Ontslag regering
Italië geweigerd
Van der Stoel
niet zeker van
post in Genève
Vredescomité voor
Turkse rechtbank
Thatcher erkent schade voor NAVO
Zeker 25 doden bij bomaanslag Tyrus
Politie doodt
IRA-leden
President wil eerst debat in parlement
Vlucht space shuttle
verloopt volgens plan
Spionagezaak nieuwe klap voor Britse geheime dienst
Veel kandidaten voor
vluchtelingenorganisatie
13t/m21nov.
VRIJDAG 12 NOVEMBER 1982
BELFAST (AP) De Noordierse
politie heeft gisteravond drie le
den van het verboden Ierse Re
publikeinse Leger doodgescho
ten. Volgens een woordvoerder
van de Royal Ulster Constabula
ry is één van de slachtoffers van
het incident, dat gebeurde bij de
stad Lurgan, 30 kilometer ten
zuidwesten van Belfast, één van
de hoogste leiders van het IRA.
De namen van de drie doden zijn
tot op heden niet bekend ge
maakt. Een eenheid van de
noordierse politie opende bij een
controlepost het vuur op een au
to met de drie IRA-leden, toen
deze er vandoor wilde gaan en in
reed op de agenten. De inzitten
den kwamen om in een regen
van kogels.
Buitenland
ISTANBOEL Vierentwintig
Turkse intellectuelen en kunste
naars verschenen gisteren kaal
geschoren en in gevangeniskle
ding voor een krijgsraad even
buiten Istanboel. Het waren le
den van het Turkse Vredescomi-
té, die al sedert maart terecht
staan op beschuldiging zich te
hebben geleend voor een com
munistische mantelorganissatie.
door
Frans van Hasselt
Straffen van acht tot 15 jaar zijn
tegen hen geëist aan het begin
van het proces, waarvan gemid
deld eenmaal per week een zit
ting plaatsvindt.
Vlak voor het referendum van af
gelopen zondag zijn ze overge
plaatst van de militaire gevange
nis Maltepe, die wel primitief
was maar waar ze onder elkaar
waren, naar de grote gevangenis
voor criminelen, Sagmalcilar,
waar ze een zaal moeten delen
met 75 misdadigers en waar het
bezoek onder uiterst moeizame
omstandigheden verloopt. Uit
protest tegen deze behandeling
verschenen ze gisteren ook ter
zitting in de blauwe boevenkle-
ding, die vorig jaar in heel Tur
kije opnieuw is ingevoerd.
De geladenheid van de stemming
viel af te meten aan de wijze
waarop ze werden uitgeladen uit
de gevangenisauto's die hen naar
de rechtszaal hadden gebracht.
Dertig soldaten stonden daarbij
in een kring met het geweer in de
aanslag, als om hen ter plaatse te
executeren. Ook in het gebouw
stonden militairen met de bajo
net op het geweer. De aanwezige
Zweedse televisie kreeg geen
vergunning een en ander op te
nemen.
Aan het begin van de zitting verlie
ten de verdedigers allen de zaal
uit protest tegen de omstandig
heden waaronder het proces nu
verloopt. In de loop van de zit
ting werd de atmosfeer wat mil
der, en tijdens een pauze moch
ten de gevangenen zelfs voor het
eerst op korte afstand met hun
familie converseren zonder te
hoeven schreeuwen of gesticule
ren, zoals vroeger.
Een van de verdachten die gisteren
werden verhoord, de schilder Or-
han Daylan, verklaarde in zijn
verdedigingstoespraak dat de
aanklacht impressionistisch was
opgesteld (namelijk afgaande op
indrukken). Dit was in zijn schil
derkunst wel geoorloofd, zei hy,
maar in rechtspraak niet. „Wy
worden al gestraft voordat we
zijn veroordeeld. We hebben nu
al het gevoel dat we een straf van
vijftien jaar uitzitten".
