„Relatie
met
Suriname
uniek in
de wereld
Excellentie
Dat gaat maar door!
Lage pr ijzen bij Sheli.
Nieuwe strip in deze krant
Shell helpt, óók met lage prijzen 0
DINSDAG 28 DECEMBER 1982
Hebt u André van Duin in Willem
Ruis z'n Lotto Show zien dollen
met het tableau vivant van Rem
brandts Nachtwacht"?. Prach
tig, nietwaar, zoals al die figuren
van Rembrandts beroemdste
schilderij in de lijst stonden ge
rangschikt, aangetakkebost naar
de etsen van het origineel, stok
stijf stilstaand, alleen het hondje
verried door wat nerveuze bewe
gingen dat we niet met het schil
derij zelf te maken hadden maar
met een menselijke nabootsing
ervan, een zogeheten „tableau vi
vant". Het was dit jaar al de 38e
„opvoering" die een gezelschap
uit Berg en Terblijt, bij Maas
tricht, van De Nachtwacht gaf.
Er is dus blijkbaar vraag naar
zulke „levende schilderijen", hoe
ouderwets en uit de tijd het in dit
televisietijdperk ook mag aan
doen.
Hoewel, wat heet ouderwets. In The
Sunday Telegraph van 5 decem
ber las ik dat sinds 1933 ieder
jaar van begin juli tot eind au
gustus gedurende zeven weken in
het openluchttheater van Lagu-
na Beach in Californië elke
avond voorstellingen worden ge
geven van tableaux vivants.
Amerika op zijn ergst, waar
kunst wordt omgezet in een foef
je", heeft iemand eens gezegd.
Maar de belangstelling is steeds
overweldigend, want hoewel de
plaatsen tussen de 20 en 60 gul
den kosten zijn alle voorstellin
gen in januari al uitverkocht, en
staan er in de weken van de voor
stellingen iedere dag lange rijen
mensen te wachten die hopen nog
een niet afgehaald kaartje te
kunnen bemachtigen voor wat
Net Schouwspel van de Mees
ters" word genoemd.
Er is inmiddels een wachtlijst van
27 jaar voor diegenen die in aan
merking willen komen voor een
plaatsje onder de 2500 stemge
rechtigde leden, die een kleine
contributie betalen en in ruil
daarvoor voorrang krijgen bij
het reserveren van kaarten. Bo
vendien hebben zij stemrecht bij
de verkiezing van de „Board of
Directors", die uit negen leden
bestaat en goedkeuring moet ver
lenen aan de nieuwe plannen die
de Pageant Director, de Schouw
speldirecteur, ieder jaar indient
voor de voorstelling van volgend
jaar.
U begrijpt, in Laguna Beach is
geen sprake van amateuristische
Spielerei. De 2600 plaatsen van
het openluchttheater zijn iedere
avond bezet, men beschikt over 20
full-time employees en een 300-tal
vrijwilligers. Er komt ieder jaar
zo'n 10 miljoen gulden binnen en
hoewel de onkosten zeer hoog zijn
(waaronder f 1.250.000 voor de
huur van het theater), blijft er
toch nog altijd zo'n f 550.000 per
jaar te verdelen over voor 64 col
lege scholarships oftewel 64 stu
diebeurzen.
Er zijn twee complete bezettingen
van vrijwilligers, die om de week
optreden, en dus niet hun hele zo
mervakantie aan dit vrijwilli
gerswerk vastzitten. Advocaten,
winkeliers, lorry-divers, inge
nieurs, studenten, huisvrouwen,
kortom „iedereen" wil graag
meedoen, zoals dat bij ons in Die
ver bij de befaamde jaarlijkse
Shakespeare-voorstellingen al
tijd het geval was. Sint-Andries,
een van de figuren in Leonardo
da Vinci's „Laatste Avondmaal"
(een vast nummer) wordt bij
voorbeeld al veertien jaar door
een gepensioneerde chemicus uit
gebeeld, George Cunningham,
die daarvan zegt: „Ik tel de se
conden af door met mijn tenen op
en neer te wippen in mijn tennis
schoenen die achter de tafel
schuil blijven. Daardoor weet ik
precies hoe lang het nog duurt
voor de lichten weer uitgaan en
ik mij even kan krabben".
