de weekbladen
RENTE
PER
MAAND
Zes uur tafelen
voor 1688,60
C
Reportage
HP M
Een knus kerstdineetje
voor de dagdromers
DE TIJD
KISEVIERS
leidse spaarbank 5
DONDERDAG 23 DECEMBER 1982
Ik schreef laatst over het boekje
'Charing Cross Road 84' van He-
lene Hanff, waarin de correspon
dentie tussen deze Amerikaanse
schrijfster en de employés van
een Londens antiquariaat tussen
5 oktober 1949 en oktober 1969 is
afgedrukt. Wat mij gefrappeerd
had was, dat Nora nog op 4 mei
1952 (zeven jaar na de oorlog, ik
herinner er nog maar even aan!)
aan Helene in New York schreef:
„Dank je voor het pakket met eier-
poeder dat vrijdag aankwam en
ik was daarom ook zo blij, ik had
je toch vagelijk iets gezegd over
eieren die van de bon gingen, nou
dat is dus niet gebeurd, dus het
poeder was een geschenk van
God voor onze weekend-cakes,
enz."
Naar aanleiding daarvan kreeg ik
een brief van de heer J. van der
Kamp uit Hilversum, bij wiens
dorp waarin hij indertijd woon
de een Engelse bommenwerper
was neergestort. Daarbij kwam
de Engelse vliegerofficier Par
kins om het leven. De heer Van
der Kamp kwam daardoor in
contact met de familie van het
slachtoffer, dat eerst als vermist
was opgegeven:
„Door die contacten bleek ons dat
zij het in Engeland veel slechter
hadden dan wij in Nederland.
De Parkins bewoonden een villa
in een uitgestrekte tuin met grote
gazons. Deze waren gedeeltelijk
omgespit om groente te kunnen
verbouwen, die toen in Engeland
nog erg schaars was. Bovendien
zonden wij hun geregeld pakjes
met vooral kaas en thee, artike
len die daar nog bijna niet te
krijgen waren en die wij weer
volop konden kopen. Dat dit zich
afspeelde in de jaren 1949, 1950,
1951 weet ik nog door het feit dat
mrs. Parkins een jasje breide
voor mijn zoon, die in 1950 is ge
boren".
Hebt u daar ooit bij stil gestaan,
dat Engeland, dat geen bezetting
heeft gekend en toch min of meer
de oorlog voor de geallieerden
heeft gered door de Blitzkrieg te
winnen, in de naoorlogse jaren
grotere armoede heeft gekend
dan wij, en vooral: langduriger
armoe en veel langduriger distri
butie?
Ik was nu zo geintrigeerd geraakt
door dit fenomeen dat ik het eens
heb nagezocht op oorlogsdocu
mentatie. Om te beginnen ont
dekte ik dat Bon no. 1 van de
Rijksdistributiedienst, bestemd
voor een halve kilo suiker in de
periode van 16 toten met 29 okto
ber, al in 1939 werd uitgegeven,
voordat de Duitsers ons nog een
vlieg kwaad hadden gedaan!
Tien jaar later, op 2 november
1949, was in Nederland alleen de
koffie nog op de bon. Hier volgt
nu een lijstje van data, waarop
de genoemde artikelen van de
bon gingen, dus vrij verkrijg
baar werden ook al was het dan
lang niet altijd gemakkelijk ze
ook metterdaad te verkrijgen):
17 aug. 1945 - zeepvervangende
wasmiddelen,
8 sep. 1945 - vervangingsmidde
len,
27 okt. 1945 kaarsen, patentolie,
eenheidszeep,
1 dec. 1945 - koffiesurrogaat,
1 jan. 1946 - grutterswaren, peul
vruchten en zout,
1 feb. 1946 - verse vis,
1 juni 1946 - benzine, rubberlaar
zen, sommig aardewerk,
1 juli 1946 - houten meubelen,
1 nov. 1946 klompen, sommige
vleeswaren,
31 jan. 1947 - inlands fruit,
apr. 194 7 - appel- en peren-
stroop,
15 mei 1947 - metalen keukengerei,
1 juni 1947 - lijnolie,
30 juni 1947 - sigaren,
1 aug. 1947 - petroleum,
10 feb. 1948 - rijwielen, banden en
aardewerk,
7 mei 1948 - schoenen,
1 juli 1948 - melk,
7 nov. 1948 - brood, meelproduk-
ten, suiker, jam, versnaperingen,
2 dec. 1948 - zeep en waspoeder,
20 dec. 1948 - thee,
28 dec. 1948 - eieren,
3 feb. 1949 - cacao,
23 juni 1949 - boter, vet, margarine,
1 juli 1949 - tabak.