Surrealistisch was het tafereel in
de grote, koude zaal - eigenlijk
een studentensporthal - doordat
aan weerskanten van de blauwe,
deels met ijsmutsen bedekte ver
dachten er twee zaten die in net
te kleding waren verscheneh.
Een was de journalist die voorlo
pig op vrije voeten is gesteld, de
ander was oud-ambassadeur
Mahmud Dikerdem, die uit het
militaire ziekenhuis was geko
men, waar hy voor een zware
kwaal - er wordt gesproken van
prostaatkanker - wordt ver
pleegd. Ziek, met een nierkwaal
en hoge bloeddruk, is ook Orhan
Apaydin, voorzitter van het Is-
tanboelse Verbond van Advoca
ten, die wel in boeventenue was
verschenen.
ROME - De Italiaanse president Sandro Pertini heeft het ontslag van het kabinet-Spadoli-
ni geweigerd. De president heeft Spadolini verwezen naar het parlement, waar vandaag
de vertrouwenskwestie zal worden gesteld.
Gisteren was na een korte bijeen
komst van de ministerraad,
waarin premier Spadolini ver
slag uitbracht van zijn recente
bezoek aan de Verenigde Staten,
besloten het ontslag van de rege
ring bij de president in te dienen.
De directe aanleiding was de open
lijke ruzie tussen twee ministers,
de christen-democraat Nino
door
Hein ter Kortenaar
Andreatta (schatkist) en de socia
list Rino Formica (financiën), die
elkaar tijdens Spadolini's afwe
zigheid met scheldwoorden om
de oren hadden geslagen.
De premier eiste bij zijn terugkeer
het aftreden van de twee schuldi
gen, maar dit werd door de socia
listen geweigerd. Hieruit trok
Spadolini de conclusie dat er
niets anders overbleef dan zijn
ontslag in te dienen, voor de
tweede keer binnen drie maan
den.
Zijn eerste kabinet viel begin au
gustus van dit jaar, door het af-
Premier Spadolini
treden van de socialistische mi
nisters, die enkele weken later
terugkeerden in een regering van
precies dezelfde samenstelling.
de oorlog ligt in het diepgaande
meningsverschil tussen de twee
voornaamste regeringspartijen
over het financiële beleid: minis
ter van de schatkist Andreatta en
de christen-democraten beplei
ten een bestrijding van de infla
tie door het dichtdraaien van de
geldkraan en uiterste bezuini
ging op de overheidsuitgaven,
minister van financiën Formica
en de socialisten dringen aan op
vergroting van de werkgelegen
heid door overheidsinvesterin
gen.
In werkeljkheid hebben de twee
kabinetten-Spadolini in de afge
lopen 15 maanden noch het een
noch het ander bewerkstelligd:
de inflatie, waarvoor een streef
cijfer van 16 procent was vastge
steld, zal ook dit jaar zeker niet
onder de 20 procent blijven; het
plafond voor de overheidsuitga
ven van 50.000 miljard lire (100
miljard gulden) wordt waarschij-
lijk met 20.000 miljard overschre
den en de werkloosheid is alleen
maar toegenomen. Ook de be
middeling tussen werkgevers en
werknemers over de netelige
kwestie van de arbeidskosten is
niet over het dode punt heen ge
komen.
De lancering van het ruimteveer kon, ondanks tegenvallend weer, op het
afgesproken tijd plaats hebben.
KAAP CANAVERAL (UPI) - Vier ruimtevaarders zijn gisteren in het
Amerikaanse Ruimteveer Columbia naar een baan om de aarde gevlo
gen en hebben de laadruimte geopend waarin zich twee commerciële
kunstmanen bevinden die voor de eerste betalende klanten moeten
worden gelanceerd.
Het gevleugelde ruimteschip vertrok om 13.19 uur (onze tijd) en vloog
soepel naar een baan op bijna 300 km hoogte, ondanks sterke tegen
wind die er de oorzaak van was dat het ruimteveer aanvankelijk iets
lager bleef dan normaal. De afwijking werd snel door de computers van
Columbia vastgesteld en verholpen.
