door wespen gestoken
ZATERDAG 22 JANUARI 1983
Extra
De vijf sjieke Bijenkorfwarenhuizen - die ooit
het "recreatief winkelen" in Nederland
introduceerden - staan voor zware tijden.
Sinds het moederconcern onder steeds maar
tijgende rentelasten gebukt gaat, is zelfs het
De eerste Bijenkorf werd in
1870 in Amsterdam geopend.
Het was de start van een
concern dat vooral in de jaren
'60 en '70 onstuimig groeide.
Koninklijke Bijenkorf Beheer
omvat nu een groot aantal
uiteenlopende winkelvormen,
maar torst inmiddels ook een
rentelast die nauwelijks meer
op te brengen is.
Meer of minder de naamgever
van het concern zijn de
traditionele Bijenkorven, met
daarvan afgeleid een paar in
woninginrichting
gespecialiseerde winkels.
Daarnaast behoort de Hema
ertoe: met 73 filialen en meer
dan 100 aangesloten bedrijven
de meest succesvolle
winkelformule die ooit is
bedacht.
Vrij onlangs kocht KBB een
winkelketen in de Verenigde
Staten met 98 vestigingen.
Verder telt het concern
doe-het-zelfwarenhuizen, 22
vestigingen van Perry Sport
en nog enkele grote
zelfbedieningswarenhuizen,
waarvan de Maxis in Muiden
de grootste is en Mobell in
's-Hertogenbosch uitsluitend
in meubelen doet.
De problemen waar KBB nu in
zit, zijn vooral een gevolg van
de geweldige groei, de
daarmee gepaard gaande
grote investeringen en het
plotseling sterk teruglopen
van de bestedingen van de
consumenten.
De afgelopen tien jaar
investeerde KBB bijna een
miljard gulden in
uitbreidingen en
vernieuwingen. Dat geld kon
niet worden gehaald uit de pot
afschrijvingen. In diezelfde
periode werd er rond 300
miljoen gulden afgeschreven.
Het verschil moest worden
geleend en de banken waren
bereid het geld op tafel te
leggen.
Waar dat toe leidde, is terug te
vinden in het laatste
jaarverslag van KBB,
overigens al bijna een jaar
oud. In tien jaar tijd steeg het
vreemd vermogen (geleend
geld) in het concern van 230
miljoen tot meer dan een
miljard gulden, met een
verdubbeling in de laatste
drie jaar. Het eigen vermogen
van KBB groeide in diezelfde
tien jaar van 124 miljoen tot
200 miljoen.
De piek van de investeringen
heeft vooral in de laatste jaren
gelegen. Een nieuw
hoofdkantoor in de Bijlmer
kostte 150 miljoen, de
verbouwingen van de
Bijenkorven rond 100 miljoen.
Totaal werd de laatste drie
jaar 466 miljoen geïnvesteerd
in een periode dat de
resultaten onder druk
kwamen en in 1981 zelfs tot
verlies leidden.
Over het geleende geld moet
een forse rente betaald
worden. En voor een concern
waar het met kwartjes en
guldens binnen komt, is een
rente van 90 miljoen gulden
per jaar nauwelijks te
verdienen in een markt die
terugloopt omdat het
winkelend publiek
voorzichtiger met de centen
omspringt.
Het KBB-bestuur met de
immer optimistische heer
Bons voorop wijt de
problemen vooral aan die
achterblijvende omzetten.
Daardoor kunnen de kosten
niet worden opgevangen.
Daarom moest er bezuinigd
worden en kwam er een plan
op tafel dat 1500 banen zou
kosten. Dat was een jaar
geleden. Tot nu toe is er niets
gebeurd en is de situatie er
niet beter op geworden.
Het inmiddels gevreesde
organisatiebureau McKinsey
heeft KBB nu doorgelicht. De
resultaten daarvan zullen
eind deze maand bekend
worden. Uitgelekt is wel dat
er verschillende oplossingen
voor de problemen bestaan.
Die gaan van een volledige
ontmanteling van het concern
(inclusief uitverkoop,
waarvoor de Kwantum Hallen
zich al hebben aangediend) tot
een minder rigoureuze
afslanking.
