Rostow voorziet problemen NAVO Steeds meer kernenergie in de ruimte Thatcher remt val van pond Gewapend verzet niet uitgesloten Walesa wil aan t werk I Congres kritisch over ontslag VRIJDAG 14 JANUARI 1983 WARSCHAU (Reuter) - Lech Wa lesa, de leider van de verboden vrije Poolse vakorganisatie Soli dariteit, gaat vandaag terug naar de Leninwerf in Gdansk. Hij wil daar weer als elektricien gaan werken. Walesa gaat eerst met de bedrijfs leiding over zijn arbeidsplaats praten. Hij kon niet zeggen wat de uitslag van dat gesprek zal zijn en of hij de gelegenheid zal krijgen weer aan het werk te gaan. KIRYAT SHMOHA (Reuter/DPA/ UPI) - Israël en Libanon hebben gisteren eindelijk overeenstem ming bereikt over een agenda voor hun onderhandelingen. De aanvaarding door de twee landen van een Amerikaans compromis voorstel betekent een doorbraak in het overleg dat drie weken ge leden begon en al meteen vast liep op de agendakwestie. Het akkoord over de agenda werd be kendgemaakt op het moment dat de Israëlische premier, Mena- chem Begin, een ontmoeting had met de Amerikaanse bemidde laar Philip Habib, die naar het Midden-Oosten is gestuurd om het Israëlisch-Libanees overleg uit het slop te halen. Buitenland Akkoord in 1\/T i J rillastrijders naar hun vroe iVlIQQCll-UOStCri steunpunten in het zuiden Libanon terugkeren Beëindiging van de staat van oor log Veiligheidsregelingen ter verze kering dat geen Palestijnse guer rillastrijders naar hun vroegere Het meningsverschil over de vraag welk onderwerp bovenaan de agenda moet staan, werd opge lost door de bepaling dat alle agendapunten gelijktijdig aan de orde zullen komen. Een kader voor wederzijdse be trekkingen, waarbij onder meer vrijheid van beweging, beëindi ging van vijandige propaganda en vrij handelsverkeer wordt ge regeld Een programma voor de algehele terugtrekking van buitenlandse troepen uit Libanon. Nederlanders in cel om hasj bezit KOPENHAGEN (AP) - Drie Ne- derlanders zijn gisteren in Dene marken opgesloten omdat zij in het bezit waren van 15 kilo has- jish. Het was hun bedoeling de dope te verkopen. De woon plaats van het drietal werd niet bekendgemaakt. Volgens de politie werd het drietal woensdag in Kopenhagen gear resteerd Bij het doorzoeken van hun hotelkamer vond de po litie een sleutel van een bagage- kluis op het station. De hasjish bleek in de kluis te zijn verbor gen. WASHINGTON - Wanneer het de Europese bondgenoten en Amerika niet duidelijk is dat het uitblijven van overeenstemming bij de onderhandelingen over vermindering van kernwapens in Genève de schuld is van de Sowjet Unie en niet van de Verenigde Staten, zal het onmogelijk zijn met de Sowjets betekenisvolle akkoorden te sluiten en komt de NAVO in ernstig gevaar. Aldus prof. Eugene Rostow, woensdag ontslagen als direc teur van het Amerikaanse bu reau voor wapenbeheersing en ontwapening, in een afscheids toespraak. Democratische leden van het Con gres hebben gisteren de ontwik kelingen rond Rostows ontslag scherp aangevallen. Volgens se nator Pressler, de Republikeinse voorzitter van de subcommissie voor wapenbeheersing, zijn de inspanningen op dat terrein ver achteruit geworpen. De Demo craat Biden zei dat de pogingen van de regering om de kernwa penwedloop te beperken, in tota le wanorde zijn geraakt. Zijn par tijgenoot Paul Tsongas verklaar de: „Als Rostow, een conserva tief, niét aanvaardbaar is, wordt het moeilijk te bekijken welke kant wij op gaan". Rostow beklemtoonde dat de on derhandelingen over nucleaire wapens meer enthousiasme ver gen. Hij ging niet in op de rede nen voor zijn ontslag, dat in de Amerikaanse hoofdstad wordt toegeschreven aan onder meer Rostows verlangen meer vaart te zetten achter de exploratie van