c
Doodvonnis voor
dierencrematorium
lijkt getekend
De roep van
de revolutie
Ghana's gedeporteerden niet écht blij
ZATERDAG 12 FEBRUARI 1983
Extra
Het dierencrematorium in Stompwijk - het enige dat Zuid-Holland rijk is - lijkt geen lang leven meer beschoren.
De gemeente Leidschendam, van waaruit Stompwijk wordt bestuurd, stond nauwelijks drie jaar geleden de komst
van twee verbrandingsovens voor dierenkadavers toe. Op het bewuste terrein mochten bovendien enkele
dierenverblijven worden gebouwd. Alleen de eigenaar, Ton van der Made, mocht er met rijn gezin niet bij gaan
wonen. Niettemin nam Van der Made zijn intrek in een aangrenzende houten directiekeet. De Raad van State
stelde hem later in het gelijk, maar tikte tegelijkertijd de gemeente Leidschendam op de vingers. Die had nooit een
crematorium en een dierenpension in dit landelijk gebied mogen toestaan. Sindsdien wordt aan Van der Made
geen enkele vergunning meer verstrekt en lijken de laatste dagen van het dierencrematorium aangebroken. Jan
Westerlaken nam er eens poolshoogte.
door Jan Westerlaken
Zachte, stemmige muziek
van Chopin klinkt op de
achtergrond. Een hoge,
metalen schoorsteen
blaast een reukloos rook-
pluimpje uit over de pol
der. Het crematorium in
Stompwijk is in vol be
drijf. De dierenambulance
draait voorzichtig het ter
rein op om op het aller
laatste moment nog enke
le dode huisdieren af te le-
Misschien nog een paar maan
den, dan is het voorbij. Het
crematorium en het dieren
pension moeten weg. Ze pas
seri niet in de polder. Nu de
gemeente Leidschendam een
ferme uitbrander van de
Raad van State heeft gekre
gen (verbranden van kada
vers hoort niet thuis in het
groene landschap), is haar er
alles aan gelegen om het be
drijf zo snel mogelijk te onra-
felen.
Die ontmanteling is al begon-,
nen. Hokken die met toe
stemming zijn gebouwd (al
leen was de vergunning nog
niet afgegeven) zijn inmid
dels weer afgebroken. Wat is
het volgende dat eraan moet
geloven? Eigenaar Van der
Made weet het niet. Maar hij
vreest dat het de verbran
dingsovens wel eens zouden
kunnen zijn. Want die zijn dit
jaar aan vernieuwing toe.
Leidschendam heeft echter
al laten weten nergens meer
toestemming voor te zullen
geven.
Emoties
Het donkerblauwe kostuum
met vest, wit overhemd en
stropdas waarin Van der Ma
de is gekleed, past in de sfeer
van het crematorium. Hoe
wel hij beweert geen behoef
te te hebben aan rouwkle
ding, loopt hij er toch in rond.
"Begrijp wel", zegt hy, "dat je
een bedrijf als het mijne niet
zonder emoties kunt leiden.
Echt hoor, er komen hier
mensen die er werkelijk ka
pot van zijn dat hun huisdier
dood is. Je moet ze opvan
gen, troosten, je geeft ze een
kop koffie te drinken. Maar
gemakkelijk is dat niet. Voor
al in het begin raakten mijn
vrouw en ik er heel erg bij be
trokken. Zaten we ook met
tranen in de ogen. Gelukkig
kunnen we er nu wat afstand
van nemen. Kijk, dat dode
beestje doet me niet zoveel,
maar ik heb wel te doen met
de baas achter het dier."
Cremeren van dierenkadavers.
Hand over hand neemt het
toe. Mensen willen hun huis
dier waarvoor ze jaren heb
ben gezorgd, niet in een grote
ton met ander vuil naar naar
de destructie laten afvoeren.
Van der Made krijgt van
heinde en verre telefoontjes
of hij gestorven beesten wil
komen ophalen. Hij heeft
daar heel wat werk aan. Een
paar dagen in de week rijdt
hij door het land naar adres
sen die hem hebben ge
vraagd langs te komen.
