dit concert hoor
de. Van den Boogaard speelde
het meesterwerk briljant zonder
nadrukkelijk sentiment.
JOHAN VAN WOLFSWINKEL
LEIDEN - Het is de laatste tijd
wat stil rondom het Jeugdka-
merorkest Leiden geweest. Gis
teravond echter was het met een
leuk programma te horen in de
Waag. Met een krachtige inzet
ving de Suite in a kleine terts van
J.C. Petz aan. Reeds bij het eer
ste begin viel het op, dat alle le
den zeer serieus en gediscipli
neerd muciseren. Ondanks hier
en daar wat slordigheden is het
resultaat over het algemeen zeer
redelijk te noemen. Het vivace
uit bovengenoemde Suite werd
helaas wat te snel ingezet, zodat
het tempo wat aan de hoge kant
was. Heel aardig waren de 'rigau-
din' en 'tambourin' uit de Suite
naar cembalostukken van J.P.
Rameau bewerkt door Paul Zoll.
Dit kamerorkest beschikt over
een goede sectie cellisten en ook
de violosten waren hier en daar
verrassend. Eveneens trad deze
avond het blazersensemble van
de Streekmuziekschool Leiden
op onder leiding van Hans
Stoop. Ondanks een overbezet
ting aan dwarsfluiten zaten er
leuke momenten in de Chansons
et danses opus 50 van V. D'Indy.
Het is nu eenmaal lastig om met
zo'n grote groep blazers een een
heid te vormen wat betreft
klankkleur. Het kamerorkest
speelde tot slot de Sonatina voor
jeugdorkest van_N. Schuyt.
Leidse bioscopen
LUXOR (121239): "Close encounters
of the third kind", da. 14.30, 19.00 en
21.15 uur, zo. 14.00, 16.30, 19.00 en
Bioscopen
LIDO 2: "Als je begrijpt wat ik be
doel", da. 14.30,19.00 en 21.15 uur, zo.
ook 16.45 uur, al.
LIDO 3: "Trail of the Pink Panter",
da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo. ook
16.45 uur, al.
LIDO 4: "A midsummer night's sex
comedy", da. 14.30,19.00 en 21.15 uur,
zo. ook 16.45 uur. 12 jr.
STUDIO (133220): "Still of the night",
da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo. ook
16.45, 16 jr.
TRIANON (123875): "Het ware ver
haal van de non van Monza", da.
14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo. 14.15,
16.30, 19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
REX (125414): "Wanda whips Wall-
street". da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur,
16 jr.
Nachtvoorstelling: "Secretaresse
voor eigen gebruik", vr. en za. 23.30
uur, 16 jr.
Bioscopen Alphen
(voor reserveringen 01720-20800)
EURO 1: "Firefox", da. 20.00 uur, vr.
tm. zo. 18.30 en 21.15 uur, za., zo. en
woe. ook 13.45 uur, 12 jr, za. ook 24.00
uur, 16 jr..
Kindermatinee: "Als je begrijpt wat
ik bedoel", za., zo. en woe. 14.00 uur.
EURO 2: "De wraak der barbaren",
da. 20.00 uur, vr. tm. zo. 18.45 en 21.00
uur, 12 jr.
Nachtvoorstelling: "Mijn nachten
met dertien bruidjes", za. 24.00 uur,
18 jr.
EURO 3: "Tiroler blondjes op het lief
despad", da. 20.00 uur, vr. tm. zo.
18.45 en 21.15 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Fiona, en heet
blondje", za. 24.00 uur, 18 jr.
EURO 4: "De Zwarte ruiter", da. 20.00
uur, vr. tm. zo. 18.30 en 21.00 uur, za.,
zo. en woe. ook 13.45 uur, al.
Kindermatinee: "De nieuwe avontu
ren van Dik Trom", za., zo. en woe.
14.00 uur.
Nachtvoorstelling: "Een 'moord'ver-
jaardag", za. 24.00 uur, 16 jr.
Bioscoop Voorschoten
(voor reserveringen 01717-4354)
GREENWAY: "Flying high", vr.
19.30, za. 15.45 en 19.30, zo. 15.45, al.
"Rocky 3", vr. en za. 21.30 uur, zo.
18.30 uur, 16jr.
"De smaak van water", do. 20.30 uur,
zo. 21.00 uur, ma. tm. woe. 20.30 uur,
16 jr.
