Zes sonates in Bach-cyclus c c c Krachtproef Edda Barends Ku"" Duo Liberman en Warenberg 'Groes': intrigerende voorstelling Kafka vertaald in mooie plaatjes 3 D Scheepvaart J VRIJDAG 26 NOVEMBER 1982 LEIDEN - Hct duo Viktor Liber man en Alexander Warenberg al op 1 en 22 december een Bach- cyclus geven gewijd aan de zes sonates voor viool en klavier. De concerten zullen plaats heb ben in de Kapelzaal van het K&O-gebouw. Tijdens zijn ambtsperiode als Kammermusikdirektor van Leo pold von Anhalt-Köthen, een functie die hij van 1717-1723 be kleedde, schreef Bach deze sona tes, die hij het opschrift meegaf: Zes sonates voor concerterend clavecimbel en viool. Uit de titel blijkt al dat clavecimbel en viool gelijkwaardige partners zijn: 'concerterend' moet hier opgevat worden in de oude betekenis van het woord 'concertare', dat letter lijk 'wedijveren' betekent en in de Barok duidde op een muzika le dialoog tussen gelijkwaardige instrumentale partijen. De clave- cimbelpartij werd door Bach vol ledig uitgewerkt en laat dus niet zoals bij begeleidingspartijen uit die tijd de uitwerking van de bas stem aan de fantasie van de cla- vecinist over. Bach, die behalve organist en clavecinist ook vio list was, kende de mogelijkhe den van beide instrumenten door en door. De snelle delen van de sonates, waarvan er drie in majeur (A, E en G) en drie in mi neur (b, c en 0 zijn geschreven, hebben veelal een fugatische op zet: het thema wordt na elkaar door beide instrumenten ingezet en verwerkt. In enkele van de langzame delen treedt de viool meer op de voorgrond met canti- lene-achtige soms rijk versierde melodieën, verankerd in een os- tinate, d.w.z. zich steeds herha lende, begeleidingsfiguur. Het zijn haast instrumentale aria's die wat sfeer betreft doen den ken aan die uit de Passionen. In het derde deel van de tweede so nate (in A gr.t.) vormen viool en de bovenstem van het clavecim bel een canon, de basstem van het clavecimbel levert in een rus tig doorgaande beweging het fundament. De uitvoering van Liberman en Warenberg zal geen zogenaamd 'authentieke' zijn, maar één met gebruikmaking van viool en pia no (vleugel) zoals onze tijd die kent. Nicolaus Harnoncourt is een van de voornaamste grond leggers van het streven naar au thenticiteit in de uitvoeringen van Barokmuziek. Zijn hiertoe in 1953 opgerichte ensemble Con- centus Musicus, bestaande uit musici van de Wiener Symphoni- ker, bespeelde originele histori sche of nagebouwde instrumen ten; men bestudeerde de oude speeltechnieken en gebruikte zo veel mogelijk oorspronkelijke versies van de muziek. In hoe verre verschillen viool en strijk stok van toen en van nu? Kort gezegd komt het er op neer dat naarmate men in grotere ruimten ging spelen (concertzaal in plaats van salon) er ook meer behoefte ontstond aan instrumenten met een groter klankvolume. De vioolbouwers brachten zodanin- ge veranderingen in de construc tie van de viool aan, dat aan deze eis werd voldaan. Tevens werd het materiaal van de snaar dik ker, en tenslotte verdween de zuivere darmsnaar om plaats te maken voor sterkere snaren van darm met draad omwoeld of zui ver stalen snaren. Ook de stok onderging veranderingen in ge wicht en lengte. De verschillen in speeltechniek zijn veel moei lijker na te gaan daar betrekke lijk weinig bronnen hierover iets vermelden dat praktisch bruik baar is. Zeker is dat de viool niet stevig tussen kin en schouder werd gehouden maar los op de schouder lag zonder