Wat krijgen die 2600 toeschouwers
nu eigenlijk te zien? Het doek is
dicht, de presentator vertelt iets
over de schilder en het meester
werk dat zij zo meteen uitgebeeld
zullen zien, dan gaat het gordijn
open, het orkest speelt een toepas
selijke melodie, de vrijwilligers
binnen de grote gouden lijst (die
3 meter hoog en 10 meter breed
kan zijn) staan gedurende 90 se
conden stokstijf stil, dan doven
de lichten weer, het gordijn gaat
dicht, de presentator bereidt het
publiek voor op een van de vol
gende 24 driedimensionale schil
derijenimitaties, na enkele minu
ten gaat het doek weer op, etcete
ra...
Die uitbeelding van „Dansers oefe
nend aan de bar" van Degas, „Le
Pècheur a la Ligne" van Renoir,
„Baders in de Seine" van Seurat,
„Sint George en de draak" van
Fritz Preiss, enzovoort enzovoort
schijnen zo levensecht, zo natuur
getrouw te zijn, dat altijd een
van de uitbeeldingen bij open
doek wordt opgezet en weer afge
broken, zodat de toeschouwers
hun groeiende twijfel of er wel
van „echte mensen" sprake is
weer kunnen vergeten.
De kunst is niet om een driedimen
sionale uitbeelding te geven van
een tweedimensionaal origineel,
maar om met driedimensionale
middelen toch een vlakke, twee
dimensionale indruk te wekken.
Dat gebeurt door een bepaalde
belichting, door gebruik van
acrylverf die het licht niet weer
kaatst, door de kledij van stijf ge
schilderd katoen te maken dat
niet begint te wapperen in de
wind, en door trucages. Zo is de
tafel in Da Vinci's „Laatste
Avondmaal" sterk hellend ge
maakt, en slechts 25 centimeter
breed, waardoor hij enerzijds
toch even breed lijkt als op Da
Vinci's muurschildering, maar
anderzijds „vlak" en tweedimen
sionaal lijkt.
DEN HAAG - Net een
beetje gewend aan haar
nieuwe werkkring aan
het Haagse Plein en
aan de vele facetten
van de Nederlandse
ontwikkelingssamen
werking, moest de
WD-minster voor ont
wikkelingssamenwer
king, Eegje Schoo, een
zware knoop doorhak
ken: het opschorten
van de hulp aan het Su
riname van bevelheb
ber Bouterse, na de
moord op vijftien oppo
santen. Onder welke
omstandigheden kan
deze hulp worden her
vat?
Mevrouw Schoo (38): „Als we
weer de indruk hebben dat
daar ontwikkelingen zijn
die leiden tot meer democra
tische verhoudingen. Dan
gaan we opnieuw met de
Tweede Kamer praten en ik
hoop dan ook weer net zo'n
brede steun te krijgen als nu
met het opschorten. Ik kan
daar geen definitieve uit
spraken over doen".
- Maar kunt u zich een hervat
ting van de hulp voorstellen
zolang Bouterse nog aan de
macht is?
„Dat lijkt me buitengewoon on
waarschijnlijk. Maar ik blijf
niet voor niets heel vaag. Ik
hoop op positieve ontwikke
lingen".
„Op dit moment is er geen spra
ke van dat het verdrag van
1975 kan worden uitgevoerd.
Daarin staat vermeld dat Ne
derland en Suriname een ge
meenschappelijke verant
woordelijkheid hebben voor
de ontwikkeling van Surina
me. Alle beslissingen worden
gezamenlijk genomen. Daar
voor moet je voldoende we
derzijds vertrouwen hebben,
en dat hebben we nu in geen
geval."
„De laatste maanden was er al
sprake van een afnemende
ontwikkelingsrelevantie,
maar het opschorten van de
werking van het verdrag
heeft daar niets mee te ma
ken".
- Heeft de hulp tot nu toe eigen
lijk wel effect gehad?
„Dat is moeilijk vast te stellen.
Er zijn bijvoorbeeld drie gro
te landbouwprojecten in uit
voering. Een ervan, een olie-
palmproject, is een technisch
juweel, maar economisch een
sof. Als een project niet bij
draagt aan de sociaal-econo
misch ontwikkeling van Su
riname, moet je je afvragen of
je het geld niet anders moet
besteden."
