Japanse bezetting te boek
I
I
Baal boeit met
'Uit den vreemde'
■C
Drie nieuwe titels tegelijk op de markt
IIWÏÏ?
Sfeervolle rockmis Thijs van Leer
VRIJDAG 12 NOVEMBER 1982
Kunst
DEN HAAG (GPD) - Er is de laat-
ste tijd een opleving te bespeu
ren in nieuwe boeken over Ne
derlands Indiè, en dan vooral
over de periode van de Japanse
bezetting tijdens de Tweede We
reldoorlog. Deze week kwamen
drie nieuwe titels op de markt
van uitgever Wever in Franeker.
die twee weken geleden ook al
twee nieuwe uitgaven op dit ter
rein uitbracht.
Zeer informatief is het boek
„Werkers aan de Burmaspoor-
weg", geschreven door de twee
jaar geleden overleden journalist
Henk Leffelaar (onder meer voor
deze krant jarenlang correspon
dent in Londen) en de historicus
E. van Witsen, die het werk na de
dood van Leffelaar heeft overge
nomen.
Driehonderdduizend krijgsgevan
genen hebben gewerkt bij de
aanleg van de Burmaspoorlijn
die ruim 400 kilometer lang
werd. Tweehonderdduizend van
hen zijn omgekomen, dat is ge
middeld één bij elke twee dwars
liggers. Het huiveringwekkende
lot van de werkers aan de spoor
weg, de mishandelingen en het
gebrek aan voedsel, het komt al
lemaal uitvoerig aan de orde in
het boek. Maar daar blijft het niet
bij. Ook de keerzijde van de me
daille wordt belicht, de saamho
righeid en opofferingsgezind
heid onder de krijgsgevangenen,
de cabaretoptredens „Van lach
tot lach", en het wetenschappe
lijk onderzoek dat ondanks alles
werd gedaan.
„Werkers aan de Burmaspoorweg"
is bijzonder mooi uitgegeven,
voorzien van register en een kort
historisch overicht, en vooral
zeer rijk geillustreerd met tal van
unieke tekeningen en foto's. De
prijs (75 gulden) is er dan ook
naar. Voor snelle beslissers is het
boek tot 1 januari nog voor 55
gulden te koop.
Veel minder bekend dan de Bur
maspoorlijn is de 'Dodenspoor-
weg' die ook op last van de Ja
panners werd aangelegd dwars
door de oerwouden van Suma
tra. Over deze tragische gebeur
tenis schreef Henk Hovinga het
boek „Eindstation Pakan Baru
dat sinds twee weken in de win
kel verkijgbaar is.
In tegenstelling tot Henk Leffelaar,
die op 13-jarige leeftijd in een
kamp langs de Burmalijn was op
zoek naar zijn vader, heeft Ho
vinga (ook journalist van beroep)
zijn werk geheel moeten baseren
op dagboeken en ooggetuigever
slagen. „Eindstation Pakan Ba
ru" verscheen in een eerdere ver
sie al in 1976, en is nu in een aan
gevulde en herschreven versie
voor f39,- te koop.
Ten slotte mag niet onvermeld blij
ven „Brieven uit Sumatra", dat
deze week eveneens door uitge
verij Wever is uitgebracht Het
bevat een selectie (nooit ver
stuurde) brieven van de toenma
lige Indische bestuursambtenaar
dr. J.J. van de Velde aan het
thuisfront Hij beschrijft ook de
periode die direct volgt op de ca
pitulatie van de Japanners, een
tijd waarin het Indonesische na
tionalisme zich sterk doet gel
den.
Dit boek laat de lezer de boeiende
ontwikkeling volgen die Van de
Velde heeft doorgemaakt tussen
zijn aankomst in Nederlands In-
dié in 1928 en zijn vertrek uit In
donesië in 1949, toen hij tot poli
tiek adviseur was opgeklommen
bij het Nederlands gezag. „Brie
ven uit Sumatra", net als de an
dere genoemde boeken gebon
den. kost f35,-.
