c
Parij zenaars bedrinken
zich aan Haagse School
c
c
D
c
Toch kans
voor twee
orkesten
J
WOENSDAG 26 JANUARI 1983
Kunst
PARIJS (GPD) - Tot 28
maart zal het Parij se pu
bliek zich in het 'Grand
Palais' kunnen bedrinken
aan de beelden en kleuren
van onze eigen 'Haagse
School'. De 'Haagse
School' is Holland op zijn
mooist. Met een begin
punt rond 1860 schilder
den de Haagse bentgeno
ten Nederland op een ma
nier, waarbij alle eigen
tijdse kaasmeisjes en
VW-folders van de aard
bodem worden wegge
vaagd.
Want zonder het te willen is deze
prachtige tentoonstelling tege
lijk informatie, propaganda bijna
voor het land dat geen Pershings
langs zijn boerensloten duit. In
gericht door twee conservatoren
van het Haagse Gemeentemu
seum (John Sillevis en Ronald
de Leeuw) klinkt de 'Haagse
School' in het gigantische
'Grand Palais' als de klaroen
stoot uit een nabij verleden en
stroomt er over de verbaasde Pa-
rijzenaars een hen onbekend
licht.
De 'Haagse School', was de schil
dersbent van Bosboom tot Mau
ve, van Roelofs tot de gebroeders
Maris, van Weissenbruch tot Is
raels, en velen er tussen in. Stra
ten dragen hun namen, maar hun
werk raakte in de vergetelheid.
Wie meer van hen wil weten
moet de twee prachtige delen
van Jos de Gruyter's studie ko
pen, die bij de Slegte voor een
krats zijn te krijgen.
Bij het grote publiek bleef Mesdag
de bekendste 'Hagenaar'. In de
Zeestraat is er immers zijn 'pano
rama', dat tot de grote toeriste
nattracties behoort en vlak daar
naast zijn woonhuis, dat tot mu
seum is ingericht en allerminst
tot binnengaan noodt. (Recht
daar tegenover is de kunsthandel
van Pieter Scheen, een man die
meer dan wie ook voor de renais
sance van de schildersbent heeft
gevochten).
Ieder Nederlands kind met een
grootvader in Den Haag was wel
eens in het Panorama-Mesdag:
een spektakelstuk - een gesloten
circus - met echt zand en door de
zee geteisterd wrakhout, er ach
ter de hallucinerende stilte van
het dorpse Scheveningen: om er
zo binnen te gaan, en dat kan dan
niet.
Het onvergetelijkst aan het panora
ma is het licht. Het licht komt
van de wolken boven de zee, het
strijkt langs de rode daken en
glijdt over de hobbelkeien in de
nauwe straten. In feite is alles
hier 'open', in het verborgene
blijft er niets.
In het museum-Mesdag - een paar
huizen verder - lijkt alles wel
'dicht'. Als kind al was ik bang er
langs te gaan met zijn voortuin
vol somber groene planten als
gietijzeren griezels en daarachter
de hoge, zwarte ramen als halfge-
loken ogen loerend over de rand
van 100 jaar oud bolletjes-gor
dijn. Hier is te zien wat Mesdag -
schilder-manager-handelsman -
met zijn vrouw verzamelde aan
meesters uit de school van Barbi
zon, dat is de stroming - schilde
ren in de vrijheid van de lokken
de natuur - die de Hagenaars wel
als hun voorlopers zagen.
Ik herinner me er een gigantisch
doek van de grote Theodore
Rousseau (een van de grondleg
gers van 'Barbizon'), een openge
hakt stuk bos voorstellend, waar
bij de bomen in doodsangst alle
kanten uit schieten, vluchtend
voor de naderende dood. Het is
in dat museum zo duister, dat ik
me niets herinner van de vele
Daubigny's, een vrolijker man
die op weg was naar iets beters.