kinhouder of schoudersteun. Ook de stok werd anders vastgehouden waar door de druk op een andere wijze tot stand kwam. Vibrato als mid del om een voortdurend ronde toon voort te brengen was afwe zig. het werd incidenteel ge bruikt als versiering en kon dan snel of langzaam zyn. Veel ver sieringen werden met uitge schreven of zelf aangeduid, maar werden naar het inzicht èn de goede smaak van de uitvoerder toegevoegd. Drie- en vierstem mige akkoorden konden met de barokstok evenmin als met de moderne stok gelijktijdig gestre ken worden, en werden dus tot arpeggio's gebroken. Voegt men hier dan nog aan toe dat de stemtoon (de A aangegeven door de stemvork of in een or kest door de hoboïst) lager lag dan in onze tijd waardoor ook al een geringere spanning op de PAGINA 23 strijkinstrumenten stond, dan is het duidelijk dat het klankbeeld van Barokmuziek m die Ujd to taal verschilt van het onze. De vraag is echter hoe authentiek is een authentieke uitvoering'' Har- noncourt's streven naar authen ticiteit kwam vooral voort uit de wens om de interpretaties van de Barokmuziek te ontdoen van de romantische aangroeisels die m de 19e eeuw na de herontdek king van Bach door Mcndels sohn waren ontstaan en welhaast traditioneel waren geworden Harnoncourt heeft zelf meer dan eens gezegd dat het vanzelfspre kend is dat een hedendaags (her scheppend kunstenaar Bach's muziek met de middelen van ón ze tijd benadert Zijn uitvoerin gen van de Matthaeus Passion met het Concertgebouworkest zijn daar het klinkende bewijs van Het is nu eenmaal onmoge lijk in de kunst het verleden let terlijk te doen herleven. Elke tijd heelt zijn eigen visie op dat verle den - het zal een boeiende erva ring zijn de visie van Liberman en Warenberg op deze prachtige muziek mee te belt-ven. MIES ALBARDA LEIDEN - Sommige ogenblikken voelde je je als toeschouwer gisteravond in het LAK-theater in de sfeer van J.R.R. Tolkien's 'In de Ban van de Ring'. Ellen Veger, Frits Hassoldt en accor- deoniste Mini Dekkers spraken en speelden over 'De avontuur lijke lotgevallen van de menselijke ziel'. In 'Noem mij maar Groes', een muzikaal theaterspel van Willy Brill en Ingrid van Delft op muziek van Peter van der Staak komen de acteur, de actrice, de accordeoniste en de poppenspe ler tot deels bizarre en deels sfeerbepalende uitspraken. Zoals 'wie zonder bagage reist, reist niet' en even later 'al het weten is voor altijd weggewist'. Heel mooi zijn ook de twee opmerkingen over 'het verleden'. Eerder: 'het verleden wegschminken' en later: 'Het verleden is gestolde tijd'. Zowel Ellen Veger als Frits Hassoldt relateren op een gegeven moment hun dialogen aan het bestaan van de vogel 'Groes'. 'Groes' wordt in beweging gebracht door de Australische pop penspeler Neville Tranter. De voorstelling is hoofdzakelijk gebaseerd op het door de eeuwen heen, van generatie op generatie vertellen van mythen, sagen, sprookjes en legenden. Voor 'Groes' hebben Willy Brill en Frits Hassoldt de locatie gekozen van een 's nachts verlaten kermis terrein. Vooral de afwisseling tussen de felle realiteit en de ongrijpbare fantasie intrigeert in hoge mate. De eenvoudige oplossing dit theatergebeuren in de jaren vijftig te plaatsen, dient meteen ter zijde geschoven te worden. Die kwalificatie zou onrecht aan doen, zowel aan de expressie van Ellen Veger en Frits Hassoldt als aan de intentie van de speladviezen van Willy Brill. Beter lijkt het stil te staan bij het zuivere, het