Uit het rapport van McKinsey
blijkt ook dat alle onderdelen
van het concern in de rode
cijfers zitten. Zelfs de
Amerikaanse winkelketen is
goed voor een verlies van vijf
miljoen. En ook daarin is KBB
ongelukkig gevaren. Later dan
concurrenten Albert Heijn en
Vroom en Dreesmann stapte
KBB in de Amerikaanse
markt. Voor de concurrenten
werden het goudmijntjes,
voor KBB opnieuw een
dubieuze investering.
De enige winstmaker is nog de
Hema, maar de 30 miljoen die
McKinsey opgeeft, is veel
minder dan in voorgaande
jaren en in ieder geval niet
meer voldoende om de
verliezen elders in het concern
en de geweldige kosten van
het centrale apparaat te
kunnen dekken.
DICK FIJLSTRA
door Nel van Bemmel
„De Feestelijke Finale",
juichte de Bijenkorf in de
cember 1981. De reclame
kreet moest bij het winke
lende publiek dat kleine
beetje extra durf en dat
blije gevoel bevorderen,
waardoor nieuwe aanko
pen met zo veel meer ge
mak worden gedaan.
Voor het personeel van Konink
lijke Bijenkorf Beheer, waar
van de Bijenkorf deel uit
maakt, kreeg de slogan een
nogal cynische klank. Uitgere
kend diezelfde maand werd
bekend dat bij KBB 1500 ar
beidsplaatsen zouden moeten
verdwijnen. Omdat zich onder
het winkelpersoneel veel part
timers bevinden, zagen aan
zienlijk meer dan 1500 mensen
hun eigen fmale bij het con
cern naderbij komen.
Maar daarbij zou het niet blijven:
rond de afgelopen kerstdagen
bleek dat KBB waarschijnlijk
veel ingrijpender reorganisa
ties te wachten staan. Zelfs
werd de gedachte uitgespro
ken dat de sombere medede
lingen zouden kunnen uitmon
den in het einde van de deftige
Bijenkorven. j
Verpaupering m—mwdi
Een vakbondsbestuurder schet
ste het volgende b^tfld: „Men
moet zich eens voorstellen wat
het betekent voor Aé stadscen
tra wanneer de Bijfénkorven in
Amsterdam, Rotterdam en
Den Haag dicht/Zouden gaan,
en dan bedoelf/ik werkelijk
dichtgespijkerd/zouden wor
den. Zo'n tekef/van verpaupe
ring zou zijn weerslag hebben
op de gehele/detailhandel van
de binnenstdien".
Verlies van de Bijenkorf is niet
het verliep/van zo maar een
winkel. DoÉijenkorf is een wa
renhuis mft stijl, met een cul
turele traditie en met „expres-
siewaaraa": een aankoop is
voor mauge consument nog
steeds Apttra aantrekkelijk als
hij uiU de Bijenkorf komt.
KBB«ïrecteur J. Bons zei al
eens//,De Bijenkorf moet het
hebKén van zijn mythe".
De drfrste Bijenkorf werd ge-
ontahd in Amsterdam; in 1870
oé/de Nieuwendijk. In 1914
Verhuisde het warenhuis naar
hit Damrak. Daarna volgden
Apen Haag (1926), Rotterdam
1930) en pas veel later Eindho-
/rven (1969), Arnhem (1975) en
Ij ten slotte de drie vestigingen
van de Bijenkorf Wonen in
f Arnhem, Utrecht en Haarlem.
Al die jaren had het bedrijf be
grippen als schoonheid en
kunstzinnigheid hoog in het
vaandel. In de jaren '20 droeg
het concern zijn steentje bij
aan een vernieuwing in levens
stijl, waarvan korte haarmode,
korte rokken, jazz, en strakke
vormen in interieurs de uiter
lijke kenmerken waren. Het
Haagse filiaal kreeg bij zijn
opening het stempel „paleis
der levensvreugde". Het baar
de opzien door Nederlands eer
ste toepassing van roltrappen
en door zijn daktuin.
Giraffe mmm .—.sa
De Bijenkorf Avilde de mogelijk
heid biea/n voor one-stop-
shoppinaf/het moest een wa
renhuis ajun waar alle gewenste
aankopoW konden worden ge
daan. Dw Bijenkorf heeft 't, zei
de ree&fne. En dat bleek: zelfs
de bdYelling van een giraffe
werdyüitgevoerd.