Minister Schoo
„We weten al langer dat de ont
wikkeling van een pas onaf
hankelijk land een schoksge
wijs proces is, dat door ber
gen en dalen gaat. Maar ook
dit heeft op zich niets te ma
ken met onze beslissing de
hulp op te schorten".
- Is er niet overwogen een on
derscheid te maken in projec
ten die wel en die niet opge
schort zouden kunnen wor
den, met als doel de armsten
in de Surinaamse samenle
ving te ontzien?
„We hebben in eerste instantie
alleen het hulpoverleg stop
gezet, om onszelf enige ruim
te te geven om te onderzoe
ken of een gedifferentieerde
aanpak mogelijk was. Maar
vanwege de verdragsbepalin
gen kan dat niet. Wij hechten
zeer aan juridische argumen
ten, omdat we het verdrag als
zodanig in stand willen hou
den, inclusief de beloofde
steun van in totaal 3,5 miljard
gulden. Dan is er ook nog het
praktische probleem dat al
het geld op één gironummer
terecht komt, dat met één
tussenschakel dat van Bou
terse is."
„Humanitaire hulp komt voor
lopig niet ter sprake. Daar
zijn trouwens andere kanalen
voor. Die worden ook ge
volgd in andere landen met
regimes waar je evenmin mee
aan tafel wil zitten. Maar als
het schrikbewind (in Surina
me) blijft, en de mensen arm
lastig zouden worden, dan
kun je humanitaire hulp gaan
geven, maar dan onder een
andere noemer, buiten het
verdrag om."
- Als je de maatregel vergelijkt
met andere landen waaraan
wel hulp wordt gegeven, In
donesië bijvoorbeeld na de
generaals-coup in 1966, komt
al snel het verwijt van 'selec
tieve verontwaardigi-ng' om
de hoek kijken?
„Ik wil geen vergelijking ma
ken tussen de regimes van
Indonesië toen en Suriname
nu. Belangrijk voor my is dat
sinds die tijd de mensenrech
ten, ook bij ontwikkelingssa
menwerking, steeds belang
rijker zijn geworden in het
Een van de goede
van deze krant voor bet Jaar
1983 is om te beginnen met
een gloednieuw stripver
baal. Vanaf maandag 3 ja
nuari wordt u dagelijks een
kijkje gegund in "Avond
land".
Om alvast een tipje van de
sluier die over deze natie
bangt op te lichten, bet vol
gende:
A vond land is een westerse de
mocratie die u binnenkort
van nabij zult leren kennen.
Het is een kleine staat met
een trots verleden en een
problematisch heden. In bet
parlement van bet land zijn
vele partijen vertegenwoor
digd, maar de Sociaal Libe
rale Middenpartij zit zo
comfortabel, dat zij altijd in
staat is de regering te vor
men.
De minister-president Is er
rotsvast van overtuigd dat
zijn natie een veelbelovende
toekomst beeft, en zijn poli
tieke optreden is dan ook
van een compromisloos op
portunisme. Hij interesseert
zicb zeer voor de geschiede
nis van zijn land, boe wel bij
daar weinig van weet. Met
de economie is bet van bet
zelfde laken een pak. Niette
min deelt bij zijn opvattin
gen gaarne mee aan journa
listen, als hij tenminste zijn
faalangst kan overwinnen.
De secretaris-generaal is zo
ongeveer de enige in het
land, die de bele boel een
beetje kan overzien, alleen
al door zijn lichaamslengte.
Hij maakt daar een passend
misbruik van.
De minister-president woont
in een eenvoudige bal f vrij
staande woning, samen met
zijn echtgenote - die actief
is in diverse vrouwenorga
nisaties van behoudende
snit - en zijn drie kinderen.
Een dochter van 16 die uit
sluitend belangstelling
beeft voor discotheken, een
DE K0NIN6IN
OFWEL HET 6IAAT6HOOFD, HEEFT
HET HAPT OP DE TDNó
zoon van 12, die bij de ver
kennerij is en een dochter
van 4 die nog nergens bij is,
maar veel belooft. Tenmin
ste als we afgaan op de uit
spraken die zij nu reeds
doet.