poëtische en het beeldend taalgebruik. Te letten op de gehanteerde stijlfiguren, de wisselende symboliek en de flonkerende toonhoogteverschil- len. De meest inhoudelijke kritiek is waarschijnlijk dat 'Noem mij maar Groes' te snel is afgelopen. Belangrijk is wel dat men moet oppassen, dat het geheel niet te 'zoet' wordt. BERT KOEKEBAKKER 'De liefdesgeschiedenis van de eeuw' SCHEVENINGEN - Terwijl de strijd om het voortbestaan nog in volle gang is, slaagde de Nieuwe Komedie er zowaar in om in deze tijd van verschraling een extra première uit te brengen. "De lief desgeschiedenis van de eeuw" is oorspronkelijk een gedichtency clus van de Finse (Zweedstalige) Marta Tikkanen waarin zij vorm probeert te geven aan haar reac ties op twintig jaar huwelijk met een alcoholist. Naast de voorspelbare uitingen van smart en wanhoop ruimt Tikkanen in haar gedichten vooral een ruime plaats in voor een genegenheid, die zelfs op de achtergrond blijft meespelen tij dens de heftigste uitbarstingen van haat, en er zijn zelfs momen ten waarop deze genegenheid op de toeschouwer bijna beklem mend overkomt. Een analyse van de situatie op grond hiervan is echter hoogst gevaarlijk, omdat de gedichten niet de situatie weergeven, maar de reacties van de vrouw en zelfs is het mogelijk deze teksten lou ter te zien als therapie, een po ging om geestelijk te overleven. Knap en aangrijpend zijn ze ech ter wel, ook als in een beschrij ving van de reacties en de hou ding van de kinderen de senti mentaliteit gevaarlijk dicht op de loer ligt. Voor het noodzakelijke evenwicht en een doorbreken van de span ning zorgen humor en ironie in een paar meesterlijke beschrij vingen van een dagenlange drankperiode met de daarop vol gende periode van kater en schuldgevoel. Bij de realisering hiervan hebben actrice Edda Ba rends en regisseur Hartmut Al berts ervan afgezien deze mono loog te "dramatiseren". De cy clus wordt zelfs niet als een echte monoloog gepresenteerd, maar als losse ontboezemingen, vertel lingen of in woorden omgezette emoties, onderbroken door be scheiden muziekflarden. Voor dit intieme gegeven bleek het Theater aan de Haven nog te groot, zodat in één van de zalen een deel werd afgescheiden met behulp van witte zeildoeken. Aldus werd een ruimte gecreëerd van witte wanden (met vage pro jecties) en een witte vloer waarin publiek en actrice tot een gevoel van saamhorigheid konden ko men, het publiek op brede tre den, de actrice in het midden op een podium van plexiglas dat rustte op honderden flessen. Voor Edda Barends bleek "De lief desgeschiedenis van de eeuw" Haar scherpe articulatie werd ge bruikt om momenten van schroeiende expressiviteit af te wisselen met een ironiserende afstandelijkheid, waardoor de spanning vijf kwartier lang ge waarborgd bleef. Begin volgend jaar gaat deze voorstelling "op reis" en het is te hopen dat ook het LAK-theater dan in het cir cuit opgenomen kan worden. In elk geval komen er nog enkele voorstellingen in het Theater aan de Haven. PAUL KORENHOF LEIDEN 'Toen Gregor Sam sa op een morgen uit onrustige dromen ontwaakte, merkte hij, dat hij m bed liggend geweldige kever was veranderd". De talloze besprekingen van Franz Kafka's vertelling 'Die Verwandlung' (de verandering, de metamorfose) openen met deze tot een beroemd citaat gewor den beginregel. Deze geeft aan. dat dit niet-rcalistische gegeven (een mens wordt kever) zondere nadere toelichting al direct van af het begin als een absoluut feit wordt