„Mamjrikoopt alles in de Bijen-
korfflluidde een andere adver
tentietekst. Natuurlijk diende
'milha' wel over een goedge-
vJAe beurs te beschikken.
Marar zij had dan ook als een
vöh de eersten spullen in huis
éle minder betalende consu
lenten pas geruime tijd later
fj- en wellicht van mindere
//kwaliteit - zouden kunnen
j aanschaffen.
De belangstelling voor Indiase
f sjaals in Nederland is door de
Bijenkorf gemaakt", zou Bons
jaren later opmerken. De inko
pers van de Bijenkorf zwerm
den uit over de hele wereld en
kwamen terug met wat nie
mand hier nog kende.
In 1951 hield de Bijenkorf een
landenactie, gewijd aan Japan.
In 1954 heette het „Ontmoet
Italië in de Bijenkorf' en haal
de het warenhuis de eerste
espresso-apparatuur naar Ne
derland. In 1955 kwam het met
placemats en barbecues op de
proppen tijdens „Ontdek Ame
rika".
Vanaf het begin zorgde het be
drijf voor een passende am
biance. Vooraanstaande archi
tecten ontwierpen de panden,
moderne kunstenaars leverden
schilderijen. Zo ademde het
Xdoor Dudok ontworpen „gla-
paleis" in Rotterdam een
sTghrvan nieuwe zakelijkheid
uitNSede door de aangebrach
te sdölderkunst van Mon
driaan eivVan Doesburg.
Zelfs de etalages en advertenties
van de Bijenkorf ademden
kunstzinnigheid uit: ze waren
veel meer dan een vitrine vol
artikelen. In Amsterdam ver
oorzaakten ze, vooral in de sin
terklaas- en kersttijd, hele op
stoppingen van geïnteresseer
den.
Zo af en toe maakte het bedrijf
graag een royaal gebaar. Het na
de Tweede Wereldoorlog in
Rotterdam geplaatste beeld
'De verwoeste stad' van Zadki-
ne, was een geschenk van de
Bijenkorf. Toen de warenhuis
keten in 1970 op luisterrijke
wijze zijn honderdjarig be
staan dacht te vieren, zouden
de opbrengsten hiervan be
steed worden aan speelplaat
sen in Amsterdam, Rotterdam
en Den Haag. De zaak liep in
Amsterdam echter zo uit de
hand, en de vernielingen wa
ren zo groot, dat de kosten de
opbrengsten overschreden.
Bij de opening van Maxis in Mui
den kreeg deze gemeente een
miljoen toegeschoven. In ja
nuari 1973 viel er weer wat te
vieren: voor het eerst kon de
Bijenkorf een jaaromzet van
een miljard noteren. Voor die
gelegenheid kreeg ieder perso
neelslid een gouden tientje.
Onder opperste geheimhou
ding had de Bijenkorf van over
de hele wereld 10.400 gouden
tientjes weten te bemachtigen.
Toch werd het toen allemaal al
minder. Het gebruikelijke
koekje bij de koffie van het
personeel kon er niet meer af.
^Jo^ejaren '60 al begon er veel
ConcurremT?1^*»™»*:
Het bedrijf werd geconfronteerd
met een soort concurrentie die
ze niet eerder gekend had: van
specialiteitenwinkels en boe
tieks die op hun gebied ook
voorop liepen, tot discounts en
de Albert Cuyp(markt) die gek
ke dingen voor weinig geld aan
de man brachten. Bovendien
bleek 'mama' langzamerhand
lang niet meer alles by de Bij
enkorf te kopen: een onder
zoek in 1981 wees zelfs uit dat
90 procent van de Bijen
korfklanten ook kocht bij die
andere, veel minder chique
KBB-dochter: de Hema.
Het prijsvergelijkend winkelen
had zijn intrede gedaan. Bo
vendien kwam de welvarende
klandizie door de ontstedelij-
king steeds verder van de wa
renhuizen te wonen, en wer
den de binnensteden slechter
bereikbaar. Al met al kregen
de mensen, zo analyseerde de
Bijenkorf-top, steeds minder
behoefte aan het luxe one-
stop-shopping-warenhuis dat
de Bijenkorf was.