Het begin van de 'Haagse School'
ligt ver weg. Nederlands grote
17e eeuwers, zoals Ruysdael,
Hobbema en Cuyp, staan aan de
wieg van een beweging die begin
vorige eeuw leidde tot Engelse
landschapsschilders als Consta
ble en Turner. Maar wie kan een
landschap namaken zoals het
werkelijk is? Dat kan een foto
graaf zelfs niet. De Turners en
Constables verraden de roman
tiek van hun land in hun tijd.
Hun stromen en beken zijn be-
vlogener ('romantischer'), dan
die van de oude Ruysdael.
Klassiek-'precieser' lijken de land
schappen van de Duitse romanti
cus Casper-David Friedrich. De
Duitse romantiek van die dagen
is echter minder goedaardig dan
de Engelse. De mensen in Frie-
drichs zo koele landschappen
hebben het moeilijk met zich
zelf, verpletterd als ze worden
door de zwijgende leegte van
hun metafysische angst.
Boven dit alles uit troont de groot
ste aller landschapsschilders:
Jean-Baptist Corot. Zijn land
schappen wijzen naar hemel
noch dood. Ze zijn wat een land
schap ons het liefste is: een ritme
gelijk aan de harteklop van een
mens dat in evenwicht is met
zichzelf. Om deze harmonie te
vinden moest er gevochten wor
den en vooral onder de schilders
van Barbizon waren er nog heel
wat wier op het doek geworpen
bosschages niets anders uitdruk
ten dan de verwarring van hun
geest.
Het waren de dagen van de revolu
tie van 1848 en in Frankrijk was
de geest tot het uiterste gespan
nen. Stond Corot aan het begin
van Barbizon, dan wees Daubig-
ny de uitweg en was Monet (die
Barbizon ook nog bezocht) het
symbool van de briljante 'escape'
naar het bevrijdende licht van
het impressionisme.
Onze Haagse schilders deden het
allemaal wat kalmer aan, zoals
zelfs romantische Nederlanders
Eén van de werkstukken
Een schilderij van A. Mauve
gewend zijn. Ze kenden hun
land, waren ermee vertrouwd. In
Den Haag vonden ze elkaar om
dat er de rust, de natuur en het
licht was dat ze zochten. Er wa
ren de kalme heirwegen die voer
den tot buiten de stad, waar de
sloten en de velden begonnen.
Daar kwaakten de eenden er lus
tig op los en spiegelden de
koeien zich in de sloten. Zo mooi
als Paulus Potter zijn stier maak
te (ze kenden hem uit het Mau-
ritshuis) zouden ze het niet na
doen, maar talent hadden de
meesten genoeg.
En dan waren er de Scheveningse
zee met zijn bomschuiten en net-
tenboedsters en later - iets verder
op - de plassen van Nieuwkoop
met zijn waterlelies. De 'Hage
naars' hadden de smaak te pak
ken gekregen in een eigen 'Bar
bizon' langs de Veluwezoom in
Oosterbeek. In het 'Grand Palais'
is een in 1860 geschilderde gigan
tische boomstronk te zien van
Matthijs Maris. Wie deze dood
kalme boomstronk plaatst naast
Theodore Rousseau's ontwortel
de heksenketel in het museum-
Mesdag stelt vast dat wij Neder
landers de metafysiek hoogstens
in de kerk belijden, al valt ook
daar nog aan te twijfelen, bij het
zien van Bosbooms koel-strakke
kerkinterieurs, die eerder opval
len door berustende somberheid.
Bij de 'Haagse School' blijft ieder
een keurig in het lood, met uit
zondering van diezelfde Matthijs
Maris misschien. In zijn laatste
gekwelde jaren in Londen wordt
hij er nog hoog aangeslagen - ter
wijl men er de Haagse beweging
al zacht en kalm overleden acht -
omdat zijn zeldzaam werk zon
der dat h|j het waarschijnlijk zelf
heeft geweten - symbolistische
trekken krijgt. (De vrouw met de
geiten onder andere, uit 1875).
