c
i«AA*l &J''
Banken misbruiken
gemeentegaranties
1r/L. Li
Jaarlijks een strop van vele miljoenen
ZATERDAG 15 JANUARI 1983
Extra
Banken en pensioenfondsen maken misbruik van de garanties die gemeenten voor
hypotheken geven. De algemene klacht van gemeenten en huiseigenaren is dat banken
veel te snel huizen op de veiling gooien, wanneer de bewoners hun verplichtingen niet
meer nakomen. Het maakt de geldschieters niets uit. Immers, de overheid draait op
voor het verlies.
Het moet anders, vond de gemeente Haarlemmermeer, en stelde een werkgroep in die
een alternatief moet zoeken. In elk geval is het systeem van huizenveilingen, zoals
thans Haarlem en in het Gooi wordt gehanteerd, een stap in de goede richting.
Het Notarishuis in Haarlem
puilt uit. Enige honderden
belangstellenden, voorna
melijk mannen, zijn naar
het veilinggebouw ge
stroomd voor de maande
lijkse huizenveiling. Pagi
nagrote advertenties in de
plaatselijke kranten en
mooi uitgevoerde folders
van de makelaardij hebben
hen gelokt.
Volgens het programma worden
23 onroerende goederen ge
veild, variërend van een be
nauwd bovenwoninkje tot een
landgoed met opstallen ter
grootte van bijna 20 hectaren.
Tevoren hebben kandidaat-ko
pers de panden uitgebreid
kunnen bezichtigen.
Het veilen gebeurt via het sys
teem van opbod en afslag.
Eerst wordt opgeboden, maar
de hoogste bieder is niet van
zelf de koper. Na het opbieden
roept de veilingmeester een
reeks steeds lager wordende
bedragen af, bedragen die wel
boven het hoogst bod liggen.
Degene die dan „mijn" roept,
is de koper. Roept er niemand
"mijn" dan is de hoogste bie
der per opbod de koper.
Gedwongen
De meeste 'huizen worden ge
veild ex artikel 1223 van het
Burgerlijk Wetboek. Dat bete
kent gedwongen verkoop in
verband met schuld. De koper
kan met het proces-verbaal
van de veiling een deurwaar
der vragen het pand te laten
ontruimen.
Veel mensen deinzen terug voor
kopen op de veiling, juist van
wege die ontruiming. Want, zo
stelt men zich voor, hoe kan je
plezierig wonen in een buurt
waar je andere mensen van
daan hebt gejaagd. De vrees is
dat de buurt de nieuwkomers
vijandig zal bejegenen.
Het bieden gaat die avond snel.
Het publiek is gretig. Tijdens
het afmijnen heerst een doodse
stilte. Spanning, ook bij dege
nen die niet willen kopen. Na
dat „mijn" is geroepen, kan
men menig keer de conclusie
horen dat kopen op de veiling
niet altijd even voordelig is. De
prijzen liggen beneden de
marktwaarde, maar meestal
niet veel.
Afgezien van Amsterdam, waar
traditioneel een geheel apart
veilingsysteem wordt gehan
teerd, vinden alleen in Haar
lem en in het Gooi huizenvei
lingen in grote openheid
plaats. De goed georganiseerde
publiciteit vooraf trekt hier
veel kopers, waardoor de prij
zen op de veiling hoger wor
den.
In de meeste plaatsen gaat het er
anders aan toe. De aankondi
ging van de huizenveiling is
minimaal. Onder notarieel toe
zicht bepaalt een kleine groep
handelaren in de plaatselijke
kroeg de prijzen, die uiteraard
ver beneden de marktwaarde
liggen.
Antiek
Die mannen kunnen op deze
folkloristische maniei snel rijk
worden. Buitenstaanders ko
men er moeilijk tussen. Het is
een hele toer om aan informa
tie over de huizen te komen.
Laat staan dat de huizen vooraf
Een huizenveiling: prijzen beneden de marktwaarde, maar meestal niet veel.
Foto's Peter Senteur).
door Weert Schenk
kunnen worden bezichtigd.
Verder is het taalgebruik op de
veiling onverstaanbaar en zijn
de gewoonten antiek en wisse
lend per gemeente.
Deze besloten stijl van veilen du
peert vooral de overheid. Op
de huizen, die gedwongen in
de veiling gaan, is meestal ge
meentegarantie gegeven. De
gemeente garandeert dan dat
de hypotheeknemer, de bank
die geld leent aan de koper van
een huis, altijd zijn centen te
rugkrijgt.
Gemeenten en rijk dragen samen
de restschuld, het verlies dat
overblijft na de veiling. Het be
drag kan op de oorspronkelij
ke bewoners van het geveilde
pand worden verhaald. In de
praktijk blijkt dat niet haal
baar.
Nu de laatste tijd het aantal ge
dwongen verkopen toeneemt,
beginnen gemeenten te klagen
over de garanties. Het is niet
plezierig om restschulden te
betalen in een tijd waarin ook
de gemeenten elk dubbeltje
moeten omdraaien.