De wekkers waren overigens al op
17 augustus 1946 van de bon geko
men:
,Jn de gemeenten gelegen buiten de
mijnstreek kunnen de winkeliers
de wekkers thaTis zonder gelijktij
dige inname van bonnen verkopen.
De winkelier dient de wekkers te
verkopen aan hen die er het meeste
behoefte aan hebben. Dat zijn voor
al: oorlogsslachtoffers, arbeiders in
continubedrijven, spoor- en tram
wegpersoneel, personeel van trans
portondernemingen, bakkers,
landbouwers en schippers. De win
keliers dienen een lijst bij te hou
den van namen en adressen van de
personen aan wie zij de wekkers
hebben verkocht".
Terwijl men in Londen nog in mei
1952 een gat in de lucht sprong voor
eipoeder uit New York, gingen bij
ons de eieren dus al op 28 december
1948 van de bon. Daarvoor was het
overigens ook mondjesmaat ge
weest met de eieren: dan weer eens
één ei voor kleine kinderen, dan
weer één vers ei voor boven de 20
jaar, of voor iedereen één paasei, of
één ei voor de rijpere jeugd (20-25
jaar) of zelfs één klein ei (5e klasse)
voor 20 jaar en jonqer. Pas op 12
maart 1947 kregen de restaurants
per twee maaltijden één ei toegewe
zen. Mondjesmaat dus. maar lang
niet zo mondjesmaat als in Enge
land!
Bezuinigen, jaja... Maar weet u dat er nog steeds waan
zinnig dure dingen te koop zijn op welhaast elk ge
bied? Zoals bijvoorbeeld een gouden aansteker (inge
legd met schildpad) voor iets meer dan tweeduizend
gulden, terwijl zo'n lekkere weggooier minder dan
een riks kost? En wat te zeggen van een simpel potje
Engelse marmelade voor achttien gulden? Of een fris
se permanent in het haar voor tweehonderdvijftig
gulden?
Varia
En wat is nou het merkwaardi
ge? Dat er kennelijk voor alles
een markt is. Bij die dure kap
per is het even druk als bij dat
kapperszaakje op de hoek en
voor de jam van bijna twee
tientjes lijkt net zo goed be
langstelling te bestaan als voor
het potje huishoudkwaliteit
van 1,89. Raar, maar waar.
Overigens: zo onlogisch is dat ei
genlijk niet. Door de nivelle
ring kennen we niet meer zo
duidelijk het traditionele ver
schil tussen de maatschappe
lijke klassen. Bijna elk gezin
heeft een auto, dezelfde laatste
modenieuwtjes worden ge
kocht door Marietje van drie
hoog achter en door Marie-
Louise uit die beeldige bunga
low.
Decadent
Maar op de een of andere manier
wil Marie-Louise met haar man
en kinderen zich toch nog on
derscheiden van de grauwe
massa: ze koopt incidenteel
dure dingen. Een kristallen ka
raf voor haar favoriete likeur
voor bijna vijfhonderd gulden,
terwijl een alleraardigst glazen
karaf] e al voor twintig piek te
koop is; een Alcantara over
hemd voor haar man van 215
gulden, terwijl een keurig ka
toentje al voor een tiende van
die prijs te koop is.
