De kunstgrepen van
een ikonenmagnaat
Mïljoenenimperium stortte in
E"" )-
ZATERDAG 20 NOVEMBER 1982
Het is jammer dat de
heiligen op de ikonen
in het kasteel De
Wijenburgh in het
Betuwse Echteld niet
kunnen praten. Dat
zou het onderzoek
van justitie naar de
handel en wandel van
ikonenmagnaat Rob
Roozemond-verdacht
van belastingfraude,
verduistering en
oplichting -
aanzienlijk
vergemakkelijken.
Maar de heiligen
geven taal noch teken
en daarom zal het nog
wel maanden duren
eer de gordiaanse
knoop vol
kunstgrepen volledig
is ontward.
De ontmantelde ikonenmagnaat Rob Roozemond (49): "Ik voel
me als een opgejaagd stuk wild".
Het miljoenen-imperium van
de ikonenmagnaat Rob
Roozemond is als een kaar
tenhuis in elkaar gestort.
Met een klap, die nog lang
zal nadreunen. Zowel voor
tal van gedupeerde ikonen-
bezitters als voor de lo
pende het gerechtelijk
vooronderzoek weer op
vrije voeten gestelde direc
teur van het internationale
ikonencentrum De Wijen
burgh, zoals dat is onderge
bracht in het gelijknamige
kasteel. Een kasteel, dat
uiteindelijk toch slechts
een luchtkasteel bleek te
zijn.
Eind juni werd het ikonencen
trum door de Arnhemse recht
bank failliet verklaard. Er was
sprake van een schuldenlast
van zo'n vijftien miljoen gul
den. Ook kasteelheer Rooze
mond werd in staat van faillis
sement gesteld wegens per
soonlijke schulden, groot drie-
en-een-half miljoen gulden.
Grote voet
Hoe konden die schulden zo
enorm oplopen? Volgens de
Nijmeegse curator mr. F. Sas
sen om de doodeenvoudige re
den, dat er enerzijds jarenlang
zonder ook maar enige kosten
bewaking te werk is gegaan en
anderzijds, omdat de kasteel
heer en zijn gemalin op gewel
dig grote voet hebben geleefd.
Roozemond over dat laatste: „Je
was tegenover je gasten ver
plicht ze in een sfeerbepalende
omgeving te ontvangen. Er
kwamen zoveel gasten, dat ik
soms gewoon blij was als het
eventjes stil was op het kasteel.
Kon ik eindelijk eens een
broodje kaas eten in plaats van
steeds maar weer kaviaar".
Omdat de curator de stellige in
druk had dat er de afgelopen
tijd talloze onrechtmatigheden
waren gepleegd, ontsloeg hij
Roozemond op staande voet.
„Het was letterlek inpakken
en wegwezen". De indruk, die
mr. Sassen had, werd kort na
het faillissement verstevigd
door een onderzoek dat de Fis
cale Inlichtingen- en Opspo
ringsdienst (FIOD) instelde.
Uit een schouw van één van de
21 schoorstenen van het kas
teel toverde het opsporings
team een tweede administra
tie.
Ter hoogte van een meter, aldus
Sassen, die samen met de
FIOD met de „brandende"
vraag blijft zitten hoeveel van
die administratie al niet voor
tijdig de pijp uit is gegaan. Vol
gens Roozemond zelf heeft die
vondst niets uitstaande met
een dubbele boekhouding,
maar betrof het overeenkom
sten met particulieren over te
rugkoop van kunstaankopen.
Hij geeft overigens toe dat er
enkele kleine administratieve
fouten zijn gemaakt in het
verleden en dat hij heeft ge
tracht de zaken fiscaal gezien
zo gunstig mogelijk voor te
stellen. „Maar voor fraude is
geen grond aanwezig. Ik zal
dan ook van alle blaam worden
gezuiverd. Ik heb een rotsvast
vertrouwen in de Nederlandse
rechtspraak".
Beerput
Maar met het vinden van die be
scheiden werd tevens het dek
sel gelicht van wat een enorme
beerput schijnt te zijn. Sassen:
„Ik wil voorop stellen dat Roo
zemond een uitstekend verko
per is, een goed organisator en
een keiharde werker met een
enorme toewijding op het ge
bied van ikonen. Maar door ge
brek aan liquide middelen is
hij niet altijd op het rechte pad
gebleven. Hij moest gaten
stoppen en dat heeft hij op z'n
zachtst uitgedrukt ietwat slor
dig gedaan".