Het 'Grand Palais' toont dan ook
voornamelijk een gezelschap be
kwame tot zeer bekwame Neder
landse schilders uit de vorige
eeuw die hartstochtelijk hielden
van de schoonheid van hun land
en dat wilden overbrengen zon
der bevlogen te zijn (of te raken)
van een of andere buiten de gren
zen ontstane vorm van roman
tiek. Na de Eerste Wereldoorlog
was er van de roem van de 'Haag
se School' niets meer over. De
wereld was meer rijp voor een
bijtend expressionisme dan voor
boerensloten met donzig pluim
vee. De beweging was tenslotte
ook ernstig in diskrediet geraakt
door derderangs navolgers, die
de oude motieven tot in het ab
surde hadden herhaald.
Een uitstekende stunt van Sillevis
en De Leeuw steekt in de staart
van de expositie. Als ze de groot
heid hebben aangetoond van de
kern van de Haagse beweging
(met onvergetelijke Weissen-
bruch's als Te noorden bij
Nieuwkoop', 'Bleekveld' of 'Het
witte huis', die uitblinken door
Corot-achtige ritmes, vlakken en
licht) laten ze zien dat deze schil
dersbent uitgangspunt en inspi
ratiebron was voor twee Neder
landers die wereldnaam verwier
ven: Vincent van Gogh en Piet
Mondriaan.
Dat is een adembenemend slot:
hoe aan het eind van 160 kalm-
vredige - vooral 'mooie' - doeken
de atmosfeer begint om te slaan.
Eerst bijna onmerkbaar, maar
dan bij toverslag en grandioos
(vooral bij Mondriaan) is er een
veel pregnantere toonsoort, gaat
de gong voor een nieuwe akte. en
is een toekomst begonnen die
voorbij onze eigen dagen reikt.
De tentoonstelling is nog van 9
april tot 2 juli in de Royal Acade
my of Arts' in Londen te zien en
tenslotte van 5 augustus tot 31
oktober in het Gemeentemu
seum in Den Haag; de monu
mentale catalogus verschijnt
achtereenvolgens in het Frans,
Engels en Nederlands).
MAASTRICHT (GPD ANP) - Het
Limburgs Symfonie Orkest en
het Frysk Orkest kunnen moge
Ujk in sterk afgeslankte vorm
blijven bestaan. Dat zou blijken
uit een brief van minister Brink
man van welzijn, volksgezond
heid en cultuur, die donderdag
aan de Tweede Kamer wordt ge
zonden Het mogelijk voortbe
staan van beide orkesten is een
gevolg van de persoonlijke in
spanningen van de commissan-
sen van de komngin in Limburg
en Friesland, respectievelijk de
heren Cremers en Wiegel.
Reactie van directeur Bronckers
van het Limburgs Symfonie Or
kest: „Limburg heeft aan de
reactie van gouverneur Cremers
kunnen merken dat hij des dui
vels was over de plannen van de
minister, zeker met betrekking
tot eerder gemaakte afspraken
Ik acht het dan ook niet uitgeslo
ten dat deze geruchten net zo
hardnekkig zijn als alle anderen
in de afgelopen maanden. Er is
beslist geen reden om de vlag uit
te steken, desondanks zijn deze
berichten erg bemoedigend".
