"Van gerechtigheid moet
je niet alleen getuigen"
Leidse gereformeerde kerk
schort beroepingswerk op
Interview
Minister Van den Broek
(buitenlandse zaken):
VRIJDAG 4 FEBRUARI 1983
Varia
PAGINA 17
door
Ruud Kreutzer en
Marien van den Bos
Pas als je eens een Nederlandse
rechtszaak bijwoont, ga je beseffen
hoe catastrofaal het voor de aange
klaagde is als hij (zoals in Iran)
van rechtshulp verstoken is, of zo
als in de Sowjet-Unie) zijn advo
caat op alle mogelijke manieren ge
dwarsboomd wordt. Gisteren heb
ik in Amsterdam het kort geding
bijgewoond dat Godefridus Johan
nes Bom van de VARA had aange
spannen tegen Leo Derksen van de
Telegraaf. De eerste kon wegens
privé-omstandigheden helaas niet
aanwezig zijn, vertelde mr. R. H. L.
Post, zijn advocaat (die in de offi
ciële stukken procureur blijkt te he
ten), de tweede was lijfelijk aanwe
zig. De privé-omstandigheden van
Frits Bom waren in dit geval, als ik
het goed begrepen heb, zijn natuur
lijke opvliegendheid en aanleg tot
verontwaardiging, zodat men het
bij de VARA beter had geoordeeld
als hij rustig thuis (of bij de VARA)
bleef zitten.
„De fotograaf weet het hè, één of
twee minuten!" zei de pedel (of hoe
heet zo iemand bij de rechtbank)
voor het begin van de zitting, de fo
tograaf deed zijn plicht, waarna
zijn werk van hem werd overgeno
men door de rechtbanktekenaar
van De Telegraaf, die de hele zit
ting mocht blijven tekenen omdat
tekenen nu eenmaal veel moeilijker
is dan fotograferen. Toen kwam de
president, mr. H. W. F. Borgerhoff
Mulder het zaaltje binnen, en er
ontstond tot mijn verbazing een
kort geharrewar over de vraag
welke advokaat het eerst aan het
woord zou komen. De president
dacht dat mr. Post van de VARA
wel zou willen dat mr. Oranje van
De Telegraaf het eerst sprak, maar
mr. Post zei dat hij er eigenlijk op
gerekend had het eerst het woord te
voeren, en dat mocht hij toen ook.
Blijkbaar zijn daar geen vaste re
gels voor. En toen mr. Post was uit
gesproken, wist ik zeker: dat gaat
Frits Bom winnen.
Kritiek is prima, had Post gezegd,
maar er zijn grenzen, bovendien is
er jurisprudentie, de VARA had
ook het geding verloren toen prof.
Heertje vond dat zijn roep om een
sterke man niet vertaald had mo
gen worden in een roep om Hitier;
Gied Jaspars was veroordeeld om
dat hij de TROS-bestuurders geen
gansterfiguren had mogen noemen,
en Henk Spaan had lang geleden
een kort geding verloren omdat hij
in de Haagse Post had geschreven
dat FC Twente-speler Eddy Achter
berg in zijn jongensjaren kikkers
had opgeblazen.
Was het denkbaar dat Frits Bom en
de VARA dit kort geding niet zou
den winnen, terwijl Leo Derksen
toch had geschreven dat de protest
wandeling van de Ombudsman te
gen de verhoging van de tarieven
van het openbaar vervoer „schrik
barende herinneringen had opge
roepen"? „Waar, oh waar, hadden
wij dit soort beelden eerder gezien.
Waar, oh waar, hadden we gelijk
luidend gebral eerder gehoord? Be
droog onze verbeelding ons of was
dat werkelijk in de jaren dertig?
Een dictator in opkomst?"
Me dunkt! Maar toen kwam mr.