De problemen zijn twee jaar ge
leden begonnen. Huiseigena
ren raakten in de knoei door
werkloosheid of hoge rente
stand. In 1981 gingen rijk en
gemeenten samen voor 16 mil
joen gulden de boot in. Het
aantal gedwongen verkopen
bedroeg 427. Dit jaar zijn tot
oktober al 584 woningen ge
veild. Totale restschuld: 28
miljoen gulden.
Risico's
De gemeente Haarlemmermeer,
die ook geconfronteerd wordt
met hoogoplopende restschul
den, heeft een werkgroep inge
steld, die moet zoeken naar een
andere methode. Het onder
zoek richt zich in eerste instan
tie op eventuele invoering van
het veilingsysteem la Haar
lem en Het Gooi. Maar ook
gaat de werkgroep bekijken of
het veilen niet geheel kan wor
den vermeden.
Burgemeester C. van Stam van
Haarlemmermeer zegt dat hij
in het verleden vaak gemeente
garanties hoofdschuddend
heeft getekend. De mensen
staken zich met veel optimis
me over de toekomst enorm in
de schulden. „Ik dacht dan: al
les moet wel heel erg meelo
pen, wil dit niet fout gaan. Ik
zou in elk geval nachten niet
kunnen slapen, als ik zo'n
schuld op mijn nek kreeg".
Toch signeerde Van Stam de
aanvragen. Hij ging af op het
oordeel van de vier „Bemidde
lende Organen" die het inko
men van kandidaat-kopers be
kijken en nagaan of de ge
meente met de garantie niet al
te grote risico's loopt
Tot voor een paar jaar liepen de
gemeenten nauwelijks risico's.
Eventuele betalingsproblemen
werden onderling met de bank
geregeld. Immers, de huizen
werden toch steeds meer
waard. De woning ging in de
verkoop, de oorspronkelijke
bewoner kreeg van de gemeen
te een huurhuis en hield vaak
ook nog een beetje geld over.
Maar alles sloeg om. De inflatie
liep terug, de rente steeg, even
als de werkloosheid en ook de
woonlasten gingen omhoog.
De lonen daarentegen werden
bevroren. Nu krijgen de ge
meenten te maken met men
sen die zich hebben overeten.
Ook levert het toenemend aan
tal echtscheidingen nu proble
men op, omdat één van de par
tijen met een veel te duur huis
blijft zitten.
Dekking
Burgemeester Van Stam zegt dat
de banken en pensioenfondsen
vaak te snel tot liquidatie over
gaan. „Sommige hypotheekne
mers weigeren om tot een be
paalde regeling met de huisei
genaar te komen. Ik weet van
mensen dat ze op het laatste
nippertje geld bijeen kregen
om hun schuld af te betalen.
De hypotheeknemer zei: nee.
het huis wordt geveild. Wal
maakt het hun ook uit. Zij heb
ben een goudomrande dek
king. De overheid draagt he
verlies".
De Haarlemmermeerse burge
meester gelooft dat de proble
men met de inlossing va
gemeentegarantie pas begin
nen. „We gaan moeilijke tijden
tegemoet. De afgelopen ander-
halfjaar zijn we samen met het
rijk voor ruim 700.000 gulden
het schip ingegaan. Een stuk of
acht, negen panden waren er
maar bij betrokken. Daarom
wordt het tijd om anders met
die liquidatie van huizen om te
springen".
Burgemeester C. van Stam
van Haarlemmermeer, voor ze
ven ton het schip in.
Van Stam vindt dat moet worden
nagegaan of die huizen aan de
gemeenschap kunnen toeko
men, mits ze betaalbaar zijn.
„Een paar deskundigen van
rijk en gemeente moeten bepa
len wat een huis op een veiling
ongeveer opbrengt. Voor dat
bedrag koopt de gemeente de
woning. De restschuld wordt
gedragen door rijk en gemeen
te. Het huis wordt verhuurd en
brengt de gemeenschap nog
geld op".
Niet elk huis komt hiervoor in
aanmerking. Wanneer er te ho
ge huren voor gevraagd moe
ten worden, mag het wel op de
veiling. Van Stam: „Hier, uit
de praktijk. Een huis, gekocht
voor 201.000 gulden, brengt op
de veiling 55.000 gulden op.
Gemeente en rijk een verlies
van elk 72.000 gulden. Als wij
zelf dat huis hadden gekocht,
moeten we een huur van vijf,
zeshonderd gulden vragen.
Dat is redelijk. De dure huizen
moeten in vredesnaam dan
maar naar die handelaren".
Misbruik
Toch zitten er wat haken en ogen
aan. Het is voor een gemeente
moeilijk om bewoners een huis
uit te zetten. Maar net zo lastig
is het om de bewoners te laten
zitten, omdat dit misbruik in
de hand kan werken.
Daarom probeert de gemeente
Haarlemmermeer ook wel on
derhandse regelingen te tref
fen. De gemeente zoekt dan
voor de woning een koper. Dat
verloopt moeizaam, want het
rijk wil hierin alleen toestem
men als kan worden aange
toond dat de opbrengst van het
huis in dat geval hoger is dan
op de veiling. Hoe is dat te be-
wgzen4 Daarenboven kan de
gemeente geen ontruiming ei
sen. want het proces verbaal
van de veiling ontbreekt. Alles
moet dus in goed overleg met
de betrokkenen.
