Moskou voor keus
in Afghanistan
contactlenzen,
da's pas fijn
van der
WIEL
Theoloog in Apeldoorn neemt ontslag
Een groep Moejahedxn voor een stuk (Russisch) afweergeschut in Centraal-Afghanistan.
Medewerker Willem Vogelsang trok deze zomer twee maan
den lang door Afghanistan. In onderstaande reisreportage
probeert hij een voorzichtige balans te maken van de kan
sen die de twee partijen in de oorlog hebben. Naast de
droom van een verenigd Afghaans verzet lijkt Moskou
voor de keuze te staan: een smadelijke aftocht of verdere
verwijdering van met name de Derde Wereld.
WOENSDAG 10 NOVEMBER 1982
Ik heb laatst geschreven over het in
storten van de Campanile, de
klokketoren op het San Marcop-
lein in Venetië op 14 juli 1902, na
dat hij daar duizend jaar recht
op had gestaan. Dan is het toch
even wennen als zo'n toren om
kiepert! Van prof. dr. ir. C. L.
Temminck Groll van de Techni
sche Hoge School Delft, afdeling
Bouwkunde, Werkgroep Restau
ratie (zijn belangstelling is dus
begrijpelijk) kreeg ik de fotoko
pieën van een lang artikel dat in
het Bouwkundig Weekblad van
26 juli 1902 heeft gestaan, en een
pakje van tien ansichtkaarten,
die,gekleurd en wel, naar de
dramatische climax van de in
eenstorting toewerken. Het zijn
geen foto's maar aquarellen, zo te
zien, die door de kunstenaar ver
moedelijk ter plekke zijn ge
maakt, onmiddellijk na de ramp.
Eerste prentbriefkaart: het gezicht
vanaf het water op het Dogenpa
leis en de Campanile, nog keurig
rechtop.
Tweede prentbriefkaart: gezicht op
de Logetta del Sansovino aan de
voet van de toren, en het Palazzo
Reale, alles nog intact, en op het
plein niet meer dan een tiental fi
guurtjes.
Derde prentbriefkaart: de kunste
naar maakt nu een „close-up"
van de Logetta del Sansovino,
nog altijd „primo del disastro"
(14 Luglio 1902).
Vierde prentbriefkaart: de toren
vanaf het San Marco Plein, dui
ven op de voorgrond, een echt
paar waarvan de man naar de
scheur wijst, die op de aquarel
duidelijk te zien is.
Vijfde prentbriefkaart: de schilder
heeft de toren met moderne came
ratechniek in close-up genomen,
zodat we de scheur, die min of
meer zigzaggend van boven naar
beneden loopt, nog duidelijker
kunnen zien.
Zesde prentbriefkaart: II Crollo del
Campanile di S. Marco, ofte wel
het instorten van de klokketoren;
op de voorgrond deinst een me
nigte terug, duiven vliegen op,
stofwolken omhullen de toren, die
bezig is ineen te storten. Opval
lend is, dat de kunstenaar het in
storten vanaf het midden van het
San Marcoplein beziet, en niet,
zoals op de enige bekende foto
van het moment van instorten,
vanaf de Torre dell' Orologio.
Een eigen vrije versie, of was hij
ter plekke toen het gebeurde?
Zevende, achtste, negende en tiende
prentbriefkaart: de resterende
puinhoop, van vier verschillende
kanten bezien. Op twee ervan lo
pen mannen over de brokstuk
ken, wellicht op zoek naar waar
devolle resten, en op de laatste
staat er al een hek omheen, zoals
om een bouwput, zodat iedereen
toch nog kan toekijken. Een min
of meer compleet beeldverhaal in
tien ansichtkaarten van tachtig
jaar geleden, als voorloper van
de foto- en filmreportage!
Die puinhoop, zo lees ik nu voor het
eerst in bet Bouwkundig Week
blad van 19 Juli 1902, was 15 me
ter hoog:
„Thans wijst een puinhoop van 15
M. hoogte de plaats aan waar het
96.80 M. hooge gevaarte heeft ge
staan". Een week later, in het
Bouwkundig Weekblad van 26
juli 1902, beschrijft R. hoe hij de
eerste keer getroffen, werd door
de aanblik van de klokketoren:
was ik getroffen door het
machtig oprijzen van het hooge
gevaarte dat de afmetingen der
kerk zoo klein doet schijnen; de
hoogste koepel van deze heeft dan
ook slechts een derde van de
hoogte van den Campanile. Met
zijn simpel maar mooi silhouet,
zijn machtig opwaarts strevende
verjongende lijnen, staat hij er
als een van zijn geweldige kracht
bewust beschermer over de be
haagzieke schoone aan zijn voet.
