Het eindstation van de welvaart
1
ZATERDAG 12 FEBRUARI 1983
Extra y
r
Wat we er ook van mogen denken, een saai bedrijf kunnen we de Leidse
vuilverbranding niet noemen. Zo nu en dan wordt een compleet varken tussen bet
huisvuil aangetroffen. Of komt een professor zijn proefschrift zoeken. Dan weer belt
een dame op die haar gouden broche kwijt is. Bedrijfsleider Kranenburg vindt
vuilverbranding overigens maar een vervelend woord. Liever spreekt hij van
milieuverwerkende industrie, omdat er naar zijn zeggen met zijn bedrijf geen vuiltje
aan de lucht is. Alleen bij het inspecteren van de ovenwanden doet hij een stoflapje
voor. „Anders snuit je twee dagen zwart". Sjak Jansen liep een dagje met hem op en
bekeek wat er met zijn vuilniszakken gebeurt.
door Sjak Jansen
Links van de spoorlijn, boven het
vogelgekwetter in het groene
Heempark uit, klinkt het geraas
van een volle vuilnisauto die bij
de Leidse vuilverbranding haar
maag leegt. De inhoud, een slordi
ge achtduizend kilo huisvuil, ver
dwijnt rechtstreeks in de zoge
naamde vuilbunker en veroor
zaakt daar spontaan een stofwolk
die (uche, uche, uche) smartelijk
doet verlangen naar een wasknij
per. Stalen kanteldeuren beletten
gelukkig dat het aroma zich ver
spreidt.
„Tja, schoon is het hier niet", zegt
bedrijfsleider J. Kranenburg,
„maar het is wèl een verdraaid
mooi bedrijf. Ik werk hier nu bijna
vijftien jaar. En - laat dat een ge
ruststelling voor u zijn ik heb
nog nooit een vlooi gehad."
Dag en nacht is de vuilverbrandingsin
stallatie in bedrijf. Alleen in het week
einde, gedurende de zondag, doven de
vlammen in de drie ovens die elk vier
duizend kilo vuil per uur verbranden.
Wekelijks betreft het een kleine twee
miljoen kilo brandbaar afval, dat ze in
rook laten opgaan. Wat onbrandbaar
is, wordt afgevoerd naar België. Daar
wordt het - voor grof geld - in klei-
putten gestort.
Sinds 1966 wordt het vuil dagelijks met
tonnen tegelijk uit Leiden en acht om
liggende gemeenten aangevoerd. Het
wordt gelost in de vuilbunker. Daar zit
op achttien meter hoogte een kraan
machinist. In een afgesloten cabine,
waar het aangenaam ruikt naar frisse
limoenen, bedient hij de levensgrote
grijper die gulzig hapt in de beneden
op de hoop gelegen lege blikjes,
smeuïge boterhammen en andere za
ken uit het westers vuilnisvat.
Rook
Schier moeiteloos transporteert hij het
afval naar de twintig meter hoger gele
gen vultrechters en de schudgoot. De
ze goot verdeelt het vuil met behulp
van radioactieve isotopen in kleine
porties, die mondjesmaat de oven in
gaan. Zo wordt voorkomen dat deze
zich het vuur uit de sloffen loopt. En
dat is belangrijk, want bij een te hoge
temperatuur in de oven gaan de vlieg
asdeeltjes kleven. En dan bestaat het
gevaar dat ze de rookkanalen verstop
pen met alle gevolgen vandien.
De temperatuur in de oven schommelt
in de regel rond duizend graden Cel
sius. Heet genoeg om stinkende che
mische verbindingen te vernietigen.
Stank heerst uitsluitend in de vuilbun
ker en in de oven, waar zich ook ande
re narigheid bevindt: roet. „We moe
ten regelmatig de wanden inspecte
ren", vertelt bedrijfsleider Kranen
burg. „Dat is puur classificeerders-
werk, maar het möèt. Als je dan geen
stoflapje voordoet, snuitje twee dagen
zwart."
De ovens tien meter lang, vier meter
breed en achteneenhalve meter hoog
zijn vervaardigd van vuurvast met
selsteen. De wanden zijn een halve
meter dik en gëisoleerd met beton. Zo
wordt hinderlijke uitstraling tegenge
gaan. Om het vuur goed te laten bran
den, wordt voortdurend zuurstof in de
oven geblazen. De uitgebrande resten
zoals ijzer, steen en glas vallen in een
koelbak met water en worden voor
transport naar België in een aparte
bunker opgespaard.
Waar vuur is, is rook. De rook in de vuil
verbranding is gevuld met asdeeltjes.
Deze rook wordt in de koeltoren met
water van de Trekvaart afgekoeld tot
250 graden en vervolgens gefilterd.
Langs elektrische weg worden hier de
asdeeltjes onderschept. Wat dan over
blijft zijn waterdamp en gezuiverde
rook. Die gaan via de tachtig meter ho
ge schoorsteen de lucht in en vormen
de eindeloze rooksliert waaraan de
Leidse vuilverbranding al van verre is
te herkennen.