Het crematorium krijgt jaar
lijks zo'n zesduizend honden,
katten of andere huisdieren
voor verbranding aangebo
den. De Leidse universiteit
maakt ook gebruik van Van
der Mades diensten. Proef
dieren, behalve die welke
met radio-actieve stoffen zijn
behandeld, worden naar
Stompwijk afgevoerd.
Behoefte is er zeker aan het cre
matorium. Wat Leidschen
dam betreft lijkt het weinig
uit te maken. Zodra Van der
Made een verzoek doet,
wordt er geschermd met de
uitspraak van de Raad van
State. Niets is meer mogelijk.
Woning
Het geharrewar begon rond het
wel of niet bij het cremato
rium en de hondenhokken
mogen wonen. Van der Made
had geen vergunning, maar
woonde wel bij zijn bedrijf in
een directiekeet. Om een oog
je in het zeil te kunnen hou
den. Dat mocht niet, zei de
gemeente. De eigenaar van
het crematorium stapte naar
de Raad van State en kreeg te
horen dat hij er wél mocht
wonen. Leidschendam kreeg
een uitbrander in een totaal
onverwachte richting: hoe de
gemeente het in haar hoofd
had gehaald zo'n bedrijf toe
stemming te geven zich in
het agrarische gebied te ves
tigen.
Nu Van der Made hokken zon
der schriftelijke goedkeuring
heeft neergezet, maar wel
met een mondelinge toezeg
ging, is de beer los. "Ze pro
beren me de strot dicht te
knijpen", reageert hij boos.
"Natuurlijk, achteraf gezien
zeg ik: ik had moeten wach
ten op die vergunning. Maar
dat duurde zo lang en ik had
die ruimte dringend nodig.
Dus ben ik begonnen. Ten
slotte had ik een mondelinge
toezegging."
Voor wethouder Van Nievelt
van Leidschendam ligt het
duidelijk: "Die man is buiten
zijn boekje gegaan. Die hok
ken moesten dus worden ge
sloopt. We hebben inderdaad
toestemming gegeven voor
een bedrijf op die grond aan
de Dr. Van Noortstraat Voor
pluimvee en een dierenpen-
sionnetje. Wat is er van te
recht gekomen? Niets!
Pluimvee zie je er niet. Maar
er staat wél een crematorium.
Dat past niet in die buurt.
Dus moet het weg."
Soepel
Een wat late reactie van de ge
meente. Mevrouw Van Nie
velt, de verantwoordelijke
wethouder: "We zijn aanvan
kelijk soepel geweest Daar
om is het, vermoed ik, anders
uitgepakt. Ik vind het triest
wat er nu gebeurt. Graag had
ik een andere oplossing ge
zien. Van der Made gaat ge
woon zijn gang terwijl ie
mand anders zich wel aan de
regels houdt. Zo krijg je toch
een chaotische toestand? Stel
je voor dat iedereen maar
doet wat 'ie wil."
De wethouder voelt er niets
voor om het bestemmings
plan aan te passen zodat de
ovens er mogen blijven.
Waarom dit harde stand
punt? De wethouder "Dan
ga je dingen legaliseren die il
legaal zijn ontstaan. De zaak
wordt dan omgedraaid. Nee,
daar beginnen we niet aan.
Van der Made wist precies
wat wel en niet was toege
staan. Nu wij ingrijpen,
klaagt hij. Maar hij is onze af
spraken niet nagekomen. Die
man heeft gewoon de kantjes
eraf gelopen. Zo ligt het en
niet anders."
Waarheen het crematorium dan
moet? Van der Made weet het
r Ton van der Made in het Stompwijkse dierencrematorium: "Ik zal m'n recht krijgen"
niet. Wethouder Van Nievelt
zit er ook mee. "Misschien
kan hij op een bedrijfsterrein
wat beginnen", denkt ze.
"Niet in Leidschendam, wij
hebben geen ruimte. Ik denk
eerder aan Zoetermeer."