De ruimtevaarders Vance Brand, Robert Overmyer, Joseph Allen en Wil
liam Lenoir vormen de eerste ruimteploeg van vier man en zijn de
eersten die een chartervlucht met het ruimteveer uitvoeren. Het is de
vijfde vlucht van de Columbia in een half jaar tijd.
"Alles gaat goed", zei Brand, de gezagvoerder, nadat de baan was bereikt.
De ruimtevaarders kregen later toestemming met de normale vlucht te
beginnen, die dinsdag moet eindigen met een landing in Californie.
LONDEN - De Britse premier me
vrouw Thatcher is er gisteren
niet in geslaagd de bezorgdheid
en verontwaardiging bij een
groot deel van het Lagerhuis weg
te nemen over het jongste spio-
nageschandaal dat Engeland
heeft getroffen.
De premier kondigde aan dat de
zogenaamde 'Veiligheidscom
missie', die slechts aan de rege
ring rapporteert, zich zal buigen
de veiligheidsmaatregelen die
gelden in het afluistercentrum
van de Britse geheime dienst in
Cheltenham. Ook zal de commis
sie nagaan hoe het mogelijk is
geweest dat Geoffrey Prime, die
daar werkte, 14 jaar voor de Rus
sen heeft kunnen spioneren.
Gevraagd waarom die commissie
niet eerder met haar werk is be
gonnen (Prime werd bijna een
half jaar geleden gearresteerd),
Thatcher, tot onge-
ADVERTENTIE
noegen van de oppositiepartijen,
dat dat pas kon na de veroorde
ling van Prime. Deze werd
woensdag tot 35 jaar gevangenis
veroordeeld.
De premier gaf toe dat het spiona
gewerk van Prime de belangen
van Engeland, de Verenigde Sta
ten en de andere NAVO-partner
ernstig heeft geschaad. Het was
de eerste keer dat ze die bekente-
door
Henk Dam
nis deed: de Britse regering heeft
tot dusver niets over het spiona-
geschandaal in Cheltenham wil
len zeggen.
Mevrouw Thatcher zei tegenstan
der te zijn van grotere parlemen
taire controle op de Britse gehei
me dienst. Een voorstel hiertoe
werd gedaan door oppositielei
der Foot, mede namens enkele
Conservatieve parlementariërs.
Volgens de premier kan een cen
trum als Cheltenham slechts ef
fectief opereren als de grootst
mogelijke geheimhouding in
acht wordt genomen.
Cheltenham is een stadje ten wes
ten van Londen, waar het hoofd
kwartier gevestigd is van het
Government Communications
Headquarters (GCHQ), het groot
ste afluistercentrum ter wereld;
de ogen, de oren en het brein van
de westerse geheime diensten.
De details die bij het proces tegen
Prime bekend zijn geworden,
roepen allemaal dezelfde vraag
op: hoe is het mogelijk dat deze
man zo lang voor de Sowjet-Unie
heeft kunnen spioneren, en dat
zijn arrestatie nog in de eerste
plaats aan de plaatselijke politie
en aan Prime's vrouw te danken
is geweest?
Prime is uit het proces naar voren
gekomen als een vreemde, geiso-
leerde en onstabiele man wiens
psychische problemen hem al
eens met de psychiater in con
tact hadden gebracht, en die bo
vendien opvallende seksuele
passies koesterde: na zijn arres
tatie werd bij hem thuis een
kaartsysteem aangetroffen met
bijzonderheden van meer dan
2000 jonge meisjes die bij hem in
de buurt woonden.
Onder collega's was Prime niet erg
gezien. Hij hield zich afzijdig, en
de weinigen die met hem spra
ken, waren al gauw verbaasd
Premier Thatcher
over de uiterst linkse kijk die
Prime op het wereldgebeuren
bleek te hebben. Ondanks deze
toch opvallende gegevens lever
de twee keer 'screenen', in 1968
en in 1974, geen bijzonderheden
op.