Oranje (als ik de Telegraaf was
had ik óók net zo lang gezocht tot ik
een advocaat had gevonden die
Oranje heet en bovendien precies
zo praat als Tom Manders in zijn
beroemde sketch van de archivaris
en de muizenval), die begon te cite
ren uit interviews die Frits Bom in
onbewaakte ogenblikken aan Het
Vrije Volk, Humo en het Algemeen
Dagblad had toegestaan. „Ik weet,
dat ik soms vreselijk kan sarren en
tarten, dat ik demagogisch als de
kelere kan zijn". (rAls wij chante
ren, zijn wij heel creatief, creatie
ver dan de mensen aan de andere
kant van de streep". „Zo wist ik
van de Kwantum-directeur, dat hij
een wapen droeg. Die wetenschap
heb ik aan de onderhandelingstafel
tegen hem gebruikt". „En om macht
uit te oefenen moet ik veel kijkers
hebben".
Het zal wel allemaal uit zijn ver
band zijn gerukt, maar tijdens zo'n
zitting zijn het toch punten die sco
ren. Nu was het interessante van
dit kort geding, dat hier niet Goed
en Kwaad tegenover elkaar ston
den, maar FC Demagogie tegen De
magogie '82. Kwaad tegen Erger,
zou je kunnen zeggen. Bij de VARA
zijn ze blijer met de hoge kijkcijfers
van de ombudsman, dan met de
aanpak van Frits Bom. Een PvdA-
kamerlid heeft eens tegen mij ge
zegd dat hij het schandelijk vond
zoals Frits Bom tegen de sociale
dienst van Rotterdam te keer was
gegaan, „waarschijnlijk de best
functionerende sociale dienst in het
hele land". Dat geldt idem dito met
een sterretje voor Botns „aanpak"
van de ANWB.
Aan de andere kant is Leo Derksen
ook een demagoog. Het is natuur
lijk onzin om zo'n demonstratieve
optocht van halte naar halte te ver
gelijken met de marcherende SS-
ers van Hitier; een vergelijking met
de bedelaarsoptocht van Peachums
mannen in de Dreigroschenoper
zou zinniger zijn geweest. Derksen
kan wel zeggen in zijn eigen ver
weer, waaruit mr. Oranje ruim
schoots geput heeft) dat hij Bom
niet met de dictator, „wiens naam
hem onmiddellijk te binnen zal zijn
geschoten", heeft vergeleken, maar
dat hij slechts DE SITUATIE heeft
vergeleken, maar op die manier
kun je, door een iets andere rang
schikking van de situatie, Frits
Bom ook met Jezus Christus of E.T.
vergelijken. Overigens vind ik wel
dat Leo Derksen zulke dingen moet
kunnen mogen schrijven, zoals Ger-
rit Komrij zijn onthutsende aanval
op prof. Bastiaaiise in NRC Han
delsblad van woensdag jl. moet
kunnen mogen schrijven.
DEN HAAG - „Ik geloof dat we een functie kunnen
vervullen om te proberen de standpunten van een
aantal westerse landen en de Derde-Wereldlanden
hier en daar wat dichter naar elkaar toe te buigen. Ik
wil op dat punt niet overmoedig klinken, als u maar
weet dat dit in ons achterhoofd meespeelt bij de bena
dering van de problematiek". Minister Van den Broek
(buitenlandse zaken) doelt op de Veiligheidsraad,
waarin Nederland twee jaar lang een rol mag spelen
op het podium van de wereldpolitiek.
Mr. Hans van den Broek (46) verloochent zijn beroepsmatige achter
grond niet. Voordat hij via de gelederen van het CDA vrij snel naar
boven stoomde, maakte hij een snelle carrière bij het Akzo-con-
cern. Hij doet nog altijd eerder denken aan een geslaagd zakenman
dan aan een diplomaat. Zakelijkheid troef dus de komende jaren in
het statige pand aan het Haagse Plein. Een inderhaast aangegeten
broodje en een onaangeroerd glas volle melk zijn stille getuigen
van de overvolle agenda van de minister. Na ons staat Amerika's
ambassadeur Dyess al te trappelen om het ambtsvertrek te mogen
betreden.
Van den Broek benadrukt dat Nederland niet in de Veiligheidsraad
zit namens de NAVO of de EG. „We zullen ons telkens toespitsen
op de merites van de zaak zélf en hopen dat het ons misschien
gegeven zal zijn de afstand te overbruggen die nogal eens bestaat
tussen enerzijds het Westen en anderzijds de Derde Wereld. Of dat
zal lukken, moet de praktijk uitwijzen".
