Van eiland naar
eiland zwemmen
De Avondspits van Frits
Een brievenbus vol met zaken die er naar uw mening niet in thuis horen? U bent niet
de enige. Zeker vier miljoen Nederlanders zouden zich er liever nog vandaag dan
morgen van verschoond zien. Weg met de postreclame, vinden zij. Sjak Jansen keek
eens wat verder dan de deurmat lang is.
ZATERDAG 29 JANUARI 1983
door Sjak Jansen
Met postreclame is het net als
met pech. Je vraagt er niet
om en toch krijg je het;
soms met stapels tegelijk
en vaak nog agressief ook.
Hele papierlawines worden
dagelijks over de Neder
landse brievenbussen uit
gestort. Ongeveer de helft
van de Nederlanders zal dit
een zorg zijn. Op hen heeft
brievenbusreclame geen
storend effect. Bron van er
gernis is het wèl voor onge
veer dertig procent van de
bevolking: ruim vier mil
joen mensen, zo bleek uit
een onderzoek van enkele
jaren geleden.
Verontrust vragen zij zich af hoe
men aan hun adres gekomen
is; waarom ze dingen in de bus
krijgen, die ze niet willen; en of
het niet zonde van al dat papier
is.
Het Nederlands Genootschap
voor Reclame neemt deze grie
ven serieus. Sterker: het voelt
zich „ethisch verplicht" deze
mensen tegemoet te komen.
Daartoe voert het thans in de
dag- en weekbladen een recla
mecampagne onder het motto
„met brievenbusreclame kunt
U drie dingen doen...": bekij
ken, ongelezen weggooien of
ermee naar de Sectie Direct
Marketing van het genoot
schap stappen. Een kaartje
naar antwoordnummer 666
Amsterdam is al voldoende.
Het genootschap zorgt dan dat
men uit de adressenbestanden
van de door hem erkende re
clamebureaus wordt ge
schrapt.
Acties
„Men zal dan binnen afzienbare
tijd veel minder reclame in de
brievenbus aantreffen", ver
klaart directeur J. Bouten van
de Sectie Direct Marketing.
„Maar we kunnen niet garan
deren dat men van alle brie
venbusreclame verschoond
blijft."
Postreclame manifesteert zich zo
hardnekkig, dat elke actie erte
gen gedoemd lijkt te misluk
ken. 'Baas in eigen brievenbus'
heette de laatste actie, die zo
wel door de huisvrouwenver
eniging Noord-Holland als de
Stichting Bescherming Priva
cy Geadresseerden (BPG)
Welgeteld één minuut voor
zes rent hij binnen, gooit
wat cassettes neer, holt
vlug nog even weg om zijn
platenkoffer te halen en pas
als het nieuws is opgesomd
en de reclame de ether in-
schalt zit Frits Spits (34) op
z'n stek.
Zes avonden per week gaat
dat zo in de Hilversumse
studio. Nederlands popu
lairste radiopresentator
heeft zelf niets van dat ge
haast en gejacht. Want, zo
heeft hij in acht jaar radio
werk geleerd, een minuut is
veel.
Ook die avond redt hy het net.
Een paar minuten over zes
schalt zijn opgewekte stem
met de nadenker van die dag
door de radio, direct gevolgd
door de tune van de Avond-
spits. Een uur lang wordt het
meest beluisterde radiopro
gramma door de meest popu
laire disc-jockey op een op het
oog nonchalante manier gepre
senteerd. Collega's lopen in en
uit - Spits heeft voor iedereen
z'n babbel klaar, zoekt intus
sen plaatjes uit, draait aan
knoppen en stopt de bandjes
op de juiste plaats. Om de paar
werd gevoerd. Maar beide in
stanties hebben de strijd allang
opgegeven.
De stichting B.P.G, die zich tot
taak had gesteld een bres te
slaan in de lawine van reclame
folders, heeft zichzelf - een il
lusie armer - maar opgeheven.
door Miep Hoenson
minuten is hij aan het woord.
In rap tempo werkt hij zijn vas
te punten af.
Vermoeid
Direct na de afsluiting, klokslag
zeven uur in de avond, maakt
de opgewektheid plaats voor
een loodzware vermoeidheid.
Zo gemakkelijk als het lijkt
gaat het presenteren van de
Avondspits hem na al die jaren
toch niet af: "Het is altijd in
tensief. Zestig procent van het
programma is concentratie, en
daarvan word je juist zo moe.
Er kan altijd iets misgaan. Al
staat er maar een plaat op het
verkeerde toerental of op de
verkeerde kant. Je drukt een
verkeerd knopje in. Of, zoals
vanavond, je denkt iemand aan
de telefoon te hebben voor de
hitsong en je hoort niets. Op
zo'n moment zit je razendsnel
te denken wat er mis kan zijn,
wat je moet doen. Een plaatje,
een grapje, en rustig blijven. Je
moet denken: hoe heeft de
luisteraar er het minste last
van?"