De generaal en de admiraal
proberen met wisselend suc
ces gebrek aan strategisch
inzicht te verdoezelen met
behulp van enorm enthou
siasme voor de moderne
technologie.
De koningin is het ceremonië
le staatshoofd; zij steekt
haar sympathie voor uiterst
linkse bewegingen nauwe
lijks onder stoelen of ban
ken. Zoals u ziet lijkt dit
kleine land in niets op enige
staat die we kennen. Des te
beter kunnen wij ons er mis
schien aan spiegelen...
Deze krant vormt in 1983 bet
gratis paspoort voor een da
gelijks bezoek aan Avond
land, onder het motto "Ex
cellentie".
beleid. Dat staat ook nog
eens uitdrukkelijk in het re
geerakkoord".
„Ten tweede hebben we met
Suriname een unieke relatie.
Met Indonesië is bij de onaf
hankelijkheid niet een derge
lijk verdrag gesloten. Dat
land wordt veel meer behan
deld zoals andere ontwikke
lingslanden. Maar met Suri
name werken we op basis
van gelijkwaardigheid, een
gedeelde verantwoordelijk
heid, dat is uniek in de we
reld. En verder hebben we
een bedrag (3,5 miljard gul
den) in één keer toegezegd,
dat is bij andere landen nooit
gebeurd".
We stappen over van het spe
ciale geval Suriname naar de
belangrijkste wijziging in het
beleid van de afgelopen ja
ren: meer nadruk op de in
schakeling van het bedrijfsle
ven bij ontwikkelingssamen
werking. Leidt dat tot een
verschuiving van de aan
dacht voor de armste groe
pen en de armste landen naar
de al iets meer geindustriali-
seerde ontwikkelingslanden?
„De komende jaren moeten we
duidelijk maken dat het Ne
derlandse bedrijfsleven al
veel doet voor ontwikke
lingslanden, al dan met in sa
menwerking met ons depar
tement. Niet uit charitatieve
oogmerken, maar dat kun je
ook niet vragen. Maar nu al
leidt meer dan zestig procent
van de bilaterale hulp tot or
ders voor het Nederlandse
bedrijfsleven".
„Het gaat er mij niet in eerste
instantie om dat die zestig
procent tot bijvoorbeeld ne
gentig wordt opgeschroefd,
dat zou een heel verkeerd
spoor zijn. De kernvraag is, in
hoeverre die zestig procent
kwalitatief kan worden ver
beterd. Ik heb daarover ook
met staatssecretaris Bolke-
stein van exportbevordering
regelmatig overleg afgespro
ken. Het bedrijfsleven moet
leren beter in te spelen op
wat werkelijk nodig is. Daar
voor is meer openheid nodig,
en een verandenng in het
denken. Maar ik sluit ander
zijds ook niet uit dat in de
toekomst meer dan die zestig
procent via het Nederlandse
bedrijfsleven zal gaan lopen."
Uit een enquête van de Natio
nale Adviesraad Ontwikke
lingssamenwerking blijkt dat
het bedrijfsleven weinig be
langstelling heeft voor de
armste landen.
„Ik kan mij voorstellen dat het
midden- en kleinbedrijf ac
tiever wordt in het verhogen
van de export naar de Derde
Wereld, inderdaad in éerste
instantie naar de wat rijkere
ontwikkelingslanden. Lan
den waar de mensen gemid
deld 260 dollar per jaar ver
dienen, daar is niet zo'n grote
markt. Maar er zijn ook wel
voorbeelden waar dat toch
kan. Zo traint KLM bijvoor
beeld de medewerkers van
Air Tanzania".