Meer verbazingwekkende feiten
uit het proces: toen Prime in
1968 bij het ministerie van bui
tenlandse zaken in Londen werd
benoemd tot vertaler (die baan
bracht hem met het GCHQ in
aanraking), vertrok hij spoor
slags naar Oost-Berliin om er
door de Russen in de kunst van
het spioneren te worden onder
wezen. Dat werd niet ontdekt.
Terwijl hij in Cheltenham werkte,
maakte hij meerdere malen reis
jes naar Helsinki, Wenen en
Potsdam, om daar zyn contacten
bij de KGB, de Russische gehei
me dienst, te ontmoeten. Bij dat
soort ontmoetingen verwissel
den soms 500 microfilms in één
keer van eigenaar. Thuis had Pri
me onder zijn bed zijn spionage-
uitrusting staan.
Niets van dit alles werd ooit ont
dekt, of riep ooit vragen op. Pri
me werd gearresteerd toen hij de
door hem geadoreerde jonge
meisjes ging lastig vallen, en
werd pas als spion ontmaskerd
toen zijn vrouw, die zijn spiona-
gespulletjes had gevonden, naar
de politie was gelopen.
Kan het knulliger? Regelmatig
moet Prime beladen met came
ra's en geheime papieren de ge
bouwen van het GCHQ hebben
verlaten: niemand die er acht op
sloeg. Voormalige werknemers
van het afluistercentrum verkla
ren nu in Britse kranten dat de
veiligheid daar nergens op slaat,
en dat er soms zelfs nauwelijks
controle is op wie het gebouw in
en uit gaat.
TYRUS-JERUZALEM - Zeker 25
doden en tientallen gewonden
zijn uit de puinhopen gehaald
van het Israëlische militaire
hoofdkwartier in Tyrus in Zuid-
Libanon, dat gistermorgen na
een explosie als een kaartenhuis
instortte. Er liggen nog zeker 60
Israëlische soldaten, sommige le
vend, onder de puinhopen. Tien
van de doden zijn Palestijnse en
Libanese gevangenen, 15 zijn Is
raëlische soldaten.
Het gebouw van zeven verdiepin
gen stortte donderdagmorgen in
na een niet zo zware maar zeer
effectieve explosie. Het staat nog
niet vast of er sprake is van een
aanslag of een ongeval. Minister
van defensie Sharon heeft een
onderzoek laten instellen en de
regering is vanmorgen in bijzon
dere zitting bijeengekomen.
De meest waarschijnlijke oorzaak
is een bomaanslag De bom is
dan uiterst deskundig beneden
door
Jaap van Wesel
in het gebouw aangelegd, zoda
nig dat door een niet zo zware ex
plosie het hele gebouw verdie
ping na verdieping is ingestort.
De minister van toerisme, Sharir,
heeft het Israëlische leger van
onoplettendheid en onvoorzich
tigheid beschuldigd. Hij zei dat
het niet de eerste keer is dat er
zoiets gebeurt in Libanon als ge
volg van ernstige nalatigheid.
De reddingswerkzaamheden zijn
de hele nacht onder het licht van
schijnwerpers doorgegaan. De
Israëlische radio meldde van
morgen dat er nog levenden on
der het puin zijn. Met een aantal
van hen was contact gelegd.
Het ingestorte gebouw in Tyrus
was het zenuwcentrum van het
Israëlische leger in Zuid-Liba-
non. Het diende als militair
hoofdkwartier, huis van bewa
ring, en ook was de communica
tie er ondergebracht. De militai
re redacteur van het gezagheb
bende blad Haaretz schrijft van
morgen dat eens te meer is bewe
zen hoezeer de tegenstanders
van de oorlog in Libanon gelijk
hebben gekregen: Israël is in een
moeras terechtgekomen waar
het moeilijk uit kan.
