„Moderniseri
ng kernwapens
niet helema
al uitsluiten"
Uiteindelijk doel
blijft nul-optie
Opslagplaats op tijd klaar
Van der Stoel, nieuwe
ambassadeur bij VN:
\nterv\ew
Lubbers en Kohl eensgezind:
Kans op Suriname-debat gering
WOENSDAG 26 JANUARI 1983
Varia
PAGINA 17
door
Ruud Kreutzer
Ik schrok even toen ik het las: Ton
Lutz is al 64 jaar, en heeft nog één
jaar te gaan als acteur. Daarna
gaat hij met pensioen, en of hij dan
nog exhibitiewedstrijden blijft spe
len zoals Björn Borg moet je maar
helemaal afwachten. Hoewel, Sir
Laurence Olivier doet dat op zijn
manier ook, in films ('Boys of Bra
zil'), in tv-series ('Terugkeer naar
Brideshead', waarbij hij tijdens de
opnamen van de ziekbedscènes
steeds in slaap schijnt te zijn geval
len zodat ze hem telkens behoed
zaam wakker moesten schudden),
dus waarom zou Ton Lutz zich niet
op dezelfde manier manifesteren
na zijn 65ste? Dan blijft er tenmin
ste nog iets van zijn talent beklij
ven. Want ik vind hem een groot ac
teur, en ik schrok, om de waarheid
te zeggen, niet omdat ik hem zo
vaak heb zien spelen dat ik mij niet
kon voorstellen dat hij uit mijn to
neel patroon zou wegvallen, maar
omdat ik hem juist veel te weinig
aan het werk heb gezien. Ik voelde,
kortom, iets van wroeging en spijt
dat ik te weinig van Ton Lutz ge
zien had, en dat ik nog maar een
jaar had om die schade in te halen.
Gelukkig, zo las ik, staat hij op het
ogenblik in een intrigerend stuk
van de Oostenrijker Thomas Bern-
hard, 'Ueber allen Gipfels ist Ruh',
dus ik belde vorige week vrijdag
meteen naar de Stadsschouwburg
en vroeg of ze voor diezelfde avond,
nog twee kaartjes hadden? Ik bofte,
op de zesde rij hadden ze nog twee
zitplaatsen a f20. Meteen toegesla
gen natuurlijk, pas 's avonds zagen
sve dat de Stadsschouwburg voor
driekwart leeg was. Gelukkig wa
ren de toeschouwers volgens een
uitgekiende choreografie zo tactvol
over alle rangen verspreid dat de
aeteurs toch nog het gevoel moeten
hebben gehad voor een behoorlijk
gevulde zaal te spelen. Wat zijn die
jongelui van tegenwoordig overi
gens brutaal, vindt u ook niet?
Toen wij nog jong en ondernemend
waren slopen we pas in de pauze,
heel beducht, naar de dure plaat
sen voorin de zaal, nadat we eerst
als Arendsoog de leeg gebleven
plaatsen nauwkeurig in ons hoofd
hadden geprent. Maar zij zaten al
voordat het doek opging precies in
het midden op de tweede rij, wer
den door de ouvreuse weggestuurd
omdat zij andermans plaatsen in
namen en zelf achterin de zaal
thuishoorden, waarna zij onder het
oog van de lantaarndraagster op
die tweede rij vijf plaatsen naar
links schoven en daar weer onbe
kommerd gingen zitten! Ik zou dat
nu nog niet eens durven!
En hoe was Ton Lutz? Prima, ik
kan niet anders zeggen. Ann Hase-
kamp trouwens ook. Maar het stuk,
dat van kwart over acht tot kwart
voor twaalf duurde, was een bezoe
king. Te lang dus? Kun je dat het
publiek aandoen? Ton Lutz vindt
(in de Telearaaf) van wel:
„Theater dat zich van zijn verant
woordelijkheid bewust is, moet zijn
uiterste best doen om het publiek
wèl van alles aan te doen, ogen te
openen die niet open zijn. En waar
om zou een stuk niet tot 12 uur mo
gen duren, als een wezenskenmerk
van dat stuk is dat het ge-OH nooit
ophoudt?"
Ton Lutz heeft makkelijk praten.