gepresenteerd. Van daaruit wordt dan het verhaal vanuit het perspectief van deze Gregor Samsa verteld. Het uit Mainz afkomstige, zogenaamde 'zwarte' theater 'Die Velvets' was gisteravond in de Leidse Schouwburg om een pantomimische visie op bovengenoemd verhaal te geven. Het op het toneel brengen van dit verhaal lijkt wel haast noodzakelijk op een teleurstelling te moeten uitlopen. Vanuit een bepaald leeservaring was dat ook inderdaad het geval maar hieraan moet onmiddellijk toegevoegd worden, dat het hier theatertechnisch om een zeer interessante poging ging. Het was in zoverre een noodzakelijke teleurstelling, omdat elke film- of theaterbewerking het karakteristieke, hermetisch gesloten vertelperspectief moet opgeven. Dit betekent namelijk, dat je via een truc die kevergestalte zichtbaar moet maken. Daarmee wordt de specifieke structuur van Kafka's werk ongetwijfeld doorbroken. Voor wie het verhaal kent, bood deze bewerking fraai gestileerde plaatjes, die de leeservaring hooguit kunnen aanvullen. De kennismaking met de werkwijze van dit 'zwarte' theater is daarentegen zeer de moeite waard gebleken. Na de pauze bracht men iets anders. Dana Bufkové en Bedhch HAnyS, leden van dit gezelschap uit Mainz, hadden zich hierbij door het oeuvre van Kafka laten Een zekere 'Herr K.' laat men in onze tijd in Oostblok en Westen rondstappen; daarbij legt men door middel van hele originele technische vondsten en pantomime een satirisch gekleurd ac cent op de steeds toenemende burocratisenng in Oost en West. Zo bewees deze theatergroep duidelijk, dat theater veel meer dan een "toneelstukje" kan zijn. WIJNAND ZEILSTRA. Bioscopen LEIDEN, BIOSCOPEN: LUXOR, tel. 071-121239 "Blade Runner", 12 jaar. Dag.: 14.30, 19.00 en 21.15 uur. Zo.: 14.15,16.30,19.00 en 21.15 uur. LIDO I, tel. 071-124130 "Poltergeist", 16 jaar. Dag.: 14.30, 19.00 en 21.15 uur. Zo 14.30, 16.45, 19.00 en 21.15 uur. LIDO II, tel. 071-124130 "Van de koele meren des doods", 16 jaar. Dag.: 14.30, 19.00 en 21.15 uur. Zo.: 14.30, 16.45, 19.00 en 21.15 uur. LIDO III, tel. 071-124130 "Monthy Python", a.l. Dag.: 19.00 ALPHEN AAN DEN RUN EUROCINEMA I, tel. 01720-20800 "Van de koele meren des doods", 16 jaar. Dag.: 13.30, 18.30 en 21.15 uur. Zo.: 13.30, 16.00, 18.30 en 21.15 uur. Nachtvoorstelling: "Visiting hours", 16 jaar. Za.: 24.00 uur. EUROCINEMA II, tel. 01720-20800 "Once upon a time in the west", 12 jaar. Dag.: 20.15 uur. Do., vr., ma. en di. ook: 13.30 uur. Zo.: 15.45 en 20.15 uur. Nachtvoorstelling: "Laat me genieten", 18 jaar. Za.: 24.00 uur. Kindermatinee: "Heksen en bezemste len", a.l. Za., zo. en wo.: 13.45 uur. EUROCINEMA III, tel. 01720-20800 "Piranha", 16 jaar. Dag.: 13.30, 18.45 en 21.00 uur. Zo.: 13.45,16.15,18.45 en 21.00 21.15 t Do., LIDO IV, tel. 071-124130 "Smaak van water", 16 jaar. Dag.: 14.30, 19.00 en 21.15 uur. Zo.: 14.30,16.45,19.00 en 21.15 uur. STUDIO, tel. 071-133210 "Summer lovers", a.l. Dag.: 14.30, 19.00 en 21.15 uur. Zo.: 14.30, 16.45, 19.00 en 21.15 uur. TRIANON, tel. 071-123875 "Het Bubblegum", 12 jaar. Dag.: 14.30, 19.00 en 21.15 uur. Zo.: 14.15,16.30,19.00 en 21.15 uur. REX, tel. 071-125414 "Een ondeugende zomer", 16 jaar. Dag.: 14.30, 19.00 en 21.15 uur. Nachtvoorstelling: "Sunny, heet als de zon", 16 jaar. Vr.: 23.30 uur Nachtvoorstelling: "Piranha", 16 jaar. Za.: 24.00 uur. di. ook: 14.30 EUROCINEMA IV, tel. 01720-20800 "Class of 1984", 16 jaar. Dag.: 13.30, 18.45 en 21.15 uur. Zo.: 13.45,16.15,18 45 en 21.15 