Wees eerlijk: iedereen heeft in
het diepst van zijn gedachten
wel eens die stille behoefte om
lekker decadent met een blan
co cheque een dagje onge
stoord met geld te smijten en
in plaats van het gebruikelijke
balletje gehakt een smakelijk
stukje wild zwijn op tafel te
zetten. Want wie niet meer dro
men kan, is een ongelukkig
Voor die dagdromers hebben we
een knus kerstdineetje samen
gesteld, waarvoor de ingre
diënten overigens in elke goe
de delicatessenzaak te koop
zijn. En, laten we u dat verze
keren: daar staat het personeel
allesbehalve duimen te draai-
U gaat straks gezellig bood
schappen doen voor vier vol
wassen personen; de kinderen
willen toch niets anders dan
patat met appelmoes. En ge
makshalve gaan we ervan uit
dat in huis aanwezig zijn: zij
den damasten servetten met
bijpassend tafelkleed, een fraai
servies, zilveren bestek en een
prachtige zilveren meerarmige
kandelaar, want stijlvol voed
sel moet in stijlvolle ambiance
genuttigd worden, nietwaar?
Kaviaar
We beginnen met het voorge
recht. De kaviaar, de beste
kwaliteit uit Rusland voorzien
van het blauwe dekseltje, is op
het ogenblik niet zo duur: 90
gulden per ons. Twee ons is
voor vier volwassenen vol
doende; daarnaast twee ons
Noorse zalm die in Nederland
gerookt is (want daar kunnen
ze dat niet zo goed als hier, ver
zekerden ons de kenners) 37
gulden en twee ons mooie, bre
de, uitgesneden paling van 11-
gulden per ons. Daar schenkt u
bij een fraaie droge champag
ne: de Dom Perignon, eventu
eel ook in rosé-uitvoering,
maar dat is eigenlijk een grapje
voor de nouveau-riche. Prijs:
150 gulden. Eén fles is vol
doende, dat scheelt weer.
Als tussengerecht adviseren we
u verse kreeft. Een beetje eng
om te koken, weliswaar, maar
je moet wat over hebben voor
zo'n etentje. Kreeften kosten
momenteel 40 gulden per
pond; u hebt twee kreeftjes no
dig en meestal zijn ze iets
zwaarder dan een pond per
stuk. Totaal: gulden. De garne
ring is wat prijs betreft te ver
waarlozen: wat citroen en pe
terselie is voldoende. Een aar
dige wijn daarbij is bijvoor-
beeld de Coupe Louis Metai-
reau, een Muscadet sur Lie uit
1980 voor 23,95: een stevige
fruitige wijn, waarbij de pitjes
en de schilletjes zijn meege-
gist.
Niets slechts over een tam konijn
of een goed bereid kipje, maar
een gefarceerde reerug is toch
even iets geheel anders. Ander
half kilo heeft u nodig en dat
kost dan 180 gulden. Maar daar
moet natuurlijk wel wat bij.
Bijvoorbeeld: vier truffels (116
gulden), een potje morilles in
truffelsaus (62,50), een potje
cantharellen - verse zijn er he
laas niet meer - voor 26,75, prei-
selbeeren voor 3 gulden en ver
se haricots verts voor een tien
tje per pond met wat pommes
noisettes van 4,50.
En wat schenkt u daarbij? Een
Aloxe Corton, een bourgogne
van het huis Latour, een wijn
met een geheel eigen karakter,
wat truffelachtig, met een
unieke afdronk. Prijs: 75 gul
den.
Een exotische fruitsalade gaat er
altyd wel in. Maak die dan eens
van vier verse kiwi's (18 gul
den), een klein meloentje van
een tientje, twee mango's (7
gulden), een doosje verse im
port-aardbeitjes van 9,50 en
twee sappige perziken van vyf
gulden per stuk. Daar past ook
een heel bijzondere wijn bij: de
Chateau d'Yquem, een zoete
Sauternes voor het lieve be
drag van 210 gulden.
Als u het wilt doen op z'n Frans,
behoort er nu op tafel te ko-
door
Elly van Hoeven
men een zogenaamde digesti
ve: een beeldige cognac of een
armagnac, dc mooiste kosten
ongeveer 75 gulden per fles.
Dat geeft de maag weer even
een opkikkerde en maakt keu
rig een plaatsje voor de kaas
schotel. Vijf soorten, van mild
tot pittig, is ruimschoots vol
doende. Buitenlandse kaas
soorten kosten gemiddeld 3.50
per ons. Daar hoort een keuri
ge oude port bij. wc hebben
een hele ..aardige'' voor u ge
zien voor 245 gulden.