Voor de microfoon blijft hij rus
tig en vriendelijk - inwendig
zit hij te vloeken en aan de
technicus vraagt hij kortaf
"hoe dat nou kon". Er zat een
plugje los. Kan gebeuren, Frits
'Baas in eigen brievenbus' had
tot doel alle ongewenste po
streclame terug te sturen door
er een sticker op te plakken
met de indringende tekst:
poststuk geweigerd, retour af
zender. Het resultaat viel ech
ter bitter tegen; niet zozeer
Spits is de laatste die zal bewe
ren dat een 'live' radiopro
gramma, dat ook nog aan de
disc-jockeytafel wordt ge
maakt, vlekkeloos kan verlo
pen. Deels verzoekt hij de go
den, want Spits repeteert zijn
teksten nooit. "Ik schrijf wel
wat punten op waar ik het
eventueel over zal hebben,
maar het moet allemaal wel
spontaan overkomen. En ja,
dan zit je af en toe je tong af te
bijten omdat er iets uitkomt
dat je niet of anders had moe
ten zeggen".
Vermoord
Die avond kondigt hy een plaatje
aan, "ondersteund door een or
kest waar minister Brinkman
gelukkig met aan kan komen".
Zulk soort opmerkingen be
treurt hij achteraf nooit. "Het
is toch te gek dat de cultuur
van een land wordt vermoord?
Vind ik tenminste". Hij heeft
ook de strijd tegen de video
cultuur aangekondigd. "Ik ben
zo bang", zegt hij er later over,
"dat de hele dag wordt dicht
getimmerd door de media. Ra
dio laat tenminste nog ruimte
over, het hoeft niet naar een
kastje te staren, je bent ge
woon bezig".
Voor het ene dagelijkse uurtje
Extra J
(Foto Roland de Bruin)
vanwege de geringe respons,
als wel door de massaliteit van
postreclame.
Wat de strijd tegen postreclame
zo moeizaam maakt is het feit
dat iedereen elk adressenbe
stand in handen kan krijgen,
Avondspits op Hilversum 3 -
van maandag tot en met zater
dag, zondag is rustdag - is
Frits Spits praktisch hele da
gen in de weer. Zo spontaan als
de opmerkingen er uitkomen,
zo secuur worden de spelletjes,
de platen en de montages ver
vaardigd. De Avondspits heeft
vaste punten, de hitsong, de
steunplaat, de top 3, de lime
rick, de hitsong Hij houdt er
dankbaar aan vast ("het pro
gramma is het water, daarin
liggen eilandjes waar ik naar
toe kan zwemmen") en gelooft
dat het succes van de Avond
spits voor een groot gedeelte te
danken is aan die vastigheid.
"Het moet bij de radio net zo
zijn als bij de krant. De stnps
vind je daar toch ook altijd op
een vaste plek? Die hele hori
zontale programmering bij de
radio is jammerlijk mislukt. De
belangen van de omroepen
gaan daar ook lijnrecht tegen
in. Maar ik ben ervan over
tuigd dat de luisteraar het lief
ste vaste programma's op vaste
uren heeft"
Niet eten
Frits Spits heeft een uur dat aan
zonder daartoe aan regels ge
bonden te zijn. De handel in
adressenbestanden tiert dan
ook welig; er wordt grof voor
betaald. En ook wordt er niet
zelden misbruik van gemaakt.
Daarbij gaat het niet om de zoge
naamde onschuldigde adres
senbestanden, waarin louter
naam, adres en woonplaats
voorkomen. Veeleer betreft
het hier de meer uitgebalan
ceerde lijsten, waarop ook tal
van privé-gegevens staan ver
meld.
Misbruik
Verbetering belooft evenwel de
in aantocht zijnde wet op de
persoonsregistratie, waaraan
maar liefst tien jaar is gesleu
teld. Volgens die wet dient
men voortaan over bepaalde
vergunningen te beschikken,
wil men toegang tot persoons
registraties kunnen krijgen.
Ook wordt men dan geregi
streerd om zonodig ter verant
woording te kunnen worden
geroepen.
Directeur Bouten van de Sectie
Direct Marketing is hier enigs
zins over verwonderd „want
het is juist de overheid zelf, die
het grootste misbruik van de
persoonsregistraties maakt.
Het bedrijfsleven niet. Dat is
niet geïnteresseerd in intieme
gegevens."
Bouten wil niet verhullen dat het
bedrijfsleven wel belang stelt
in uiterst nauwkeurige om
schrijvingen van personen.