uur. Nachtvoorstelling: "Class of 1984", 16 jaar. Za.: 24.00 uur. VOORSCHOTEN "Banana Joe", a.l. Vr. en za.: 15.45 en 19.30 uur; zo. en wo.: 15.45 uur "Vrijdag de 13e", 16 jaar. Do.: 21.15 uur; vr. en za.: 21.30 uur. Zo.: 18.15 uur. Wo. 20.30 uur. "Confidence pour confidence", 16 jaar. Zo.: 21.00 uur. Ma. en di.: 20.30 uur. Di. ook: 13.30 uur. Kindermatinee: "De avonturen van Pietje Bell", a.l. Za., zo. en wo.: 14.00 CITY I "Brittannia Hospital". Do.: 14.45, 20.00 uur. Vr.. za., zo.: 14.45, 18.45 en 21.15 uur. Ma., di.: 20.00 uur. Wo.: 14.45, 20.00 CITY II "De vloek vai CITY III "Last tango ii Zie City I. Exposities Scheepvaartinformatie over de grote en kleine vaart kunt u van maandag tot en met vrijdag telefonisch ver krijgen via nummer 071-144941, toestel 218. Bel len tussen 9 en 12 uur. Lakenhal - Leidse Atliers 111: Krjjn Giezen, Fer Hakkaart en Frans de Wit, tot 2/1, Floris Verster en tijdgenoten, tot 12/12. Galerie Van der Vüst - Botermarkt 3, "Kunst als geschenk". Willy Belinfante pastels en grafiek; Machteld Hooyen Wassenaar - Auberge de Kieviet, kant borduursels van Ena Stok-van Es (EVE), tot 7/1, 9-12 en 15-19 uur (beh. a t/m v >17 v Rijksmuseum toonstelling va H tot 9/1, ma t/m za van 10-17 i feestdagen van 13-17 i 22i. >14 L Ziekenhuizen Ongevallendienst ziekenhuizen Leiden Ongevallendienst elke dag Academisch Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00 uur tot woensdag 13.00 uur (Diacones- senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za terdag 13.00 uur (Elisabeth-ziekenhuis). Bezoekuren St. Elisabeth-Ziekenhuis: Volwassenen: dagelijks van 14.00-14.45 en van 18.30-19.30 uur. Klasse afd: dage- Ujks van 11 15 12 00 uur, van 14.00-14 45 uur en van 18.30-19.30 uur. Kraamafdeling: dagelijks van 11.15- 12.00 uur (alleen voor echtgenoot) 15.00-16.00 i 18.30-19.30 Bezoektijden kinderafdelingen 15.00- Bezoekuren ziekenhuizen Dlaconessenhuls - doorlopende be zoektijd van 16.00 uur tot 20.00 uur; met uitzondering van: - de kinder- en jongerenafdeling: dage lijks van 14 00 uur tot 19 00 uur - de afdeling intensieve zorg: uitslui tend na overleg met het hoofd van de afdeling. Sportmedisch Advies Centrum: Kinderafdeling: dagelijks 18.30 uur. Afdeling C.C.U. (hartbewaking) dage lijks van 14.00-14.30 uur en van 19 00- 19.30 uur Intensieve verpleging: dagelijks van 14.00-14.30 uur en van 19.00-19.30 uur. Academisch ziekenhuis Tel. 269111 Voor alle paliénten (behalve kinderen zijn de bezoekuren als volgt: Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.30 Avondbezoekuur afdeling Verloskunde 18.00-19.00 uur Praematurenafdeling dagelijks van 14.30-14.45 uur en van 18.30-18.45 uur Bezoek aan ernstige paliénten E/-^ND iN NOOO../1 =ENJ ROCrG/!R/*L PROFESSOR': VE BOETEN lEFS OOEN.. TE HULP KO"£N i Paris". Zie City I. CITY IV "Pruimenbloesem". Do.: 14.45, 20.00 uur. Vr.: 14.45, 18.45, 21.15 uur. "Dodenrit". Za.: 18.45, 21.15 uur. Zo.: 14.45,18.45,21.15 uur. Ma., di., wo.: 20.00 Ars Studio - Pieterskerkgracht 9, the maexpositie landschappen, tot 15/12, ma t/m do. van 9-12 uur en 19-21.30 uur, za. en zo 13-17 uur. Art Tea House De Oude Rijn - Stille Mare 4, gouaches en schilderijen van Salim, t/m 6/12, di. t/m za. van 10-19 uur, da van 10-21 uur. zo. van 11-18 uur. ma. van 12-18 uur. Stadhuis foto-impressie van het pop festival gehouden in het Van der Werff- park, van de groep Reflex '82, t/m 19/12, Openbare Bibliotheek - tentoonstelling van wandkleden van Hetty Piasmans uit