De angst het
Puerto Rico
van Europa
te worden
Griekenlands kater van de EG
C
Barbie-proces doet
oud-nazi's opveren
ZATERDAG 19 FEBRUARI 1983
Extra
Griekenland is het enige land binnen het Europa van de Tien, dat door een niet-lidstaat (Joegoslavië)
van de rest van de Gemeenschap gescheiden wordt: een groot ongemak. Maar niet alleen die grote
afstand belemmert een harmonieuze aansluiting bij de Europese Gemeenschappen, waarvan de
Helleense Republiek sinds 1 januari 1981 officieel lid is. Het is veel meer door de economische
achterstand, het feit dat het land zowel agrarisch als industrieel onderontwikkeld is, dat Griekenland
tot nu toe meer nadelen dan voordelen van het lidmaatschap heeft gehad, waardoor de toch al niet
rooskleurige situatie nog verslechterde.
Griekenlands hoofdstad
Athene is letterlijk adem
benemend. De luchtver
vuiling daalt er voelbaar
op je neer. Wat geen won
der is: de stad herbergt
meer dan een derde van
Griekenland totale bevol
king. Van de 9,7 miljoen
Grieken wonen er meer
dan drie miljoen in Athe
ne, samengepakt in grijs
uitgeslagen hoogbouw,
die alleen op ansichtkaar
ten nog een schijn van
schilderachtigheid weet
op te houden.
Als gevolg van de slechte socia
le en economische omstan
digheden op het platteland
zijn de laatste tientallen jaren
duizenden dorpelingen naar
de steden getrokken, om te
proberen een graantje van de
betrekkelijke welvaart mee
te pikken.
Zo zag Athene haar bevolking
de afgelopen tien jaar met
twintig procent toenemen.
Niet voor niets is het autoge
bruik er gerantsoeneerd. De
ene dag hebben de even
nummers, de andere dag de
auto's met oneven kenteken
platen toegang tot het rumoe
rige stadscentrum. Het helpt
alleen niets: de tempelruines
op de Akropolis dragen al on
miskenbaar de sporen van
een sluipende verwoesting
door de stinkende uitlaatgas
sen.
Onmacht
Intussen vormt die onstuitbare
migratie van de plattelanders
naar de hoofdstad een duide
lijk bewijs voor de onmacht
van de Griekse samenleving
om iets te doen aan de verbe
tering van de levensomstan
digheden van de boerenbe
volking. Een boerenstand,
die vooral bestaat uit tobben
de en ploeterende keuter
boertjes op vaak onvruchtba
re grond.
Achter dit gegeven gaat een gi
gantisch stuk verborgen
werkloosheid schuil, want de
meeste Griekse boeren
werken in feite slechts de
helft van de beschikbare tijd
op het land, zonder voor de
andere vijftig procent een al
ternatief te hebben. Als ge
volg daarvan haalt de gemid
delde boer een inkomen dat
hooguit een kwart bedraagt
van het arbeidersloon in
Athene.
Dat de landbouw op dit
zuidelijkste deel van het Bal
kan schiereiland slecht en
inefficiënt is georganiseerd
blijkt wel uit het aandeel dat
de agrarische sector heeft in
het bruto nationaal produkt:
17,2 procent (cijfer van 1981).
Met andere woorden: bijna
de helft van de beroepsbevol
king van Griekenland zorgt
nog niet voor een vijfde van
de totale produktie.
Dat heeft zijn oorzaken. Niet al
leen is de grond vaak on
vruchtbaar en slechts ten de
le geirrigeerd, tot overmaat
van ramp liggen de kleine en
provere akkertjes nog ver uit
elkaar ook Grote boeren zijn
er nauwelijks in Grieken
land. Tweederde van hen
moet het stellen met een be
zit van hooguit drie bunders.
Slechts zes procent heeft
meer dan tien hectare land.
Ruilverkavelingen vinden
door Egbert Zijiema
slechts incidenteel plaast.
„Een algemeen plan voor
ruilverkaveling en landver-
betering hadden we tot nu
toe niet", zegt de minister
van landbouw Constantinos
Simitis. „Gewoon omdat we
niet wisten hoe we het moes
ten aanpakken en we er bo
vendien het geld niet voor
hadden".