In het museum voor het Onderwijs in Den Haag had gistermiddag de
presentatie plaats van drie nieuwe boeken over de Japanse bezetting. Op
de foto de weduwe van Henk Leffelaar (mede-auteur van het boek
'Werkers aan de Burma-spoorweg'in gesprek met mevrouw C. Tjarda
van Starkenborgh Stachouwer. weduwe van de voormalige gouverneur-
generaal van Nederlands-I ndié (rechts).
AMSTERDAM - Met 'Uit den
vreemde' van Ernst Jandl heeft
Baal nu ook de kleine zaal van
Frascati in gebruik genomen, zo
dat per avond twee verschillende
stukken gespeeld kunnen wor
den. Jandl's stuk begint om ze
ven uur, een ongebruikelijke,
ontregelende tijd, zoals de hele
voorstelling ontregelend is. De
tekst bestaat niet uit dialogen in
de gewone ik- en jij-vorm; de
personages praten met elkaar en
over zichzelf als 'hij' of 'zij'. Bo
vendien gebruiken ze de aanvoe
gende wijs of de verleden tijd, zo
dat de man kan vragen: 'Of zij
nog thee wil', waarop de vrouw
antwoordt: 'Zij had genoeg ge
had'. Gevolg hiervan is dat de ge
beurtenissen zich niet op het
tijdstip zelf lijken af te spelen,
maar verteld worden door de
personages. Zij beleven zichzelf
niet, maar kijken naar zichzelf
alsof ze los van de handelingen
staan, zoals het publiek dat hen
ziet. Door het decor, een huiska
mer die we door de ramenen
heen binnenkijken, voelen de
toeschouwers zich voyeurs die
dingen zien die ze feitelijk niet
aangaan.
'Uit den vreemde' valt in twee de
len uiteen. Allereerst gaat het
stuk over het onvermogen van
de mannelijke hoofdpersoon,
een dichter en toneelschrijver,
om aan het werk te komen. Zijn
hele dag is opgebouwd uit ritue
len die het moment moeten uit
stellen waarop hij achter de type
machine plaatsneemt. Als het
dan zo ver is, breekt hij eerst in
machteloze woede de kamer af,
voordat hij enkele regels op pa
pier weet te zetten. In dit, zeer
humoristische gedeelte, wordt
vooral duidelijk dat humor niet
zozeer bestaat uit moppentap-
pen, als wel uit het zichtbaar en
herkenbaar maken van het alle
daagse. Want feitelijk was er
niets komisch aan de tekst of de
handelingen, die de zaal telkens
in de lach deden schieten. On
danks de vervreemding die het
taalgebruik opriep, was de
schrijver die Helmert Wouden
berg (Werkteater) speelde, van
een ontroerende echtheid.
Het tweede gedeelte van het stuk
handelt over juist dit mechaniek;
de schrijver toont zijn vriendin
zijn met moeite geschreven zin
nen, en vertelt over de functie
van verleden tijd en aanvoegen
de wijs, gebruik van 'hij' en 'zij'
bij levensecht toneelspel. De toe-
'Uit den vreemde' met o.o. Helmert Woudenberg (midden).
schouwer merkt dat hij het heeft
over de voorstelling waarin hij
op dat moment een rol speelt en
dat het stuk zichzelf aan het
schrijven is; het schrijversperso
nage weet dit ook, wanneer hij
tegen een bezoekende vriend
zegt: 'Hij had nog overwogen om
hem (de vriend) weg te laten'.
Driekwart van de tijd is de voor
stelling buitengewoon boeiend,
maar de spanning verdwijnt op
het moment dat de vriend een
verhaal afsteekt; zijn functie in
het stuk is niet helemaal duide
lijk. De rest van de tijd zien we óf
de schrijver alleen of horen we
hem buiten het theater door mid
del van een zendermicrofoon, óf
zien we hem en zijn vriendin sa-
Ook deze produktie van Baal
schept een beeld van de moder
ne mens die steeds mee in zich
zelf verstrikt raakt met uitste
kende acteerprestaties van Hel
mert Woudenberg en Judith
Brokking in een sober en stijlvol
decor.