Noord-Brabant, tot 1/12, ma, woe, do, 10-20.30 uur, di. vr. van 10-17.30 uur, za. 10-13 uur. Aurora - Breestraat 123, aquarellen van Mien Rijnsburger, ma t/m za. Leiderdorp - Muzenhof, Daniël Osse- voort aquarellen en Winnifred Epskamp pointillistische tekeningen, tot 31/12,14- Bezoektijden Kinderkliniek: Dagelijks 15.00-15.45 uur en 18.30-19.00 Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.00 uur. (Alleen voor ouders van kinderen kart er een afwijkende tijd afgesproken worden met de hoofdverpleegkundige). Alphen aan den Rijn Rljnoord: Bezoektijden 's middags 14.30-15.15 uur, 's avonds 18.30-19.30 uur. Extra be zoek voor de hartbewaking. 's ochtends 11.00-11.30 uur. Extra bezoek voor va ders op de kraamafdeling 's avonds 19.30-20.30 uur. Kinderafdeling 's mid dags 14.30-15.30 uur. 's middags alleen voor ouders 14.30-18.30 uur Geluidshinder Schiphol Klachten over geluidshinder van vlieg verkeer van en naar Schiphol kunnen dag en nacht worden gemeld bij het i Venkrlbateaux 2 venkelknollen. 2 klet- frapcfruits. 7 Verwijder van de kelknollen vter m< bladeren Houd drie Ar «Iade in te witte velletje* en de liezen Snyd het vrurht'. lrv« in itukj de venkelknollen zeer dunne reepje» de kaa» in kleine bh »ch< rr frapefr.iit, venkel en kaa.t door Gebruik de «jdadr ila fehouden venkrlblade ren Geef ar by koud buffet of al» x «Oud^l leuius 26 november 1982 Honderd jaar geleden stond in de krant: De korvet Olgadie prins Heinrich tweeden zoon van den Duitschen kroonprins, aan boord heeft, is den 26sten Octo ber jl. op weg van Plymouth naar Madera door een zwaren storm beloopen. De prins, die thans zijn tweede groote reis doet, had des avonds van 8 tot 12 uren de wacht, toen eene stortzee met zooveel geweld over het achterschip sloeg, dat de stuurlieden van het roer gesla gen toerden. De prins sprong van de commandobrug af en was de eerste, die het roer we der greep en een paar matrozen beduidde, hem dat te helpen vasthouden tot de stuurlieden, die gelukkig niet over boord ge slagen waren, weder op hun post kwamen. Den volgenden dag bedaarde de storm en den lsten November ankerde de "Olga" op de reede van Fun- chal. (Adv Winterverblijf Water- Geneesinnchting Bad Nerothal te Wiesbaden Beschutte lig ging. Gezellig verkeer. Koud waterkuur. Warme, Pijnappel-, Electrische en Dampbaden. Electrotherapie en Massage. Pneumatische Kabinetten. Melkkuur. Dirigeerend genees heer en Eigenaar. Dr. Lehr. V»jftig jaar geleden. - In het industriegebied van den Oeral en Siberië zijn hon- gerrelletjes thans aan de orde van den dag en in sommige ste den hebben deze onlusten een ernstig karakter aangenomen In Magnitogorsk heeft een dui zendkoppige menigte, die door het gerucht dat buitenlanders nog volop levensmiddelen kre gen zeer opgewonden was ge raakt. een inval gedaan m een klein landhuisje, waar de bui tenlanders samenwoonden. In deze woning werd alles kort en klein geslagen De bewoners werden het slachtoffer van een ware pogrom, waaraan slechts het machinegeweer-vuur i»an Gepeoe-troepen een einde kon maken Bij deze onlusten zijn verscheidene dooden en tal van gewonden te betreuren Onder de zwaar gewonden zijn drie buitenlanders, n.L twee Amen- kanen en een Duitser De Ge peoe staatspolitieRed.) heeft strenge maatregelen genomen. Reeds den andi-ren dag werden 23 arbeiders, die de menigte hadden opgehitst, zonder ver deren vorm van proces doodge schoten.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1982 | | pagina 23