"Ach, ik zal je vertellen waar
aan het mankeert: het is on
wil van de gemeente", ver
wijt Van der Made. "Het be
stemmingsplan is nog niet
eens goedgekeurd. Met één
pennestreek kunnen ze mijn
bedrijf inpassen. Ik heb de
indruk dat de gemeente mij
hier ten koste van alles weg
wil hebben. Weet je wat men
heeft gedaan? Men heeft de
omwonenden gevraagd om
klachten in te dienen. Ja", die
komen nu wel los. Dne jaar
lang hoorde je geen
wanklank. Als je mensen er
gens toe aanwakkert, nou,
dan willen ze wel even agen-
tje spelen."
Stank
Wethouder Van Nievelt wijst
die beschuldiging van de
hand. "We hebben Van der
Made twee jaar lang gevraagd
of hij dat wat niet mocht,
waarvoor hij dus geen ver
gunning had, wilde corrige
ren. Daar heeft hij geen ge
hoor aan gegeven. Overigens
was dit niet het enige dat
speelde en nog speelt. Er is
sprake van stankoverlast, ka
baal van blaffende honden,
verkeer op zondag en geëmo
tioneerde mensen die op het
weggetje rondlopen. Zeker,
er wonen niet zó veel mensen
langs die straat, maar ze wo
nen er wel voor hun rust. Dan
komt er ineens zo'n die-
rentoestand, dat kan niet"
Boos roept Van der Made uit:
"Dus mensen mogen niet
meer bedroefd zijn als ze een
huisdier hebben verloren?
Moet het leven dan alleen
maar bikkelhard zijn? Mag je
geen emoties meer tonen? Ja,
er ryden hier op zondag wel
eens auto's. Mensen die een
dood beestje brengen. Moet
ik dan zeggen: laat maar tot
na het weekeinde liggen? Dat
kan toch met? En wat die
stank betreft: daarvoor moe
ten ze maar eens bij m'n
buurman gaan ruiken. Hij
houdt varkens en die kunnen
een aardig luchtje versprei
den. Mijn bedrijf ruik je niet,
dat geef ik je op een briefje
Van der Made heeft nog één pijl
op zyn boog. De grond waar
op de hondenhokken en ver
brandingsovens staan, is zijn
eigendom. Na lang wikken
en wegen heeft hij besloten
hier een dierenbegraafplaats
te beginnen zodra alles met
de grond gelijk is gemaakt.
Mensen die hun dier willen
begraven kunnen dan een
grafje huren.
Tegengas
"Ik meen het serieus hoor,
maar het gaat wel met een
bloedend hart. Ik werk niet
graag mee aan milieuvervui
ling. Stop je dode beesten on
der de grond, dan is dat be
paald geen frisse zaak. Als je
na een jaar of tien de zaak op
graaft vind je nog altijd res
ten terug. Op de één of ande
re manier moet ik mijn boter
ham zien te verdienen. Wat ik
nou zo vreemd vind? Dit ge
bied is agrarisch. Ik werk
toch óók met dieren? Niet al
leen dode, maar ook leven
de."
Van der Made blijft overigens
tegengas geven. "De gemeen
te heeft me toestemming ge
geven hier een bedrijf op te
zetten. Daar houd ze
aan. Willen ze me koste wat
het kost weg hebben, dan
stellen ze me maar schade
loos. En het personeel moe
ten ze een goede afvloeiings
regeling bieden. Ik zal m'n
recht krijgen. Al moet ik naar
de burgerrechter Leidschen
dam is aansprakelijk voor
wat mü nu overkomt Ik ben
niet van plan daarvoor te
bloeden."
Het verdwijnen van het crema
torium is bu heel wat mensen
hard aangekomen. Reacties
zijn er in overvloed leuke en
minder leuke Wat dat laatste
betreft: de bank is heel terug-
houdend met het verstrek
ken van kredieten. Het faillis
sement kan elk moment val
len.
Wéér wyst Van der Made be
schuldigend in de richting
van de gemeente. "De burge
meester wil niet eens meer
met me praten. Onlangs liet
hij me gewoon zitten en stap
te boos de kamer uit Hij
heeft nu laten weten dat als
ik met hem wil praten, er
maar een ander moet komen.
Voor mij blijft de deur geslo
ten. Hoe gek het misschien
ook klinkt, maar de wijk
agent met wie ik op goede
voet sta probeert nu een be
middelende rol te spelen.
Nou ja....."
