Boeken per computer
Voedsel drogen
een ouderwets
alternatief
Sprookjeshuis
Vogelrestaurant maken
Beweegmannetje
om zelf te maken
Tips voor
kleuren
foto's
Touroperator en reisagent samen in First
Extra
DINSDAG 28 DECEMBER 198
Het drogen van voesel is de oudste manier van conserveren. Zo
lang de hoeveelheid water klein is, kunnen schimmels, gisten en
bacteriën hun vernielende werk niet doen. Gedroogde voedings
waren kunnen lange tijd worden bewaard. De micro-organis
men worden door het drogingsproces natuurlijk niet gedood.
Dus als het gedroogde voedsel vochtig wordt, bederft het sne-
1.
Behalve drogen kennen we tegenwoordig nog vele andere manie
ren om onze overvloed aan voedingsmiddelen gedurende lange
re tijd goed te houden. Een moderne variant op het aloude dro
gen is het 'dehydreren' (ontwateren), een proces dat in de voe
dingsindustrie vaak wordt toegepast. Toch is die oude techniek
van doodgewoon drogen nog lang niet verdwenen, integendeel,
de laatste tijd is er toenemende belangstelling voor deze milieu
vriendelijke vorm van conserveren.
Het droogproces is afhankelijk van de relatieve vochtigheid van
de lucht, de hoeveelheid waterdamp die de lucht bevat in ver
houding tot de hoeveelheid die de lucht maximaal kan bevatten.
Hoe hoger de temperatuur van de lucht, hoe meer waterdamp
deze kan bevatten. Daarom is het zelfs op de meest vochtige
dagen nog mogelijk om dingen te drogen in een betrekkelijk
laag brandende oven bijvoorbeeld. In woestijngebieden is de
relatieve vochtigheidsgraad van de lucht bijzonder laag, drogen
gaat daar dus heel makkelijk. Maar langs tropische kusten is de
vochtigheid, ondanks de hitte zo groot dat drogen alleen in de
felle zon kan gebeuren.
In alle tijden hebben mensen levensmiddelen bewaard door ze op
de een of andere manier te drogen. Vooral vruchten, zoals da
dels, vijgen en druiven. Maar ook vis legde men op de klippen te
drogen (dat heet nog steeds klipvis), of men prikte de vis aan
stokken (stokvis). Beroemd is de techniek waarmee in Zwitser
land rundvlees werd en wordt gedroogd, het Bundnerfleisch.
Helaas is dat bijna niet meer te krijgen, ook al omdat zelfs hoog
in de Alpen de droge vrieslucht is verontreinigd. In Zuidoost-
Azië zijn gedroogde garnalen een geliefd artikel.
Wij kennen de gedroogde peulvruchten; erwten, bonen en kapu
cijners. Gedroogde abrikozen, peertjes of appeltjes. Maar ook
rozijnen zijn gedroogde vruchten: speciaal voor dat doel ge
kweekte druiven. Gedroogde bananen waren enkele tientallen
jaren geleden ook by ons nog een bekend artikel. We zien ze
bijna nooit meer, omdat de moderne transportmiddelen ons ver
se bananen aan huis brengt. Het is opmerkelijk dat ons verlan
gen naar kleinschaligheid allerlei 'ouderwetse' winkeltjes doet
ontstaan, waar deze en dergelijke drogerijen weer worden ver
kocht. Het woord drogist is hiermee meteen verduidelijkt, al
verkocht deze eertijds voornamelijk gedroogde kruiden.
Het is helemaal niet moeilijk om zelf tuinkruiden te drogen. Hang
ze, ondersteboven, in een bosje gebonden op een droge plek
waar een beetje 'tocht' is. Een trapgat is prima bijvoorbeeld.
Appeltjes kunnen eenvoudig worden gedroogd door ze, ge
schild en in partjes gesneden, op een goed geventileerde plek
neer te leggen. Helaas wordt dit fruit erg snel bruin, en het is niet
gemakkelijk om dit te voorkomen. Probeer het daarom liever
eens met bananen. Snijd ze in dunne plakjes en laat die op een
rooster drogen boven een radiator van de verwarming. Ze wor
den keihard en knisperig, npt een soort chips. De plakjes kun
nen ook aan een draadje worden geregen en voor het raam, bo
ven de radiator, worden opgehangen.