'Uit den vreemde' staat in Frascati
tot en met 11 december.
JACQUELINE MAHIEU
LEIDEN - Achterin het program
maboekje staat de pauselijke ze
gening over de door Thijs van
Leer gecomponeerde rockmis
"Dona Nobis Pacem" afgedrukt.
En de al geruime tijd in België
woonachtige, in 1948 geboren
pianist - fluitist - arrangeur en
componist Van Leer laat zich die
herderlijke belangstelling heer
lijk aanleunen. Verdwenen is
plotseling de met het timbre van
een biljardwedsrijdverslaggever
pratende Willem Duys, die z'n
voortbestaan regelmatig koppel
de aan het niveau van een nieu
we Introspection.lp. Weg de ze
kerheid van tournees als "Musi-
ca '78" en "Muziek om ook naar
te kijken".
Plotseling was daar "Pedal Point"
en Bach en Bartok werden al
componerend ingeruild voor
Wolfgang Breidenbenden (gi
taar), Marco Argandona (drums,
percussie, zang) en Tato Gomez
(basgitaar en zang). Thijs dook ze
op in een achterafkeldertje in
Keulen toen de musici als "San
tiago" een ietwat vegeterend
snabbelbestaan leidden. Met z'n
vocoder, z'n fluiten, z'n synthesi
zer, z'n piano, z'n elektrische pia
no, maar vooral met z'n gevoel
voor muziek haalde hij de groep
over met hem te gaan spelen.
Daarom gisteravond de Leidse
Schouwburg. Een oppervlakkig
lezer van het programmaboekje
verkeert een moment in de ver
onderstelling dat Thijs van Leer
het boetekleed van Gert Tim
merman heeft aangetrokken. Het
tegendeel is het geval. Thijs van
Leer heeft een aantal prachtige
composities gemaakt, die toeval
lig over het persoonlijk geloven
in één God gaat. Daarom zaten er
zowel jonge als oude bezoekers
in de zaal.
De artistieke prestatie van Thijs
van Leer wordt onmiddellijk ge
delegeerd aan Juan Eduardo
Fernandez, die Thijs behulp
zaam was bij het aanpassen van
de Latijnse teksten. Bovendien
was het Fernandez, die ervoor
zorgde, dat dit projekt van Van
Leer "Dona Nobis Pacem" onder
de aandacht van de paus werd
gebracht
Er bestaan sfeerbepalende onder
delen als "Credo", "Sanctus" en
"Agnus Dei". Ook is er een stijl
volle toegift in de vorm van het
"Pater Noster". De groepsleden
zien "Dona Nobis Pacem" als
een "voorzichtige, doch dringen
de boodschap van vrede". Als
enthousiasme een graadmeter is,
heeft het publiek dat gisteravond
haarzuiver aangevoeld.
BERT KOEKEBAKKER.
(aankondigingen voor dtw popagenda
naar postbus 54. «00 AB Leiden. Ut.
Jaap Viaaeri
Golden Earring
In de fraaie sporthal De Schelft in
Noordwijkerhout treedt van
avond de Golden Earring op. In
het voorprogramma staat de nieu
we Haagse hardrockformatie Bi
zarre (aanvang 20.00 uur).
Voor vanavond staat ook een op
treden op het programma van
Johnny G. in het Leids Vrijetijdv
centrum. Deze humoristische En
gelse muzikant brengt allerlei
'covers' van hits uit de Jaren zes
tig en zeventig ten gehore die hij
in een merkwaardig maar grap
pig jasje van moderne muziekstij
len heeft verpakt.
In het jongerencemtrum Magni-
flosi treedt zaterdagavond Bram
Vermeulen met zijn nieuwe band
op. De aanvang van dit optreden
is tien uur. In Magniflosie (Ruis-
hornlaan 21 Lisse) staat vanavond
de jazzgroep B-wegen op het po
dium. Deze band speelt 'bi-bop'-
achtige jazz.
