De fraaiste plek van Europa"
Historici maken studie van Rapenburg
-fT
/i
-c
J-
Geschiedenis vol niet kUnkende namen
Hondenmatch
K.V. Rijnland
Leidenaar vat
tasjesdief
in de kraag
Sieraden
bij inbraak
gestolen
Vijftal trapt
conducteur
in de rug
Oude boom
in brand
gestoken
MAANDAG 24 JANUARI 1983
Leiden
LEIDEN - Waarom kunst
historici van de Leidse
universiteit de geschiede
nis van het Rapenburg be
studeren? "Op die vraag is
een eenvoudig antwoord
te geven: het Rapenburg
heeft een rijke geschiede
nis". Prof.dr. C. Fock zegt
het en drs. A.J. van Dissel
knikt, ten teken dat hij het
roerend met haar eens is.
Het Rapenburgproject: welbe
schouwd dateert dit studie-on
derwerp al van begin '70. Onder
de supervisie van de toenmalige
hoogleraar Lunsingh Scheurleer
maakte een aantal studenten
scripties over het Rapenburg.
Lunsingh Scheurleer was vol
gens Fock om nostalgische rede
nen in het Rapenburg geïnteres
seerd. Hij kwam zelf uit een
grachtenrijke stad. Amsterdam
dus. en dat hij het Rapenburg
een fraaie gracht vond laat zich
raden.
Het zou echter tot '77 duren totdat
men daadwerkelijk begon met
de studie van het Rapenburg, dat
wil zeggen: totdat men zei: en nu
gaan we het Rapenburg bestude
ren vanaf het Noordeinde tot aan
het Academiegebouw, het rechte
stuk dus. "De rest doen we niet",
zegt Van Dissel, "omdat dat te
veel van het goede zou worden.
Dat rechte stuk heeft overigens
ook altijd de naam Rapenburg
gehad. En bovendien: aan die ze
ventig huizen hebben we onze
handen vol".
De geschiedschrijving begint circa
1580; als het mogelijk is gaan de
kunsthistorici verder terug. Ze
maken dankbaar gebruik van de
zogenaamde bonboeken, boeken
waarin de administratie van de
huizen in een bepaalde wijk
werd bijgehouden. "Zeg maar:
een voorloper van het kadaster",
aldus Van Dissel.
Bewoners
Fock vertelt dat de kunsthistorici
"uitgaan van de bewoners". Ze
legt uit: "We zoeken in de boe
ken naar de eigenaren. Wie wa
ren dat? Woonden ze in het huis?
Verhuurden ze hun eigendom1'
We proberen ook te achterhalen
hoe de mensen woonden Dat be
tekent dus dat we inventarisatie
lijsten moeten bestuderen".
Elk huis wordt beschreven. "Wat is
er nog over van het oude inte
rieur? Dat bekaken we natuur
lijk ook", doceert Van Dissel
"Zo is het bijvoorbeeld bekend
dat het plafond van Rapenburg
48 zich nu in het Mauritshuis be
vindt".
Door al die details te bestuderen
krijg je een aardig beeld van het
Rapenburg, meent zowel Fock
als Van Dissel. Je komt er bij
voorbeeld achter dat er een rede
lijk aantal ambachtslieden aan
de gracht woonde, oftewel: je
merkt opeens dat het beeld dat je
had van de Rapenburg-bewoners
- allemaal mensen met gevulde
beurzen - helemaal niet klopt En
je ontdekt vanzelfsprekend ook
dat naarmate de tijd verstrijkt de
hoogleraren naar elders vertrek
ken.