Premier Menachem Begin heeft de
aanslag op het Israëlische leger
hoofdkwartier in Tyrus "een ge
welddaad begaan door vijanden
van de mensheid" genoemd. Op.
het vliegveld van New York,"
waar hij gisteren voor een me
rendeels pnvébezoek aan de VS
aankwam, zei hij dat de bomaan
slag Israël desondanks er niet
van zal weerhouden onze plicht
te vervullen, vrede en veiligheid
voor het Israëlische volk te ver
zekeren".
Twee weken voordat in New
York een beslissing valt over
de opvolging of herverkie
zing van de Hoge Commissa
ris voor de Vluchtelingen van
de Verenigde Naties, lijken
de kansen van oud-minister
Max van der Stoel gelijk aan
die van de beide overige kan
didaten. Een bliksembezoek
van Van der Stoel aan VN-se-
cretaris-generaal Perez de
Cuellar, twee weken geleden,
heeft zijn positie verbeterd
noch verslechterd, zo menen
VN-diplomaten.
Wel heeft Perez de Cuellar dui
delijk blijk gegeven verande
ring te willen. Dit zou kun
nen betekenen dat de zitten
de Hoge Commissaris, de
Deen Poul Hartling, niet voor
nog een volle ambtstermijn
van vijf jaar in aanmerking
komt. Daarmee lijkt het op
merkelijke optimisme - „We
zouden Van der Stoel toch
niet kandidaat hebben ge
steld als we zijn kansen niet
bijzonder hoog zouden heb
ben ingeschat, dat zou toch
niet goed zijn voor Nederland
en evenmm voor Van der
Stoel" - van het ministerie in
Den Haag niet voldoende
verklaard.
Mogelijkerwijs laat de VN-se-
cretaris-generaal Hartling tot
1 zijn 70e verjaardag, eind 1984,
zijn ambt uitoefenen, waarna
Van der Stoel zou kunnen
overnemen. Maar, zo voegen
ingewijden eraan toe, een
dergelijke gang van zaken is
hoogst ongebruikelijk.
De derde kandidaat die offi
cieel is voorgedragen, de Soe-
danese minister voor gods
dienstzaken Dafalla (ten on
rechte veelal aangeduid als
Medani, zijn geboorteplaats),
voert driftig campagne, maar
zijp kansen zijn minimaal.
Sinds de oprichting van de
VN -vluchtelingenorganisatie
(Unhcr) in 1951 is de Hoge
Commissaris bijna steeds ge
kozen uit westerse kandida
ten; westerse donorlanden
dragen in totaal voor 90 pro
cent bij aan de Unhcr-begro-
ting van 1 miljard gulden
voor 1983. Uitzondering daar
op vormde Agha Khan, die
zelf over aanzienlijke fond
sen beschikte
door
Marien van den Bos
en Willen Offenberg
Sinds de Unhcr-jaarvergade-
ring eind oktober doen nog
twee namen de ronde. Die
van de Britse Joan Anstee,
ondersecretaris-generaal bij
het Ontwikkelingsfonds van
de Verenigde Naties, en Pe
ter Onu, de huidige secreta
ris-generaal van de Organisa
tie van Afrikaanse Eenheid
(OAE). Na de OAE-top in Tri
poli eind deze maand is Onu
beschikbaar, maar zijn be
noeming is even onwaar
schijnlijk als die van de Soe-
danees Dafalla.
In VN-kringen wijst men erop
dat de eventuele opvolging
van Hartling nog een „volko
men open strijd" is. „Alle
drie staan ze even zwak", zo
beweert men in Genève, waar
Unhcr gevestigd is, daarbij
doelend op de drie eerstge
noemde kandidaten. Vanuit
het ministerie van buiten
landse zaken in Den Haag
bUjven echter hardnekkig
bijzonder optimistische be
richten komen over de kan
sen van Van der Stoel.