In Het Kasteel in Alphen is mor
genavond de Margriet Eshuijs-
band te beluisteren. Het is het eer
ste optreden van 'La Eshuijs' in
deze regio sinds haar jongste el
pee 'Eye to eye* ten doop werd ge
houden.
In de Schakel in Langeraar ten
slotte treden zondagavond (aan
vang 20.30 uur) de Howling Hurri
canes op.
ADVERTENTIE
wereldpremière
MfiDfl
James Vecail/Martinu
NOVEMBER STEPS
J»i Kykan/Tafcemilsu
MSA GLAGOISKAJA
Jin Kylian/Janacek
_Koor-orkesl solisten
Het Nederlands Bntletortest
|*Ï8* 19**20 mis»
CIRCUSTHEATER
plaatsen va («den ad ussa van O***
^KASSA.n 558800
Bioscopen
Leidse bioscopen
LUXOR (121239): "Blade Runner", da.
14.30,19.00 en 21.15 uur, zo. 14.15,16.30,
19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
LIDO 1 (124130): "Van de koele meren
des doods", da. 14.30,19.00 en 21.15 uur,
zo. ook 16.45 uur. 16 jr.
LIDO 2: "Monty Python life at the Hol
lywood Bowl", da. 14.30, 19.00 en 21.15
uur, zo. ook 16.45 uur, al.
LIDO 3: "Ademloos", da. 19.00 en 21.15
uur, do., vr., ma. en di. ook 14.30 uur, al.
Kindermatinee: "The Aristocats", za.,
zo. en woe. 14.30 uur, zo. ook 16.45 uur.
LIDO 4: "Cat people", da. 14.30,19.00 en
21.15 uur, zo. ook 16.45 uur, 16 jr.
STUDIO (133210): "De smaak van wa
ter", da. 14.30.19.00 en 21.15 uur. zo. ook
16.45 uur, 16 jr.
TRIANON (123875): "La passante sans
souci", da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo.
14.15, 16.30, 19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
REX (125414): "Vanessa, heet als wit
vuur", da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo.
ook 16.45 uur,16 jr.
Nachtvoorstelling: "Kom, kus en ge
niet", vr. 23.30 uur, 16 jr.
Bioscopen Alphen
(Voor reserveringen 01720-20800)
EURO 1: "Van de koele meren des
doods", da. 13.30,18.30 en 21.15 uur. zo.
ook 16.00 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Death hunt", za.
24.00 uur, 16 jr.
EURO 2: "Cat people", da. 13.30, 18.30
en 21.15 uur, zo. ook 16.00 uur, za. ook
24.00 uur,16 jr.
EURO 3: "Kamp der verdoemden", da.
18.45 en 21.00 uur, do., vr., ma. en di. ook
13.30 uur, zo. 16.15,18.45 en 21.00 uur, 16
jr.
Kindermatinee: "Heksen en bezemste
len". za.. zo. en woe. 13.45 uur. al.
Nachtvoorstelling: "Klaar voor 'n wip
je". za. 24.00 uur. 18 jr.
EURO 4: "Young doctors in love", da.
13.30,18.45 en 21.00 uur, zo. 13.45,16.15,
18.45 en 21.00 uur, za. ook 24.00 uur, 16
jr.
Bioscoop Voorschoten
(Voor reserveringen 01717-4354)
GREENWAY: "The good, the bas and
the ugly", do. 20.30, vr. en za. 21.15 uur,
zo. 15.45 uur, 12 jr.
"This is Elvis", vr. 19.30. za. 15.45 en
19.30, zo 18.15. woe. 15.45 uur, al.
"On golden pond", ma. tm. woe. 20.30
di. 13.30 uur, al.
"Saint Jack", zo. 21.00 uur, 16 jr.
Bioscopen Katwijk
(Voor reserveringen 01718-74075)
CITY 1: "Eaten alive", do. 14.45 en 20.00
uur, vr.. za. en zo. 14.45, 18 45 en 21.15
uur ma. en di. 20.00 uur. woe 14.45 en
20.00 uur, 16 jr.
CITY 2: "Messalina", zelfde tijden als in
City 1, 16 jr.