Mevrouw Van Nievelt tenslot
te: "Het spijt me hoor. Van
der Made kon weten wat hem
te wachten stond. Heus. die
man heeft zijn eigen glazen
ingegooid."
Happy, dat woord ligt elke
Ghanees op de tong be
storven. De uit Nigeria ge
stuurde man is blij dat hij
weer thuis is. En de thuis-
blijfster is o zo gelukkig
met zijn terugkeer. Zegt
ze. Een vrplijk land dat
Ghana, zou je denken.
Maar waarom wordt die
vreugde dan niet uitge
dragen? Vanwaar die
strakke gezichten? Hoe
kun je gelukkig zijn in een
land waar je een dag moet
werken om één sigaret te
bekostigen en die dan nog
niet eens kunt kopen om
dat er simpelweg niets is,
dus ook geen sigaret?
Zeep, cedi's (de Ghanese munt
eenheid) en sigaretten uitde
lend, baan ik me gedurende
anderhalve dag een weg door
deze in hoofdzaak aan cor
ruptie tenondergegane West-
afrikaanse staat. Vriendelijke
gesprekken, waarbij je veel
belangstelling aan de dag
legt, werken ook. Maak je van
deze mogelijkheden geen ge
bruik, dan kom je nergens en
bereik je niets.
Boeren bbbbi
Op de grens van Togo en Gha
na begint het direct. Hoewel
de grootste mensenstroom
ruim één week geleden is ge
passeerd, zitten er in de
grensplaats Aflao nog een
paar honderd mensen op ver
voer te wachten. Uren in de
rij voor een buskaartje. Ei
genlijk heb ik gewoon achter
aan te sluiten, maar politie-
inspecteur Christian Sado-
kwawu biedt uitkomst. Onze
relatie is ontstaan tijdens en
kele bezoeken aan de doua
nepost, waar hij de scepter
zwaait als de commandant er
niet is. Hij is een driftig baas
je. en zeer geinteresseerd in
Nederland. ..Want dat zijn
toch allemaal boeren hè?"
De man heeft genoeg van zijn
huidige taak. Hij wil ook boer
worden, naar de theorie van
luitenant Jerry J. Rawlings,
-#r
WELCOME TC GH,\:
-•
Aankomst v
lichting thuisreizigers.
die sinds zijn coup op 31 de
cember 1981 de „groene revo
lutie" predikt: iedereen terug
naar het land. Na Sadokwa-
wu beloofd te hebben in Ne
derland naar iemand te zoe
ken die machines en geld
heeft om met hem in Ghana
een boerderij op te zetten -
„ik heb een heleboel vrucht
baar land" - stelt hij me voor
aan de kaartjesverkoper van
de bus naar de hoofdstad Ac-
Tien minuten later is stoel zes
van de vrij luxueuze rege
ringsbus bezet door een blan
ke. die uit schaamte voor dit
voordringen wat stil voor
zich uit zit te kijken. De bus
stroomt vol met vluchtelin
gen. Klapstoeltjes in het
gangpad maken dat op elke
rij zes personen kunnen zit
ten. Gedurende de drieë
neenhalf uur durende trip
over een grotendeels zeer
slechte weg is het vrijwel stil,
de meeste passagiers dom-1
Zijns weegs ihhb
Alleen de 18-jarige Huseini Mu-
sah op stoel zeven presteert
het om de hele weg te praten.
Volgens hem snijden de Nige-
rianen zichzelf in het vlees
met het over de grens gooien
van de Ghanezcn: „Ik werkte
bij een bedrijf waar 10.000
van de 25.000 arbeiders uit
Ghana kwamen. Door ons
vertrek is de hele boel in el
kaar gestort. En zo gaat het
bij zestig procent van de fa
brieken. Overal zaten Ghane-
zen, ze waren goedkoop,
goed opgeleid en intelligen
ter dan de Nigenanen".
Langs de weg staan vele auto's
en busjes, soms totaal ver
kreukeld. dan weer achterge
laten omdat de as of iets an
ders het heeft begeven. Het
lijkt erop dat de bewoners
van de dorpjes en nederzet
tingen die we passeten, ge
hoor geven aan de oproep
van de regering om de land
bouw weer op poten te zet
ten: hier en daar zijn lapjes
grond in cultuur gebracht.