de jongste Russische ontwape ningsvoorstellen. De benoeming van de nog jonge en niet zeer er varen Kenneth Adelman tot zijn opvolger, moet mogelijk maken dat het Witte Huis een vastere greep op de onderhandelingen krijgt. President Reagan wil zijn persoonlijke bemoeienis op dit terrein uitbreiden. Minister van buitenlandse zaken George Shultz krijgt een belang rijker rol in de formulering van het ontwapeningsbeleid, zo ver klaarde deze gisteren. Shultz ver zekerde dat dit, in weerwil van door Henk Kolb Metro onveilig Ter bestrijding van de onveilig heid bij de Parijse onder grondse zullen 600 politie mannen en extra-beambten in dienst worden genomen. Behalve een uitbreiding van de controle op de 370 stations zullen er in de gangen televi siecamera's worden ge plaatst. Ook zal er meer per soneel komen voor het ver strekken van informatie aan de reizigers. Miss naar cel De 22-jarige Heather Ross, die in november 1982 als "Miss Bermuda" zonder, succes aan de verkiezing van "Miss World" deelnam, is in Lon den tot drie jaar gevangenis straf veroordeeld omdat zij drugs had gesmokkeld. Een week na de schoonheidswed strijd werd de mooie Bermu- dase in Londen gearresteerd toen de politie cocaïne met een handelswaarde van ruim 800.000 gulden aantrof in een koffer die zij in Amsterdam had opgehaald. Florence rood af Florence wordt niet meer door de communisten geregeerd. De gemeenteraad van de stad van 500.000 inwoners aan de Arno heeft de 78-jarige partij loze publicist Alessandro Bonsanti gekozen als opvol ger van de communist Elio Gabuggiani, die naar aanlei ding van een schandaal bij het gunnen van openbare werken was afgetreden. Sinds 1975 werd het stands- bestuur beheerst door een coalitie van communisten en socialisten. Deze viel als ge volg van het schandaal uit een. Rostows vertrek, zonder onder breking zou worden voortgezet. In opdracht van president Rea gan moet Kenneth Dam, de plaatsvervangend minister van buitenlandse zaken, zich van dag tot dag met de gang van zaken bij het bureau voor wapenbeheer sing en ontwapening gaan bezig houden. Dam zal ervoor zorgen dat het be leid van het bureau overeen stemt met dat van buitenlandse zaken, Shulz moet dit binnen de regering coördineren en Reagan bepaalt het politieke beeld. Die maatregelen wijzen uit waar Ros tow volgens Reagan en de uiter ste rechtervleugel van zijn partij heeft gefaald: de strategie die hij voor zijn onderhandelaars in Ge nève uitstippelde, gaf hen be trekkelijk ruime teugel, week te veel af van het buitenlands be leid, dat Reagan wil en liet zich niet rijmen met de plannen van het Pentagon. Volgens vice-president George Bush wijzigt Rostows vertrek niets aan de plannen voor zijn reis naar acht Europese landen en het Vaticaan: „Alles gaat Bestorming in VS: acht doden NEW YORK (DPA) - In Memphis, in de Amerikaanse staat Tennes see, zijn gisteren acht doden ge vallen bij de bestorming door de politie van een huis waarin zich leden van een sekte hadden ver schanst die een gewonde politie man in gijzeling hielden. Onder de slachtoffers bevonden zich de leider van de sekte en de gegijzelde politieman. De sekte had de politie tot "anti-christe nen" verklaard. voort. De besprekingen begin nen volgens schema en daar gaat het om". Te Washington echter gaan waarnemers er nu van uit dat de onderhandelaars Nitze (voor Euro-wapens) en Rowny (voor intercontinentale raketten) naar Genève geen andere op dracht meekrijgen dan te luiste ren naar de Russische voorstel len, zonder daarop verder te kun nen ingaan. LONDEN - De Britse premier me vrouw Thatcher heeft donder dag, direct na een terugreis van de Falklandeilanden die 23 uur duurde, besprekingen gevoerd over de scherpe koersdaling die