Het speciale pleidooi van mi
nister van buitenlandse za
ken Van den Broek, eerder
deze week tegenover zijn
Deense collega Ellemann-
Jensen, doet hieraan wel eni
ge afbreuk. Hoewel de Deen
begrip had voor de Neder
landse bezwaren tegen Hart
ling, voelde hij er mets voor
zyn landgenoot uit de race te
halen. In Europese kring is
men overigens erg ongeluk
kig met het feit dat twee lan
den een kandidaat stellen,
met het risico dat geen van
beiden de post krijgt.
De bezwaren tegen Hartling
komen voornamelijk uit de
organisatie van Unhcr zélf en
van een aantal Afrikaanse
landen. De bezwaren uit
Unhcr-kring worden deels
door Hartling terugverwezen
naar de beperkingen in zijn
budget. De bezwaren van een
aantal Afrikaanse landen gel
den echter de nadruk die
Hartling steeds aan de dag
gelegd zou hebben voor de
Aziatische problematiek (Af
ghanistan, Zuidoost-Aziè),
terwijl de helft van de onge
veer 10 miljoen vluchtelingen
in de wereld op het Afrikaan
se continent leeft. Tijdens
een speciale fondsen werven
de conferentie van de VN in
de lente van het vorige jaar
(Icara) rezen de problemen al
zo hoog, dat Hartling, onder
Afrikaanse druk, zijn ope
ningstoespraak drastisch
heeft moeten wijzigen.
Dit zijn ook de argumenten die
in Den Haag worden aange
voerd vóór Van der Stoel,
waarbij nog moet worden op
geteld de wenselijkheid van
vervanging na een periode
van vijf jaar, waar ook Perez
de Cuellar voorstander van
zegt te zijn (hij zelf heeft al la
ten weten geen tweede
ambtstermijn te ambiëren).
Dit alles zou pleiten voor een
vervanging door de interna
tionaal gewaardeerde Van
der Stoel.
Tegen Van der Stoel kan echter
worden ingebracht de steun
van een aantal westerse lan
den, waaronder de grootste
donor van Unhcr. de Ver
enigde Staten, voor Hartling.
Van der Stoel, die zich desge
vraagd absoluut met in de
huidige discussie wil men
gen, gelooft echter dat de VS
zich met zullen verzetten te
gen een eventuele voordracht
van zijn persoon door de se
cretaris-generaal. Washing
ton zou, volgens Van der
Stoel, met de keus voor Hart
ling haar behoefte aan conti
nuïteit hebben willen uitge-
drukken en geen afkeuring
van de Nederlandse socialist
Ook zou Washington de positie
van de Amerikaanse vice-se-
cretaris-generaal, Charles
Mace, absoluut zeker willen
stellen en in dat verband mo
gelijk minder vertrouwen
hebben in Van der Stoel. Aan
een schatting van zijn kansen
wilde Van der Stoel - gecon
fronteerd met deze tegen
wind - zich absoluut niet wa
gen.
Op 17 november behandelt de
Algemene Vergadering van
de VN het Unhcr-jaarverslag.
De week daarna, of uiterlijk
de eerste week van decem
ber, valt de beslissing over de
voordracht van Peres de
Cuellar. De Algemene Verga
dering kan de voordracht
slechts aanvaarden of afwij
zen. Een afwijzing zou echter
een unieke gebeurtenis zyn
in de geschiedenis van de
volkerenorganisatie.
De autobom zorgde voor een gigantische ravage t
sche hoofdkwartier xn Tyrus.
i rond het Israeli
KOMPLEET ZELFBOUWHUIS
Verder veel nieuws over woning
verbetering, doe-het-zelf
materialen en vrijetijdsbesteding
met: grote sanitairshow
WIN EEN INTERIEUR
Open: dagelijks van 11.00-17.00 ut
en van 19 00 22.30 uur.
Za en zon. geen avondopening.
