De
wereld
van
morgen
Energie
Ger van der Made van "The Dutch
Connection" in Florida ijvert al
meer dan een jaar voor een
Nederlands paviljoen in het
EPCOT-Center in Amerika's
zonnigste staat, waar de Walt
Disney-organisatie aardig op weg
lijkt te zijn naast Disneyworld een
permanente
wereldtentoonstelling van de
grond te krijgen.
Van der Made heeft ons nu de visie
toegezonden die de
tekenaar-schrijver Jan Kruis op
zo'n Nederlands paviljoen heeft.
Het in een tekening vorm
gekregen idee is inmiddels aan de
Disney-organisatie voorgelegd.
Jan Kruis geeft grif toe dat hij in
zijn plannen het "obligate" niet
uit de weg is gegaan. Dat hoeft
volgens hem ook niet: "Anderen
doen het ook niet". Hij geeft
daarbij als voorbeelden de Franse
Eiffeltoren, de Duitse bierkelder,
de Engelse pub en de Japanse en
Chinese tempels, die al bij
Orlando in Florida te zien zijn.
Dus zijn drie molens kenmerkend
voor het Nederlandse paviljoen
dat Jan Kruis zou willen
neerzetten. Voorts zijn er de
nodige bruggetjes, wat
karakteristieke Nederlandse
huisjes, een exclusief restaurant
en een bruine kroeg. Verder de
nagebouwde Hoornse Waag en een
overdekte markthal - zoals de
Leidse Koornbeursbrug - waarin
bijvoorbeeld een
pannekoekenhuisje zou kunnen
komen. Het marktplein (met een
ouderwetse pomp en een
muziektent) zou moeten worden
aangekleed met bloemen, een
draaiorgel, een viskraam en
dergelijke.
"Ik hoop dat in Nederland het besef
gaat doorbreken dat EPCOT in
Disneyworld geen super-Efteling
is, maar een zich steeds
veranderende en groeiende
wereldtentoonstelling. Het zou te
gek zijn als Nederland in de rij van
aanwezige Europese landen zou
ontbreken".
Bijlage van het Leidsch Alphens Dagblad
door Koos Post
maakt lipsynchroon uit de
mond lijken te komen.
"Audio-animatromsche pop
pen" noemen ze dat Het we
melt ervan in het halve dozijn
gesponsorde paviljoens die
stuk voor stuk een bepaald
thema behandelen. Alleen al
in het paviljoen van General
Motors - waarin uiteraard de
beweging centraal staat -
staan 84 personen en 55 die
ren in 24 tableaus. Zo vertel
lend of lezend komt de na
druk natuurlijk op het woord
pop te liggen, maar in het dif
fuse licht van de show lijken
het heel echte mensen en die
ren
"Ruimteschip aarde" is de door
de telefoonmaatschappij Bell
Systeem betaalde blikvan
ger. een bol van zestig meter
hoogte. Drie aan dne wordt
men op de lopende band
even langs het uitvinden van
de boekdrukkunst, de tele
graaf, de telefoon en dergelij
ke geleid tot men in de nok
tegen een firmament van
flonkerende sterren de mens
op weg naar de maan kan te
genkomen.
Het is de 1966 overleden
grootmeester van de te
kenfilm Walt Disney altijd
een diepe doorn in het oog
geweest dat anderen zo
gemakkelijk en zo royaal
konden profiteren van
zijn schepping "Disney
land", zonder dat hij daar
tegen een vinger kon uit
steken. In tal van hotels,
restaurants en andere ge
legenheden rondom het
succesvolle recratiepark
in Californië werden gre
tig de dollars opgestreken
die de miljoenen toeristen
meenamen op weg naar
Disneys sprookjeswereld.
Disney kon die spontaan
ontspruitende subcultuur
niet zelf exploiteren. Hij
had er geen grond voor en
door de sterk opgelopen
prijzen kon hij die grond
ook niet kopen. "Dat
nooit meer", moet hij heb
ben gedacht.
Hij heeft er ook naar gehan
deld. Toen zich in zijn brein
het idee ontwikkelde om in
een ander zonnig gedeelte
van de Verenigde Staten -
Florida aan de andere kust
een duplicaat van Disney
land neer te zetten, nam hij
geen halve maatregelen. Het
veelal met zon overgoten Flo
rida had wel toerisme, maar
dat was voornamelijk op de
kust gericht. De beaches van
Miami en Daytona genieten
wat dat betreft wereldfaam.
Het binnenland echter be
stond voor een groot deel uit
weinig attractieve moeras
grond.
Nabij Orlando sloeg Disney
zijn slag. Via stromannen ver
wierf hij een lap grond van
meer dan honderd vierkante
kilometer. "Nu kan ik alles
bouwen wat ik wil", moet hij
hebben uitgeroepen.
Gevolgen mmmm
Voor het slaperige plaatsje Or
lando met zijn amper 100.000
inwoners zijn de gevolgen
enorm geweest. Disney
kwam voor 250 dollar per
acre in het bezit van die gi
gantische lap grond. In 1971
opende hij het eerste deel van
zijn project. Het zogenaamde
"Magic Kingdom", een ge
trouwe kopie van het sprook
jespark in Californië.