het pond sterling tijdens haar af wezigheid heeft gemaakt. De premier sprak onder andere met minister Howe (financiën) en de president van de Bank of England, lord Richardson, over de vrije val van het pond, dat zich nu op de laagste koers sinds 1976 bevindt, vergeleken met de Amerikaanse dollar, de Japanse yen en de munteenheden van de EG-landen. door Henk Dam Verwacht wordt dat mevrouw Thatcher spoedig, waarschijnlijk al dit weekeinde, in redes en in terviews zal trachten de nervosi teit rond de Britse munteenheid te temperen. Volgens een van haar medewerkers was haar eer ste reactie toen ze van de koers dalingen op de hoogte werd ge bracht: „In vredesnaam, blijf toch kalm". De premier heeft ook ontkend dat zij van plan is vroegtijdig alge mene verkiezingen uit te schrij ven. Juist de vrees dat zij dat wel zou doen, heeft geldspeculanten deze week er toe gebracht mas saal hun ponden te verkopen, met de koersdalingen als gevolg. De reis van mevrouw Thatcher naar de Falklandeilanden werd door deze speculanten gezien als een stunt, bedoeld om haar po pulariteit in het land te verho gen, waarna dan snel de verkie zingen zouden worden uitge schreven. De vrees is dat die ver kiezingen vervolgens worden ge wonnen door de Labour-partij. Want als Labour inderdaad aan de macht zou komen, dan zal een sterke devaluatie van het pond de hoeksteen van het economi sche beleid worden. Peter Shore, de socialistische schaduwminis- ter van financiën, liet onlangs weten een waardevermindering van 30 procent op het oog te heb ben. Met dat in het vooruitzicht is het weinig aantrekkelijk ponden te bezitten en vandaar dat deze munteenheid de afgelopen da gen in zulke grote hoeveelheden te koop is aangeboden. Een tweede reden waarom dat is ge beurd, is de vrees dat de olieprij zen de komende tijd verder zui len dalen en de Britse economie draait nu eenmaal op de Noord- zee-olie. Koersdalingen hebben verder ver hoging van de rentevoet ten ge volge. Dinsdag zagen de banken zich gedwongen hun basisrente met een procent te verhogen, na dat half november, toen er ook ineens een scherpe daling van de koers van het pond plaatsvond, die rente ook al met een procent moest worden verhoogd. Als de Conservatieven de verkie zingen moeten ingaan met een weer stijgende inflatie, stijgende rentepercentages en de als ge volg van de gevolgde monetaris- tische politiek zeer hoge werk loosheid, dan zal dat de kansen op een kabinet-Thatcher II sterk reduceren. Met de dalingen van half novem ber erbij gerekend, heeft het pond sterling tegenover de Ame rikaanse dollar nu 13 procent verloren. Ook tegenover de West- duitse mark is zo'n verlies ge boekt, terwijl het verlies tegen over de Japanse yen zelfs 20 pro cent bedraagt. De dalingen zijn op korte termijn gezien niet ongunstig voor het Britse bedrijfsleven: Britse pro- dukten worden voor buitenland se kopers goedkoper, stijging van de exportcijfers is dan ook te verwachten. Omgekeerd worden buitenlandse produkten voor Britse kopers duurder. Voor de Nederlandse toerist ten slotte is de daling zeer gunstig. Het pond sterling kost hem bij de bank op het ogenblik nog geen 4,30 gulden. Een half jaar geleden kostte datzelfde pond nog 4,90 gulden. Chin A Sen presenteert bevrijdingsraad SCHIPHOL - „Wij roepen alle de mocratische krachten waar ook ter wereld op ons te steunen in de strijd tegen de brutale dicta- door Ruud de Wit tuur van Bouterse, die mensen rechten vertrapt en slechts in stand wordt gehouden door een kleine groep goedbetaalde extre misten". Met deze woorden stelde de voor- malige president en premier van Suriname, dr. Henk Chin A Sen, vijf van de zeven leden van de politieke raad voor de bevrijding van Suriname voor aan