De bus rijdt Accra binnen - een
zeer uitgestrekte stad zonder
echte kern. op de ambassa
des na genadeloos vervallen -
en wordt opgenomen in het
gewone verkeer. Dat deze
bus vol gedeporteerden zit,
valt niet op. Bij het eindpunt
gaat iedereen zijns weegs.
Van enige registratie is totaal
geen sprake.
Rijst
Aan Jack Hagan. coordinator
van het deze week opgericht-
te Ondersteunings en Verde-
lings Comité en lid van het
repatnenngscomité. de vraag
hoe de hulpgoederen ooit
nog by de ex-Nigenanen te
recht kunnen komen? Hij
blijkt een onvervalste opti-
door Peter van der Maat
mist: „Dat is niet zo moeilijk.
In elk dorp is bekend wie er
weg zijn geweest. De 'Peop
les Defence Committees' (po
litieke dorpscomités) zullen
ieder in zijn eigen woon
plaats registreren en zo ko
men we te weten waar de
knelpunten liggen; waar dus
de meeste spullen heen moe
ten".
Hagan houdt kantoor in een
van de verveloze betonnen
gebouwen van de Trade Fair
Site in Accra. Het distributie
systeem begint te werken, zo
toont hy met een groots ge
baar. Een paar honderd me
ter verderop delen soldaten
zakken met 5 kilo rijst en fles
sen plantaardige olie uit aan
zojuist gearnveerden
Joe Kumi (22) is een van hen. In
steenkolen-engels zegt hy:
„Vier dagen ben ik onderweg
geweest en alleen in Benin
heb ik water en brood gekre
gen Verder niks
Hy werkte in Lagos om een ei
gen naaimachine te kunnen
aanschaffen. „Ik ben kleer
maker. Byna had ik genoeg
geld om een naaimachine Ifl
kopen, maar het heeft me te
veel gekost om hier naar
Ghana terug te gaan. Ik heb
nou byna niets meer". Met de
plastic zak rijst is hy in zijn
schik Dat er mieren tussen
de witte korrels rondkruipen,
deert hem niet
Groene revolutie
Achter de truck met ryst hangt
aan een pilaar een afkondi
ging van de regering „Mobi
lisatie van gedeporteerden
om de landbouwrevolutie te
ondersteunen". Daaronder
zes vragen en opmerkingen.
Onder andere: „Wil je wor
den geholpen by het verkry-
gen van land. een lening en
materialen, zodat je je eigen
boerderij kunt beginnen?",
en „Wil je als betaald arbei
der op een boerdery te werk
worden gesteld?", zo ja „Geef
je op by het arbeidsbureau in
je streek", want „De groene
revolutie moet slagen'
De jongens in de Trade Fair Si
te plukken met graagte myn
doosje sigaretten leeg Voor
lopig zullen het wel de laatste
rokertjes zijn De kiosken en
winkels zijn zowat allemaal
gesloten De schappen in een
groot warenhuis zyn onge
vuld. Arm en njk moeten
evenveel moeite doen om iets
te eten te bemachtigen
De echtgenote van de sinds de
revolutie gevangen zittende
vroegere minister van bin
nenlandse zaken Daniels
klaagt steen en been: „De he
le dag ben ik bezig met het
zoeken naar eten Het is af
schuwelijk Twintig jaar te
rug. toen ik hier vanuit Enge
land kwam. was de weelde
ongekend. Er is niets meer
Voorbeeld
Ooit was Ghana het rykste land
van Afrika. Het was een voor
beeld voor alle andere lan
den Potentieel is het nog
steeds zeer ryk. De grond be
vat grote hoeveelheden goud
- in het koloniale tydperk
heette het niet voor mets
Goudkust en andere delf
stofTcn Het klimaat is zeer
gunstig Grote waterkracht
centrales zyn in staat goedko
pe energie te leveren En de
gemiddelde Ghanees is intel
ligent en ontwikkeld
M -ar het instorten van de caca-
omarkt. de corruptie en de
bureaucratie hebben het land
de das omgedaan Van dat
laatste een sterk staaltje bij
een busbedrijf met 50 bussen
werken meer mensen dan het
wagenpark kan vervoeren