De bevindingen van de kunsthisto
rici worden opgeschreven. Een
serie boeken, dat moet het uit
eindelijke resultaat zijn Eind dit
jaar verschijnt het eerste boek,
dat waarschijnlijk een paar hon
derd pagina's dik zal zijn. Fock:
"In elk boek komen ook een paar
algemene verhandelingen te
staan. Een sociaal-economische
analyse, een verhaal over de
mensen van de universiteit die
aan het Rapenburg woonden....
dat soort verhalen"
Een volledig verhaal over
de geschiedenis van het
Rapenburg, dus een
verhaal waarin alle
feiten, alle anecdotes en
wetenswaardigheden
worden opgesomd - die
wens kan worden
afgedaan met één woord:
onmogelijk. Hieronder
volgt een selectie. Hoe
Descartes in Leiden
terecht kwam en De La
Court van mening was
dat de mooiste gracht
van Europa het
Rapenburg is.
door
Wim Brands
LEIDEN - Op vakantie in
Frankrijk schijnt Johan
nes Polyander Van Kerk
hoven een brief naar de
thuisblijvers te hebben
geschreven waarin hij be
richtte dat volgens hem
Holland het mooiste land
van Europa was, Leiden
de prachtigste stad van
Holland en het Rapen
burg de fraaiste plek van
Leiden. Hij bedoelde kort
om: nergens in Europa is
het beter wonen dan aan
het Rapenburg. Waar deze
globetrotter woonde valt
te raden.
Klinkende namen: veel zijn er ver
bonden aan de geschiedenis van
het Rapenburg. Op nummer 65
bijvoorbeeld woonde De la
Court, een lakenhandelaar die
bekendheid genoot als de bezit
ter van een verzameling schilde
rijen. Je hebt natuurlijk klinken
de namen en klinkende namen;
een onderscheid dat duidelijk
wordt als we terugwandelen naar
het begin van het Rapenburg.
Op de nummers vier tot en met
tien was vroeger het Prinsenhof
gevestigd, het onderkomen van
de Prins van Oranje, Maurits en
Frederik Hendrik. De heren van
koninklijken bloede vertoefden
in de Prinsenhof als ze te gast
waren in Leiden. Mooi gezicht
moet dat zijn geweest als ze per
koets aankwamen, de hofhou
ding bij zich.
Minerva aan het
Rapenburg:
drinkebroers
onder elkaar.
(Foto links).
De graaf van
Oultremont
Warfusée De
naam zegt het al:
het blauwe bloed
stroomde rijkelijk
door de aderen
van deze bewoner
van Rapenburg
la.
(Foto rechts
w
Tot in de puntjes waren de zaken
overigens niet geregeld, want het
schijnt dat er soms in allerijl bed-
degoed van omwonenden moest
worden geleend. Wat nu interes
sant is om te weten: waren er
weieens mensen die weigerden
te lenen? En die - als Maurits
schuimbekkend op de stoep
stond - voorwendden van de
prins geen kwaad te weten?
Prins Willem de derde heeft ook
nog in het Prinsenhof gewoond.
Op negenjarige leeftijd kwam hij
naar Leiden. Het personeel had
instructies meegekregen: 's mid
dags en 's avonds moesten er
drie tafels worden gedekt en er
was ook precies opgeschreven
wat de jonge prins wel en niet
mocht eten. In 1664 werd de
Prinsenhof gesloopt. Het voor
malige prinselijke onderkomen
had geen functie meer en de stad
Leiden had waarschijnlijk geen
zin om de onderhoudskosten te
blijven betalen.
Descartes
Op 21 heeft ook een beroemd man
gewoond: de grote wijsgeer en
wiskundige Descartes. Zijn
ideën vielen niet zo goed in het
door het rooms-katholicisme
overheerste Frankrijk. Dat hij
Leiden als woonplaats koos is lo
gisch, want zoals een magneet ij-
zervijsel aantrekt, zo trok de
Leidse universiteit in die dagen
geleerden aan.
We schrijven 1640 als Descartes in
het huis van Jean Gilliot woont.
Diens zoon, ook Jean geheten,
fungeerde als postiljon tussen de
Franse geleerde en een andere
wetenschapper, Huygens. Des
cartes loofde de jonge Jean: vol
gens hem beloofde Jean een gro
te wetenschapper te worden. Als
hij maar goed naar Descartes
luisterde natuurlijk.