Broche
In het verleden was die uitstoot nogal
eens een bron van kritiek. Merenwijk-
bewoners klaagden over neerdwarre
lende stofdeeltjes die het wat al te
bont maakten met hun buiten drogen
de witte was. Kranenburg: „Toen had
den we nog de oude schoorsteenpijp.
En die was nogal verrot. Maar nu we
sinds vorig jaar een hele nieuwe heb
ben, is er met de uitstoot geen vuiltje
meer aan de lucht. En dat zeg ik naar
eer en geweten."
„Geregeld neemt TNO hier ook steek
proeven. En nooit zijn we de sigaar.
Tenzij iemand in het ziekenhuis achte
loos twintig thermometers in de vuil
niszak mept. Dan wordt het hier ver
brand en dan krijg je onherroepelijk
kwikgassen in de lucht. Daar staan wij
machteloos tegen. En dan kunt u wel
zeggen: een weldenkend mens stopt
geen thermometers bij het huisvuil,
maar dan zeg ik: een weldenkend
mens poept ook niet achter de kerk,
maar voorlopig gebéurt het."
„Hier, kijkt u nou zelf eens naar die berg
afval... U snapt toch zeker wel datje in
die bende niks meer terugvindt. Zelfs
iets groots als een laars kun je er moei
lijk in ontdekken, laat dus staan een
pietepeuterig thermometertje of een
zilveren lepeltje. En tóch krijgen we
hier tenminste drie keer per week
mensen aan de telefoon die zeggen:
mijn gouden broche is bij het huisvuil
terechtgekomen, kunt u die even voor
me opzoeken? Ja, dat hoort u goed:
even, zeggen ze dan."
„Vaak is het hetzelfde liedje: ik leg
dan uit dat het zoeken haar een broche
in al die tonnen vuil ondoenlijk is,
men gelooft dat niet en ik zeg dan:
goed. komt u dan zelf maar met uw
harkje en schepje... Dat klinkt mis
schien bot, maar moet u luisteren: ik
kan hier toch geen uren aan de tele
foon zitten jerimiëren. Voor één zo'n
broche!"
Proefschrift
„Het is echt on-be-gon-nen werk. Zelfs
die professor konden we niet helpen.
De man had een proefschrift geschre
ven, maar verzuimd het op te bergen
toen hij op vakantie ging. Een schoon
maakster heeft dat toen abusievelijk
voor oud papier aangezien. Komt die
man hier, helemaal radeloos, zegt:
'Mijn levenswerk is vernietigd'. Heel
triest natuurlijk, maar wat doe je er
aan?"
„Mensen doen soms ook zo stom hè.
Leggen ze een envelop met tachtig
lappen van duizend erin even op de af
valemmer. Willen ze hem vijf minuten
later pakken, is-ie weg. Had iemand de
afvalemmer onderwijl geleegd en de
envelop erbij gedaan. Tachtigduizend
gulden naar de haaien! Mensen kun
nen soms ook zo vreselijk.., nou ja."
.Daarom zeg ik ook laatst tegen die
man, die hier kwam met een enorme
hoeveelheid drank waarmee was ge
knoeid, ik zeg: u mag hier alles vernie
tigen, tot briefjes van duizend aan toe,
zolang u maar aan de poort betaalt.
Waarop hij tegen z'n compagnon zegt:
'Die vent is gek'. Tja, wist hij veel dat
wij hier behalve huisvuil bijvoorbeeld
ook hele fabrieksoverschotten en
complete archieven verbranden. En
dat de politie hier verdovende midde
len en allerlei vertrouwelijke stukken
komt verbranden. Volledige dossiers
gaan hier de oven in. Maar dat weet
men niet. Men denkt alleen maar aan
vuil."
,En dat zit 'm in die naam: vuilverbran
ding. Milieuverwerkende industrie
klinkt veel mooier. Dan zouden, denk
ik, ook niet al die vooroordelen be
staan. Dat we het milieu verontreini
gen en zo. En geluidsoverlast veroor
zaken. Onzin! Gelukkig hebben we dat
ook telkens kunnen weerleggen met
TNO-rapporten. Hier, kijkt u zelf...
Ziet u nu wel dat het snor zit met de
uitloopbare zware metalen in onze
slakken en vliegassen?."
Gasfles
„Dat is trouwens niet alleen onze ver
dienste. Het ligt voor een groot deel
ook aan de mensen zelf. Kijk, als we
met z'n allen morgen al onze lege bat
terijen in de vuilniszak meppen, kun
nen we het wel vergeten. Batterijen
verbranden namelijk niet. Ze oxide
ren. Dan krijg je zinkoxide en vroeg of
laat komt dat in het dnnkwater te
recht. Enfin, meer hoef ik u niet te ver
tellen."'
„Trouwens, wat zou het niet schelen
wanneer morgen de verffabneken hun
laksoorten eens zonder metalen maak
ten..? Zo'n grote ingreep is dat niet,
maar toch: ze doen het niet. Men is
daar kennelijk nog niet rijp voor. Het
komt te vroeg. Net als dat scheiden
van huisvuil. Toegegeven, met glas
lukt het. Maar neem nou die batterij
en. Lukt dat ook..? Ik help het u ho
pen, maar ik heb er met veel vertrou
wen in zolang wij nog dit soort projec
tielen in het huisvuil aantreffen."