Het wereldvermaarde Betuwse
ikonencentrum had talrijke
door Rob Hirdes
Kostbare ikonen, uitgestald in kasteel De Wijenburch te Echteld. In betere tijden werden er onder het genot van Russische champagne, kaviaar en koormuziek seances gehouden
(foto's GPD)
ikonen in bruikleen. Bij de ver
koop van ikonen bood Rooze
mond de kopers een reductie
van gemiddeld 15 procent. Dan
moesten die ikonen wel voor
bepaalde tijd worden afge
staan aan zijn BV. Volgens de
curator zat die korting al in de
aankoopprijs verdisconteerd.
Maar wat pijnlijker is, is dat al
leen dit jaar vermoedelijk al
zo'n tien tot vijftien in
bruikleen afgestane ikonen
zijn doorverkocht aan derden.
Met de opbrengst werden weer
financiële gaten gestopt.
Dat gebeurde overigens niet al
leen met ikonen, want zo is een
eigenaar zijn zilveren Byzan
tijnse kruis ter waarde van
twee ton kwijtgeraakt. Het
kruis was ook „in consignatie"
afgegeven. Toen de eigenaar
ernaar informeerde, bleek het
niet meer in het bezit van Roo
zemond te zijn. Meegegeven
aan een collega-kunsthande
laar om te verkopen in Enge
land, werd de ontstelde eige
naar verteld.
Sassen: „In werkelijkheid was
het aan die collega-kunsthan
delaar afgegeven in mindering
op een lopende schuld. Die
nieuwe bezitter is een notoire
boef, die ons land niet meer in
durft te komen".
Kunstgrepen
En zo werden wel meer kunst
grepen verricht, die voor een
eenvoudige leek nauwelijks
zijn te volgen. Volgens de cura
tor werden uit naam van de be
sloten vennootschap ikonen
verkocht met daaraan gekop
peld een zogenaamde terug
koop-verplichting. Na driejaar
zou het ikonencentrum zo'n
houtpaneel, beschilderd met
sterk geidealiseerde beeltenis
sen van Jezus, Maria of een
heilige of met een religieuze
voorstelling, terugkopen tegen
de aanvankelijke verkoopprijs.
Met daar bovenop nog eens
dertig procent rente. Een vorm
van geldbelegging, die geen
enkele bank kan garanderen.
Sassen: „Er werden bij die ver
kopen tal van smoesjes ver
kocht. Dat kunstbezit buiten
de vermogensbelasting valt en
dat kunstwinst, slaande op die
dertig procent rente, ook belas
tingvrij zou zijn. Niets is echter
minder waar, maar het bevor
dert wel de verkoop".
Nu de fiscale recherche op het
toneel is verschenen, zal dit
muisje voor velen ongetwijfeld
nog wel een belasting-tech
nisch staartje hebben. Zeker
voor degenen, die zwart geld in
ikonen-aankopen hebben ge
stoken, aldus verwachten insi
ders. Maar Roozemond wyst
die suggestieve opmerking ra
dicaal van de hand. „Zwarte
handel in de ikonenwereld
komt niet met de werkelijk
heid overeen. Het is inderdaad
minder doorzichtelijk dan de
handel in bijvoorbeeld wasma
chines of huizen. Een kunst
werk kan je gemakkelijker on
der je arm meenemen dan een
flatgebouw. Maar zwarte han
del is niet te combineren met
religieuze kunst".
Onderzoek
Roozemond, die 49 jaar geleden
als enig kind uit een eenvoudig
Amsterdams echtpaar werd
geboren, heeft zich altijd al
aangetrokken gevoeld tot
kunst en cultuur. Maar hy ver
stond ook immer de kunst de
aandacht van de politie op zich
te vestigen. Hoewel hij be
weert ditmaal pas voor de eer
ste keer met de politie in aanra
king te zyn gekomen, was dat
in 1964 ook reeds het geval.