Naast het LSO maakt ook het
Frysk Orkest een goede kans
voor opheffing gespaard te bly-
ven. Het is in die regio commis
saris van de koningin Hans Wie
gel, die al zijn politieke middelen
heeft aangewend om het orkest
voor Friesland te behouden. Ge
zien eerdere reacties van fractie
leden van WD en CDA lijkt het
onwaarschijnlijk dat CDA-mims-
ter Brinkman zijn beleidsvoorne
mens ongewijzigd in de Kamer
gaat brengen. Op 2 februari komt
de minister met zijn plannen in
de Kamer
GS van Gelderland zijn intussen in
beginsel bereid akkoord te gaan
met een fusie tussen het Gelders
Orkest (HGO) en het Utrechts
Symfonie Orkest (USO) tot een
muziekgezelschap van 88 musici
met Arnhem als standplaats, in
dien een groter orkest financieel
niet haalbaar blijkt te zijn. De
voorkeur van het college blijft
echter in de eerste plaats uitgaan
naar een fusie tussen HGO en
USO tot een gezelschap van 118
Een en ander staat in een brief die
het college aan minister Brink
man heeft gestuurd in verband
met zijn voornemen om de sym
fonische muziekvoorziening in
Gelderland en Utrecht in de toe
komst te laten verzorgen door
een orkest van 72 musici
Leidse bioscopen
LUXOR (121239): "Annie", da. 14.30,
19.00 en 21.30 uur, zo. 14.00, 16.30, 19.00
en 21.30 uur, al.
LIDO 1 (124130): "ET", 14.30, 19.00 en
21.30 uur, zo. ook 16.45 uur, al.
LIDO 2: "The Thing", da. 14.30,19.00 en
21.15 uur, zo. ook 16.45 uur, 16 jr.
LIDO 3: "Poltergeist", da. 19.00 en 21.15
uur, do., vr., ma. en di. ook 14.30 uur, 16
Kindermatinee: "Het geheim van
Nimh", za., zo. en woe. 14.30 uur, zo. ook
16.45 uur.
LIDO 4: "De boezemvriend", da. 14.30,
19.00 en 21.15 uur, zo. ook 16.45 uur, aL
STUDIO (133210): "Raiders of the lost
ark", da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo.
ook 16.45 uur, 12 jr.
TRIANON (123875): "Hot bubblegum
maagd", da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur.
Zo: 14.15,16.30,19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
REX (125414): "Wipjes op de schommel
stoel", da. 14.30,19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "A little more than
love", vr. en za. 23.30 uur, 16 jr.
Bioscopen
Bioscopen Aiphen
(Voor reserveringen 01720-20800)
EURO 1 en 2: "Annie", da. 13.30, 18.30
en 21.15 uur, zo. 13.15, 16.00, 18.30 en
21.15 uur, al.
Nachtvoorstelling Euro 1: "Kom, kus en
geniet", za. 24.00 uur, 18 jr.
Nachtvoorstelling Euro 2: "Sex als des
sert", za. 24.00 uur, 18 jr.
EURO 4: "Summer lovers", da. 18.45 en
21.15 uur, do., vr., ma. en di. ook 13.30
uur. zo. 16.15, 18.45 en 21.15 uur, al.
EURO 4: "De boezemvriend", za., zo. en
woe. 13.45 uur, al.
Nachtvoorstelling: "Klopjacht in new
York", za. 24.00 uur, 16 jr.
Bioscoop Voorschoten
(Voor reserveringen 01717-4354)
GREENWAY: 'The Wall", vr. 19.30, za.
15.45 en 19.30 uur, zo. 15.45 uur en 18.30
uur, 12 jr.
Bioscopen Katwijk
(Voor reserveringen 01718-74075)
CITY 1: "De boezemvriend", do. 14.45,
20.00 uur, vr., za. en zo. 14.45, 19.00 en
21.15 uur, ma. en di. 20.00 i
14.45 en 20.00 uur, al.
CITY 2: "Porky's pikante pretpark",
zelfde tijden als City 1, 16 jr.
CITY 3: "Dr. No", zelfde tijden als City
1, al.
CITY 4: "Kostschoolmeisjes klappen
CITY 4: "Road Warrior", za. 19.(K
21.15 uur, zo. 14.45, 19.00 en 21.15
20.00, 12 jr.
LEIDEN
Ars Studio, Pieterskerkgracht 9, aqua
rellen en tekeningen Victor Bouter, 15/1
tot 30/1, dag. 14-17; ma. t/m do. 9-12 en
19-21.30.