Hij kan af en toe opstaan, rondlo
pen, zich achter de schermen terug
trekken of op het toneel in een mak
kelijke fauteuil gaan zitten, maar
wij moesten drie uur lang zonder
beenruimte onze tijd beiden op die
klotestoelen van de Amsterdamse
Stadsschouwburg. En als je nou
nog geboeid werd door al dat geou
wehoer, maar er wordt niets inte
ressants gezegd. Er gebeurt niets
om 'de ogen te openen die niet open
zijn'. De kracht van het stuk, zegt
Ton Lutz, is gelegen in de herha
ling. 'Steeds hetzelfde omdat er
geen inhoud in de mensen aanwe
zig is, om überhaupt iets zinnigs te
zeggen te hebben'.
Maar zoiets werkt absoluut niet als
hoofdpersoon een belangrijk schrij
ver heet te zijn, Nobelprijswin
naar, met graagte gelezen door de
jeugd, en gelijkelijk bewonderd
door een studente, een journalist en
een uitgever, terwijl alles wat hij
zegt en voorleest niet meer dan
lucht en Engelse nothing blijkt te
zijn! Zulke belangrijke, geadoreer
de maar oninteressante schrijvers
bestaan toch niet? Interviews of pa
nels met Gerard Reve, Harry Mu-
lisch, W. F. Hermans, Jan Wolkers,
Maarten 't Hart, Cees Nooteboom
en Willem Brakman zijn altijd in
teressant, amusant, intrigerend,
opzienbarend of prikkelend, maar
nooit saai of nietszeggend. Ik kan
me niet voorstellen dat dit in de
Duitstalige literatuur anders is:
Heinrich Boll, Gunter Grass, Peter
Handke? Thomas Bemhard wel
licht? Ik geloof er niets van. Je zit
dus niet alleen te schuiven op je
stoel omdat er überhaupt niets zin
nigs wordt gezegd, maar ook om
dat je geen moment gelooft dat je
naar een beroemde en geliefde
schrijver zit te kijken. Die man,
denk je, heeft nog nooit een oor
spronkelijke gedachte gehad en ook
nog nooit een leesbare zin opge
schreven, waarom doet iedereen
dan alsof dat wèl zo is? Ze nemen
me in de maling! Wat doe ik hier
eigenlijk, waarom zit ik niet thuis
bij de buis, inplaats van hier bij
die klier?
DEN HAAG - Een korte
mededeling van premier
Lubbers afgelopen vrij
dag betekende voor mr.
Max van der Stoel het
einde van een maanden
lange periode, waarin
het soms leek of ieder
een in de weer was om
de oud-minister aan een
passende internationale
werkkring te helpen.
Van der Stoel (58) is dan
ook zichtbaar verheugd,
dat hij Nederland bin
nenkort in de Verenigde
Naties mag gaan verte
genwoordigen, in weer
wil van alle geharrewar
en kritiek.
Onze nieuwe man in New York is
een socialist, die dat nooit heeft
verzwegen. Komt het niet een
beetje vreemd over, dat juist
een PvdA-man het beleid van
een CDA-WD kabinet moet
gaan verkopen voor de wereld
arena van de Verenigde Na
ties?
Van der Stoel: „Als ik zou ver
wachten dat het regeringsbe
leid vaak tegen mijn eigen
overtuiging zou ingaan, zou ik
het niet doen. Maar er is een
grote mate van continuiteit in
de buitenlandse politiek van
de opeenvolgende regeringen.
Ik geloof dus niet dat dat een
probleem zal zijn".
- Onlangs was het parlement in
de ban van de 'freeze-resolutie'
in de Verenigde Naties (een op
roep aan de supermachten om
hun kernwapenarsenalen on
middellijk te bevriezen). De de
batten daarover toonden een
duidelijke kloof tussen de rege
ringspartijen en de PvdA.
Voorziet u daar geen moeilijk
heden?
Omslachtig beredeneert Van der
Stoel hoe „logisch" de conclu
sie van de PvdA-fractie was,
om voor zo'n 'freeze' te zijn.
Maar „zelf behoor ik niet tot de
mensen die vinden dat je on
der alle omstandigheden nee
moet laten klinken ten aanzien
van de plaatsing van nieuwe
Pershings en kruisraketten".
Er zijn nogal wat 'als-en', maar
toch, Van der Stoel sluit de
modernisering niet uit, in te
genstelling tot zijn partij.