Eind dat jaar gelastte de toen
malige officier van justitie in
Amsterdam een door de re
cherche-afdeling zwendel en
oplichting uit te voeren onder
zoek naar het gevoerde finan
ciële beleid van de enkele
maanden tevoren gefailleerde
stichting Kunstcontact. Rooze
mond was daar toen directeur
Talrijke kunstenaars achtten
hem niet in staat hun belangen
te behartigen. In een open
brief aan alle abonnees en ko
pers van de stichting verzoch
ten vyf kunstenaars met klem
de in bruikleen of huurkoop
uitgegeven kunstwerken - een
constructie, die min of meer in
de ikonen-affaire opnieuw op
duikt - rechtstreeks aan de ei
genaars terug te zenden en niet
via de stichting en haar direc
teur. De stichting zou haar fi
nanciële verplichtingen aan de
kunstenaars niet nakomen. De
Federatie van Beroepsvereni
gingen van Kunstenaars waar
schuwde inmiddels in haar
mededelingenblad tegen het
optreden van Roozemond,
wiens welstand er blykens me
dedelingen van kennissen aan
zienlijk op vooruit ging
Tot een afgerond onderzoek, laat
staan een gerechterlijke ver
volging, is het - zo biedt de eer
lijkheid op te merken - nooit
gekomen. Want lopende dat
onderzoek er brak brand uit in
de boerderij, die Roozemond
inmiddels in Groot Balem na
bij Gorinchem bewoonde. Hij
zag kans de voorraad meubi
lair en een aantal kunstartike
len uit de vlammenzee te red
den. Spijtig genoeg ging de ad
ministratie van de stichting
Kunstuitleen in vlammen op.
Pech
Saillant detail daarbij is dat het
twintig minuten duurde alvo
rens de brandweer ter plekke
verscheen. Roozemond ver
klaarde geen gehoor te hebben
gekregen op het alarmnummer
en zag een tweede nummer
over het hoofd.
Hij bleef echter door pech ach
tervolgd. Eind oktober 1971
werd ingebroken in de boek
handel Bas aan de Amsterdam
se Leidsestraat. Juist op het
moment dat Roozemond er
een ikonen-expositie had inge
richt. Van de 62 ontvreemde
stukken is er nooit één officieel
boven water gekomen. De ver
zekering dekte gelukkig de
schade.
Medio november 1977 werd hij in
New York door de FBI gear
resteerd op verdenking van het
invoeren van een gestolen
kunstwerk. Het ging om een
middeleeuws altaarstuk, dat in
1927 werd weggenomen uit
een kerk in het Spaanse Leri-
da. Roozemond werd 48 uur
vastgehouden en kwam tegen
een borgsom van 125.000 gul
den weer op vrije voeten. Een
jaar daarvoor verklaarde hij
nog tegenover een verslagge
ver: „Ik ken mijn handelaren
goed genoeg om te weten dat
er geen gestolen goed tussen
zit".
Pijnlijke samenlopen van om
standigheden, zo wil de Nij
meegse curator het gemakshal
ve maar noemen.
In de jaren zeventig opende
Roozemond in Oosterbeek een
boekhouders, die in- en uitlie
pen. Jacobs: „Iedere boekhou
der had zo zijn eigen systeem
en daar kwam meneer nooit
uit. Bovendien zagen die boek
houders weinig heil in de me
thoden van de heer Rooze
mond. Ikzelf begreep ook wel
eens dat er iets niet helemaal
vlekkeloos verliep. Als ik dat
tegen hem zei, reageerde hij
met: „Laat dat maar aan mij
over"
Zoals de ratten het zinkende
schip verlaten, zo verliet Roo-
zemonds derde echtgenote
Hetty in februari het kasteel.
Het echtpaar staat op scheiden
en zij dnjft in Amste.dam
thans een ikonenboetiek in de
schaduw van het Rijksmu
seum. De 37-jarige Hetty over
de destijds op De Wyenburgh
gevoerde levensstandaard: „Je
moet ikonen tonen en verko
pen in een sfeer waar ze thuis
horen. Je kunt er geen vaasje
met verlepte bloemetjes naast
zetten".
organisatie-bureau voor cultu
rele evenementen: het bureau
POK. In Arnhem zette hij een
grote culturele manifestatie op
touw, die de welluidende naam
„Allerhande" meekreeg. Een
culturele commune zogezegd
een samensmelting van poli
tiek, cultuur en religie.