Wie er iets meer over wil weten kan het boekje "Het drogen van
groenten en fruit, kruiden en paddestoelen" aanschaffen. Het is
geschreven door Sigri Sahlin en uitgegeven bij Zomer en Keu-
ning. De prijs bedraagt 19,90.
Wie met de camara aan de slag gaat
de komende feestdagen, kan
misschien plezier hebben van de
volgende zes tips, om een zo
goed mogelijke „reportage" in
kleurenfoto's te krijgen.
- Overdrijf niet met kleur. Bekyk
een foto-object goed; als de lens
te veel „bont" te zien geeft, ga
dan wat dichterbij staan. Liever
enkele grote kleurvlakken dan
een heel palet van kleuren, dat
de foto onrustig maakt.
- Probeer een bepaalde kleur te la
ten overheersen, maar zorg er
voor dat er een tweede, afwijken
de kleur in zit.
- Let op de lichtinval. Als u „met de
zon mee" fotografeert, krijgen de
kleuren een sterk accent. By zy-
en tegenlicht ontstaan licht- en
schaduwcontrasten die een foto
behoeden voor te felle kleuren.
Het licht is 's morgens en 's
avonds „milder" dan midden op
de dag. Benut de mogelijkheden
van die ideale foto-uren. Ga er
eens op uit met de camera, en
probeer ook eens een mooie
avondlucht met een ondergaan
de zon tussen wolkenpartijen te
vangen.
Versterk de dieptewerking door de
wijkende en de "op je af komen
de kleuren" te combineren.
Blauw in de achtergrond en bij
voorbeeld rood of orarye op de
voorgrond van het been leveren
samen een foto met veel diepte
op.
- Gebruik geen films van diverse
merken door elkaar. Houd u aan
het filmpje dat u goed bevalt;
dan komt u niet voor vervelende
verrassingen, na het afdrukken.
Reisbureaus en touroperators
kunnen in de nabije toekomst
ook elektronisch gaan commu
niceren. Daarmee bereikt men,
dat van minuut tot minuut een
overzicht verkregen kan wor
den van alles wat in de reiswe
reld beschikbaar is. Het sys
teem dat daarvoor wordt ont
wikkeld, heet First, afkorting
van Fully Integrated Reserva
tion System for Travel.
De bedoeling van het First-sys-
teem is het beter beheer van
accommodatie, vervoer en
reispaketten door middel van
een centrale computer. De
winst zit hem in het snelle en
tweezijdig gebruik. Aan de ene
kant door de touroperator en
aan de andere kant door de
reisbureaus. De eerste moet de
mogelijkheid hebben om zijn
aanbiedingen in de computer
op te bergen, zodat de reisbu
reaus la minute de mogelijk
heden kunnen zien en vervol
gens terstónd boeken. Het sys
teem werkt over de telefoon
lijn en is opgebouwd volgens
het zogenaamde viewdata-sy-
teeem, in Nederland bekend
door onder meer PTT's Viditel.
Ofschoon bij het ontwikkelen
van First allereerst uitgegaan
is van de problematiek, zoals
die zich bij touroperators voor
doet, hebben de noodzakelijke
faciliteiten voor de reisagenten
in belangryke mate de basis
kenmerken voor het systeem
bepaald.
Mogelijkheden
Iedere agent zal voor iedere tour
operator, tot wiens voorraden
hij toegang heeft, vier moge
lijkheden worden geboden. Al
lereerst het opvragen van een
breed scala van informatie,
dan het verkrijgen van een
overzicht van beschikbare rei
zen naar elke gewenste be
stemming, vervolgens het ma
ken en bevestigen van een boe
king en ten slotte het "printen"
als boekingsbevestiging. Dat
laatste is het sluitstuk voor de
klant, waaruit zwart-op-wit
blijkt dat hij ook inderdaad
heeft geboekt.
De reisagenten en -bureaus krij
gen toegang tot het First-sys-
teem met een standaard Vidi
tel- of viewdata-toestel. Daar
bij hoort een compleet schrijf-
First biedt touroperators en reis
machine-toetsenbord met een
eenvoudige printer. Bij het
raadplegen van het systeem zal
de agent worden gevraagd zijn
keuze te maken van welke
touroperator hij gegevens
wenst. Daarna zal de presenta
tie en geboden informatie on
der controle van de desbetref
fende operator geschieden.