Een akkoord in Genève, waar de
Sowjet-Unie en Amerika pra
ten over de middellange af
standsraketten in Europa, is
voor Van der Stoel niet uitge
sloten. „Er zijn altijd idealere
oplossingen te bedenken. Het
zou prachtig zijn als beide par
tijen nog veel radicaler terug
zouden gaan. Maar als de keus
is tussen een akkoord in Genè
ve dat een vermindering aan
weerszijden laat zien, of alle
remmen los in de bewape
ningsrace, dan lijkt me dat niet
moeilijk. Bovendien zou een
dergelijk akkoord het klimaat
tussen Oost en West sterk ver
beteren, en daarmee de kans
vergroten op verdere akkoor
den".
Scoren
- Uit de recente debatten over de
begroting van minister van
buitenlandse zaken Van den
Broek valt op te maken dat er
een meer realistische wind
door het ministerie gaat waai
en. Nederland zal bijiworbeeld
minder solistisch gaan optre
den.
„Ik weet niet of dat nu zo'n ver
andering is. Ik heb het zelf als
minister ook nooit zo gezocht
in solo-optredens. Ik vind het
belangrijker dat je een fiks
aantal landen meekrijgt voor
zestig of tachtig procent van je
opvattingen, dan dat je in je
eentje honderd procent je ei
gen standpunt verkondigt. Dat
laatste is alleen getuigen en
weinig scoren".
De benoeming (juister "is voor
dracht, want formeel moet de
koninigin nog haar handteke
ning zetten) is niet zonder
voorgeschiedenis. In „kringen
van de WD", zoals dat veilig
heeft, bestonden nogal wat re
serves tegen de wens van mi
nister Van den Broek om zijn
voorganger op een van de be
langrijkste diplomatieke pos
ten te „parachuteren".
Van der Stoel haalt minzaam de
schouders op. „Ik heb daar
met lichte verbazing kennis
van genomen. Tijdens de laat
ste behandeling van de begro
ting die ik gedaan heb, in fe
bruari vorig jaar, heb ik weinig
kritiek van de VVD ondervon
den. Dus het is wat merkwaar
dig, dat gesteun en geklaag nu.
En ik weet zeker dat het niet de
hele WD is, die er zo over
dacht".
Max van der Stoel: een tevreden nieuwe VN-ambassadeur
Amerika
„Bepaald onjuist" noemt Van
der Stoel het verwijt dat de be
trekkingen met de VS in de
acht maanden van het kabinet
Van Agt II zijn verslechterd.
„Ik had een uitstekende ver
standhouding met minister
Haig en onderminister Eagle-
burger. Natuurlijk waren er
duidelijke meningsverschillen
over Midden-Amerika, El Sal
vador, die werden ook weder
zijds erkend. Aan de andere
kant zijn er in die acht maan
den ook een aantal positieve
dingen gebeurd. Zoals onze ac
tieve deelname aan de vredes
macht in de Sinai, en de diplo
matieke voorbereiding daar
van, waarover Washington zeer
te spreken was. Een ander
voorbeeld is de Spaanse toetre
ding tot de NAVO". Dat laatste
overigens tegen de wens van
de PvdA-fractie in, ook iets dat
„met bepaald duidt op een
slaafse volgzaamheid ten op
zichte van de partij".
- Als de betrekkingen met de VS
niet verslechterd zijn onder uw
ministerschap, waarom heeft
Washington dan uw benoe
ming tot Hoge Commissaris
voor de vluchtelingen geblok
keerd?
„De Amerikanen hebben geko
zen voor de Deen Poul Hart-
ling, de zittende Hoge Com
missaris. Ze hebben niet tegen
mij gekozen, naar ik heb horen
verluiden. Via de gen»;, r,
kanalen, en ook persoonlijk".
Parachutist
De Vereniging voor de Buiten
landse Dienst, die de diploma
ten in het buitenland verenigt,
heeft een kritische noot laten
horen over de voordracht van
oud-minister Van der Stoel. In
een verklaring wordt dat be
sluit „betreurd", omdat men
het droppen van 'parachutis
ten' van buiten de diplomatie
ke dienst niet in het 'landsbe
lang' acht Voor Van der Stoel
kan het de feestvreugde met
drukken. Hoewel ook hy vindt
dat het een uitzondering moet
blijven, en dat de buitenlandse
dienst niet gepolitiseerd moet
worden.