Beroerd
De versnippering is niet alleen
van invloed op de produktie,
maar meer nog op de slechte
markt voorwaarden. Coöpera
ties zijn er weliswaar in Grie
kenland, maar de meeste spe
len geen rol bij de afzet. Sa
men een tractor er op na hou
den in één ding, maar je oogst
gemeenschappelijk aan de
man brengen? Het lijkt iets te
zijn, dat de Grieken niet zo
erg ligt. Elk keuterboertje
moet zelf maar zien dat-ie z'n
produkten verkoopt. Dat ver
schaft hem nu niet direct een
sterke onderhandelingsposi
tie.
Kijkend naar de welvaart in de
rijke Europese landen, ver
enigd in de Europese Ge
meenschap, vestigde Grie
kenland jarenlang zijn hoop
op het lidmaatschap van die
zelfde EG. Sinds de toetre
ding op 1 januari 1981 echter
is die hoop op betere tijden
gestadig aan het vervliegen.
Wordt het lidmaatschap op
politieke gronden nog steeds
verdedigd („We zijn een de
mocratie en horen er dus
bij"), economisch heeft Hel
las een finke kater overge
houden aan de toetreding.
Feitelijk is de economische si
tuatie er sinds 1981 alleen
maar beroerder op geworden.
Simitis (en trouwens iedere
Griekse functionaris) laat
dan ook niet na daar de volle
nadruk op te leggen. Door lid
van de EG te worden moest
Griekenland zijn grenzen
openstellen voor bijvoor
beeld vlees en zuivel, uit de
noordelijke lidstaten (pro
dukten die het land zelf in on
voldoende mate heeft). Om
gekeerd: zuidvruchten, olijf
olie en wijn (waar Grieken
land overschotten van heeft)
zijn nauwelijks af te zetten in
Noord-Europa, waar Spaanse
navelsinaasappels, Israëli
sche Jaffa's en Franse wijn
nu eenmaal al jarenlang een
stabiel marktaandeel hebben
en waar olijfolie nauwelijks
op grote schaal wordt ge
bruikt.
Evenwicht
„Waarom", zegt minister Simi
tis wat korzelig, is op de ge
meenschappelijke Europese
markt vlees beschermd en ci-
trusfruit niet?" Hij pleit voor
meer evenwicht in de markt,
te bereiken via ontwikke
lingsprojecten die de Ge
meenschap zal moeten hel
pen financieren. „We willen
een volwaardig lid worden,
geen afhankelijk lid. Tot nu
toe heeft onze toetreding al
leen maar de noordelijke lan
den geholpen hun produkten
in Griekenland af te zetten",
klaagt de bewindsman.
Een enkel cijfer: vóór de toetre
ding had Griekenland een
positieve handelsbalans ten
opzichte van de (toen nog)
Negen. Het hoefde minder in
die landen te kopen dan het
erheen stuurde. Sinds 1981 is
dat beeld dramatisch veran
derd. Het eerste jaar vertoon
de de handelsbalans met de
EG al een tekort van tien mil
jard drachmen en op basis
van de tot nu toe bekende cij
fers (tot oktober) komt het te
kort over het afgelopen jaar
zeker op het dubbele uit.
Een van de grootste problemen
van de Griekse agrarische
sector is de oververtegen
woordiging van gewassen,
die tweederde van de pro
duktie leveren. Vlees en zui
vel maken slechts een derde
van het totaal uit. Daaruit
volgt automatisch, dat het
land wat vlees en melkpro-
dukten betreft niet in de ei
gen behoeften kan voorzien
en deze moet importeren.
„Dat moet de komende tien
jaar drastisch veranderen. We
willen bereiken dat we zeven
tig procent van onze vlees- en
zuivelbehoefte zelf kunnen
dekken", aldus Simitis. Een
intussen daartoe opgezet ont
wikkelingsplan, als onder
deel van een economisch vijf
jarenplan, vraagt een investe
ring van 56 miljard drach
men, zo schat hij (een kleine
twee miljard gulden). Uiter
aard vooral te financieren
met EG-hulpgelden.
Winter
Ondanks het feit dat een over
gangsperiode is afgesproken
van vijf jaar (waardoor een
„overval" van Noordeurope-
se produkten op de Griekse
markt voorkomen had moe
ten worden) heeft de Griekse
regering in wanhoop nieuw
overleg geopend met de Eu
ropese Commissie om de im
port van bepaalde produkten
uit de lidstaten aan banden te
leggen. De onverhoedse en
fel bekritiseerde devaluatie
van de nationale munt, de
drachme, in januari past
eveneens in het spel van de
Grieken om althans het eco
nomisch leed zo veel moge
lijk te verzachten.
