De Sowjet-Unie na Brezinjev Volgend jaar reeds politieke staking? LEZERS SCHRIJVEN Kentering of evenwicht - en tegen welke prijs? Water staat vakbeweging aan de lippen WD ZATERDAG 20 NOVEMBER 1982 Meningen PAGINA 31 Massale stakingen in het onderwijs. Onvrede bij de vakbeweging over de nu door de regering aangekondigde "adempauze". En in het verschiet wellicht nog uitgebreider verzet als "Den Haag" geen andere uitweg meer ziet dan een nieuwe loonmaatregel waarmee de lonen op een bepaald niveau kunnen worden bevroren. Tot nu toe heeft de vakbeweging in Nederland, zeker in vergelijking met de omringende landen, vrij gematigd op dit soort overheidsbemoeienis gereageerd. Maar begin dit jaar waarschuwde Arie Groenevelt, voorzitter van de Industriebond FNV, de Haagse politici ervoor dat het water de vakbeweging nagenoeg aan de lippen staat. Hij introduceerde een voor Nederlandse begrip pen vrij nieuw fenomeen: de politieke staking. Een instrument waarmee de vakbeweging tot uitdrukking brengt dat in Den Haag genomen besluiten niet meer heilig zijn. In bijgaand artikel legt Groenevelt uit waarom. Politieke vakbondsacties - een be laden begrip en in Nederlandse verhoudingen een nieuw sociaal- economisch fenomeen. Zo nieuw dat het nog nooit is vertoond de eerste politieke vakbondsactie in Nederland moet nog georgani seerd worden. Wat ons betreft is dat moment niet ver meer weg. De politiek heeft het de laatste jaren zo bont gemaakt dat de door Arie Groenevelt vakbeweging, uit oogpunt van lijfsbehoud, welhaast wordt ge dwongen te grijpen naar het wa pen van de politieke vak bondsactie. Sinds 1970 heeft de overheid her haaldelijk ingegrepen in de loon vorming via een serie zogenoem de loonmaatregelen. Die ingre pen steken schril af tegen de in houd en de strekking van de wet op de loonvorming, waarin gere geld is dat werkgevers- en werk nemersorganisaties de arbeids voorwaarden - doorgaans na on derhandelingen, soms na strijd - in contractsvorm vastleggen. De overheid speelde daarbij de rol van een neutrale, boven de par tijen verheven derde. Die overheid bestaat niet meer, ei genlijk al niet meer sinds de eer ste loonmaatregel in 1970. Op die eerste zijn er inmiddels nog tien gevolgd en allemaal hebben ze één ding gemeen: ze vallen uit in het nadeel van de werknemers. In de loop van de jaren zeventig bleek de overheid steeds duide lijker partij te kiezen voor de kant van de werkgevers - het feit dat de overheid zelf de groot ste werkgever is, heeft daar on getwijfeld veel mee te maken. Daarbij maakte de overheid ge bruik van machtsmiddelen die zijn ontleend aan haar rol van on partijdige derde, maar die nu werden gebruikt om de positie als partijdige, derde onderhande laar kracht bij te zetten. Daarmee bracht de overheid ernstige scha de toe aan het functioneren en daarmee aan de positie van de vrije vakbeweging in onze parle mentaire democratie. Nieuwe grens? Tegen deze achtergrond kwam bij de Industriebond FNV enige tijd geleden een principiële interne discussie op gang over vormen van- en grenzen aan politieke vakbondsacties die gericht zijn tegen en in strijd met parlemen taire besluiten. De vakbeweging in Nederland heeft tot nog toe altijd de uit spraak van het parlement aan vaard als grens: als het parle ment had gesproken, werd er geen actie meer gevoerd. Wij staan nu voor de vraag of de vak beweging moet breken met deze traditie en een nieuwe grens moet leggen waarbij niet de uit spraak van het parlement maar de uitspraak van de rechter be paalt tot hoe ver de vakbeweging kan gaan met het voeren van ac tie. Met andere woorden: moet de vakbeweging heel nadrukke lijk de mogelijkheid open hou den om te staken tegen door het parlement