„Als minister heb ik bij benoe
mingen nooit gekeken naar de
politieke kleur van kandida
ten. Als er een betere balans (in
de politieke samenstelling van
het diplomatcncorps -red.)
moet komen, bijvoorbeeld dat
meer socialisten in de buiten
landse dienst komen, dan moet
de PvdA meer mensen aan
moedigen een diplomatieke
carrière te kiezen. Maar met
langs de weg van politieke be
noemingen, zoals dat gaat bij
burgemeestersposten".
- Kan Nederland veel betekenen
als lid van de Veiligheidsraad?
„Toen Nederland m 1965-66 voor
het laatst in de Veiligheidsraad
zat, ik was toen staatsecretaris
voor NAVO en VN-zaken, brak
er een gewapend conflict uit
tussen India en Pakistan. Ne
derland heeft toen een belang
rijke rol gespeeld bij het vin
den van een formule voor een
wapenstilstand".
„Nederland is altijd een van de
actiefste leden geweest van de
Verenigde Naties. Natuurlijk,
het werk kent ook zyn frustra
ties. wanneer oplossingen on
bereikbaar zijn. Maar als de
VN er niet was, dan moest het
worden uitgevonden".
BONN, BRUSSEL - De Nederlandse premier Lubbers en de Duitse bondskanselier
Kohl zijn het erover eens dat bij de ontwapeningsonderhandelingen in Genève tus
sen Russen en Amerikanen het uiteindelijke doel de zgn. nul-oplossing moet zijn.
t Dat houdt in dat de Verenigde Sta
ten geen middellange-afstands-
raketten in Europa zullen statio
neren als de Sowjet-Unie al haar
nu al opgestelde wapens van dit
type zal vernietigen. Lubbers zei
dit gistermiddag op een perscon
ferentie in Bonn, waar hij samen
met minister Van den Broek van
buitenlandse zaken een officieel
kennismakingsbezoek had ge
bracht aan de Westduitse bonds
kanselier Helmut Kohl.
Nog onlangs heeft de Russische
minister van buitenlandse zaken
Andrei Gromyko in Bonn de
door de Verenigde Staten voor
gestelde nul-oplossing catego
risch van de hand gewezen.
Lubbers verklaarde dat het berei
ken van de nul-oplossing best in
fasen kan geschieden. Hij wilde
echter niet zeggen wat hij zich
zelf daarbij voorstelde. Op de
vraag of Nederland eventueel ge
noegen zou kunnen nemen met
een soort tussenoplossing, die
neerkomt op het afzien van de
Pershing Il-raketten en het
slechts gedeeltelijk stationeren
van de kruisraketten in ruil voor
een aanzienlijke vermindering
(Van één onzer verslaggevers)
DEN HAAG-LEIDEN - De kwestie-Suriname zal vermoedelijk niet meer
dan zijdelings aan de orde komen op de jaarlijkse vergadering van de
mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties die komende zon
dag in Genève begint.
In diplomatiek Den Haag wordt het vrijwel uitgesloten geacht dat de in
de commissie vertegenwoordigde landen zich bij resolutie over de ge
beurtenissen in Suriname zullen uitspreken.
Minister Van de Broek van buitenlandse zaken zegde de Tweede Kamer
vorige week tijdens de behandeling van zijn begroting nog toe wat hij
noemde brede internationale steun te zoeken voor de Nederlandse af
keuring van de executies in Suriname.
Ook de leider van de Nederlandse delegatie, oud-staatssecretaris prof. P.
H. Kooijmans, hoogleraar in het volkenrecht aan de rijksuniversiteit in
Leiden, acht de kans gering dat Suriname uitvoerig aan de orde komt
Internationaal is er voor Suriname weinig belangstelling.
van het aantal Russische middel-
lange-afstandsraketten, zei de
minister-president: „Daar zié ik
mij nog niet mee naar het parle
ment gaan".
Het NAVO-besluit van december
1979 ter modernisering en even
tueel stationering van middellan-
ge-afstandsraketten in West-Eu
ropa houdt in dat als er geen
overeenstemming tussen Russen
en Amerikanen wordt bereikt, er
48 kruisraketten in Nederland
moeten worden geplaatst.