Door middel van zogenaamde
zoek- en boomstructuren kun
nen allerlei gegevens worden
opgevraagd, die door de tour
operator zelf uiteraard zo
"vers" mogelijk moet worden
gehouden. Door het intoetsen
van bestemming, vervoermid
del, reisduur en gewenste ver
trekdatum zal het voor de
agent mogelijk zyn om zijn
klant te adviseren, eventueel
twee eerdere en twee latere ge
vraagde reisdata te verschaf
fen. De beschikbaarheid van
een reis naar een bepaalde be
stemming kan in een code als
lenten vele mogelijkheden.
"vrij", "vol" of "beperkt" wor
den gegeven.
Automatisch
De reservering kan geschieden
door by een bepaalde reis een
"accept-code" te geven. Daar
na wordt een boekingsnum
mer toegekend en reservering
automatisch bevestigd. Even
daarna kan de opgestelde prin
ter de gegevens zwart-op-wit
geven. Met alle noodzakelijke
details. Zowel het resbureau
als de klant krijgt een kopie
van die bevestiging. Bij een
eventuele annulering kunnen
de reis en accommodatie direct
weer aan het bestand van de
touroperator worden toege
voegd.
Zeker in het begin zal First via de
telefoonlijn - eventueel in sa
menwerking - met Viditel
kunnen werken. Later zal, zo
wel bij de touroperators als by
de grote reisagenten, overwo
gen moeten worden om vaste
lijnverbindingen te benutten.
Bij zeer intensief gebruik zijn
zelfs zogenaamde datalijnen,
die geweldige stromen compu
terinformatie aankunnen, het
overwegen waard.
Het slagen van First - dat door
Infox Viewdate in Hillegom
wordt ontwikkeld - zal na
tuurlijk afhangen van de ac
ceptatie van het nieuwe me
dium van zowel touroperators
als reisagenten. Mochten tour
operators aarzelen hun kennis
in een dergelijk viewdata-sys
teem onder te brengen, dan zal
de behoefte van reisbureaus
om deel te nemen ook niet
groot zijn. Het hele systeem
kan door middel van code
woorden en -nummers tegen
misbruik worden beveiligd.
Zeker in de aanvang is niet
meer dan PTT-standaardappa-
ratuur (Viditel) nodig.
„Sprookjeshuisjes" worden deze
tweedelige doosjes vol verras
singen genoemd. Of die naam
nu precies „de lading dekt"
weten we niet, zeker is wel, dat
deze nieuwe „boekjes" van uit
geverij Van Reemst er in geslo
ten toestand uitzien als een
echt huisje. Compleet met een
voordeur en een raam, waar
door je werkelijk naar binnen
kunt kijken. (Prijs 12,50).
Na het openen van de voordeur,
deelt het huis zich in tweeën.
In het linkergedeelte blijkt het
25 pagina's dikke zigzagboekje
te zitten, dat net zoals de rest
van het huisje helemaal in
kleur gedrukt is. De rechter
helft van het huisje is echter
helemaal het „einde": daar kan
je - als het ware - inkruipen.
Het is een soort kijkdoosje, dat
uit een aantal achter elkaar ge
plaatste decors bestaat, en een
bepaalde situatie uit het
sprookje uitbeeldt. Hier en
daar zit zelfs nog een bewe
gend onderdeel, zoals een ka
mer-, zolder- of kastdeurtje,
dat echt open en dicht gedaan
kan worden. Kortom een inte-
rieurtje, dat de fantasie prik
kelt en waar je steeds weer op
nieuw naar wilt kijken.
En dan nog even dit: vermoede
lijk vergaat het u net zoals ons.
Wanneer u eenmaal zo'n
sprookjeshuisje in uw bezit
hebt. Je raakt er door geïnspi
reerd, en voor je het weet zit u
met de kinderen - rondom
„de knutseltafel" cn bent u be
zig met het maken van een ei
gen sprooKjeshuis. Op de ou
derwetse manier, dus met de
bekende schoenendoos als
„huis" en een aantal ansicht
kaarten of tijdschriftplaatjes
als „sprookje".