Aan het Rapenburg hebben in de
loop der tijd verschillende ge
leerden gewoond, één van hen,
Johannes De Laet mag zeker niet
onvermeld blijven, want hij was
een beroemd cartograaf en bo
vendien één van de medeoprich
ters van de West Indische Com
pagnie. Deze man, die woonde
op de nummers 29 en 31, genoot
in zijn tijd vooral bekenheid als
kenner van Amerika. Tenminste,
hij publiceerde veel over dat
land.
Rapenburg 19 werd van 1836 tot
1847 bewoond door een Duitse
geleerde met een naam die Mar
ten Toonder bedacht zou kunnen
hebben: Von Siebold. Zijn voor
namen zijn nog fraaier: Philip,
Franz, Balthasar. Hij was natuur
onderzoeker en bovendien - en
dat spreekt nog veel meer tot de
verbeelding: ontdekkingsreizi
ger. Herr Von Siebold vertoefde
graag in Japan en kon met recht
een Japankenner worden ge
noemd.
In deze tijd vestigde zich ook stu
dentenvereniging Minerva aan
het Rapenburg 19, de heren resi
deerden op de benedenverdie
ping. Er is een mooie litho uit het
midden van de negentiende
eeuw waarop we kunnen zien
hoe de studenten zich vermaak
ten. Te zien zijn: veel wandel
stokken, flessen en glazen en
weinig boeken. Eén student
heeft zich afgezonderd. Hij staat
bij een boom en heeft een boek
in zijn handen. Deze jongeman
moet maar eens snel naar de arts,
want hij houdt het boek onge
veer een halve meter van zich af.
Of betreft het een karikatuur: de
bolleboos die de jolijt van zijn
collega's minacht?
De benedenverdieping heeft overi
gens een gezellige aanblik. Dat is
eigenlijk te danken aan een zeer
simpele ingreep: het aanbrengen
van een luifel. Daardoor ziet de
sociëteit eruit als een uitspan
ning. Jammer dat er geen koetsje
op de litho staat. Zo eentje waar
in de ballerige Roderick zich liet
vervoeren, de student die de
bloemetjes graag en veel buiten
zette, maar later toch nog goed
terecht kwam en goede zaken
deed in de gordel van smaragd
Een paar huizen verder, op num
mer 25, woonde de rijke laken
handelaar Thysius. Als mijn li
chaam al lang tot stof is vergaan
moet mijn naam nog op ieders
lippen liggen, zal hij gedacht
hebben, want hij bepaalde dat
zijn huis een bibliotheek moest
worden. Zijn boeken zouden
daarin moeten worden onderge
bracht, maar bovendien het hij
geld na waardoor het mogelijk
werd om nieuwe boeken aan te
kopen. Bijna niemand weet het.
maar deze bibliotheek bestaat
nog steeds. Zomaar binnenlopen
kan niet; geïnteresseerden moe
ten zich melden bij de universi
teitsbibliotheek aan het Rapen
burg. En niet allemaal tegelijk
graag.
Andersen?
Schrijvers hebben er vanzelfspre
kend ook aan het Rapenburg ge
woond. Om er twee te noemen:
Klikspaan en Bilderdijk. Kunst
historicus Van Dissel wil daar
graag sprookjesschrijver Ander
sen aan toevoegen. Maar waar
die man nou precies heeft ge
woond, zij het tijdelijk - hoeveel
papieren hy ook uit de grote
hoop trekt, hij kan op die vraag
vooralsnog geen antwoord ge-
LEIDEN - Kynologenvereniging
Rijnland houdt zondag 27 maart
haar jaarlijkse clubmatch in de
Groenoordhallen. De inschrij
ving voor deze hondenshow is
opengesteld. Ook niet-leden van
K.V. Rijnland die in de regio wo
nen, kunnen aan deze show mee
doen.