Van Stam gelooft niet dat het de
taak van een gemeente is om
zelf op een veiling mee te bie
den en te mijnen. Bovendien
ontstaan er problemen wan
neer de gemeente aan een huis
blijft hangen, want er mogen
alleen woningen worden ge
kocht na toestemming van de
gemeenteraad en Gedeputeer
de Staten. Er zijn evenwel en
kele gemeenten die afspraken
hebben met gemeenteraad en
provinciaal bestuur, dat aanko
pen achteraf altijd worden
goedgekeurd
Wat nu de juiste oplossing voor
het probleem is, weet Van
Stam niet. Dat zegt hg ook eer
lijk in een brief die hij aan mi
nister Winsemius van volks
huisvesting heeft gestuurt. In
elk geval pleit hg niet voor af
schaffing van de gemeente
garantie
De burgemeester vindt het pri
ma wanneer mensen hun eigen
huis kopen. Gemeente of njk
kunnen geen hypotheken ver
strekken. De banken verlenen
zonder gemeentegarantie
moeilijker hypotheken Dat
bevordert het eigen woningbe-
zit niet.
Oppeppen
De speciale werkgroep van Haar
lemmermeer zoekt het voorlo
pig ook in de nchting van het
veilingsysteem van Haarlem
en het Gooi. Met plaatselgkc
makelaars wordt geprobeerd
de belangstelling voor veiling-
panden op te peppen. Maar in
de vgflien dorpen, waann ie
dereen elkaar kent, lukt dat
nauwelijks Meer dan in de ste
den speelt hier de angst voor
de vgandigheid van de straat
De werkgroep is er niet geheel
zeker van dat het systeem in de
Meer kan worden ingevoerd,
ook al omdat het ideale Haar
lemse systeem plotseling door
de banken wordt aangevoch
ten. Het conflict in de Spaarne-
stad spitst zich toe op de twee
procent hogere veilingkosten
vanwege de bemoeienissen
van de makelaar. De banken
hebben tegen deze kosten be
zwaren waar het gaat om niet
door de gemeente gegaran
deerde panden. Ze hebben
geen zin die paar duizend gul
den te betalen als één van hun
stromannen aan zo'n pand
blijft hangen.
De Nederlandse Bond van Make
laars staat daarbuiten en pro
pageert ook landelijke invoe
ring van het Haarlemse huizen-
veilingsysteem. „Makelaars
komen zelf nu niet op de ande
re veilingen," zegt drs E. J.
Peelen van de N'BM. „Make
laars treden alleen op namens
cliënten. U treft ons in het hart
als u zegt dat makelaars op vei
lingen huizen kopen. Dat zijn
handelaren".
De NBM heeft samen met de Ko
ninklijke Notariële Broeder
schap een commissie ingesteld
om de veiling landelijk te ver
beteren. De makelaars bond
heeft daar belang bg omdat in
het Haarlemse systeem de ma
kelaar een belangrijke rol
speelt en dus geld verdient.
Daarbij wil de NBM natuurlijk
vermijden dat huizenhandela-
ren onder hun duiven g.i.in
schieten, nu er steeds meer li
quidaties plaatsvinden.
Geen gezeur
Staatssecretaris Brokx van
volkshuisvesting zegt dat de
problematiek van de gemeen
tegarantie zgn aandacht heeft.
Maar, zo voegt hg eraan toe, de
gemeenten moeten niet ver
wachten dat garanties geen ri
sico opleveren. Brokx is niet
van plan te sleutelen aan het
garantiesysteem en het rgk
worden van handelaren op vei
lingen valt volgens hem ook
wel mee.
De onderminister verwijst naar
een circulaire van de vorige
minister van volkshuisvesting.
Nypels. Dat rondschrgven
duidt ook op handhaving van
het huidige systeem Volgens
Nypels biedt het voldoende
waarborg voor rijk en gemeen
ten.
Het ministerie vindt dat gemeen
ten gewoon de lasten van de
garantieregeling moeten dra
gen, zonder gezeur Onder
hands kopen of verkopen van
huizen door gemeenten willen
ze niet toestaan, omdat de ge
meenten dan het verlies kun
nen beïnvloeden.
Het wordt niet eerlgk gevonden
dat gemeenten hun eigen ver
lies kunnen beperken door het
huis te verhuren. De ambtena
ren op het departement heb
ben er kennelgk geen bezwaar
tegen dat de opbrengsten ten
koste van de gemeenschap in
de zakken van handelaren
vloeien. Alleen het opereren op
de veiling wordt goedgekeurd,
want dat is een onafhankelgke
toets „Laat Haarlemermcer
dan maar proberen dat te doen
en achteraf toestemming voor
eventuele aankopen te verkrg-
grnaldus een woordv- 11
BtiffMM ter Van Sten zucht
diep als hg dit commentaar
hoort „Wat een bureaucraten.
De mensen op het ministerie
staan veel te ver van de
rr.. !ijkh< id 7.< wten nut
wat er in de praktgk gebeurt".