Kindermatinee: "Dik Trom knapt het
op", za. en zo. 14.00 uur, woe. 14.30
Bioscopen Katwijk
(voor reserveringen 01718-74075)
CITY 1: "Grease 2", do. 14.45 en 20.00
uur, vry, za, en zo. 14.45,19.00 en 21.15
uur, ma en di. 20.00, woe. 14.45 en
20.00 uur. al.
CITY 2: "Silent race", zelfde tijden als
City 1, 12 jr.
CITY 3: "Eskader van de levende do
den", zelfde tijden als City 1, 16 jr.
CITY 4: "Angels die hard", do. 14.45
en 20.00 uur, vry. 14.45,19.00 en 21.15
uur, al.
CITY 4: "The happy hooker", za.
19.00 en 21.15 uur, zo. 14.45, 19.00 en
21.15 uur. ma, di en woe. 20.00 uur, 18
LEIDEN
De Lakenhal, Oude Singel, winter
landschappen/schaatsen, t/m 13
maart, di. t/m zat. 10-17; zond. 13-17;
ma. gesloten.
Ars Studio - Pieterskerkgracht 9, ex
positie Lucia Steinbach, acryls,
pastels: Hannie Bal, aquarellen, t/m
20/3. di. t/m zo. van 14-17 uur.
De Lakenhal, Oude Singel, ruimtelij-
Exposities
Galerie Denise Stephan - Bakker-
steeg 18-20, tentoonstelling Tom de
Vries Lentsch, schilderijen, Elsa
Westland, beelden, t/m 2/4, vr, za, zo
van 13.30-17.30 uur.
Stelling - Lange Mare 65, Bert Ju en
Bert Kieryet, nieuwe tekeningen,
schilderijen en sculpturen, t/m 11/3,
di t/m za 12-17 uur.
Fenix - Botermarkt 26, schilderijen
van Cor van Dixhoorn, tot 21/3, di,
wo, vr, za 10-18 uur, do 10-22 uur, zo
11-17 uur.
Rijksmuseum van Geologie en Mine
ralogie, Hoogl. Kerkgracht 17, 'Ener
gie uit eigen bodem', t/m 4 augustus,
ma. t/m vry. 10-17; zo. 14-17.
Galerie De Oude Rijn - Stille Mare 4,
expositie Wil van Leeuwen olieverf,
gouaches en metaalplastieken, dag
10-18 uur en zo. 11-18 uur, t/m 6/4.
Rijksmuseum van Oudheden, Rapen
burg 28, 'Papyrus, van bies tot boek
rol', t/m 4/4: 'Beelden van Behnasa' t/
m 28/3, di. t/m za. 10-17; zo 14-17.
Warmond - Het Oude Raadhuis, ten
toonstelling van de muziekvereniging
St. Matthias n.a.v. hun 65-jarig jubi
leum met oude
e.d., t/m 18/3, woe., do.,
uur, za. van 11-16 uur.
OEGSTGEEST - Jacques van Bellen,
Lange Voort, aquarellen en pastels
van Paula v.d. Weerdt, t/m 2/4, di. t/m
vr. van 9-18 uur, vrijdagavond, za. van
LEIDERDORP - Gemeentehuis, En-
gelendaal (bij winkelcentrum Winkel-
hof); aquarellen, tekeningen, etsen en
keramiek van Iris le Rütte en Herma
Gerrits. 18/2 t/m 30/3.
WASSENAAR - Auberge de Kievit,
Stoeplaan 27, schilderijen van M. van
Bork-van Dijk en Ingeborg Reiler. 13/
2 t/m 17/3, dinsdag t/m zondag van
9.00-12.00 uur en van 15.00-19.00 uur.
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Acade
misch Ziekenhuis behalve van dins
dag 13.00 uur tot woensdag 13.00 uur
(Diaconessenhuis) en van vrijdag
13.00 uur tot zaterdag 13.00 uur (Elisa-
beth-ziekenhuis).
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diaconessenhuis - doorlopende be
zoektijd van 16.00 uur tot 20.00 uur;
met uitzondering van:
- de kinder- en jongerenafdeling: da
gelijks van 14.00 uur tot 19.00 uur.
de afdeling intesieve zorg: uitslui
tend na overleg met het hoofd van de
afdeling.
Sportmedisch Advies Centrum:
Blessurespreekuur: Elisabethzieken-
huis Leiderdorp, 's maandags van
19.30-20.30 uur
Bezoekuren St. Elisabeth-zieken-
huis:
Volwassenen: dagelijks van 14.00-
Ziekenhuizen
14.30.-14.45
18.30-18.45
14.45 en van 18.30-19.30 uur. Klasse
afd. dagelijks van 11.15-12.00 uur, van
14.00-14.45 uur en van 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: dagelijks van 11.15-
12.00 uur (alleen voor echtgenoot) en
van 15.00-16.00 uur en van 18.30-19.30
Kinderafdeling: dagelijks van 15.00-
18.30 uur.