Ook dit jaar kunnen weer stam
boomloze honden worden in-
geserheven. Zij worden gekeurd
door een erkend keurmeester.
Rijnland stelt voor de winnaars
bekers beschikbaar. Er zijn keur
meesters uitgenodigd voor de
volgende categorieën: terriërs;
lopende en dashonden; keesach
tige, pool- en gezelschapshon
den; staande honden, spaniels en
redrievers; herdershonden;
windhonden en stamboomloze
honden; dogachtigen, Pinschers
en Schnauzers.
Voor inschrijving of informatie
moet men de volgende telefoon
nummers draaien: 01719-14647,
071-211492 of 071-121760.
Tijdens de clubmatch zijn er diver
se attracties te zien. Zoals junior
handling, het voortbrengen van
een hond door kinderen. Verder
zijn er gezags- en gehoorzaam
heidsdemonstraties en behen
digheidsdemonstraties. K.V
Rijnland geeft overigens met in
gang van 5 maart op vier achter
eenvolgende zaterdagen een cur
sus ringtraining op het parkeer
terrein achter de Groenoordhal
len. De cürsus is bestemd voor
mensen die nog nooit aan een
clubmatch hebben deelgeno
men.
Beeld van een vorige clubmalch van K.V. Rijnland: deze Sint Bemhard
ging met een eerste prijs strijken.
LEIDEN - Een 25-jarige jongen uit
Katwijk is zondagmiddag door
een 23-jarige Leidenaar aange
houden, nadat hij op de Morsweg
een dame had beroofd van haar
schoudertas. Toen de jongen uit
Leiden dit voor zijn ogen zag ge
beuren bedacht hij zich geen mo
ment en ging onmiddellijk ach
ter de dader aan, die hard weg
fietste richting centrum. Op het
Rapenburg pakte hij hem in zijn
kraag en kwam de politie hem te
hulp om de dader mee te nemen.
Na verhoor bleek de Katwyker die
zelfde dag ook al een tasje van
een vrouw die op de Diamant
laan liep te hebben beroofd. Ook
een tasjesroof zaterdag in de
Kraaierstraat verklaarde hij op
zijn geweten te hebben.
LEIDEN - In een flatwoning aan
de Ravenhorst is in de nacht van
zaterdag op zondag voor 15000
gulden aan sieraden gestolen.
Ook werd de videorecorder, ca-
scttedeek en de pick-up met tu
ner meegenomen. Via het force
ren van de voordeur is men ty-
dens de afwezigheid van de be
woners binnengekomen.
tien en wordt vertoond in het
pand Rapenburg 100/102.
Hengelsport
Visvereniging VOP '74 hield een
competitiewedstrijd in de
Ringvaart. Uitslag 1 GJ. Kok-
kedee 31 stuks-4050 gram. 2 H.
van Tongeren 29-3220. 3 F.
Reijken 21-1850. 4 J. Kokkedêt
18-1800, 5 S Kokkedee 20-1800,
6 A. vd Me ij 17-2550, 7 D van
Rossen 14-1150, 8 A. Segijn 8-
580, 9 J Hei)mans 7-750, 10 J
Boot 6-520.
Spiritisme
Het Spiritistisch Genootschap
Leiden belegt vanavond een
psychometrische seance onder
leiding van mevrouw Buiten
dijk uit Rotterdam. Plaats van
handeling is de zaal Lage
Morsweg 14a, aanvang acht
Kinderfilm
K&O vertoont woensdagmiddag
de jeugdfilm "Run Cougar,
run". Deze film, geschikt voor
kinderen van acht jaar en ou
der, vertelt het verhaal van de
bergleeuw Cougar. In deze na
tuurfilm vecht Cougar, opge
jaagd door jagers, voor zijn
vrijheid en de veiligheid van
zijn gezin. Aanvang half dne.