Nu - twaalf jaar later - zijn
niet minder dan 140 miljoen
bezoekers de loketten gepas
seerd. Zij hebben Orlando en
omgeving stevig leven inge
blazen. Waren er in het begin
van de jaren zeventig 6.000
hotelbedden beschikbaar,
binnenkort overschrijdt het
aantal in Orlando al de 40.000.
Maar misschien nog duidelij
ker liggen macht en positie
van het Disney-gebeuren ver
ankerd in een ander veelzeg
gend cijfer. Er liggen nu in
Orlando plannen voor de
bouw van een groot congres
centrum. Voor de benodigde
grond moet thans 250.000
dollar per acre worden be-
"Ruimteschip Aarde", een bol van zestig meter hoogte beheerst het EPCOT-terrein. Op de voorgrond de ultramoderne monorail, die snel e
brugt tussen de andere delen van Disneyworld.
i comfortabel de grote afstand over-
(Foto: GPD).
grondprijs dus verduizend-
voudigd.
En dat lijkt nog verder de pan
uit te rijzen nadat in oktober
jongstleden het derde en
voorlopig laatste deel van
Disneyworld met veel feeste
lijke fanfare is geopend, het
zogenaamde EPCOT-Center.
Dat "EPCOT" staat voor Ex
perimental Prototype Com
munity of Tomorrow. Oftewel
heel ruw vertaald: een blauw
druk van de maatschappij
van morgen.
Maar als je zoals ik voor de eer
ste maal in die contreien
bent, kan je natuurlijk Dis
neyworld niet overslaan. Om
je te verbazen over de inge
nieuze wijze waarop Disney
gestalte gaf aan zijn sprook
jes voor mensen van acht tot
tachtig en jonger of ouder.
Perfectie
Om je te verbazen hoe een oer
woud is nagebootst, hoe een
zeeslag met schepen, havens,
schietende figuren en knal
lende geluiden is uitgebeeld,
hoe een poppenwereldje tot
leven wordt gebracht en hoe
Disney geesten laat dartelen
rondom je karretje-op-de-lo-
pende-band. Dit is nog
slechts een schamele greep
uit de rijke erfenis die Disney
in Florida heeft nagelaten en
die door zijn maatschappij
nu onder leiding van zijn ou
dere broer Roy - wordt be
heerd.
Maar meer nog dan de zichtba
re en tastbare uitbeelding
rond de sprookjesfiguren
geldt de verbazing de perfec
tie die je overal tegenkomt.
De reinheid in de straatjes, de
smetteloosheid van de cos-
tuums, de werveling van de
shows, de schier volmaakte
organisatie die maakt dat ook
topdagen met 100.000 bezoe
kers (op de laatste 31 decem
ber) zonder noemenswaardi
ge problemen voorbijgaat.
En het verbaast dan ook weer
niet als je hoort dat er tussen
de 13.000 en 20.000 mensen
werken aan die perfectie. Per
week wordt meer dan 2]/i
miljoen gulden aan salaris
uitbetaald. Overal onder de
grond zijn de kappers, naai
sters, mechaniciens, compu
tersdeskundigen, administra
teurs, loodgieters, stratenma
kers en nog vele, vele ande
ren druk in de weer om die
hele ingewikkelde machine
rie vlot te laten draaien. Een
wereldje op zichzelf, waar
voor die talloze toeristen bo
ven zich wellicht niet interes
seren, maar die technici en
organisatiedeskundigen heel
hevig intrigeert. Zoals ver-
voersmensen op hun beurt
weer grote belangstelling aan
de dag leggen voor het mono-
rail-net, dat ervoor zorgt dat
die massa snel en gemakke
lijk de grote afstanden over
brugt tussen dit "Magie
Kingdom" en de andere de
len van Disnneyworld: Vaca
tion Kingdom en EPCOT-
Center. En natuurlijk ook
naar de adembenemend uit
gestrekte parkeerterreinen.
Wie daar zijn straatnummer
bij het parkeren vergeet heeft
echt reden tot paniek!
Geld m_^mm
Vacation Kingdom wordt ge
vormd door de randver
schijnselen die Disney in Ca
lifornië niet zelf kon beheren.
Hotels, restaurants, nacht
clubs. bungalows, campings,
stranden, surfgebieden. golf
links, tennisbanen, maneges,
zwembaden, waterski-oor
den en ga zo maar door.
En ook daar is de graad van
perfectie weer bijna beangsti
gend. Een fervent kampeer
der, van wie ik weet dat hij
over een groot deel van de
wereld heeft gezworven, ver
zekerde mij dat hij nooit en
nergens een zo goed geoutil
leerd kampeerterrein had
aangetroffen als daar in "Va
cation Kingdom", waar de
klant nog echt koning is.
Maar wel voor veel geld.