„Het westerse standpunt zal dus niet automatisch het Nederlandse
standpunt zijn. Het hangt ervan af wat men wil bereiken als V-raad,
en of het nodig is juist bepaalde standpunten dichter tot elkaar te
brengen. Maar bijvoorbeeld inzake het Midden-Oosten zullen we
niet verloochenen dat we deel uitmaken van de Tien (de EG red.).
We gaan daar dus geen beslissingen bevorderen of propageren die
daar haaks op staan".
Getuigen
- U heeft in de Tweede Kamer gezegd dat Nederland meer nadruk zal
leggen op het bereiken van overeenstemming dan op 'getuigenispo
litiek'. Heeft dat direct te maken met onze zetel in de V-raad?
„Kijk, je kunt alleen goed in de Veiligheidsraad functioneren indien
je ook in de Algemene Vergadering geloofwaardig bent en serieus
wordt genomen. We moeten erop uit zijn de VN en dus ook de
Veiligheidsraad doelmatig te laten functioneren. Niet uitsluitend
als een orgaan dat alleen maar uitspraken repeteert, jaar na jaar,
maar dat probeert achter die uitspraken een zo breed mogelijke
steun te vergaren en dus ook een maximum aan invloed uit te
oefenen".
Minister Van
den Broek: "Het
Westerse
standpunt zal
niet
automatisch het
Nederlandse
standpunt zijn".
(Foto Pc tor Sentour)
- Uw oud-collega Van der Stoel,
die ons land in de Verenigde
Naties zal gaan vertegenwoor
digen, zei onlangs dat je met
getuigenispolitiek niet 'scoort'.
„Waarmee eigenlijk al weer aan
gegeven is dat Van der Stoels
benadering dezelfde was. Maar
ik ken ook die grensgevallen
waar het zo ontzettend moelijk
is te kiezen tussen de doeltref
fendheid van het geheel, wat
vaak om een versobering van
de teksten vraagt, en ander
zijds de eerlijke verontwaardi
ging die op zijn plaats is bij
ernstige schendingen van de
mensenrechten".
- Zuid-Afrika bijvoorbeeld?
„Ja. Getuigenis heeft trouwens
niks slechts hoor, ik benader
dat niet negatief, alleen de ge
rechtigheid die je nastreeft,
daar moet je niet alleen van ge
tuigen, die moet je ook probe
ren te laten heersen. En dat
laatste is vaak een nogal weer
spannige bezigheid".
Signaal
- Uw partijgenoot Jan Nico
Scholten verwacht dat dit ka
binet hoe dan ook tot sancties
tegen Zuid-Afrika zal over
gaan.
„Er moet ook een afwegingspro
ces plaatsvinden over de vraag
in hoeverre je bezig bent het ei
gen land onevenredig zwaar te
treffen, terwijl het effect ervan
naar Zuid-Afrika toe maar zeer
beperkt is. Dus als met zijn uit
spraak bedoeld wordt: het kan
niet schelen wat het kost, maar
het afgeven van een signaal
naar Zuid-Afrika is zo belang
rijk dat we niet hoeven te kii-
ken naar de economische re
percussies voor het eigen land,
dan deel ik die mening niet".
„Ik ben nogal huiverig voor een
soort wedijver die er de afgelo
pen jaren is ontstaan over wie
nu eigenlijk het meest veront
waardigd is over de situatie in
Zuid-Afrika".
Wedijver tussen de politieke
partijen?
„Ja, tussen de partijen, of zelfs
tussen mensen binnen dezelf
de partij, want ook dat komt
voor. Ik ga ervan uit dat ieder
een, van voor naar achteren in
de Tweede Kamer, het apart
heidssysteem verafschuwt.
Het verschil ligt, zoals ook bij
vredes- en veiligheidszaken,
bij de vraag langs welke weg je
het doeltreffendst een bijdrage
aan verandering kunt leveren".
PLO
Door de motie-Van Weezei,
maar vooral door uw eigen in
terpretatie daarvan, is de PLO
sinds kort in de Nederlandse
achting gestegen. U wilt zelfs
als minister het „toevallig" ont
moeten van PLO-vertegen-
woordigers niet uit de weg
gaan. Uit Palestijnse bron
hoorden we dat u op uw reis ko
mende week nmaar enkele
Arabische landen ook meteen
iemand van de PLO gaat ont
moeten. Weet u al wie en waar?