De staatssecretaris van buiten
landse zaken, belast met Eu
ropese aangelegenheden,
Griogoris Varfis: „De uit
gangspunten van de oor
spronkelijke Gemeenschap
van de Zes passen nu een
maal niet in de Griekse eco
nomie. Wij moeten lucht krij
gen om ons eerst normaal te
ontwikkelen".
De Griekse economie laat zich
samenvatten in de volgende
kerncijfers (1981): een finan
cieringstekort van 17 procent
van het nationaal inkomen;
een tekort op de betalingsba
lans met het buitenland van
6,5 procent van het nationaal
inkomen; dalende investerin
gen en een hoge werkloos
heid. Het klinkt tamelijk ver
trouwd: het heefi iets van een
economische winter.
Het kabinet-Papandreou heeft
niettemin nogal hoge ver
wachtingen van het juist van
kracht geworden vijfjaren
plan, dat in de periode 1983-
1987 de achterstanden moet
wegwerken. De taakstelling
van het plan reikt inderdaad
ver: modernisering van de
Griekse industrie Forse in
vesteringspremies moeten
onder andere buitenlandse
investeerders naar het Bal
kan-schiereiland lokken.
Werkloosheid
De problemen worden nog ver
groot door het volledig ont
breken van een goede statis
tiek. In Brussel gaat het
kostelijke verhaal dat de
Griekse autoriteiten - ge
vraagd naar de oppervlakte
aan agrarisch land - tot een
totaal kwamen dat groter was
dan heel Griekenland. Illu
stratief is dat de Griekse
woordvoerders die ik sprak,
kans zien drie verschillende
werkloosheidscijfers op tafel
te leggen.
Officieel zouden er 65.000
werklozen zijn, wat bij een
beroepsbevolking van drie
miljoen mensen extreem laag
is (twee procent). Geen hond
die het gelooft. „Ik schat de
werkloosheid in de steden op
minstens acht procent", zegt
de voorzitter van de Federa
tie van Griekse Vakbonden,
Orestis Chatzivassiliou. En
ook dat is een geflatteerd cij
fer. Verborgen werkloosheid,
zoals onder de boeren die
maar voor de helft van hun
tijd werken, wordt bijvoor
beeld in geen enkel cijfer
meegeteld, zeker niet in het
cijfer van de steden. Het lijkt
dan ook realistischer het per
centage aan te houden dat
Brussel hanteert: zo'n 17 pro
cent
Het ontbreken van een be
trouwbare statistiek maakt
een betrouwbare planning
haast onmogelijk. Het pro
bleem wordt nog verergerd
door het teveel aan bureau
cratie. „Het is het enige dat
we volop hebben", scham
pert Th. Papalexopoulos, de
president van de Griekse Fe
deratie van Industriële be
drijven. „In een paar jaar tijd
is het ambtenarenapparaat
verdrievoudigd. Het Griekse
bedrijfsleven krijgt dagelijks
legio ambtelijke brieven en
voorschriften toegezonden.
Geen van die stukken is on
dertekend, zodat niemand er
persoonlijk verantwoording
voor hoeft te nemen".
Ramp
Terug naar de economische
problemen. Staatssecretaris
Varfis geeft toe dat het een
geweldig zwaar karwei zal
zijn de Griekse volkshuis
houding goed op poten te zet
ten en de achterstanden in
sociaal-economisch opzicht
weg te werken. Daarbij is de
hulp van „rijke" lidstaten van
de EG onontbeerlijk. Dat legt
echter een enorm beslag op
de Europese middelen, die
nu al te krap zijn en nog krap
per zullen worden als straks
ook de eveneens achtergeble
ven economieën van Spanje
en Portugal deel van de ge
meenschappelijke markt uit
maken. Die middelen moe
ten, vindt Griekenland, ver
ruimd worden door grotere
bijdragen van de lidstaten
.Als dat niet gebeurt", zegt
Varfis met een duidelijke ver
wijzing naar de weigerachti
ge opstelling van enkele gro
te landen als Duitsland en het
Verenigd Koninkrijk, „is dat
een regelrechte ramp voor
Griekenland"
Het lijkt duidelijk, dat er iets
ten gunste van het gefru
streerde Griekenland zal
moeten veranderen. Het is al
te dol dat het land van het lid
maatschap alleen maar eco
nomische nadelen heeft.