Lubbers was van mening dat het
Westen natuurlijk niet net kan
doen of het potentieel aan Franse
en Britse middellange afstands
raketten niet bestaat. Dat is nog
iets anders dan deze wapensyste
men ook daadwerkelijk bij de
onderhandelingen in Genève
mee te laten tellen.
In NAVO-kringen in Brussel wordt
er echter op vertrouwd dat de
Amerikaanse onderhandelaars
in Genève niet star zullen blijven
vasthouden aan de nul-optie
voor de nieuwe atoomraketten,
maar naar wezenlijke onderhan-
delingscompromissen zullen
zoeken.
Officieel houdt de NAVO nog
steeds vast aan de zogenaamde
nul-optie. „Die zou ons doel moe
ten zijn", aldus Genscher. In NA-
VO-knng is echter duidelijk dat
dit meer als ideaalbeeld dan als
werkelijke mogelijkheid geldt
Premier Lubbers brengt momenteel een bezoek aan West-Duitsland. Hier
wordt hij hartelijk begroet door de Duitse bondskanselier Helmut Kohl.
(foto ANP)
Amsterdammer
voorwaardelijk
veroordeeld
AMSTERDAM (ANP) - Dc recht-
bank in Amsterdam heeft giste
ren de 35-jarige Amsterdammer
H.C. van der H. veroordeeld tot
een voorwaardelijke gevangenis
straf van zes maanden met een
proeftijd van drie jaar wegens
valsheid in geschrifte
Hij werd ervan verdacht ongeveer
400 mensen, die bu zijn bcdnjf
Sunline Holiday Systems een
stacaravan in onder meer Frank
rijk en Spanje hadden gekocht,
te hebben opgelicht
Hij zou als verhuuragent voor die
caravaneigenaren de caravans
aan derden hebben verhuurd en
deze huren met hebben afgedra
gen
MAASTRICHT - In Maastricht
zijn valse rijksdaalders gesig
naleerd. Diverse middenstan
ders, in hoofdzaak kasteleins,
aldus de politic, lalkM tot nu
toe een geringe hoeveelheid val
se rijksdaalders geïnd,
's Avonds zijn deze valse munten
niet goed van echte te onder
scheiden. Overdag is dat wel
het geval: dan valt vrij gauw de
blauw-grijze kleur op.
Minister in brief aan Kamer:
DEN HAAG (GPD) - De geplande
opslagplaats voor laag en middel
radioactief afval in Velsen kan in
september van dit jaar in gebruik
worden genomen. Minister Win-
semius (volkshuisvesting, ruim
telijke ordening en milieube
heer) schrijft in een brief aan de
Tweede Kamer het waarschijn
lijk te achten voor die tijd alle
procedures te hebben afgerond
Morgen overlegt de bewindsman
met de Tweede Kamer over de
opslagplaats
De voorbereidingen voor de opslag
van het radioactief afv al m 1
sen zijn in volle gang. zo blijkt uit
de brief.
Ondertussen wordt het onderzoek
naar alternatieve lokaties voor de
opslagplaats voortgezet Winsc-
mius stelt in zijn schryven dat in
Velsen zelf geen andere geschik
te terreinen aanwezig zijn. In eer
ste instantie had het gemeente
bestuur van Velsen beweerd dat
dit wel h> I gi il vv a
Minister Winsemius schrijft dat in
Noord-Holland vier en buiten de
ze provincie twee alternatieve lo
katies zyn. Met de betrokken ge
meentebesturen vindt momen
teel overleg plaats De gemeen
ten Den Helder. Zype en Heems
kerk zyn reeds bij de bewnnds-
man op bezoek geweest De vier
de gemeente is Enkhuizcn Dc al
ternatieve lokaties buiten Noord-
Holland liggen in de pwwlli k
Gelderland. Welke plaatsen dat
zijn, is nog met bekend gemaakt.
Winsemius zegt in zyn bnef geen
concrete voorspellingen over re
sultaten te kunnen doen.
Aan het slot van zyn schryven
deelt de milieuminister mee dat
hij voor alle zekerheid eea eer
gunning heeft aangevraagd voor
het dumpen van het radioactief
afval in dc oceaan. Hiervan wil
hy gebruik maken, wanneer hy
niet op tyd een opslagplaats op
land kan realiseren