„Nee, dan weet u meer dan ik. Ik
heb in de Kamer duidelijk aan
gegeven wat ik bedoelde met
het toestaan van ambtelijke
contacten met de PLO. Ik had
het gevoel dat er een stap
moest worden gedaan. De
PvdA wilde nog een stap ver
der gaan door contacten uit te
breiden tot regeringsniveau.
Daarvoor acht ik de tijd niet
gekomen".
„Wanneer we spreken over de
PLO op dit moment, dan zijn
er positieve en negatieve facto
ren te noemen. Ik blijf erbij dat
als negatief element stellig valt
aan te merken dat het be
staansrecht van Israël niet
wordt erkend. Dat men daarbij
uitgaat van een zekere weder
kerigheid, kan ik eigenlijk wel
begrijpen. Maar wat nog be
langrijker is in het huidige pro
ces, is dat de PLO de wereld
zou moeten duidelijk maken
dat ze hun politieke doelstel
lingen met vreedzame midde
len, en niet met geweld, willen
bereiken. Dergelijke uitspra
ken worden naar mijn mening
onvoldoende gedaan".
Radicale elementen
„Hoe men het ook wendt of
keert, geconstateerd moet wor
den dat met name El Fatah van
Arafat, en ook Arafat persoon
lijk, naar mijn indruk probeert
de meer radicale elementen
binnen de PLO zo veel moge
lijk tot een redelijk standpunt
te brengen. Een redelijk stand
punt, wat het ook mogelijk
maakt Jordanië in naam van
de Palestijnen een bepaalde rol
te laten vervullen".
„U weet ook dat er een beslissing
is genomen het hoofdkwartier
van El Fatah te verplaatsen
van het radicaal gezinde Syrië
naar Amman in Jordanië. Ook
dat acht ik een aanwijzing dat
men toch vooral probeert met
de gematigde krachten teke
nen af te geven naar de buiten
wereld dat men serieus wil
proberen tot een vergelijk te
komen. Zo zou je positieve en
negatieve ontwikkelingen
naast elkaar kunnen blijven
zetten. Voorshands heeft Ara
fat daar de leiding, en wat wij
bij kunnen dragen om juist een
meer gematigd man als hij
meer ruggesteun te geven, dat
moeten we doen en dat heb ik
ook beoogd met deze stap".
Raketten
Iets heel anders, de modernise
ring van middellange-af-
standsraketten. Bent u blij met
de signalen uit Washington dat
men daar wat soepeler wordt
ten opzichte van de onderhan
delingen oxter kernwapens m
Europa?
.Onder die soepelheid wordt wel
verstaan dat men niet onver
kort zal vasthouden aan de nul
optie (niet-plaatsing van de ra
ketten in West-Europa in ruil
voor ontmanteling van alle
Sowjet-systemen voor de mid
dellange afstand red.). Ik mag
nog eens onderstrepen dat het
met name de Bondsrepubliek
en Nederland zyn geweest die
destijds binnen het bondge
nootschap een lans hebben ge
broken voor deze benadering,
omdat dat kon leiden tot de
verwijdering van een totale ca
tegorie kernwapens uit Euro
pa. Dus iedereen die dat doel
opgeeft, heeft mijn steun niet".
„Maar zo begrijp ik de uitlatin
gen van president Reagan niet.
Ik heb meer de indruk dat hy
zegt dat het zeer de vraag is of
wij op korte termijn in staat
zullen blijken die nul-nul-optie
aan beide kanten geheel te be
reiken, en dan vind ik bepaal
de tussenfasen bespreekbaar".
Britten en Fransen
- Een probleem is de vraag in hoe
verre de Britse en de Franse
kernmacht 'meegewogen' zou
den moeten worden in Genève.
„De inbreng van de Franse en
Britse kernwapens bij de hui
dige INF-onderhandelingen
(INF slaat op de middellange-
afstandsraketten red.) in Genè
ve zou naar mijn gevoel zeer
sterk vertragend op het hele
proces inwerken. Waarom?