de Ne derlandse pers. Deze vijf personen zijn de na de executies van 8 december jl. te ruggetreden vertegenwoordiger van Suriname bij de Verenigde Naties, ir. I. Sewrajsing, de jour nalist Fred Marte, de voormalige onderdirecteur van het Suri naamse telegraaf- en telefoonbe drijf ir. M. Nasrullah, de zaken man Edgar Wijngaarde, vader van de vermoorde journalist Frank Wijngaarde, en de medi cus Chin A Sen zelf. De overige twee leden moeten nog worden aangezocht, maar een van hen zal uit vakbondskringen moeten voortkomen. Chin A Sen presenteerde de Suri naamse bevrijdingsraad voor zijn vertrek naar het Amerikaan se Pittsburgh, waar hij als inter nist een aanvullende cursus De sneeuwtoestand in het Alpen gebied is nog steeds niet verbe terd. Hierdoor blijven de winter- sportmogelijkheden matig tot re delijk op de hoger gelegen pistes. Skimogelijkheden "dicht bij huis" zijn er niet. Op pistes waar weinig sneeuw ligt. bestaat de kans op beschadiging van de skies. Door de hoge temperaturen en de dunne sneeuwlaag komen ste nen plaatselijk door de sneeuw heen. Hieronder volgt een kort overzicht per land. De vermelde sneeuw hoogten zijn gemiddelden in centimeters. Links: lage pistes, rechts: hoge pistes. Sneeuwbericht Duitsland Harz geen mogelijkheden Sauerland geen mogelijkheden Eifel geen mogelijkheden Duitse Alpen 10 35 zeer beperkte mogelijkhe den AlpesduSud 31 106 Oostenrijk Vorarlberg 21 76 Tirol 18 64 Salzburgerland 23 80 Karinthië 27 68 Zwitserland Berner Oberland 8 29 Graubünden 26 85 Wallis 41 86 Noord-Italiè Zuid-Tirol 18 90 Weersverwachting voor het Al pengebied: in het algemeen veel bewolking en af en toe sneeuw aan de noordkant van de Alpen. Aan de zuidkant flinke opklarin gen. Nulgraadniveau dalend naar 500 meter. volgt. Binnen tien dagen hoopt hij in Nederland terug te zijn om het verzet tegen het regime-Bou- terse te leiden. De bevrijdingsraad weet zich ge steund door zes Surinaamse groeperingen, die alle in Neder land opereren. De raad, die volle dig uit Surinamers bestaat, zal zich laten adviseren door een studiegroep waarin ook onder andere mr. André Haakmat zit ting heeft. Deze zal een actiepro gramma moeten ontwerpen om Suriname politiek, economisch en diplomatiek verder te isoleren en het volksverzet in Suriname aan te wakkeren. Hierbij wordt onder meer gedacht aan een zendschip voor de kust van Suri name. Chin A Sen ging op zijn persconfe rentie nader in op de rol die hij zelf de laatste jaren m de Suri naamse politiek heeft gespeeld. Na de coup van 25 februari leid de hij twee Surinaamse regerin gen en werkte nauw met de mili tairen samen. „Mijn regeringspe riode heeft geen rust en vrede ge bracht en ik ben er niet in ge slaagd mijn regeringsprogram ma te realiseren, dat gericht was op het herstel van een democrati sche rechtsstaat. Achteraf moet ik toegeven dat ik me eerder had moeten terugtrekken". De politieke richting van de raad omschreef Chin A Sen als demo- cratisch-socialistisch. „We willen links niet besmetten, ik ben zelf ook links. Maar er is geen plaats voor mensen die een dictatuur en een totalitaire staat in Surina me nastreven". SPD en Grünen toch samen WIESBADEN (DPA) - In de landdag van de Westduitse deelstaat Hes sen tekent zich voor het eerst de mogelijkheid van een samenwerking van sociaal-democraten (SPD) en milieubeweging (Grünen) af. Bij hun onderhandelingen over een program, waarover eind januari zal worden gestemd, bereikten zij gisteren in Wiesbaden over de meeste punten verregaande overeenstemming. Omstreden blijft echter het verlangen van de Grünen dat wordt afgezien van het gebruik van kernenergie. Volgende week maandag moet nog een afsluitend gesprek volgen Het onderhoud van gisteren was al de