Daaruit worden echter vaak to
taal verkeerde conclusies ge
trokken. Zo heeft een links
weekblad wel eens een groot
aantal eigenaars van lelijke
eenden aangeschreven, omdat
deze mensen werden veron
dersteld geïnteresseerd te zijn
in dat blad. Op zich is daar na
tuurlijk niks op tegen, maar
het geeft aan hoe de link wordt
gelegd. Of die associatie juist
is, kan de burger niet nagaan.
Ook de BVD kan op deze manier
vankelijk door alle omroepen
achteloos terzijde werd ge
schoven. Om zes uur 's avonds
zou er toch geen hond naar de
radio luisteren. Joost den
Draaijer was de eerste disc-joc-
key die, gezegend met een fijne
neus, beslag legde op dat uur
tje. 'Joost mag niet eten' werd
een begrip. Aan Spits de twij
felachtige eer het programma
over te nemen.
Het duurde even, maar toen had
ook Spits de slag te pakken.
"Je moet een sfeer creeren, een
band kweken met je luiste
raars, en daar heb je tijd voor
nodig. Maar ik geloof dat het
nu wel gelukt is, ja. Ik concen
treer me op de mensen van wie
ik denk dat ik een goede band
met ze heb. Dat voel je en dat
zie je. Ik hoef ook niet de meest
spitsvondige disc-jockey te
zijn. Als ik een kandidaat aan
de telefoon heb zoek ik niet
naar slimme opmerkingen.
Laat de mensen zelf maar ver
tellen".
"Als je ziet wat voor respons je
krijgt, hoeveel honderden brie
ven er binnenkomenals ie
mand een brief schryft, bete
kent het dus dat hij er echt
heel soepel aan tamelijk intie
me gegevens komen, en wel
licht ook de verkeerde conclu
sies trekken. Niets is immers
wettelijk geregeld. Het enige
houvast biedt tot nog toe de co
de van het Nederlands Genoot
schap voor Reclame, die be
paalt dat mensen uit adressen
bestanden moeten worden ge
schrapt, wanneer zij daarom
verzoeken.
Prullenmand
Ook heeft de geadresseerde vol
gens het genootschap recht op
inzage in het adressenbestand
en kennisneming van de her
komst van het adres. Maar de
praktijk leert dat slechts een
enkeling zijn rechten zo ver
zoekt
Een ander facet is dat van de mi
lieuvervuiling. Van brieven
busreclame gaat bijna vijfen
dertig procent ongelezen de
prullenmand in. En aangezien
dat niet om een paar honderd
folders gaat maar om aantallen
van 700.000 stuks, zijn dat geen
paar bomen die voor niets wor
den gekapt maar hele bossen.
Bouten vindt echter dat dit argu
ment weinig hout snijdt. „Pa
pier is een zuiver agrarisch
produkt en vijfenveertig pro
cent wordt hergebruikt Daar
bij komt dat in Scandinavië en
Canada meer bossen worden
aangeplant dan er worden ge
kapt"
Van (zijdelings) belang is voorts
de rol van de PTT. Volgens
Bouten is dit staatsbedrijf met
z'n 35.000 postbestellers in be
langrijke mate afhankelijk van
postreclame. „Valt dit weg.
dan komt de PTT ernstig in
moelijkheden en wordt het
particuliere postverkeer waar
schijnlijk onbetaalbaar."
Bouten benadrukt dat postrecla
me evenzogoed positieve kan
ten heeft Volgens hem moet
postreclame worden gezien als
voor is gaan zitten, er moeite
voor heeft gedaan Dat vind ik
verbazingwekkend".
Nu er gezaaid is en er geoogst
kan worden wil elke omroep
dat NOS-uurtjc graag hebben.
Spits zegt omzichtig dat er
"door verschillende omroepen
wel aan getrokken wordt ge
loof ik. Misschien dat de NOS
het te zijner tijd wel moet afge
ven ook, want als straks de
VPRO B omroep wordt moet
er toch weer zendtijd byko-
men. En ik weet dat er omroe
pen zijn die vinden dat dit on
eigenlijke zendtyd is van de
NOS. Maar dat is onzin. Het is
de taak van de NOS om de na
tionale hitparade te presente
ren, en dat is dus het uitgangs
punt van het programma Ik
draai platen uit de hitparade,
ik meld de meest recente ver
koopcijfers van de BUMA. el
ke dag weer, en dat is echt
uniek".
Geluksvogel
Daarnaast heeft Spits de presen
tatie van de nationale hitpara
de (op zondagavond) in han
den. Werk in overvloed en op
vervelende uren, maar dat
een vorm van winkelen, alleen
per post „De keus blijft ook
hier altijd aan de consument.
Winkelen per post is alleen
veel gemakkelijker. Daarom
krijgen we ook veel reacties
van mensen die graag mèèr
brievenbusreclame willen ont
vangen. Ook dat maken we
dan in orde."