Film
De Werkgroep TV-issue van de
Leidse Studenten Ekklesia laat
woensdagavond de film "Kind
van de zon" zien. De film is des
tijds gemaakt in opdracht van
de stichting Pandora, die pro
beert door voorlichting de voor
oordelen tegen mensen met psy
chische moeilijkheden weg te
nemen. De film begint om half
Type-cursus
Ouders Op Herhaling organi
seert met ingang van half fe
bruari een type-cursus. De cur
sus valt in twee delen uiteen:
enerzijds wordt de vaardig
heid van het typen beoefend,
anderzijds wordt (desgewenst)
kennis van de Nederlandse
taal (met name het schrijven
van brieven) geleerd. De type
cursus wordt op woensdag
avonden gehouden in het on
derkomen van Ouders Op Her
haling, Herensingel 3. Het aan
tal lessen bedraagt veertig. De
Nederlandse taal komt daar
naast in vijftien d achttien les
sen aan bod. Voor meer infor
matie: tel. 218118
Zelfverdediging
Het Leidse Volkshuis heeft een
cursus zelfverdediging voor
vrouwen opgezet. De cursus
duurt vijftien weken en wordt
gegeven op de maandagoch
tend, van kwart over tien tot
kwart over elf, in het Volkshuis
aan de Apothekersdijk Kinde
ropvang is aanwezig Informa
tie: tel 149180, Hilde Jansen.
Het mooiste huis is volgens Van
Dissel nummer 48. Hy roemt de
fraai gestyleerde bordestrap en
pilasters. Diverse telgen uit het
geslacht Van Leyden van Leeu
wen hebben in dit pand 1
woond. Bijvoorbeeld Diedcrik
Pieterszoon, een man wiens car
rière een stijgende lijn vertoond.
Hij was raad, schepen en werd
uiteindelijk burgemeester van
Leiden.
Maar hy had als burgemeester
meer macht dan bijvoorbeeld de
huidige burgervader Goekoop.
want naar de mening van Van
Leyden van Leeuwen werd in
het hele land geluisterd en hy
maakte bovendien een aantal
missies naar het buitenland.
In zijn woning bevond zich een
fraaie plafondschildering. Op dat
plafond waren vier kinderen uit
gebeeld die een treurdicht, een
heldendicht, een schimpdicht en
een herderszang uitbeelden Te
genwoordig valt dit plafond te
bezichtigen in het Mauritshuis.
Ook de marmeren schouw is ver
dwenen. Die werd omstreeks
1906 geveild en moet Ir,;. SPOOT
dig ergens in Zuid-Amerika zyn.
Oei. als Van Leyden van Leeuwen
dat had geweten! En dat tegen
woordig o.a. de NVSH is gehuis
vest in het onderkomen van deze
notabel, tsja. we horen al hot de
blauw bloed-bezitter zich tierend
omwentelt in zyn graf en een
treurzang aanheft
LEIDEN - Een 33-jange conduc
teur is zaterdagmiddag met ern
stig.- rugklacht.-n Opfl IMN M B Ifl
het AZL Vijf personen uit Lei
den in de leeflyd van 17 tot 25
jaar zyn daarvoor op het station
Leiden aangehouden
Tijdens de treinreis Utrecht-Lei
den bleek bij COHtfOlB - - B WB
hen geen kaartje te hebben Toen
dB I onducteur een bon ging uit
schrijven en om geld vroeg gin
gen de vyf vervelend doen Het
liep uit op een fikse ruzie, waar
by de conducteur een trap in zyn
rug opliep.
LEIDEN - Een gedeeltclyk hol
le tweehonderd jaar oude
boom (vleugclnool) in het
Plantsoen is zaterdagmidag
door onbekenden in brand
gestoken. De brandweer
moest er aan te pas komen
om het vuur te blussen Wat
de overlevingskansen van de
vleugelnoot zyn. zou vandaag
door de plantsoenendienst
worden bekeken