vierde onderhandelingsronde. De SPD heeft de steun van de Grünen nodig omdat zij niet over een meer derheid in de landdag beschikt. Bij de op 26 september gehouden verkiezingen in Hessen behaalden dt christen-democraten (CDU) 52 zetels, de SPD 49 zetels en de Grünen negen zetels. Kernenergie in de ruimte is weer sterk in opmars, voornamelijk om militaire redenen. Er zijn tot nu toe 23 systemen voor elektriciteitsvoorziening in sa tellieten, gebaseerd op kern energie, beproefd. In de Ver enigde Staten wordt gewerkt aan een systeem met een ver mogen van 100 kW en ge droomd over een systeem met een vermogen van 100 mW: voldoende om de energiebe hoefte van een Amerikaanse stad van zo'n 200.000 inwoners te dekken en om toekomstige laserwapens, wapensystemen die hun doel vernietigen met bundels kerndeeltjes en gigan tische radarsystemen mogelijk te maken. Het in 1978 boven Canada neer storten van de Russische satel liet Kosmos-954 en het nu in de dampkring verbrandèn van de Kosmos-1402 bewijst, dat ook de Sowjet-Unie op dit ge bied actief is; in elk geval met radarsystemen in de ruimte. Romanashka was de naam van de eerste generatie kernreacto ren, die de Russen de ruimte in stuurden. De Kosmos-satellie- ten zijn uitgerust met een reac tor van de tweede generatie, de Topaz-reactor. door Kees Wiese Uniek aan deze Sowjet-systemen is, dat er geen gebruik wordt gemaakt van een koelmiddel dat de hitte van de reactorkern wegvoert voor elektriciteitsop wekking in een ander deel van het systeem. Er worden om vormers, die elektriciteit leve ren, rechtstreeks in de hete reactorkern geplaatst. Dat be tekent wel dat dit systeem door de immense hitte (1000 tot 2500 graden Celsius) en de sterke radioactieve straling een zeer korte levensduur heeft. Topaz-reactoren, die vermoede lijk een vermogen hebben van niet meer dan 50 kW, worden vooral gebruikt voor het leve ren van energie voor radarsys temen, waarmee de oceanen kunnen worden geobserveerd. Tijdens een in november in Washington gehouden sympo sium van de Amerikaanse Na tional Academy of Science 111 van de 28 lezingen tijdens dit symposium waren niet open baar; de inhoud is als militair geheim geklassificeerd) ver klaarde Robert V. Anderson van Rockwell International, dat de Sowjet-Unie de laatste jaren vier van deze radarsyste men! heeft gelanceerd. RTG-systeem De meeste satellieten, die in de ruimte worden gebracht, heb ben niet meer elektriciteit no dig dan één kilowatt. Dat ver mogen kan worden geleverd door uitgevouwen panelen met zonnecellen. Maar al bij de lan dingen op de maan (Apollo- programma) en later ook bij de ruimtereizen van Viking en Voyager gebruikten de Amen- kanen op kernenergie geba seerde systemen voor het op wekken van elektriciteit. Voor al de Radio-isotope Thermo electric Generator (RTG), .waarin elektriciteit wordt ver kregen uit het radioactief ver val van plutonium op in princi pe dezelfde wijze als pluto nium-batterij en, die in sommi ge typen pace-makers worden gebruikt. Van deze RTG-systemen ging er althans voor zover officieel toe gegeven - één in de atmosfeer verloren tijdens een sneeuw storm op een van India's hoog ste bergtoppen, de Nanda De vi. Dit systeem werd gebruikt in een spionage-apparaat. waarmee de VS de Chinese kernwapenproeven observeer de Toen dit feit in 1978 bekend werd, ontstond er in India ern stige verontrusting over een mogelijke radioactieve be smetting van de rivier de Gan ges. Ambitieuze plannen Tot aan het eind van de jaren ze ventig werd in de VS wel ge werkt aan ruimte-kern reacto ren, maar zonder succes en ten koste van veel geld. Er waren ambitieuze plannen voor een door kernenergie aangedreven raket voor reizen tussen de pla neten en ook voor