genomen besluiten? Definitie Laten we eerst eens het begnp "po litieke vakbondsactie" nader de finiëren. "Men" spreekt van een politieke staking wanneer deze gericht is tegen het kabinet met het uitdrukkelijk doel dit ten val te brengen. Het zal duidelijk zyn dat de Nederlandse vakbewe ging met haar lange traditie, ge kenmerkt door respect voor de verworvenheden van de parle mentaire democratie, zich niet voor deze kar laat spannen. Wanneer een staking of een andere actie-vorm het doel heeft kracht bij te zetten aan de eisen die door de vakbeweging worden gesteld op het gebied van de arbeids voorwaarden. dan kan onzes in ziens niet gesproken worden van een zuivere politieke staking, ook al is deze gericht tegen kabi netsbesluiten of besluiten van het parlement. En over deze ac- tie-vorm hebben wy het als we gemakshalve praten over "poli tieke vakbondsacties". Ongehoorzaamheid Gezien tegen deze achtergrond is de "politieke vakbondsactie" die ons eventueel voor ogen staat, niets meer dan een vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid En wat dat betreft is er in Neder land zo langzamerhand een rede lijk ryke traditie ontstaan Ik denk aan de binnenschippers, die enkele jaren geleden de vaar wegen blokkeerden. En aan de boeren, die al verschillende ke ren de wegen geblokkeerd heb ben uit onvrede met de door de overheid vastgestelde landbouw prijzen. En, niet in de laatste plaats, aan het leger van belas tingfraudeurs en -ontduikers. Kortom: vrijwel iedereen heeft wel eens een daad gesteld van burgerlijke ongehoorzaamheid, alleen de vakbeweging nog niet. Zoals gezegd ligt wat ons betreft het moment dat de vakbeweging voor het eerst naar het middel van de politieke vakbondsactie grijpt, niet ver meer weg De principiële interne discussie heeft geresulteerd in een nota, "De balans opgemaakt die nu bij de leden ter discussie staat Begin volgend jaar zal de bonds raad uiteindelijk een uitspraak moeten doen over het nieuwe fe nomeen. Mochten de leden en de bondsraad de aanbevelingen uit de nota volgen, dan kan de eerste politieke staking volgend jaar een feit zijn. Arie Groenevelt is voorxitter van de Industriebond FNV. WASHINGTON - Sowjet-kosmo- nauten blijven langer in de ruim te dan wie ook tot nu toe en Sow- jet-atleten behalen soms opzien barende overwinningen bij olympische en andere spelen. Maar gegevens van dien aard veranderen weinig aan het feit dat de Sowjet-Unie een natie vormt die nog steeds bezig is zich te ontwikkelen. Er is nauwe lijks een land denkbaar waar economie en politiek zo verstren geld zijn, en wat dat aangaat wachten Ruslands nieuwe lei ders barre feiten, die voor de bur gerij niet anders kunnen mee brengen dan een periode van grote en groeiende schaarste. Die prijs staat op het handhaven van een enorm bewapeningspro gramma, de noodzaak een log in dustrieel apparaat te modernise ren en voortdurend investerin gen te blijven doen in de produk- tie van energie. Amerikanen halen in deze dagen niet zonder graagte aan dat de Russische leiders brood eten van in Kansas verbouwd graan, maar de cijfers zijn er om te bewijzen door Henk Kolb dat de Sowjet-Unie genoeg graan verbouwt om zijn bevolking te eten te geven. De invoer is nodig voor het voederen van slachtvee, binnen het raam van een plan om het dieet van de burgerij te ver beteren, waaraan duidelijke poli tieke overwegingen ten grond slag hebben gelegen. De Sowjet- Unie heeft te kampen met een ongeëvenaarde reeks misoog sten - de vraag is aan de orde of dit nog wel te wijten is aan niet te controleren klimatologisch toe val, dan wel aan een systeem dat onder zijn land- en andere arbei ders grote en gevaarlijke apathie heeft teweeg gebracht. Macht heeft vele