Uit zijn la heeft Kranenburg een hand
granaat gepakt. „Het is treurig, maar
ook dit soort leger-souvenirs mept
men doodleuk in de vuilniszak. Cam
pinggasflessen idem dito. Die knallen
in de oven ook helemaal uit elkaar En
dan is het maar gelukkig dat-ie zo'n
explosie hebben kan, anders was de
ellende hier niet te overzien geweest."
„Ik moet overigens bekennen dat het al
weer lang geleden is, dat we hier een
echt lekkere grote klap hadden. Een
hoogzwangere campinggasfles explo
deerde toen en daarbij kwam zoveel
kracht vnj dat het koelwater overliep
en de vent die ernaast hep een nat pak
kreeg. Ja, u lacht er nu om en wij ha
derhand ook, maar neemt u van my
aan: op het moment dat zoiets gebeurt
geef je er geen pyp tabak voor."
Heipaal
„Wat dacht u trouwens van die betonnen
heipaal daar? U gelooft het vast niet,
maar dat gevaarte zat tussen het grof
vuil. Die hebben we er nog net op tyd
kunnen uithalen, anders had het ons
twee dwarsmessen gekost. U weet
wel: die scherpe messen die in de ver-
kleiningsmachine zitten en het grof
vuil in kleinere stukken snijden, zodat
het wat gemakkelijker in de oven
kan."
„Die oven. daar moet ik trouwens nog
van zeggen dat niet alles erin ver
brandt. Sinaasappelschillen byvoor-
beeld. En kadavers Die zitten ook
nogal eens tussen het huisvuil. Vaak
geeft dat vieze toestanden, want om te
kunnen cremeren is ons vuur niet heet
genoeg. Ze verbranden dan ook maar
half, net als dat varken vorig jaar. Dat
was enorm smeng, het was openge
scheurd en de darmen lagen eruit.
Tóch zul je dat moeten opruimen. Als
je hier werkt, moet je bereid zijn zulk
vies werk te verrichten Gelukkig is
men dat hier ook. Het ziekteverzuim is
minimaal Maar het werk is dan ook
levendig En ook al is het wel eens
vies. men gaat altijd schoon naar huis.
Douchen is verplicht. Behalve werk
kleding en zo krijgt men wekelijks van
het bedrijf twee stukjes zeep."
By de Leidse vuilverbranding werken
een kleine vijfentwintig man in dne-
ploegendienst. Het is een klein bedryf
met een jaarlijkse begroting van negen
miljoen gulden. Elke ton vuil kost 107
gulden om te verwerken. Daarvoor is
geen olie nodig. Enige brandstof is het
vuil zelf. Voor com postverwerking of
stoomterugwmning is de vuilverbran
ding te kleinschalig. Verwerking van
noolslib loont- evenmin: het hoog
heemraadschap kan dat goedkoper af
voeren.
Radio's
„Ik noem de vuilverbranding wel het
eindstation van onze welvaart", zegt
Kranenburg. „Je krygt hier ook een
andere kyk op de samenleving Ik be
doel: wanneer vroeger de kinderby-
siag werd uitgekeerd, merkte je dat
hier meteen; dan hadden we meer
vuil. Nu nog als het bijvoorbeeld mor
gen lekker strandweer is, breken wy
hier overmorgen onze nek over de
conservenblikjes."
„De laatste tyd krijgen we wat minder
afval en ik mag scheel zien als dat niet
komt doordat iedereen moet inleveren
en we het allemaal wat slechter heb
ben Hoewel ik me dat laatste wel eens
afvraag. Vooral als ik al die nog gave
radiotoestellen aan die gryper zie ben
gelen. Dat wordt toch maar mooi by
het grofvuil gezet. En dat wordt alle
maal vernietigd Vindt u dat niet zon
de? Daarom als ik er een zie, vis ik
hem eruit Zo heb ik in de afgelopen
jaren menige portefeuille met che
ques. rybewys en de hele kluit kunnen
redden. En pas nog een dik gevulde
portemonnee. Die stonk weliswaar als
NB "ttrr. mam dia heb ik toch maar
naar de politie gebracht Maar die
agent van gevonden voorwerpen, ook
niet gek. schoof 'm opzy. Typisch een
zaak voor de recherche, zei hy. Je blyft
lachen."
„U vroeg zojuist naar ratten. Welnu, ik
moet u teleurstellen: die komen hier
niet. En ik geef ze geen ongeiyk. Er is
hier namelyks niks te vreten voor ze
Al het vuil wordt immers meteen ver
werkt. voor ratten blyft niks over.
Maar moet u nou voor de aardigheid
eens naar beneden kyken. Naar dat
schitterende Heempark wat voor u ligt
en die twee prachtige molentjes
Weest u eens eerlyk zoudt u nou zeg
gen dat u nu op de vuilverbranding
bent
Bedrijfsleider Kranenburg: "Ratten hebben hier niks te zoeken'