Landbouwminister Simitis
hierover „Als de EG er als
geheel niet in slaagt de pro
blemen van de landen rond
het Middellandse Zeegebied
op te lossen - en ik zeg na
drukkelijk: dit moet gebeu
ren vóórdat Spanje en Portu
gal toetreden - als dat niet
lukt zullen de twee zwakste
lidstaten, te weten Portugal
en Griekenland, het Puerto
Rico van Europa worden".
door Hans Amesz
Op pagina 9 van de Frank
furter Allgemeine Zeitung
van donderdag 10 februari
stond een klein bericht
onder de kop ..Nieuw na
zi-proces in Hamburg".
Sinds dinsdag 8 februari
moet de 70-jarige vroegere
SS-Unterscharführer Karl
Tollkuhn zich voor het
Landgericht in Hamburg
verantwoorden wegens
medeplichtigheid aan
moord op meer dan 2000
joden.
Hem wordt verweten dat hij in
de herfst van 1942 op bevel
van de commandant van de
veiligheidsdienst in Riga het
neerschieten van 80 joden
heeft geleid. Bovendien zou
hy bij de executie van 2000
joodse vrouwen, kinderen en
mannen betrokken zijn ge
weest. De in Riga geboren
Tollkuhn woont nu in Lindau
aan de Bodensee. Tot zijn
pensionenng was Hij be
drijfsleider bij een firma die
landbouwmachines produ
ceert.
Majdanek
Op dit moment worden in de
Bondsrepubliek Duitsland
zes nazi-processen gevoerd.
Zeven beklaagden worden
verdacht van medeplichtig
heid aan massamoorden. De
meeste van die processen du
ren al langer dan een jaar en
in de media wordt er nauwe
lijks enige aandacht aan ge
wijd. Dat was anders bij het
waarschijnlijk laatste grote
nazi-proces dat in West-
Duitsland werd gevoerd: het
Majdanek-proces in Dussel-
dorf.
Vanaf november 1975 stonden
daar aanvankelijk 13 mannen
en vrouwen - allemaal vroe
gere leden van de SS - terecht
wegens hun gedrag in het
vernietigingskamp Majda
nek. dicht bij de Poolse stad
Lublin. Minstens 250 000
mensen, voornamelijk Pool
se joden, zijn daar doodgesla
gen. vergast, verbrand, ge
wurgd, opgehangen of door
honden aan stukken ge
scheurd. In eerste instantie
werden vier verdachten op 19
april 1979 vrijgesproken we
gens gebrek aan bewijs.
Het uiteindelijke oordeel over
de rest van de kampbeulen
werd op 30 juni 1981 met tril
lende handen en stem voor
gelezen door de voorzittende
rechter Gunter Bogen Tot
verbijstering en verontwaar
diging van velen kreeg
slechts één vrouw. Hermine
Fran-Braunsteiner. levens
lang. Hildegard Lachert. die
in het kamp de bijnaam 'bloe
dige Brigitte' had. kreeg net
als bijna alle andere aange
klaagden een voorwaardelij
ke gevangenisstraf. Eén man
werd vrijgesproken, weder
om wegens gebrek aan be
wijs.
Vrijgesproken
Nu de zaak-Barbie (de 'slager
van Lyon') in volle omvang
aan het licht is gekomen en
met name ook in de Bondsre
publiek voor veel publiciteit
zorgt (onder andere een spe
ciale tv-documentaire van
een uur), komt de vraag weer
op wat er met alle oorlogs
misdadigers is gebeurd. Het
antwoord is dat de gerechte
lijke afrekening met de meest
afschuwelijke en grootste
moord aller tijden in elk ge
val niet 'op tijd' heeft plaats
gevonden. Het is zeker niet
waar dat het grootst mogelij
ke aantal misdadigers zijn te
rechte straf heeft gekregen
Waarom? De misdaden zijn in
middels uitvoerig beschre
ven, de verschrikkingen be
kend en het aantal slachtof
fers ook Dat is voor een
groot deel te danken aan het
werk van de 'Zentrale Stelle
der Landesjustizverwaltun-
gen zur Aufklarung national
sozialistischer Verbrechen"
(Centraal bureau voor de ver
volging van oorlogsmtdaden)
in Ludwigsburg Niettemin
worden nazi-misdadigers, als
ze nog leven en gearresteerd
kunnen worden, in toene
mende mate vrijgesproken.