gezichten. De Amerikanen Kidron en Segal hebben dit uitgedrukt in een se rie wereldkaarten. Volgens ob jectieve statistische gegevens van de Voedsel- en Landbouwor ganisatie van de VN verwerkten zij de wereld tot een projectie van landen met overschotten aan voedsel en tekorten. In dit land schap verschrompelt de Sowjet- Unie zo ongeveer tot de maat van België en Luxemburg. Met zulke gegevens voor ogen zijn cartografische vingeroefeningen omtrent militaire macht, die ui teraard anders uitpakken, geen echte troost - de Sowjet-Unie on dervindt een dreiging van binne nuit, die Reagan niet zonder stuntelen poogt uit te buiten, en waarvoor de Sowjet-leiders een oplossing moeten zoeken om de status van 's werelds tweede su permacht op langere termijn drijfvermogen te geven. De com munistische samenleving is kwetsbaar geworden, zo betogen Rusland-kenners, zelfs al zijn de Russen buitengemeen vader landslievend en tot grote opoffe ringen in staat. De anekdotes die Amerikaanse specialisten aandragen, tonen een systeem in nood. Alcoholis me is een probleem, zelfs al wordt in de Sowjet-Unie verhou dingsgewijs minder gedronken dan in Frankrijk, Italië, IJsland of Finland, zegt David Powell, lector aan de Harvard-universi- teit, die over alcoholisme in de Sowjet-Unie een boek schrijft. Hij beschrijft een onderzoek naar drankgebruik onder dui zend arbeiders. Op de vraag 'Drinkt U?' antwoordden 997 hunner 'Ja' - de drie resterende waren onder behandeling voor alcoholisme. Volgens Sowjet- schattingen is de schade van drankgebruik groter dan de op brengst, die desondanks het grootste stuk belasting-inkomen voor de staat vormt, met twintig procent. Berekeningen wijzen uit dat een samenleving die veertig jaar ge leden jong was, nu veroudert: twintig miljoen doden in de Tweede Wereldoorlog, een der gelijk aantal volgens Powell ten gevolge van honger en zuiverin gen. In de jongere bevolkings groepen stijgt het sterftecijfer. Uniek in een geindustrialiseerde samenleving waar de gezond heidszorg ver is ontwikkeld: de kindersterfte loopt op. Het ge- boortencijfer is zo zeer gedaald, dat tegen het eind van de jaren '80 een tekort kan ontstaan aan dienstplichtigen voor de strijd krachten en het voorspelt niets goeds voor de industrie. Murray Feshbach, van de George town Universiteit in Washington, zegt dat het Russische leger van 4,8 miljoen man mogelijk alleen op sterkte kan blijven als de dienstplicht van twee tot drie jaar wordt verlengd. Het aantal jongeren van de dienstplichtige leeftijd zal volgens zijn verwach ting dalen van 2,5 mifjoen in 1980 tot 2,1 miljoen in 1990, alvorens opnieuw een stijging zal inzet ten. De bevolking die in de jaren '50 nog groeide met 1,8 procent per jaar, neemt nog slechts toe met 0,8 procent. Volgens Fesh bach kunnen in de industriële sector twee miljoen arbeidsplaat sen niet worden bezet. De import van buitenlandse arbeidskrach ten heeft die leemte niet kunnen vullen. De kwaliteit van het bestaan in de Sowjet-Unie wordt slechter. De bevolking verplaatst zich in gro te aantallen. Volgens Powell trekken per jaar 1,7 miljoen men sen uit de landbouwgebieden weg naar de grote steden en moe ten problemen ontstaan bij de winning van energie in Siberië, want een telling van 1976 wijst uit dat één miljoen meer mensen uit die onherbergzame streek vertrokken dan erheen gingen. De econoom prof. Marshall I. Gold man, de eerste Amerikaan die aan de Universiteit van Moskou een cursus gaf over Amerikaanse economie, signaleert ook voor uitgang: beter eten, een groei van het aantal huizen die groter is dan de bevolkingstoename, zo dat meer mensen eigen ruimte hebben. Maar de Sowjet-Unie is zeer arm en in veel opzichten nog een ontwikkelingsland, waar