CITY 3: "End of August", zelfde tijden
als in City 1, 12 jr.
CITY 4: "Drie superboys rammen erop
los", do. 14.45 en 20.00 uur, vr. 14.45,
18.45 en 21.15 uur, al.
CITY 4: "Desperado's op wielen", za.
18.45 en 21.15 uur, zo. 14.45, 18.45 en
21.15 uur, ma., di. en woe. 20.00 uur, 16
jr-
fcVÉNWlCWT* VIN
TÓEN? H&r ^OCHfWAT!
't't-T JE GROVE PLAT
VOETEN DOOR
KORENVEU? STRUIMEN.
Exposities
Gordijnsingel 4, olieverf
van Alice Knufman, tot24/
vr van 14-22 uur. za 9-14
Scheepvaart
Scheepvaartinformatie over
de grote en kleine vaart
kunt u van maandag tot en
met vrijdag telefonisch ver
krijgen via nummer
071-144941, toestel 218. Bel
len tussen 9 en 12 uur.
Stadhuis - foto-impressie van het pop
festival gehouden in het Van der Werff-
park, van de groep Reflex '82, t/m 19/12,
Rijksmuseum voor Volkenkunde - ten
toonstelling van Japanse prentkunst,
tot 9/1, ma t/m za van 10-17 uur. zo en
feestdagen van 13-17 uur
Oegstgeest - Jacques van Bellen, Lange
Voort, expositie batik - paintings van
Jan Piet Enklaar, t/m 20/11, di t/m za van
8-18 uur, vr tot 21 uur.
Leiderdorp - gemeentehuis, weefkleden
van A.E. Sassen-van Wermeskerken,
Hanneke Schuitema keramische plas
tieken, t/m 24/11, ma t/m vr van 9-17 uur,
do van 19-21 uur.
Galerie Denise Stephan - Bakkersteeg
18-20, expositie Marry Hövig, collages
en tekeningen, t/m 21/11, vr, za, zo van
13.30-17.30 uur.
LAK-foyer - Levendaal 150, tekeningen
van Geert Baas, t/m 15/12.
Holiday Inn - Haagse Schouwweg 10,
schilderijen Anny Casteelen en Alexan
der Sippel, t/m 24/11.
Kunstcentrum Langevoort - expositie
van werken van Frans Eradus, C.G. Eu-
link, Annelies de Graaf, A.J. Kuiper,
Joop van Ulden, tot 23/11di, woe, do, vr
van 13.30 -17.30 uur, vr van 19-21 uur, za
van 12-17 uur.
Ziekenhuizen
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur (Elisabeth-ziekenhuis).
Bezoekuren St. Eusabeth-Ziekenhuls:
Volwassenen: dagelijks van 14.00-14.45
en van 18.30-19.30 uur. Klasse afd: dage
lijks van 11.15-12.00 uur, van 14.00-14.45
uur en van 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: dagelijks van 11.15-
12.00 uur (alleen voor echtgenoot)
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks 15.00-15.45 uur en 18.30-19.0C
i 15.00-16.00 i
18.30-19.30 Bezoektijden kinderafdelingen:
Bezoekuren
ziekenhuizen
Dtaconessenhuis - doorlopende be
zoektijd van 16.00 uur tot 20.00 uur; met
uitzondering van:
- de kinder- en jongerenafdeling: dage-
Ujks van 14.00 uur tot 19.00 uur.
I - de afdeling intensieve zorg: uitslui
tend na overleg met het hoQfd van de
afdeling.
Sportmedisch Advies Centrum:
Kinderafdeling: dagelijks van 15.00-
18.30 uur.
Afdeling C.C.U. (hartbewaking) dage
lijks van 14.00-14.30 uur en van 19.00-
19.30 uur.
Intensieve verpleging: dagelijks van
14.00-14.30 i
i 19.00-19.30 t
Academisch ziekenhuis
Tel. 269111
Voor alle patiënten (behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.30
Avondbezoekuur afdeling Verloskunde
18.00-19 00 uur
Praematurenafdeling dagelijks van
14.30-14.45 uur en van 18.30-18.45 uur.