Stel eerst (met de kinderen) een
verhaaltje samen. Knip daarna
de plaatjes uit en plak die met
knutsellym op kartondik pa
pier. Na het drogen knipt u de
figuurtjes nogmaals uit, echter
nu met een extra plakstrook
aan de onderkant. Vouw deze
dubbel en breng hier de lym
op wanneer u de figurant in de
toneel-doos op z'n plaats plakt.
Met de decors en de achter
grond doet u precies hetzelfde.
U zult merken, dat al knippend
en plakkend het verhaal ont
staat of veranderd wordt, en
dat de kinderen steeds enthou
siaster worden, naarmate meer
figuren hun plaatsje krijgen.
Overigens dient een dergelijke
zelfmaak-sprookjesdoos niet te
worden verward met een echte
kykdoos. Deze laatste heeft
immers een kijkgat aan de
smalle kant van de doos, ter
wijl de sprookjesdoos als het
ware op de lange zijkant ligt,
met de opening naar voren ge
richt
En als u het helemaal „span
nend" wilt maken, legt u twee
schoenendozen met de ope
ning naar elkaar toe - dus zon
der deksel - en u plakt ze aan
een zijde over de korte kant
met plakband aan elkaar vast,
zodat er een scharnier ontstaat.
Op die manier kan de sprook
jes- of verhaaldoos openklap
pen, net zoals bij het echte ex
emplaar op de foto.
ppuwyui
Zo doe je dat
1. In de winterperiode moeten
we de vogels die in eigen land
overwinteren, weer een handje
helpen om aan de kost te ko
men. Een 'voederhuisje' in de
tuin zullen ze, als sneeuw en
vorst het zelf fourageren on
mogelijk maakt, zeker op prijs
stellen. Zaag de onderdelen,
liefst van watervast verlijmd
multiplex, op maat. Een bruik
bare maat voor de bodemplaat
is bijvoorbeeld 50 x 30 cm.
2. Schaaf de zijkanten van de
bodemplaat en de bovenkant
van de beide schuine wanden
onder een hoek van 45 graden
af. Als u een cirkelzaagmachi
ne met verstekinstelling hebt,
doet u het uiteraard machinaal.
De twee zijwanden moeten in
de nok netjes haaks tegen el
kaar liggen. Als u nauwkeurig
schaaft of zaagt, klopt dit van
zelf.
3. Maak met de gatzaag enkele
gaten (bijv. 5 cm diameter) in
de zijwanden. Dat geeft het vo
gelrestaurantje een vriendelijk
gezicht en ze fungeren tevens
als 'aanvlieggaten'. Maak in de
bodemplaat, aan beide zijkan-1
ten, enkele kleinere gaten,
waarlangs water kan weglo
pen.
4. Monteer de drie delen. In de
nok komt een driehoekig pro
fiel (in de dhz-zaak te koop).
Gebruik tweecomponenten
lijm en schroeven om alle ver
bindingen te maken. Schuur
alle kantjes glad en onscherp)
en behandel het huisje twee
maal met blanke lak. Als u de
zy wanden niet van gaten voor
ziet, kunt u ze ook bekleden
met een stukje (bijv. rood) bi-
tumenmateriaal
5. Zo maakt u de poot: bevestig
op een vierkante of ronde hou
ten paal een stukje hechthout.
Lijm en schroef dat vast. Boor
dicht bij de vier hoeken kleine
gaatjes voor de schroeven
waarmee u het huisje op de
paal bevestigt. Gebruik daar
voor behalve schroeven even-
ppns wat tweecomponenten
lijm. Zet de paal minimaal 40
cm in de grond.
6. U kunt elke dag wat voer op de
bodemplaat strooien, maar
zo'n voedersilo is handiger.
Neem een stukje plastic (rege-
nafvoer)pijp en zaag aan de on
derkant enkele V-vormige
gaatjes en plaats een passende
platisc dop op de pijp. Gooi de
silo vol met gemengd vogel
zaad. Terwijl de beestjes hun
graantjes wegpikken, komen
er vanzelf weer nieuwe te voor
schijn (maak de V-gaatjes niet
te groot!).