de voortdurende aankondiging van verbeteringen veel te hoog ge spannen verwachtingen heeft ge wekt De betere voeding, met meer pro teïnen en veel meer vet, heeft on der een bevolking, die voor 50 procent te veel weegt, een epide mie van hart- en vaatziekten ver oorzaakt. De bevolking spaart meer dan zij aan goederen be steedt, omdat er niets te koop is. Er is een tekort aan duurzame verbruiksgoederen, kleine be huizing beperkt ambities, in sommige steden is er voorname lijk vanwege gebrekkige infra structuur en een falend distribu tiesysteem geen vlees, melk, vis of verse groenten en brood van slechte kwaliteit: 65 jaar na de re volutie, zegt Goldman, is er rant soenering. Dat is een teken van achteruitgang. Hij schetst de invloed van een da lend moreel onder de arbeiders: „Jij doet alsof je mij betaalt, dan doe ik alsof ik werk". In sommi ge Sowjet-steden bestaan, zo goed als in het Westen 'hot lines' voor degenen die hun stress-pro bleem niet de baas kunnen. Een grote industrialisering heeft er voor gezorgd dat het economisch systeem in de Sowjet-Unie groeit terwijl de centrale planning niet werkt. Een op elke vyf arbeiders, zegt Goldman, verandert per jaar van baan. Tot welke besluiten moet dat lei den? Goldman: minder voor de fensie en dus meer belangstel ling voor ontwapening zonder een abrupte vermindering van de uitgaven. Ten aanzien van de landbouw: op korte termijn een combinatie van moeder natuur met vadertje kapitalisme. De graanoogst is 30 procent lager dan bedoeld - de Russen moeten een miljoen ton vlees, vijf kilo per hoofd van de bevolking, in voeren. Aan graan- en vleesim port moet acht tot tien miljard dollar ten koste worden gelegd. Rusland is zwaar getroffen door de wereldrecessie. Van zijn export is 56 procent petroleum, waar voor minder afzetmogelykheden bestaan. De pnjs van goud. dat Rusland uitvoert, is gedaald Er bestaat zodoende een groot te kort aan harde valuta Polen cn Afghanistan kosten enorme som men geld In de Sowjet-Unie gaat 27 procent van de investeringen naar de landbouw (dat is in de VS 5 pro cent). Goldman beschrijft een structureel probleem de silo's en centra waar de landbouwpro- dukten worden verwerkt, liggen soms op wel 400 kilometer af stand van de akkers. De oogsten moeten per vrachtwagen langs slechte wegen worden aange voerd. Van de ondernemingen heeft 25 procent geen verharde wegen. Voorraadschuren, aldus Goldman, zijn op de bedrijven zelf afgeschaft, omdat de boeren het graan kwamen stelen. Van de aardappeloogst verrot 50 procent op de akkers - 20 procent van alle oogsten komt nooit aan bij dc verwerkingscentra- Dergelijke problemen zijn met één goede of één slechte oogst niet te verhel pen, gelooft Goldman. Goldman geeft er een ander cyfer bij: de Sowjet-boeren bebouwen 4 procent van het landbouware aal in privé-beheer en produce ren daar 25 procent van de totale oogst. Deze gegevens ten spyt, staat dc Russische economie niet op in storten. en naarmate ideologi sche tegenstrevers pogen dit te stimuleren, zal de bevolking be reid zijn de buikriem strakker aan te halen in verzet tegen een dreiging van buitenaf De problemen zijn zonder be moeienis van buitenaf al groot genoeg. Om de economische groei op peil te houden (tussen 1 en 2.5 procent naar schatting tot 1990 en dat is volgens kenners al te laag voor de Sowjet-Unie). moeten er nieuwe fabneken ko men in delen van de Unie zoals de Centraal-Aziatische republie ken. waar de arbeidskrachten wel voorhanden zyn en de bevol king groeit (in tegenstelling tot Europees Rusland). Of die ar beidskrachten moeten worden verplaatst naar de geïndustriali seerde Slavische republieken. Dit brengt het gevaar mee. dat de tegenstellingen tussen