Galerie Denise Stephan, Bakkersteeg
18, landschapstekeningen Rein Dool,
16/1 tot 21/2, vrijd., zat en zond. 13.30-
17.30.
Rijksmuseum van Geologie en Minera
logie, Hoogl. Kerkgracht 17. 'Energie uit
eigen bodem', t/m 4 augustus, ma. t/m
vrij. 10-17; zo. 14-17.
Museum Boerhaave, Steenstraat la, ten
toonstelling over Antoni van Leeuwen
hoek, tot 1/5, ma. t/m za. 10-16; zo. 13-16.
Foyer LAK, Levendaal 150, zeefdruk
ken Marian Plug/Academiegebouw, Ra
penburg 73, etsen Philip Wiesman, 14/1
tot 28/2, ma. t/m vrij. 9-17.
De Lakenhal, Oude Singel, winterland
schappen/schaatsen, t/m 13 maart, di. tl
m zat. 10-17; zond. 13-17; ma. gesloten.
Rijksmuseum van Oudheden, Rapen
burg 28, 'Papyrus, van bies tot boekrol',
t/m 4/4; 'Beelden van Behnasa' t/m 28/3,
di. t/m za. 10-17; zo 14-17.
Exposities
De Oude Rijn, Stille Mare 4, beeldhouw
werk Joop van Kralingen; litho's en
olieverf van Jan Rotteveel, t/m 24/2, dag.
10-18; zo. 11-18.
LEIDERDORP
Gemeentehuis, Statendaalder 1, teke
ningen, beelden, hout en keramiek van
Cees Peltenburg, Hans Bos, Arie Ande-
weg, tot 17/2, ma. t/m vrij. 8-17; do. ook
19-21.
Muzenhof, Gordijnsingel 4, acrylverf-
schilderijen Mieke Guldenaar, penseel
tekeningen Henk de Bruyn, t/m 22 febr.,
werkd. 14-22 uur, zaterd. 9-12 uur.
LISSE
Artopa, Grevelingenstraat 50, Hillegom-
se Automodel-bouwclub, za., zo., do.
13.30-16.30; do. ook 19.30-21.30.
NIEUWVEEN
Veenhoeve, Oude Nieuwveenseweg 84,
schilderijen Fred Hansen, t/m 31/1, dag.
OEGSTGEEST
Kunstcentrum Lange Voort, werken
van Ted Licht, Ingeborg Oderwald, Eve
van Gennip, Bella Hendriksen, Wim
Jonker, tot 8/2, di. t/m vry. 13.30-17.30;
vrij ook 19-21; za. 12-17.
VOORSCHOTEN
Ambachtshuis, Voorstraat 12, zilver uit
Voorschoten, t/m_31/l, ma. t/m vrij. 12-
21;
14-17.
WARMOND
Het Oude Raadhuis, Dorpsstraat 36,
aquarellen Willy Stoet, t/m 3/2, di. 19-21;
wo., do. en zo. 14-16; za. 11-16.
Galerie De Pomp, Dorpsstraat 38, foto
grafische landschapsimpressies Tim
Boyenk en René Reehuis, t/m 30/1, di.
19-21; di. en vry. 19-21; wo., do. za. en zo.
14-17.
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur (Elisabeth-ziekenhuis).
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diaconessenhuis - doorlopende be
zoektijd van 16.00 uur tot 20.00 uur; met
uitzondering van:
- de kinder- en jongerenafdeling: dage-
lyks van 14.00 uur tot 19.00 uur.
- de afdeling intensieve zorg: uitslui
tend na overleg met het hoofd van de
afdeling.
Sportmedisch Advies Centrum:
20.30 l
Bezoekuren St. Eusabeth-Ziekenhuis:
Volwassenen dagelyks van 14 00-14.45
en van 18.30-19.30 uur. Klasse afd dage
lyks van 11.15-12.00 uur, van 14.00-14.45
uur en van 18.30-19.30 uur
Ziekenhuizen
Kraamafdeling dagelyks van 11.15-
12.00 uur (alleen voor echtgenoot) en
van 15.00-16.00 uur en van 18.30-19.30
Afdeling C.C.U. (hartbewaking) dage
lyks van 14.00-14.30 uur en van 19.00-
19.30 uur.