Bezoek aan ernstige patiënten
Elke dag 14.15-15.00 uur en 18.30-19.00
uur. (Alleen voor ouders van kinderen
karf er een afwijkende tijd afgesproken
worden met de hoofdverpleegkundige).
Alphen aan den Rijn
11.00-11.30 uur. Extra bezoek
ders op de kraamafdeling: 's avonds
19 30-20.30 uur. Kinderafdeling 's mid
dags 14.30-15 30 uur. s middags alleen
voor ouders 14.30-18.30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip
hol (tel: 020-175000).
Sedert eeuwen is op dit
stuk ver/aten kust geen
mensenvoet gezet
Tot de mijne erop kwam
tijdens een van m jn vele
eenzame tochten
Ik, dan Haring, kapitein en
zeebonk, vond wat ik vond
De schat van Vikoerik
Deze ontzaglijke rijkdom lag
voor mijn voeten Duizend jaar
onaangeroerdik heb hem
gevonden en hg is van mij
De zeega/m is mijn getuige
Al de rjkdomdie deze
Viking zelfzuchtig voor
zich vergaard hoeft, zal
ik echter uitdelen aan hen
die het nodig hebben
De zeegaJnn hore het
flook nur inuik rn
zout «n peper Snpd
trn in kleine stukjes en
bak «e. met 1 theelepel
basilicum, in 2 eetlepels
hete olie aan Leg een
deksel op de pan en laat
Kook 3
ten, pel w en anyd a
((f),u<LcYLieuius
12 november 1982
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
De neger-republiek Haiti
heeft het ongeluk geregeerd te
worden door een generaal-pre-
sident, die Salomon heet. maar
met den wijzen koning van Is
raël niets anders gemeen heeft
dan diens naam. Al wie ver
dacht wordt tegen zijn bestuur
samen te spannen, wordt een
voudig, zonder eenigen vorm
van proces, gefusilleerd! Zoo
zijn onlangs 28 generaals en
verdere militairen op zijn bevel
doodgeschoten. Ook zes burgers
van St.-Mare ondergingen die
straf, eenige uren na hunne
aanhouding. Bij één enkel von
nis werden niet lang geleden
112 personen tot den kogel ver
oordeeld; gelukkig vertoefden
de meesten in het buitenland en
zijn zij buiten het bereik van
den bloeddorstigen president,
letterlijk dus buiten schot. In
Augustus 11. hield Salomon een
toespraak, waarin hij verra
ders dreigde te zullen slachten,
de woningen van opstandelin
gen in brand te zullen steken en
het signaal voor plundering te
willen geven, "ivant ik ben u,
Viji/lifl jaar geleden
In geheel Spanje heerscht
toenemende onrust. In alle dee-
len van het land komen dage
lijks daden van geweld voor, tn
hoofdzaak veroorzaak t door
communisten. Zoo deed giste
ren een groep van 25 jongt com
munisten een aanval op een
aantal unnkels tn Bilbao. Zij
slaagden er in met een grooten
buit te ontkomen. Overal wor
den openbare vergaderingen
gehouden die meestal zeer ru
moerig verloopen, zoodat de po
litie handen vol tverk heeft. In
Vigo en Barcelona zijn ernstige
stakingen tn het scheepvaartbe
drijf uitgebroken, tn Sarapossa
woedt een staking tn het boutu
bed rtj/. Tijdens een proces tr»
Bilbao tegen den moordenaar
van een werkgever, maakten de
syndicalisten in de rechtszaal
een zoodanig rumoer, dat de
voorzitter de zitting moest
schorsen.
-In opdracht van het "Neder-
landsche Luchtvaartsynd t-
caat" zal de Duitsche luchi-
schtpdeskundige dr. Eckener
zich tn Januari a s. naar Ne-
derlandsch-Indie begeven om
daar gedurende eenige toeken
te onderzoeken of verkeer met
luchtschepen tusschen Neder
land en NetL-Indii mogelijk is.