de ver schillende bevolkingen van de Sowjet-Unie worden aange scherpt. De leiders in het Krem lin vrezen zo'n ontwikkeling, omdat die de interne stabiliteit zou kunnen bedreigen „Het is nu slecht; het kan nog slechter worden", zegt Goldman Volgens sommige cyfers is 'nu slecht* beter dan het was zelfs al eet de Sowjpt-burger aan vlees en gevogelte maar de helft van wat de Amerikanen nuttigen, dan nog is dat tweemaal zoveel als hij in de jaren '50 op zijn bord kon krijgen Niet helemaal in scherts voegt Goldman daaraan dan ook toe: „De sterkte van het communisme ligt in zijn vermo gen oplossingen te vinden voor problemen die elders niet be staan". Henk Kolb Is correspondent in Was hington. Geen tegenpartij Vanuit een positieve grondhou ding, een flamboyant leefpa troon en frauduleuze handelin gen wordt ons, kiezers van de grootste partij van Nederland (de PvdA), met verve aan beide zij den een oor aangenaaid. Het is toch van de gekke, al dat ge- koppel van de 'heren politici' Wanneer hun kiezers dit klakke loos pikken is tot daar aan toe, maar dat ook de meest rechtheb benden dit maar over hun kant laten gaan: vreemd! Nederland zal dan wel op zijn saeck letten, zijn kiezers doen dat niet. Eén voorval wil ik speciaal aanhalen. In het begin van de vorige week kwam de vrolijke mededeling 'het energiegebruik daalt'. Hoi, dacht iedereen, gelukkig zijn er verstandige mer sen die wat over hebben voor d toekomst van onze kinderen. Maar in mijn bin nenste vertrouwde ik het niet. En terecht, want wat blijkt? De kleinverbruiker, in aantal de grootste afnemer, gaat het gelag betalen. En niet zo zuinig ook. We verbruiken minder, maar be talen meer, zelfs veel meer De kleine consument moet dokken, of hij nou kan of niet. Belache lijk! Nu zal dat voor een ex-staatssecre taris geen bezwaar zijn, zonder werk is zijn kostje toch wel ge kocht. Mensen met een mini muminkomen en iets erboven doen het wel. Dit noem ik, met alle respect achterlijk. A.Polanen-Versteeg, Morslaan 33, 2332 XK Leiden De WD heeft met de benoeming van een staatssecretaris op de fensie een politieke blunder be gaan. De partij die zegt dat zui verheid in de politiek iets is waar de kiezers recht op hebben! Met de benoeming van de hr. Schwie- tert voor een zo hoge post, heeft die zuiverheid weer een flinke deuk opgelopen. Normaal wordt een persoon die bij de overheid in dienst wenst te komen volle dig doorgelicht. Bij de hr Schwietert was dat niet nodig? Hij was 2 maanden lid van de VVD, was dat voldoende?? Ten slotte nog dit; Wettelijk is gere geld dat een persoon die op eigen verzoek ontslag neemt, niet in aanmerking komt voor een uit kering WW, doch terugvalt op de bijstandswet (met hóér bepalin gen). De heer Schwietert neemt zelf ontslag en ontvangt voor 5 dagen dienstverband een uitke ring van 80% over het le jaar en 70% voor het 2e jaar. neerko mend op het riante salaris van pakweg 230.000,- in 2 jaar. Gelooft U nog dat deze meneer zo als hij zegt, zo snel mogelijk van de uitkering af wil, na alles wat hy al gezegd (niet gezegd) heeft9 A de Bolster Huizingastraat Leiden Schaamteloos Waarom (Jules de Korte) is de mas sa zo stom? Wij hebben weer een nieuw kabinet en kunnen weer rustig slapen. Nou nieuw, het is de meest ouwe hap en om Mar kus Bakker (CPN) te citeren, de zelfde ladenlichters en de nieu we leren vlug genoeg. Nog nooit (ik ben 72) heb ik meegemaakt dat er zo schaamteloos, arrogant en cynisch om de banen gevoch ten werd, met terzijde schuiving van het landsbelang en met min achting voor de kiezers! WD'erNijpels belooft: ongeschik- ten er uit. Gaat dat zien. Ik heb nog nooit zo iets meegemaakt, normaal wordt van een lorreman een vakdiploma verlangd, maar minister of