Een van de belangrijkste oorza
ken is dat er geen ooggetui
gen meer in leven zyn, of dat
deze zich zo lang n5 de oor
log. begrijpelijkerwijs, niet
meer in detail kunnen herin
neren wat er precies waar en
hoe gebeurd is. Tijdens het
Majdanekproces werd pijn
lijk duidelijk dat veel joodse
getuigen zich verstrikten in
tegenspraak en datgene wat
zy gezien hadden vaak ver
wisselden met wat zij ge
hoord hadden.
Uitgebuit
Een aantal verdedigers van de
kampbeulen buitte dat mee
dogenloos uit, met het gevolg
dat de gepijnigde en getrei
terde overlevenden van het
concentratiekamp zich als
'beklaagden' voelden. Velen
barstten na het zogenaamde
kruisverhoor van de advoca
ten in tranen uit
Een van deze verdedigers be
stond het tijdens het M^jda-
nek-proces een onderzoek te
eisen naar het verschil tussen
verbrand mensenvlees en
dierlijk vlees. Een ander wil
de een vrouwelijke gevange
ne aanklagen wegens moord
omdat zij het gifgas Zyklon-B
naar de gaskamers moest
brengen. Wat betreft de zaak-
Barbie is het niet te hopen
dat dit soort Duitse verdedi
gers naar Lyon reist om daar
de belangen van Klaus Bar
bie waar te nemen. Dat zou
de Duits-Franse vriendschap
geen goed doen.
Bij de berechting van oorlogs
misdadigers in de Bondsre
publiek Duitsland, die zeker
niet tevredenstellend was en
is, spelen veel factoren een
rol. Daarbij moet gewezen
worden op de rol van de geal
lieerden. die weliswaar via
rechtbanken de belangrijkste
nazi-misdadigers hebben ver
oordeeld maar, wellicht in
het belang van een anti-com
munistisch front, ook niet te
beroerd waren velen van
rechtsvervolging te ontslaan.
In de Bondsrepubliek ontstond
na het proces in Neurenberg
tegen Goring. Hess, Von Rib-
bentrop. Keitel. Frank, Kal-
tenbrunner, Streicher en an
deren de idee dat „nu alleen
nog maar de hulptroepen
over zijn, de radertjes in de
moordmachine". Zoals de
rechtsgeleerde Baumann het
formuleerde: „De rechtban
ken werden gevoed met de
gedachte dat het Duitse volk
maar uit één misdadiger (Hit-
Ier) bestond met 60 miljoen
bedienden".
Onderzoek
Toch heeft de Duitse justitie,
zeker na de oprichting van
het Centrale Bureau in Lud-
wigsburg, er veel aan gedaan
vroegere nazi-beulen voor de
rechter te brengen. Tot 31 de
cember 1981 waren gerechte
lijke vooronderzoeken afge
rond of ingeleid tegen 87.765
met name bekende personen
wegens oorlogsmisdaden of
medeplichtigheid daaraan
Van het overgrote deel daar
van, aldus de directeur van
het Centraal Bureau. Adal
bert Ruckerl, is niet bekend
of ze nog leven en waar ze
zich eventueel bevinden
Slechts 6456 nazi-misdadi-
gers zijn rechtsgeldig veroor
deeld. 14 ter dood en 168 tot
levenslang. De rest kreeg ty-
delijke gevangenisstraf, een
gering deel tl 14) een geldboe
te.
Op 1 januari 1982 hepen nog te
gen 1671 personen gerechte-
lyke vooronderzoeken en te
gen een genng aantal daar
van worden nu processen ge
voerd wegens medeplichtig
heid aan nazi-misdaden Vast
staat niettemin dat de kans
klem is dat uit recent ingelei
de vooronderzoeken veroor
delingen zullen volgen.
De plaatsvervangend directeur
van het Centraal Bureau in
Ludwigsburg. Alfred Strein:
„Ja. het is een frustrerende
zaak geworden om alles uit te
zoeken, zeker nu er niet v.t-l
meer uitkomt We kunnen
misschien de daders opspo
ren en misschien ook de ge
tuigen. Maar die laten vaak
niets van zich horen Ze wil
len niet meer voortdurend
met al die gruwelijkheden
worden geconfronteerd".
Fruitoogst op het Griekse platteland: teveel kleine, verspreid liggende akkers
(foto GPD)