,Een ander voorbeeld dat ik
laatst tegenkwam, en wat mij
nogal trof, is een contract met
Indonesië. Nederland levert
een aantal baggerschepen, en
daarnaast helpt ze de lokale
industrie om zelf ook een
aantal te bouwen"
„Voor Nederland worden ken
nis en diensten een steeds be
langrijker exportartikel. We
moeten kijken of we dat van
uit ontwikkelingssamenwer
king kunnen stimuleren. Ik
denk juist dat daar voor Ne
derland een belangrijke
groeipool voor de export kan
zitten. Het midden- en klein
bedrijf kan hier een belang
rijke rol spelen, ook vanwege
de grotere flexibiliteit in de
produktie en ten e
kleinere markten. Ik wil op
dat gebied een nieuw initia
tief nemen. Een probleem
daarbij is wel met wie je daar
over in gesprek moet gaan"
Ex-staatssecretaru Dik win
handelt bevorderingde voor
ganger van Bolkestexn, heeft
geschreven dat er op uw de
partement minder strenge
normen gehanteerd moeten
worden bij de beoordeling of
een activiteit van het Neder
landse bedrijfsleven wel aan
de ontwikkelt ngseisen vol
doet. Ligt dat ook in de lijn
van deze regering?
„Het kan zijn dat het daarop
uitkomt Maar de ontwikke-
Ungsrelevantie zal nooit op
de tweede plaats mogen ko
men. Het kan zijn, en ik fan
taseer nu wat dat we bij de
criteria meer gedecentrali
seerd te werk gaan. dat we
meer ruimte moeten hebben
om ter plekke de interpreta
tie van de criteria te bekijken.
Het kan zyn dat criteria die
we hier in Den Haag hebben
bedacht minder belangrijk
zijn in bijvoorbeeld Sri Lan
ka."
- Veel landen zouden meer heb
ben aan het openstellen t-an
onze markt, dan aan de hele
ontwikkelingshulp bij elkaar.
„De belangrijkste exportont
wikkelingen zullen straks uit
de technologie en de dien
sten moeten komen, en de
omschakeling daarop wordt
vertraagd door het protectio
nisme. Gelukkig staat Neder
land officieel op een anti-pro
tectionistisch standpunt Op
dat gebied heb ik voorlopig
ook geen behoefte aan meer
bevoegdheden"
„We leven nu in een econo
misch slechte tijd. Het is al
niet mogelyk vast te houden
aan onze belofte jaarlijks an
derhalf procent van het natio
naal inkomen aan ontwikke
lingshulp te spenderen, sinds
de schatting van dit nationaal
inkomen is verhoogd. Minis
ter Ruding van financiën
heeft in deze tijd van bezuini
gingen een redelyk afhou
dende houding om deze ach
terstand in te lopen. Maar in
ternationaal is het een be
langrijk symbool. Zoals in
het regeerakkoord is over
eengekomen, zullen we over
enige jaren dat percentage
(volgens de nieuwe schatting
van het nationaal inkomen)
weer halen."
- Is er nog wel eer aan te beha
len, nu de publieke opinie
zich minder druk maakt om
ontwikkelingssamenwerking
dan in de tijd van Pronk
„Bij veel mensen is het beeld
ontstaan dat ontwikkelings
hulp vaak weggegooid geld
is. We moeten naar buiten
brengen, dat er altijd van de
duizend projecten wel een
aantal mislukt, dat is mets
bijzonders. Maar we moeten
vooral de aandacht richten
op het feit dat het wèl helpt.
Het besef dat we wat kunnen
doen, is een beetje weggeëbd.
Dat hangt ook samen met de
eigen machteloosheid van de
„In mijn vorige fünctie (voor
zitter van de Emancipatie-
raad) heb ik ook gemerkt dat
mensen die het wat minder
getroffen hebben, eerder dat
gevoel van machteloosheid
hebben wanneer het econo
misch slechter gaat. In de
trant van: nu kunnen we he
lemaal wel ophouden Ook
veel vrouwen hebben dat ge
voel van machteloosheid.
Daar wil ik wat strijdbaar
heid in brengen... en optimis-
ADVERTENTIE
Bij Shell blijven de prijzen laag. Op
vrijwel al onze stations - ook langs desnel-
weg - is de benzine scherp geprijsd
Maar ook voor allerlei andere arti
kelen betaalt u geen cent te veel. En tijde
lijk betaalt u voor'n flakon ruitontdooier*
zelfs héél weinig.
Voor f 1,50 (normaal f 3,15) krijgt u
hartje winter uw ruiten moeiteloos boven
nul. Zodat u 'n uitstekend zicht houdt op
de weg én op de lage prijzen bij Shell.