Omdat je dan naar mijn gevoel
toch weer appels en peren bij
elkaar optelt. Het zijn geen ver
gelijkbare arsenalen. De Britse
en Franse systemen zijn bij
voorbeeld voor het grootste ge
deelte op zee gestationeerd,
terwijl op zee gestationeerde
systemen van Sowjet-zijde ook
niet zijn ingebracht in Genève.
Daarnaast zijn de Britse en
Franse arsenalen strategische
kernwapens, terwijl wy hier te
maken hebben met middellan-
ge-afstandswapens, een andere
categorie"
„Eén ding moeten we voorko
men, en dat is door allerlei vor
men van onderhandelingen in
deze zeldzaam ingewikkelde
materie zodanig vertragend te
gaan werken, dat we ten slotte
op alle punten vastlopen en er
van enige wapenreductie geen
sprake zal zijn".
Manoeuvreerruimte
De bewindsman blijkt er voor
stander van de details van de
besprekingen over te laten aan
de specialisten in de NAVO-
overleggroep (de zgn. Special
Consultative Group). Zou de
Kamer dit wel accepteren als
er weliswaar minder maar
toch nieuive raketten op Neder
landse bodem komen
„Op mijn vraag van die strekking
aan de PvdA-woordvoerder
Klaas de Vries heb ik geen ant
woord gekregen. Maar ik ken
het antwoord wel: een dereelii-
ke deeloplossing accepteert
men niet. Dat maakt natuurlijk
ook de manoeuvreerruimte
van Nederland betrekkelijk
beperkt, als je hierover mee
spreekt Je kunt proberen te
overtuigen, dat plaatsing in het
Westen tot elke prijs voorko
men moet worden Zeker op
het moment dat over tussenop
lossingen wordt gesproken,
richten de blikken van het
bondgenootschap zich al heel
gauw op Nederland M.i.ir
meer kan ik er ook niet over
zeggen. Een uitspraak over
plnMBg in Nederland kan
niet worden verwacht voordat
de discussie over de (nog niet
verschenen red.) Defensienota
heeft plaatsgevonden".
De kerkeraad algemene zaken
van de gereformeerde kerk in
Leiden heeft het beroepings-
werk in een bestaande predi
kantsvacature tijdelijk opge
schort. Een commissie gaat on
derzoeken, of er financiële mo
gelijkheden zijn om de vacature
(wijk Zuiderkerk) alsnog te
doen vervullen. Uiterlijk 1 mei
zal deze commissie hierover
rapporteren.
Dit besluit van de kerkeraad houdt
verband met de financiële posi
tie van de Leidse gereformeerde
kerk, die in een mededeling van
de kerkeraad 'erg zorgelijk'
wordt genoemd. De inkomsten
stijgen te weinig en de uitgaven
te veel, dat laatste voornamelijk
door energie- en onderhoudskos
ten. De begroting voor dit jaar
vertoont een tekort van f.
150.000. Bij ongewijzigd beleid
zal het tekort in 1987 f. 350.000
bedragen, wat betekent dat in
dat jaar een schuld van ongeveer
f. 1,5 miljoen op de kerk zal druk
ken.
De kerkeraad algemene zaken is
eenstemmig van oordeel, dat
het beleid moet worden herzien.
De commissie van beheer denkt
aan het niet vervullen van een
predikantsvacature en/of het
verkopen van een kerkgebouw.
Er zijn drie volledig gereformeerde
kerken in Leiden: Zuiderkerk,
Petrakerk en Oude Vestkerk. De
Maranathakerk - aanvankelijk
hervormd - en de Bevrijdings
kerk aanvankelijk gerefor
meerd worden gezamenlijk
door hervormden en gerefor
meerden gebruikt. Deze winter
zijn er, ter beperking van de
stookkosten, ook gezamenlijke
diensten beurtelings in de Vre-
deskerk hervormd en de
Zuiderkerk.
Het beroepingswerk in de bestaan
de vacature was al een tijd aan de
gang. De kerkeraad kon enige
maanden geleden zelfs een be
roep op een predikant uitbren
gen, maar die bedankte. De voor
bereidingen voor een tweede be
roep waren al ver gevorderd. De
kerkeraad spreekt dan ook van
een 'pijnlijk en verdrietig be
sluit'. Maar eerst moet er helder
heid komen in de aard van de
problemen om te kunnen
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Uitwijk (NB) kandidaat N. de
Boo Koudekerk aan den Rijn;
aangenomen naar Badhoevedor
p-Lijnden H. Mondeel Scher-
penzeel (Fr.), naar West-Ter
schelling D. T. Rugters IJhorst-
De Wijk.