Er moest dus wat veranderen.
Het warenhuis gooide zich op
een operatie die de code SH
(Strategische Heroriëntatie)
meekreeg. „De vroege morgen
van de toekomst is begonnen
adverteerde de vernieuwde
Bijenkorf in het voorjaar van
1979. Het vervolg van de tekst
luidde: „Omdat het nu U)d is
en de consument van de jaren
'80 in de verte zichtbaar wordt
Het zijn de mensen die de grijs
heid achter zich laten, die le
vendig leven, die ervan hou-
^Sjen zich te uiten. Mensen die
iH^jcvrije tijd creatief willen
doo^Kngen. Zij zullen straks
veel vaÏK^un gading, veel ex
clusiefs eiv^toDnspiratie in de
Bijenkorf gaanvjmden".
Expressiewaarde^™*.
De Bijenkorf besloot zich te gaan
nchten op een klandizie die
met haar aankopen wil tonen
wie zij is. „Goederen met ex-
pressiewaarde", noemde men
ze Bij die operatie werden de
afdelingen voor levensmidde
len, kijk-, luister-, foto- en film
apparatuur opgedoekt en be
sloot de Bijenkorf zich vooral
te gaan richten op mode. wo
ninginrichting en vrije tijd
Daarbij biedt sindsdien de Bijen
korf niet meer automatisch du
re spullen voor welgestelde
mensen, maar speelt men in op
de klant die veel uitgeeft aan
datgene waar hij schik in heef!
Goederen die een kick geven,
mogen klanten een vermogen
kosten, voor ander spul zitten
zij het liefst voor een dubbeltje
op de eerste rij
Zo kiest ieder een eigen levens
stijl. redeneren de reclame
mensen van KBB. De ene stijl
kan heel goed tweedehands
kleren van het Waterlooplein
combineren met een peperdu
re Chippendale bank, een an
der serveert het goedkoopste
bier op een luxe salontafel.
De Bijenkorf speelt m op die wir
war van levensstijlen, en
noemt ze „life-style". Voor ie
der type schiep het warenhuis
een aparte shop op de winkel
vloer. Het presenteert geen
bedden, maar slaapkamers;
geen blouses, broeken en rok
ken. maar combinaties naar
sUjl gegroepeerd.
.De Byenkorf moet kwaliteit,
smaak, individuele styl en
^raouveaute-karakter uitstralen,
moet de winkel voor de goe-
dè\erschijning en de aantrek-
kelhXe levenswijze zyn. zo
luidoi^Jiet by de presentatie
van d^Alrategische Heroriën
tatie. He\\egrip winkelen als
vorm van Ydcreatie' werd inge
voerd. „ShoMong is fun".
Het moest allertmai vrolijker en
vlotter. En tegeWkcrtijd mikte
men op een bred A^u bliek wat
de koopkracht beweft, want
van de happy few köA,de By-
enkorf niet meer levi^^Toch
mocht het geen massamarkt
worden. Het diende een
siemarkt te zyn, die mikt^i
mensen met behoede aan ict\
nieuws.
De nagestreefde, naar 'life-style'
ingedeelde schoonheid (ten be
hoeve waarvan vooral het Am
sterdamse filiaal een geldver
slindende verbouwing diende
te ondergaan) is er niet uitge
komen. En ondertussen wor
den de aardige kanten van de
Strategische Heroriëntatie
overschaduwd door de drei
ging van ontslagen, en wie
weet nog erger
Binnen zyn mogelykheden en op
zyn manier doet het personeel
wat het kan voor het behoud
van het bedrijf De centrale on
dernemingsraad spande al een
kort geding aan tegen de raad
van bestuur om meer informa
tie te krijgen, maar verloor dit.
En onlangs besloot de onder
nemingsraad tot een wel bui
tengewoon opmerkclyk initia-
IM voor een concern dat zo
veel standing in zich herbergt
het besloot bekende Nederlan
ders. variërend van Dries van
Agt tot Mies Bouwman en
Andrë Hazes, op te roepen om
zich in te zetten voor het voort
bestaan van de Koninklijke
Byenkorf
interieur Bijenkorf: operatie strategische Heroriëntatie kwam er niet uit. r«ur a^uer»
Etalages