En dan komt de koffie. Gezien,
vanuit Afrika, halfpondspak-
ken van 19,20. Iets bijzonders,
verzekerde men ons. Nog een
aardige liqueur erbij? Al die
verrukkingen als Veille Cure,
Drambuie, Grand Marnier,
Cointreau en Chartreuse kos
ten u rond de dertig gulden. Si
gaartje voor de heren toe: een
werkelijk fraaie after-dinner si
gaar uit de normale produktie
kost 25 gulden per stuk en de
duurste sigaretten kosten 6.70
voor een pakje van twintig
stuks.
Zes uur
En zo komen we dan op het lieve
droom bedrag van 1688,60 in to
taal, oflewel 422,15 per per
soon. Daar gaat je kerstgratifi
catie... Maar een mens moet al
les proberen terug te brengen
tot overzichtelijke proporties.
U bent met dit diner op z'n
minst zes uur onder de pannen
en dan kost het een en ander u
per minuut per gast slechts
1,17. Zoiets Ujkt toch meteen
veel minder duur
Maar tussen droom en daad
staan wetten en praktische be
zwaren. om met Elsschot te
spreken. Uiteraard kan het
kerstdiner met gemak voor een
tiende van deze prijs op tafel
gebracht en met evenveel ge
noegen genuttigd worden. U
heeft al een heel aardige Sau
ternes voor nog geen twintig
gulden en een lekkere port
voor vijftien piek. En namaak-
kaviaar is al te koop voor 3.50
per potje. En truffels passen
toch niet bij een gebraden tam
konijn.
En het allergoedkoopste? Laat u
gezellig uitnodigen voor de
Kerstdagen. Dan hebt u al die
sores niet van inkopen doen,
koken en de troep opruimen.
Zo'n uitnodiging kost u niets
meer dan wat fraaie bloemen
voor vijfentwintig gulden bent
u dan de man.
L/ri
VRIJ NEDERLAND
Behalve het nieuws over de door
slaggevende rol van Nederlandse
militairen bij de Surinaamse
coup (zie LD/AD van gisteren)
nog een verrassing in Vrij Neder
land: Piet Keizer, verhalend van
Ajax in de glorietijd, zijn 'stille
oorlog' met Michels en het voet
bal anno 1982- '83. Zuinig is hij
overigens nog steeds met het
prijsgeven van zijn gedachten:
"zo jongens, nu de blocnotes
dicht, een lekker kopje thee en
dan praten we nog even ge-
Bibeb praat met Annie M.G.
Schmidt onder meer over de
preutsheid van de VARA in de
tijd van de familie Doorsnee:
"Kontje mocht niet, er mocht
geen sherry gedronken worden.
Maar een plat pratende dienstbo
de Sjaan mocht wel. En dat vond
ik vreemd voor een socialistische
omroep".
Frits Abrahams bezocht het Rosa
Spierhuis voor bejaarde kunste
naars en snoof een sfeer van
heimwee op: "Vroeger zaten we
met zijn allen nog wel eens op
een kamer te gillen met een fles
wijn..".
De Greet Hofmans-affaire bereikt
deze week in VN een hoogtepunt
met een gedetailleerde recon
structie van de koninklijke crisis
in 1956, gebaseerd op een on
langs verschenen boek ('Van de
prins geen kwaad') van Daniel
Schorr. In de V&D-serie deze
week drie generaties warenhuis-
dynastie.
In de nieuwssfeer komt VN met
(duisterheid rond) de wachtgeld
regeling van Ruud Lubbers en
een nadere beschouwing van
Hans-Jochen Vogel, wellicht de
volgende SPD-bondskanselier.
Martin van Amerongen berooft
Elseviers (ex?) hoofdredacteur
Ferry Hoogendijk van zijn laat
ste waardigheid: de plot van zijn
boek 'In het holst van Hilver
sum' is gejat.
Een greep uit het verdere aanbod:
een VN-kerstkwis, een terugblik
op Karl Marx, een kerstverhaal
van Doeschka Meijsing, een
speurtocht naar de echte dracula
en een terugblik van A (Van Agt)
tot Z (Van Zeil) op het politieke
jaar 1982. Ageeth Scherphuis
maakte een tocht langs kook
clubs voor mannen.
De bijlage gaat uitgebreid in op
kerstpotten en homofilie; soul,
soup en salvation. Het Leger des
Heils in de welzijnsjaren.