Intensieve verpleging: dagelyks van
Bezoek aan ernstige patiénten
Wanneer voor ernstige patiënten door
lopend bezoek wordt toegestaan kan de
hoofdverpleegkundige hiervoor specia
le kaarten verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek
Dagelyks 15.00-15.45 uur en 18.30-19.00
Bezoektijden kindera/delingen
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18 30-19 00
uur. (Alleen voor ouders van kinderen
karf er een afwykende tyd afgesproken
worden met de hoofdverpleegkundige).
Academisch /.lekenhuis
Tel. 269111
/oor alle patiënten (behalve kindéren)
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.30
Avondbezoekuur afdeling Verloskunde
18.00-19 00 uur
Praematurenafdeling dagelyks van
14.30-14.45 uur en van 18.30-18.45 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord:
Bezoektijden 's middags 14.30-15.15
uur. 's avonds 18.30-19.30 uur. Extra be
zoek voor de hartbewaking 's ochtends
11.00-11.30 uur. Extra bezoek voor va
ders op de kraamafdeling 's avonds
19.30-20 30 uur Kinderafdeling 's mid
dags 14.30-15.30 uur. 's middags alleen
voor ouders 14.30-18 30 uur
(fZhidCYlieutus
26 januari 1983
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- Een 65-jarig grijsaard te
Pest in Hongarije, die in een ge
sticht verpleegd toerd, hoorde
onder zijne kameraden van een
groote schipbreuk spreken
Toen hij vernam dat het de
"Cimbria" was, viel hij plotse
ling neder en bleef op de plaats
dood. In zijn zak vond men een
brief van zijn zoon uit Ham
burg, die hem mededeelde, dat
hij zich met zijne vrouw en kin
deren op de "Cimbria'' zou in
schepen, om naar Amerika te
verhuizen. Al spoedig bleek ech
ter, dat het gezin, door allerlei
omstandigheden opgehouden,
eerst later met een ander schip
vertrokken was. Over geruimen
tijd zal de familie nu den tragi-
schen dood van den vader ver-
In 1852 werd t
van Harris burg in Amerika tot
dertig jaar tuchthuis veroor
deeld. Toen hij onlangs naar
zijne woonplaats terugkeerde,
vond hij die geheel veranderd
en de waarde van de huizen
aanzienlijk gesteqen Zun ei
gen woning, destijds f3000
waard, vond nu een kooper
voor f 100.000..
Vij/t»o jaar geleden
Een medewerker van de
"Sunday Dispatch" heeft een
gesprek gehad met Brian Faw-
cett, een der zoons van den En-
gelschen ontdekkingsreiziger
kolonel Fawcett, die tn 1925 met
een zijner zoons en een vriend
de binnenlanden pan Brazilië
introk, en nooit terugkeerde
Hulpexpedities hebben nooit
iets kunnen ontdekken. Aange
nomen uordt. dat het gezel
schap door woeste Indianen is
vermoord of gevangen wordt
gehouden Brian Fawcett u er
van overtuigd, dat zijn vader
nog tn leven is. "Vader u een
wonder", zoo zeide hij, "en ik
geloof, dat hij tn staat is zich
uit elke moeilijkheid te redden.
Hij is zoo hard als een spijker,
niemand kan hem do«oden"
Brian Fawcett acht het moge
lijk, dat de expeditie tijdens
een onderzoekingstocht in de
ruïnes pan de oude stad, die het
directe doel van de expeditie
vormde, door wilden is oi>erwel-
digd Als dat het geval u. zal de
kolonel er zeker tn slagen te
vluchten en terug te keeren, al
dus zijn zoon