Magic Kingdom kost 15 dollar
per persoon per dag, EPCOT
is even duur. Om van hotels,
bungalows en dergelijke
maar niet te spreken. Geen
wonder dat vele kleinere at
tracties in de buurt (bijvoor
beeld Sea World met alles
over vissen en andere water
dieren) vrezen in de verdruk
king te geraken.
Zeker nu in oktober EPCOT-
Center is opengegaan. Het
eerste miljoen bezoekers was
in een mum van tijd ver
werkt. En wie EPCÖT echt
goed wil zien heeft langer,
véél langer dan één dag no
dig. De indrukken komen zo
snel, zijn zo overweldigend
en zo talrijk dat het onmoge
lijk is alles in één keer goed
in je op te nemen.
Misschien was Walt Disney zijn
eigen sprookjesfiguren al
ontgroeid toen hu zich in Flo
rida vestigde. Want van het
begin af was het zijn bedoe
ling daar ook de wereld van
morgen gestalte te geven. Hu
heeft daarbij de steun van het
bedrijfsleven gevraagd en ge
kregen. Zes grote maatschap
pijen bleken bereid de mil
joenen neer te tellen die no
dig waren om de paviljoens
neer te zetten, waarin verle
den, heden en toekomst door
middel van vele tableaus met
elkaar worden verbonden. In
totaal is er in EPCOT tot nu
toe al meer dan 800 miljoen
geïnvesteerd. En als het Idaar
is ruim één miljard. Dollars!
Droomwereld mm
Al dat geld om een droomwe
reld te creëren, waann Benja
min Franklin (al byna twee
eeuwen dood) de trap op
loopt Waann we Marten Lu
ther King weer "I had a
dream" kunnen horen en
zien zeggen Waann dinosau-
nssen uit een werkelijk stin
kend moeras opduiken en
waarin Mona Lisa boos naar
Leonarda da Vinei kykt om
dat hij aan een vliegwiel de
voorkeur geeft boven haar
schilderij
Het lijken levende wezens Je
weet dat ze van plastic zijn en
dat ze via een chip worden
gestuurd Maar de man of
vrouw die in de oneindige,
nooit versagende lopende-
band met-karretjes langs
trekt zou ze zo de hand willen
drukken Of willen antwoor
den op de woorden die vol-
De oliemaatschappij Exxon
(Esso in ons land) plaatst zijn
gasten eerst in tientallen me
ters brede banken om ze in
cinerama te laten zien wat
energie is en betekent. Dan
ineens draait de hele vloer, de
muur splijt en van stukjes
banken wordt een lange trein
gemaakt die een oerwoud
binnenrijdt waaruit een geur
van rottend hout omhoog
komt. Waar voorwereldlijkse
monsters uit het moeras
klauteren en waar we verder
van de ene verbazing in de
andere vallen.
Alles is met een glimlach in
beeld gebracht "It is fun",
we hebben plezier. Uitgaan
de van de stelling dat een
goed verhaal niet alleen be
langwekkend maar ook infor
matief is. zijn leuk en leer
zaam zeer geraffineerd door
elkaar gehusseld.
Ik noemde enkele paviljoens.
Ik zou ze stuk voor stuk wil
len noemen omdat het een
schier eindeloze tocht van
verbazing tot verbijstering is.
Van hoogtepunt naar hoogte
punt Zo voert Kodak zijn be
zoekers binnen in een wereld
van verbeelding die eindigt
in een zó levensechte driedi
mensionale film. dat ik me
nigeen in de zaal de hand zag
uitsteken in een poging de
bloesem van de geprojecteer
de boom te plukken...
Het regende dat het goot. de
dag die was uitgetrokken
voor mijn bezoek aan EP
COT. Ik sopte in myn schoe
nen in dit meestal met zon
overgoten oord Desondanks
kon een wandeling langs de
door vele landen ontworpen
en gebouwde paviljoens niet
worden gemist. Langs de
bootvaart door de Mexicaan
se jungle naar de Duitse bier
kelder Via het door Coca Co
la gesponsorde Amenkaanse
huis naar de Franse Eiftelto-
ren. Van de Engelse pub naar
het stukje nagebouwde Cana
dese berggebied
Nederland mmm
Een tocht die moet eindigen
met de conclusie dat Disney
Productions hard op weg is
naast de themapavilj.ns t n
permanente wereldtentoon
stelling te formeren Negen
landen staan er al. Enkele an
dere hebben toegezegd te ko
men, zoals Spai\je en een
Afrikaans land
"Waarom Nederland dan
niet7", vraag je jezelf onwille
keurig af als je met van ver
moeidheid loodzware benen
en een door de vele indruk
ken duizelend hoofd afscheid
neemt van dit wonderlijke
hersenspinsel van Walt Dis
ney. Hij heeft zelf de realise
ring ervan met meer mogen
beleven Maar htj was het wel
die de contouren aangaf van
deze vakantiehoofdstad van
de wereld.
Een show, een tentoonstelling,
een gebeurtenis die eigenlgk
met met woorden is te van
gen. Dit Disneywereldje
moet je beleven Om je na af
loop af te vragen of je eigen-
Ujk wel allemaal hebt be
leefd. Het is zo onwezenlijk..