Gereformeerde Kerken: aangeno
men naar Kamperland kandidaat
G. J. Schussler.
De Nederlandse Zendingsraad in
Amsterdam heeft professor dr.
H. B. Kossen, hoogleraar aan het
doopsgezinde seminarie, be
noemd tot tweede voorzitter. Het
is de bedoeling, dat hij begin vol
gend jaar het voorzitterschap
overneemt van ds. C. B. Posthu
mus Meyjes.
'(De Zendingsraad is een samen
werkingsverband van de zen
dingsorganen van verscheidene
protestantse kerken, de Morgen-
landzending en het Nederlands
Bijbelgenootschap).
De omroeppastor Jan ter Laak te
Amersfoort is benoemd tot alge
meen secretaris van de rooms-
katholieke vredesbeweging 'Pax
Christi' Nederland. Hy volgt
Guy Dilweg (Leiden) op, die zes
jaar deze functie heeft vervuld.
Ter Laak, die 44 jaar is, was al eer
der bij 'Pax Christi' werkzaam.
In 1968 werd hij adjunct-secreta
ris, tevens algemeen secretaris
van het Interkerkelijk Vredesbe
raad. Zes jaar later volgde zijn
benoeming tot pastor van de om-
roepparochie 't Zand in Amers
foort, die onder meer eucharis
tievieringen voor radio en tv ver
zorgt.
Gevangenis
Het bestuur van de Vereniging
tot verspreiding van de Heilige
Schrift vraagt de minister van
justitie in een brief, af te zien van
zijn voornemen om de geestelij
ke verzorging in de strafinrich
tingen drastisch in te krimpen.
"Uit het voorstel om de taak van
de gevangenispredikanten te la
ten overnemen door wykpredi-
kanten en andere plaatselijke
pastores blijkt in feite een ge
brek aan kennis over het werk
van de geestelijke binnen en bui
ten de gevangenis".
Als gedetineerden later als vol
waardig burger weer in de maat
schappij willen functioneren,
dan kan de geestelijke verzor
ging daarbij niet worden gemist,
schrijft het bestuur.
'Er is hoop'. In een oplage van
750.000 exemplaren is het twee
de evangeliserende magazine 'Er
is hoop' verschenen. Daarvan
zyn er al 600.000 door plaatscly-
kc kerken, cvangehsatiecommis-
sies, organisaties en individuele
christenen besteld. In het hart
van het kleurrijke blad is een uit-
necmbare poster opgenomen.
Het blad is een vervolg op de lan
delijke evangelisatie-actie 'Pro-
jekt 82' van vong jaar.
Pers. Predikanten moeten niet
overhaast met verklaringen over
politieke zaken naar de pers lo
pen. Zo waarschuwt de evangeli
sche bisschop Eduard Lohsc van
N< <1. .ik - (Hannover) zijn
medewerkers.
Een predikant, zegt Lohse, vind
moeilyk gehoor ais hy doet waar
toe hij geroepen is: het Woord
Gods uitleggen en getuigen van
Gods barmhartigheid. Maar hij
baart telkens weer opzien als hij
de grenzen van zijn ambt over-
schrydt en zich op politiek ter
rein beweegt. Lohsc beschouwt
publieke verklaringen voor pre
dikanten als een 'uiterste mid
del'.
Protest. D| mums katholieke
bisschoppen van Zuidelyk Afri
ka hebben opnieuw geprotes
teerd tegen de Zuidafnkaansc
be/elting V.iri Namibië De bis
schoppen dachten eerst, dat de
bevrijdingsbeweging Swapo
marxistisch is, maar, zo zei aarts-
W ChopDtalSHunn van Dur
ban, de Namibièrs zelf ontwaren
in de Swapo christelijke trekjes
En dié zwakken de marxistische
tendenzen af
De bisschoppen zullen ook een of
ficieel protest indienen by de
Zuldafnkaanat regering, die niet
wil dat het Namibiè-rapport van
de bisschoppenconferentie
wordt gepubliceerd.