(hervormd
nederland
Volgens HP is er de afgelopen
twintig jaar met succes een aan
val gedaan op de publieke mo
raal. Gezag, arbeid, huwelijk en
dergelijke, het is niet allemaal
meer wat het geweest is. In de
eerste aflevering van een serie ar
tikelen over deze "maatschappe
lijke aardverschuivingen" pro
beert John Jansen van Galen aan
de hand van praktijkvoorbeel
den een bevestiging te krijgen
van de stelling van prof. Abram
de Swaan dat de samenleving in
de overgang is van een "bevels
naar een onderhandelingshuis
houding". De politiemens die
zijn taken niet meer aankan,
daardoor de ene automobilist
wel en de andere niet verbali
seert en daarover met de gever
baliseerde aan de praat raakt
("Het publiek is kritischer ge
worden, ja veel kritischer"). En
de controleur bij het openbaar
vervoer, die vaststelt dat de men
sen zich vroeger "rot schaamden
als ze zonder kaartje betrapt wer
den; nu ben je een slijmerd als je
wel betaalt".
In het dubbeldikke (kerst)nummer
laat HP ook dr. G. Puchiner, de
chroniqueur van het Nederland
se calvinisme, aan het woord
naar aanleiding van diens on
langs verschenen zes delen "Ont
moetingen": "Een goed inter
view hoort te zijn: musisch als
een gedicht maar weloverwogen
als iedere publicatie".
Herman Vuijsje begeleidde Emile
Crince le Roy, inkoper van De
Bijenkorf, op diens zakenreis
naar China, waar het adagium
"Time is money, and money is
important" evenzeer van toepas
sing blijkt te zijn. Verder in HP
een interview met ex-premier
Piet de Jong ("Ik geloof niet dat
ik al die tijd één uur slaap heb
gemist") en met Sonja Barend
("Door angst en zenuwen hoorde
ik vroeger niks. Het luisteren
heb ik mij na jaren - God zij ge
loofd en geprezen - eigen ge
maakt. Daar heb ik vreselijk mee
geworsteld").
Jos Schneider ten slotte recon
strueert de kerstdagen van 1932,
"de laatste kerst van Weimar".
Het kerstnummer van Hervormd
Nederland staat in het teken van
het kind. Rudie van Roon
schrijft over het feit dat kinderen
al sinds Bethlehem afhankelijk
worden gehouden en daardoor
tot de categorie 'ontrechten' be
horen. De rest van de bijlage
haakt daarop in: kommer en
kwel onder jeugd, kinderen in de
overgang, stress bij kleuters, de
kindertelefoon, een zwerfhuis
voor kinderen, het kindertoneel
dat allang niet meer onschuldig
en lieflijk is, buitenlandse jonge
ren en als klap op de vuurpijl het
fenomeen kinderen op de troon.
Daarnaast een artikel over de
droom van Ronald Reagan om
Noord- en Zuid-Amerika te ver
enigen. Die droom wordt ver
stoord door Cuba en Nicaragua
en door de miljoenen armen in
Zuid-Amerika: "Reagans wereld
is de hunne niet. Zij worden van
hun land verdreven door groot
grondbezitters en internationale
ondernemingen die van hun
moestuintjes plantages hebben
gemaakt, waar suikerriet, koffie
en bananen voor de export wor
den gekweekt".
Reagan vergist zich deerlijk, meent
HN, want dat er in de landen van
bijvoorbeeld Midden-Amenka
een burgeroorlog woedt is niet te
wijten aan de wapenleveranties
van Cuba en Nicaragua, maar
aan de onhoudbare positie van
het overgrote deel van de bevol
king.
Het weekblad heeft ook een ge
sprek met de Argentijnse Regina
Obrotsky, die nu vijf jaar in Ne
derland woont. "Ik word soms
boos, ik ben er niet tegen, maar
ik vóel dat er iets verkeerd zit in
die hele beweging hier van soli
dariteit met Polen. Als in Polen
de noodtoestand wordt afgekon
digd, brengt dat in Europa een
heel lawaai teweeg (-), maar Para
guay bijvoorbeeld leeft drie-en-
twintig jaar in dezelfde situatie
als Polen. (-) In Argentinië pre
cies hetzelfde. En niemand hier
praat daarover".