Roozemond destijds: „Dit festi
val wordt één grote zelfbevre
diging". En in dat kader nodig
de hij alle minsters uit Maar
ook hoogwaardigheidsbekle
ders zoals de voorzitter van de
Verenigde Naties. Oe Thant,
Breyryew en Nixon. De orga
nisator: „Ik ben nu eenmaal
een cultuurstreber en bezit een
prettige tic".
Bombarie -
De ikonenmagnaat hield van
bombarie, opsmuk en deco
rum. Zo ook als kasteelheer
van De Wyenburgh. By zyn
komst in het Betuwse Echteld
nodigde hij de jeugd op zyn
kasteel uit. Er was een zeer eet
baar huisje van Hans en
Grietje opgebouwd en uit een
fontein spoot limonade. De in
woners van Echteld schetsen
hem als een wonderlijk man
In het dorp kon hij je zo voor
by lopen. Maar ais je op het
kasteel kwam. werd je met alle
egards ontvangen en behan
deld.
Huismeester Jan Jacobs „Het
was een komen en vooral gaan
van personeel In de afgelopen
negen jaar zijn er zeker wel
tweehonderd bedienden in
dienst geweest. Maar het boter
de elke keer opnieuw niet tus
sen meneer Roozemond en zyn
ondergeschikten"
Zo verging het ook de talloze
Kaviaar 1
Dat gebeurde dan ook geenszins.
Onder het genot van Russische
champagne, kaviaar en Russi
sche koormuziek werden de
ïkonen-seances gehouden. Een
stijl en allure, die wereldver
maardheid genoot. Rooze-
monds ikonententoonstellin-
gen reisden dan ook de hele
wereld af. Van Zwitserland to-
taan de Filippijnen toe. Cura
tor Sassen: ..Als het goed was,
bevond de expositie zich nu in
Vaticaanstad. Maar daar heb ik
een stokje voor gestoken".
Roozemond onderhield overi
gens ook stevige commerciële
contacten met de Antillen. Op
Bonaire werd de Dart Distribu
tion Art Trading NV opgericht
die later werd overgenomen
door Euricon SA in Zwitser
land met Roozemond als emge
aandeelhouder
Daarnaast werd het financie
ringsfonds voor Kunstobjec
ten te Curacao opgericht met
als resultaat, dat er een miljoen
gulden in de zak van De Wijen-
burgh-bewoner vloeide. Ook
zag de Beleggingsmaatschap
pij voor Kunstwerken in Cura
cao onder het goedkeurend
oog van Roozemond het le
venslicht met een aandelenbe
zit van anderhalf miljoen Bei
de vennootschappen hadden
regelrechte lyntjes naar Ech
teld lopen „De financiële re
sultaten werden dan ook op De
Wijenburgh getikt", meldde de
curator
Dezer dagen zal mr Sassen drie
taxateurs hun tanden laten zet
ten in de inventarisatie van het
kasteel. Verwacht wordt dat
een en ander een maand in be
slag zal nemen.
Sassen: „Naast vele honderden
ikonen, waarvan in vele geval
len het eigendomsrecht nog
boven tafel moet komen, is er
een enorme bibliotheek over
ikonenkunst Met meer dan dui
zenden boekwerken. Deze
eeuw is bijvoorbeeld compleet
aanwezig. En dan is er ook nog
een diatheek met een collectie
van 7500 dia's van ikonen De
samensteling ervan heeft mis
schien alleen al een miljoen ge
kost".
Wild
De curator wil de collectie, na te
ruggave van nog in bruikleen
zynde stukken, zoveel moge-
lyk by elkaar zien te houden.
„Het zou eeuwig zonde zyn als
die fameuze verzameling uit
eenvalt".
Het laatste woord is aan Rooze
mond ,Jk voel me nu als een
opgejaagd stuk wild. Het lykt
in Nederland gelyk te staan
aan smerige praktyken als je
op een eerlykc manier pro
beert je geld te verdienen Geld
schynt een vies woord te zyn.
Wee degene die het durft zyn
kop boven het maïsveld uit te
steken. Want die gaat er af