kamerlid kan je zo worden. Bij wat ik in de dagbla den lees zet ik dan bij de namen Schwietert (NOS) en Metz (Tele graaf) een vraagteken, zo als bij zoveel dingen. Ik heb hier een verslag RSV kwam in dc knel en de regering van Van Agt sprong erin en werd met 47 procent grootste aandeelhouder Het bleek pompen of verzuipen te zyn, het werd dus pompen. Het ene honderd miljoen na het an dere werd erin gepompt en kan nu wel een miljard zijn. Een erg duur wandelend baggereiland "Simon Stevin" onverkoopbaar De Eemshaven aangelegd voor het Algerije gasprojekt, vergeet het maar. Een RSV supertanker verkocht voor schrootprijs, met de nodige stookolie voor de machinekamer erbij cadeau! En nog is het einde niet in zicht en moet er nog weer regeringsgeld bijkomen. De namen van de me dewerkers (of mededaders) van dit drama heb ik hier voor my liggen Van Agt, Van Aardenne, Terlouw. v d. Hek Molkenboer Redding zou moeten komen uit Portugal (marineschepen) maar dat hangt weer aan een zyden draadje. Bnife jarvn terug blokkeerde de regering een order voor Zuidafrt kaaiise fregatten O k Frankrijk bouwde ze wél. Order voor Tai wan: foetsie, Van Agt is tegen sportuitwisseling met Zuid-Afri- ka Nou daar ligt in Johannesburg geen mens van wakker evenmin als van een Nederlandse olie boycot. Ik heb het zelfde meege maakt met Rhodesie. Met dat soort dingen hebben Shell en Gulf enz allang ervaring. Ook is er nog het Ogem drama wat de belastingbetaler geld kost. Voor Wiegel van baan veranderde nam hy professor De Braauw met nog zeven andere hulpjes aan om het energievraagstuk te bestuderen Genoemde professor vroeg en kreeg 205 000 por jaar, de knechtjes wat minder. Het con tract was: 4 dagen per week werken. Zyn andere banen hield hy ook aan Nou met 6 jaar O L school kom ik dan toch aan 4 rooien per week Zestig jaar gele den had myn moeder misschien meer verstand van energiebespa ring dan die dure "brainboys" En zo heb ik nog een waslhst Van Agt ging weg. het werd hem te veel Nou ken ik twee soorten werkers die veel en veel meer werk verzetten, dag en nacht, tuinders en vissers Ik heb zelf menig keer in vijf etmalen 100 uur in myn laarzen gestaan Idem de kwekers, cn ze zyn allen twee afhankelyk van de vei- lingklok. Het buitenland profi teert van ons goedkope aardgas, maar de minder gelukkige kwe ker wordt het gas afgesneden Idem dc visscry Naar verhouding kleine bedryven die kapot gaan aan de olieprijzen Maar daar staan dan ook geen banken ach ter met honderden miljoenen zo als dat by genoemde bedryven het geval is Ik vraag my zelf af: volk van Nederland, wat hebben jullie gastemd? Ik met, ik laat my met manipuleren en dat we zen de verkiezingen uit: eender de van de anderen ook met Ik heb de tyd mee gemaakt dat de RK en AR elkaar tot op het bloed bevochten. Nu doen ze samen in het CDA. Een ovcrblyfsel uit myn jeugd als Herodes en Pila tus vrienden worden PvdA? Was goed. lang geleden Maar Kok. Groenevelt enz. gebruiken de vakbond alleen nog als wapen om hun eigen goed betaalde baan te houden. De WD haaide by de laatste ver kiezingen veel winst, maar ik ben erg bang dat dat dc volgende keer Janmaat is, voor my wyst alles daarop, en dan kon het wel eens te laat zyn. Ik hoop dat ik ongelyk kryg Jan v d Niet Zoutmanstraat 30 Noord wyk Meningen op deze pagina zijn voor rekening van de auteurs De auteur van dit artikel twee jaar geleden tijdens het kort geding dat de Industriebond FNV in verband met de loonmaatregel tegen de Staat aanspande. De bond verloor het geding en legde zich bij die uitspraak neer Arbeiders in een machinefabriek in Moskou stilte in acht tijdens de begrafenis van Brezjnjev.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1982 | | pagina 31