een bom menwerper, die maanden achtereen in de lucht zou kun nen blijven. Gelijktijdig werd gewerkt aan nieuwe kernreac toren voor de aandrijving van immens grote duikboten: uit die concurrentiestrijd tussen luchtmacht en marine dateert het cynische grapje van de Amerikaanse luchtmacht, dat de luchtmacht eerder een kernbommenwerper in zee zou hebben dan de marine een kernduikboot in de lucht Aan het raket-ontwerp werd 1,4 miljard dollar uitgegeven voor dat het project werd geschrapt En ook het ontwerp voor de bommenwerper (die enorm zwaar zou worden door de noodzakelijke afscherming van de bemanning voor de radioactieve straling van de reactor) kostte een miljard dol lar, voordat men bedacht zo'n bommenwerper eigenlijk niet nodig te hebben. Meer succes had men met de bouw van compacte kernreactoren voor de duikboten: de nieuwste ge neratie daarvan, die nu van sta pel loopt, heeft de afmetingen van een flatgebouw. Bouwden en lanceerden de Rus sen de Kosmos-satellieten om de oceanen met grote radarsys temen te observeren, het Pen tagon laat nu in de wapenlabo ratoria in Los Alamos de reac tor SP-100 ontwerpen, die 100 kW vermogen moet krijgen en zonder menselijk ingrijpen ze ven jaar werkt. Ook deze reac tor - ter grootte van een broodtrommel wordt gevoed met uraniumoxyde; 120 pijpen van negen meter lengte bren gen de in de kern verhitte koel vloeistof (vloeibaar lithium) naar elektriciteit leverende ge neratoren. Men is nu bezig met het testen van die pijpen: zo'n reactor zou in de jaren negentig de energie moeten leveren voor een radar systeem in de ruimte met een schotel, die een doorsnee krijgt van 71 meter. Met zo'n systeem kunnen niet alleen zeer kleine voorwerpen op aarde worden waargenomen, maar kan men ook tot op flinke diepte in het oceaanwater „kijken". Geldverslindend Ook in de VS is zelf veel kritiek op deze geldverslindende pro jecten die volgens tal van ook militaire deskundigen vol strekt zinloos zijn wegens de grote kwetsbaarheid van in de ruimte gestationeerde syste men en de onmogelijkheid vol doende nauwkeurige richtap- paratuur te bouwen. Maar de regering-Reagan heeft inmid dels een aparte staf opgezet voor militaire activiteiten in de ruimte. Het neerstorten van de Kosmos- 954 in Canada met zijn onge veer 45 kg uraniumoxyde en splijtingsmaterialen als pluto nium leidde in 1978 terecht tot grote publieke verontrusting Het gaat tenslotte (ook bij nu neergestorte of in de atmo sfeer verbrande Kosmos-1402) om dezelfde levensgevaarlijke stoffen, waaruit de in normale kernenergiecentrales gebruik te brandstofstaven bestaan Er is nog steeds geen afdoende- oplossing gevonden voor definitief verwijderen van uit kerncentrales afkomstige afval, ondanks de plannen daar zoutkoepels en diepzeebodem lagen voor te gebruiken. Het in de atmosfeer „uitstrooien" van zulk afval zal geen mens als een mogelijk veilige oplossing in studie nemen. De verontrustig in 1978 leidde onder meer tot het voorstel van de toenmalige president Carter in de Verenigde Naties voor een verbod op het gebruik van kernenergie in de ruimte. De Verenigde Naties begonnen daarna richtlijnen voor kerne- nergieprojecten in de ruimte uit te werken, de VS zagen af van een algeheel verbod De sfeer in de VS is inmiddels gewijzigd Er is meer kans op een ongebreidelde uitbouw van kernenergie in de ruimte, dan op een beperkte en ge reglementeerde. Het plan van de president van de American Nuclear Socie*-. Muntzing op het symposium in Washington voor het opri< ht.-n van een onafhankelijk contro lerend instituut, dat Space Nu clear Power System: 1 Board zou moeten heten, lukt dan ook weinig kans te maken

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1983 | | pagina 9