Gemak dient de mens
Mensen willen steeds makkelij
ker fotograferen. De Disc-ca
mera, de direct-klaar camera
en het Agfa-family-systeem
zijn daar voorbeelden van. In
de afgelopen maand is daar
nog een sport- en vrijetijdsca-
mera bijgekomen. Hij heet de
Agfa-sport en wordt door een
rode kunststoffen koker be
schermd tegen stoten, stof,
zand en vocht. De camera be
schikt over een automatisch
fllmtransport en over een ei
gen elektronenflitser. Hij is
door zijn opbouw en bescher
ming geschikt voor winter
en watersport, strandplezier
en voor het meenemen bij
fietsen of wandelen in de
vrije natuur.
naald geen enkele speling in de
kurk heeft, want dat staat een ge
lijkmatige schommelbeweging
in de weg. Zet het be weegfiguur
tje altijd op de rand van een blad
of plank, zodat er genoeg ruimte
voor de slingerende aardappel is.
Meer van dit soort beweeg-werk-
stukken en -proeven staan be
schreven in het boek „Proeven
met beweging", een uitgave van
uitgeverij Gottmer in Haarlem.
Het 48 pagina's dikke boek, dat
helemaal in kleur gedrukt en op
een speelse manier geïllustreerd
is, kost f 19,50.
In de serie „Proeven met..." is ook
een boek verschenen, dat hele
maal gaat over doe-proeven met
lucht. De prijs hiervan is even
eens f 19.50.
Het is helemaal niet zo moeilijk om
dit balancerende beweegman
netje in elkaar te zetten. De kin
deren kunnen het zelf - met even
tueel voor het „gevaarlijke" werk
(het hanteren van een scherp
stanley-mes) - een beetje hulp
van vader of moeder. Het is een
leuk knutselwerkje voor een de
cemberdag.
Dit soort klusjes is nog leerzaam
ook! Je leert spelenderwijs om
gaan met het begrip „zwaarte
punt" en alles wat daarmee te
maken heeft. Het zwaartepunt
van het gehele werkstuk ligt on
der het punt, waar het mannetje
op de plank staat. Dat komt door
de plaats van de aardappel en het
veel grotere gewicht ervan. De
aardappel functioneert als een
soort tegenwicht, waardoor het
mannetje niet onderste boven
geduwd kan worden. Ook al leg
je hem helemaal plat op de
plank, dan nog komt ie onmid
dellijk overeind en blijft hij net
zolang heen en weer „schomme
len", totdat hij weer in (stil
staand) evenwicht is met de
aardappel eronder.
Veel bijzondere dingen zyn er voor
zo'n mannetje niet nodig. Ge
bruik voor een stuk stevig ijzer-
draad een oude kleerhanger, een
extra lange (ijzeren) breinaald of
een restant van de waslijn. Na-|
tuurlijk kan de aardappel door
een ander „gewicht" vervangen
worden; neem dan wel iets dat
zich makkelijk op het yzerdraad
laat schuiven - bijvoorbeeld een
balletje natuurklei of Darwi. Let
erop, dat het materiaal voldoen
de gewicht heeft.
Het tegendeel geldt voor de onder
delen van het mannetje zelf. Die
moeten juist zo licht mogelijk
zijn. Geschikte materialen zijn
kurken (zie foto), watten bal
letjes, piepschuim en dergelijke.
Snijd de verschillende delen met
een scherp stanleymesje in de
gewenste vorm en lijm het fi
guurtje met hobbylijm of con
tactlijn* in elkaar. Maak het voor
al niet te groot en als het je alleen
om de „technische" kant van de
proef gaat, is een enkele kurk,
met aan de onderkant een naald
erin, eigenlijk al genoeg. Overi
gens moet dat wel een stevige
naald zyn, met een scherpe punt.
Hoe scherper, hoe beter; de wrij
ving met het oppervlak is dan na
melijk het kleinst, waardoor het
figuurtje langer heen en weer
blijft schommelen. Boor de kurk
zo nodig voor, met een priem
o.i.d., zodat de naald (met het
oog) er voor ongeveer de helft in
verdwijnt. Belangrijk is, dat de