Afdeling C.C.U. (hartbewaking) dage
lijks van 14.00-14.30 uur en van 19.00-
19.30 uur.
Intensieve verpleging: dagelijks van
14.00-14.30 uur en van 19.00-19.30 uur.
Academisch ziekenhuis
Tel. 269111
Voor alle patiënten (behalve kinde
ren) zijn de bezoekuren als volgt:
Avondbezoekuur afdeling Verlos
kunde 18.00-19.00 uur.
Praematurenafdeling dagelijks van
Bezoek aan ernstige patiënten
Wanneer voor ernstige patiënten
doorlopend bezoek wordt toegestaan
kan de hoofdverpleegkundige hier
voor speciale kaarten verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks 15.00-15.45 uur en 18.30-
19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdelingen:
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-
19.00 uur. (Alleen voor ouders van
kinderen kan er een afwijkende tijd
afgesproken worden met de hoofd
verpleegkundige).
Alphen aan den Rijn
Rijnoord:
Bezoektijden 's middags 14.30-15.15
uur, 's avonds 18.30-19.30 uur. Extra
bezoek voor de hartbewaking: 's och
tends 11.00-11.30 uur. Extra bezoek
voor vaders op de kraamafdeling: 's
avonds 19.30-20.30 uur. Kinderafde
ling 's middags 14.30-15.30 uur, 's
middags alleen voor ouders 14.30-
18.30 uur.
r SUAPWANNÊS....
'van z'n pinnetje ge-Y v-van de
gaan...en 2*0 paars kou, denk
aus een kroot:.hoe 1
10 Maart 1983.
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- In den nacht van Vrijdag op
Zaterdag wilden eenige kom
miezen, die in dienst waren op
den straatweg van Mook naar
Gennep, een beladen kar visi
teeren, doch werden daarin
door de op de kar zittende per
sonen verhinderd. Van beide
zijden werd daarop geschoten,
met het gevolg dat een der be
doelde personen een schot in
den pols ontving. Een jacht der
kommiezen op het snel rijdend
voertuig volgde. Eerst te Gen
nep hield de kar stil, na een rit
en wedloop van een uur gaans.
De ambtenaren dachten na
tuurlijk een partij smokkelaars
te zullen vinden, doch troffen op
de kar slechts een partij on
schuldige biggetjes aan! De
voerlieden beweren in den
waan te hebben verkeerd van
door straatroovers overvallen
te worden. Wederzijds verwijt
men elkander aanleiding tot de
mystificatie te hebben gegeven.
Vijftig jaar geleden:
-In Duitschland treden de Na
zis op alsof er geen andersden
kenden meer zijn en overal grij
pen zij naar de macht. Natio-
naal-socialisten nemen de
macht over en hijschen haken-
kruisvlaggen op raadhuizen.
zooals in Karlsruhe, Mannheim
en Freiburg. Ook in het Roerge
bied en Westphalen is dit ge
schied. In Brunswijk is het dra
gen van insignes van een com
munistische of Marxistische
partij verbodendaar hebben
de autoriteiten de bevoegheid
eigendom, persoonlijke vrijheid
en het geheim van post, tele
graaf en telefoon te beperken.
Te Altona Hamburgis het tot
ernstige schietpartijen geko
men tusschen comministen en
de politie. Alle S.A.-troepen,
zoowel uit Hamburg als uil het
gebied van Altona, zijn gealar
meerd. In gesloten orde rukten
deze troepen op naar het ge
vechtsterrein, maar dat nam
geruimen tijd in beslag, aange
zien zelfs de ziekenauto's van
de daken af werden beschoten.
Er vielen twee dooden en 14 ge
wonden. Ook elders zijn dooden
gevallen. In het district Berg-
heim hebben communisten tal
van brandstichtingen gepleegd.
Van de Smdorfer Glasfabrie
ken is het hoofdgebouw in
vlammen opgegaan, waarop
zeven communisten, verdacht
van deze brandstichting, wer
den aangehouden. Eveneens ze
ven personen werden gearres
teerd wegens het verspreiden
van lectuur, waarin hoogver
raad wordt aangemoedigd, en
wegens voorbereiding van
hoogverraad.