Het inmiddels beruchte Nypels-in-
terview in De Tijd van vorige
week heeft heel wat losgemaakt.
Het weekblad is onder meer be
schuldigd van "riooijournalis-
tiek". Hoofdredacteur Arie Kui
per probeert in een lijvig artikel
het verhaal over de roddels rond
de WD-fractieleider te verdedi
gen.
Het zich baseren op "anonieme"
bronnen, zoals De Tijd heeft ge
daan, is binnen de journalistiek
"doodnormaal" zegt Kuiper. Hij
benadrukt dat het interview tot
stand is gekomen op aandringen
van de VVD'er. Bovendien is Ny-
pels met de weergave van het ge
sprek akkoord gegaan. Kuiper
begrijpt dan ook niet goed waar
om iedereen over het verhaal
heen is gevallen.
Uitgangspunt voor het gesprek
van de kant van het weekblad
was "het feit" dat "Nypels een
chanteerbaar persoon is, en ook
daadwerkelijk gechanteerd is",
aldus Kuiper. Een stelling die
door het "slachtoffer" zelf wordt
weersproken. "Ik ben niet ge
chanteerd". De werkelijke aan
leiding voor het gesprek blijft
derhalve onuitgesproken.
Wat Kuiper het meest dwars zit is
de vraag waarom een verhaal
over chanteerbare homofilie uit
gerekend in het oorspronkelij
ke katholieke - De Tijd moest
staan. Kuiper neemt deze als ver
wijt bedoelde opmerking zwaar
op. "De Tijd neemt op het gebied
van homosexualiteit geen afwij
zend standpunt (meer) in. Er is
beslist geen sprake van beweer
de ketterjacht".
Er mogen dan best wat "foutjes"
(de roddel over Neelie Smit-
Kroes bijvoorbeeld) in het artikel
staan, maar toch: geen reden om
het weekblad zo aan te vallen,
moppert Kuiper verongelijkt.
Verder in De Tijd: de heikele posi
tie van de CDA-loyalisten en de
toenemende intolerantie binnen
de christendemocraten over af
wijkend stemgedrag. En veel
Cultuur vier reisverhalen van
schrijvers, en een gesprek met de
nieuwe prima-ballerina van het
Nationale Ballet Karin Schna-
beL
views met prominenten. Zo
praat prinses Irene, wier naam
'vrede' betekent, over vrouwen
en vrede. De prinses meent, dat
vrede rechtvaardigheid bete
kent, dat ieder mens tot zyn
recht kan komen. Zij vindt dat
voor alles moet worden gezocht
naar de wortel van het kwaad de
vervreemding van de maat
schappij. Dan durven ook vrou
wen zichzelf te zyn.
Renate Rubinstein vindt, dat vrede
niet moet komen, maar blijven.
Desondanks schreef zij over de
'vredesdrifY. "Er is een nieuwe
klasse opgestaan van welzijns
werkers en anderen die blijkbaar
voor het eerst hebben gehoord
dat er atoombom bestaat. En dat
is dan de schuld van de slechte
mensen".
Ook een interview met On ana Fal-
laci. Niet over vrede, maar over
haarzelf en anderen "Mensen zo
als ik hebben aanleiding gegeven
tot het ontstaan van een hele ge
neratie vrouwelijke journalisten,
die beter een andere baan had
den kunnen kiezen
Verder praat in EM Wim Duisen-
berg, directeur van de Neder-
landsche Bank, over het in toom
houden van het particuliere ver
bruik om tot een economisch
herstel te komen. Joop den Uyl
steekt de hand (ook) in Neér-
lands boezem over de gebeurte
nissen in Suriname. En tot slot
maakt Seth Gaaikcma reclame
voor zichzelf èn EM in de vorm
van een gratis grammofoon
plaatje.
ADVERTENTIE
Maandrente-deposito's.
De rente wordt maandelijks op
uw bankgirorekening gestort
Looptijd 1 tot lOjaar. Minimum
storting f 15.000,-.
Rente afhankelijk van
looptijd tot maximaal 7,76% ef-
fektief 7V2% nominaal).
D[ DICHTBIJ HUISBANK.