Utopie
Ideaal zou - ook naar Boutens
mening een informatiebank
zijn, waar men bepaalde inte
resses voor postreclame ken
baar kan maken zodat een fa
brikant van afwasmachines
exact te weten kan komen wie
in zijn produkt geïnteresseerd
is. Een gerichte vorm van re
clame dus, die enorme verspil
lingen bespaart. .Maar een vol
strekte utopie", meent Bouten.
„In Engeland hebben ze gepro
beerd alle postreclame in tien
categorieën onder te verdelen.
Maar ze zyn er met uitgeko
men. Het werd een chaos. En
dat had ik kunnen voorspellen.
Interesses veranderen immers.
Die zyn niet te catalogiseren."
In Engeland is de situatie echter
niet zoals m ons land. waar ie
dereen met geld een adressen
bestand kan kopen en achter'
iemands gegevens kan komen
en daarmee kan doen en laten
wat hij wil. „Laat het duidelijk
zyn". zegt Bouten, „dat het be
drijfsleven er altijd naar streeft
zoveel mogelijk kenmerken te
weten te komen, zonder dat ie
mands privacy wordt aange
tast Wij weten waar de grens
ligt en wy kijken wel uit om
die te overschrijd» n
Bewijs daarvoor zyn volgens
hem de bestandstoezichthou
ders die werkzaam z.jn in tal
van bedryven met lijvige
adressenbestanden, zoals post
orderbedrijven en banken. Zy
moeten waken voor misbruik
van adressenbestanden. Bou
ten: „Ethisch gezien een hele
goede zaak natuurlijk."
deert hem niet. "Het besef dat
je niet alleen bent steunt jc.
Bovendien ben ik een ontzet
tende geluksvogel om in deze
tyd een baan te hebben die ik
echt leuk vind En ik vind de
Avondspits nog altijd leuk.
echt waar Als ik het niet meer
met plezier zou doen merk je
dat direct, cn dan moet ik er
wel mee ophouden. Maar het
geeft nog altyd zoveel voldoe
ning om een goede verstand
houding te hebben met je luis
teraars. al die brieven, dat geeft
je de energie om door te gaan".
Het geeft Fnts Spits ook de
moed om zyn frustraties ten
opzichte van het Hilversumse.
dat volgens hem "constant
slaapt", van zich af te zetten
Zyn standpunt er loopt in Ne
derland genoeg talent rond.
maar er is nog altyd veel te
weinig doorstroming in Hilver
sum. "Zelf ben ik met m'n 34
jaar natuurlijk nog met te oud.
maar ze geven jonge mensen
gewoon de kans niet Tom. de
producer van myn program
ma, heeft de top 100 gepresen
teerd toen ik met vakantie was.
Hij deed dat echt perfect Maar
er komt nog geen telefoontje
van de Hilversumse program
mamakers. Daar kan ik echt
niet by. Terwijl de man achter
de microfoon mede de luister
dichtheid bepaalt Kijk
maar naar de cijfers De ene
dag kan de luisterdichtheid
stukken hoger of lager liggen
dan de andere dag. Dat ligt aan
de muziek die er wordt ge
draaid. maar dat ligt ook aan
de presentator".
Macht
Zelf heeft Frits Spits geluk ge
had: hy mocht in 1973 een
keertje proefdraaien. By hem
stond de telefoon daarna wel
roodgloeiend. We zyn nog geen
tien jaar verder, cn voor do
tweede maal worden zijn per
soon en zyn programma door
de lezers van de Hitkrant als
nummer 1 op dc populariteits
poll gezet Fnts Spits trekt by
het aansnyden van dit onder
werp automatisch een onver
schillig gezicht Maar natuur-
lyk ben ik er best trots op. Het
is heel wat. al heeft het iets
engs. omdat je nooit hoger
kunt komen Wat ik er verve
lend aan vind is dat sommige
mensen meteen denken dat je
macht hebt, cn die moet ge
bruiken ook Dat jc jc persoon
lijkc smaak op muziekgebied
moet opdnngi n aan jc luiste
raars, juist omdat je er elke dag
bont Terwijl ik vind dat jc j<-
eigen smaak niet tot norm mag
verheffen. Ik draai gewoon pla
ten, ik heb een hekel aan
macht".
Sinds het abrupte vertrek van Joost den Draaijer wordt "het meest
verwaarloosde uurtje" op Hilversum 3 alweer enkele jaren opgevuld door Frits
Spits, die met zijn Avondspits vol steunplaten, hit-tests en limericks geen kwaad
kan doen bij zijn jonge luisteraars. Voor de tweede maal kozen de lezers van de
Hitkrant hem als populairste disc-jockey. Miep Hoenson sprak met hem.
Frits Spits: "Je eigen smaak niet tot