Scherp stak de mooie complex af
tegen den helderen hemel, den
achtergrond warm lichtende van
het opgaan der zon".
Heeft dan niemand in Venetië in de
gaten gehad dat de toren, na dui
zend jaar trouwe dienst, op in
storten stond? Jazeker wel. In
1883, negentien jaar voor „de val
van den reus", vestigde de archi
tect Alberto Boni er de aandacht
op „dat het metselwerk van het
onderste gedeelte van den toren
niet voldoende zwaar was, en dat
het geheele samenstel zeer gele
den had door verweering van
den steen op de vele plaatsen die
al sedert jaren niet meer door een
cementlaag beschermd waren".
,Maar men vatte zijn angst niet
als ernstig op. Acht eeuwen ruim
hadden de Venetianen zich aan
de toren gehecht getoond. Hoe zou
dan ook de Campanile ooit on
trouw aan Venetië kunnen wor
den?"
Zeven jaar later, in 1890, wees de
bouwkundige Luigi Vendrasco
officieel op de noodzaak voorzie
ningen te treffen. De commissie
voor de monumenten stelde een
onderzoek in, maar kon de zor
gen van deze opzichter niet delen.
Hetzelfde overkwam de prefect
van politie in november 1901,
acht maanden voor de instorting.
Een commissie van onderzoek be
vond zijn vrees ongegrond. Ik
kan me de vertwijfeling van die
bouwkundige en die politiepre-
fect levendig voorstellen: zij za
gen de geliefde toren voor hun
geestesoog al verkruimelen,
maar die lakse, lapzwanzige
commissieleden vonden het wel
goed zo!
PESHAWAR - Eind december H
interventie in Afghanistan dat
bedreigd door agressie uit he
bevrijd gebied gedurende de a
sporen van deze buitenlandse
voornamelijk gedragen door
hun wapens hebben buitgema
of de wapens hebben gekrege
ger. Zij missen ook bijna altijd
nis. Toen de verzetsleider Rul
aanval ondernam op een rege
van zijn mortieren niet gebruil
niet in het wapen bleken te p
weinig effectief, omdat de Mc
moest worden ingesteld.
Daarnaast is het verzet erg ver
deeld. Toen de marxist Nur
Mohammed Taraki in april
1978 in Kaboel de macht greep,
kwam langzamerhand in alle
bergen en valleien van Afgha
nistan de bevolking spontaan
in verzet. Toen de Sowjets in
december 1979 het land bin
nenvielen, vonden zij dan ook
een brede schakering van
plaatselijke verzetsgroepen te
genover zich. Verder zijn er
ook nog grotere verzetspartij
en, die worden geleid door
geestelijke of traditionele lei
ders. Binnen Afghanistan
werken de verschillende groe
peringen vaak samen, maar re
gelmatig hoorde ik ook verha
len over onderlinge gevechten.
Buitenlandse hulp
Hulp vanuit het Iran van ajatol-
lah Chomeini is, voor zover ik
heb kunnen nagaan, minimaal.
Gedurende mijn verblijf in
Centraal-Afghanistan, waar de
bevolking Perzisch spreekt en
evenals Chomeini en de mees
te Iraniêrs behoort tot de Shi'a
Islam, zag ik slechts een paar
in Iran gefabriceerde Ameri
kaanse C-3 geweren. De rest
van de hulp uit Iran bestond,
zoals een plaatselijke verzets
leider mij cynisch vertelde, uit
literatuur en foto's van Imam
Chomeini.
Hulp uit Pakistan is gering, maar
bestaat wel degelijk. Slechts
honderd van de vijfduizend
handvuurwapens in de streek
Jaghatu ten zuiden van Kaboel
zijn afkomstig uit Pakistan.
Wel krijgt het verzet in die
streek veel uiterst moderne
landmijnen via Pakistan, waar
schijnlijk afkomstig uit China.
In het geheim worden daar-
(Van redactie geestelijk leven)
Drs. Joh. Kruis, christelijk gere
formeerd predikant in Den
Bosch, heeft zijn ontslag inge
diend als wetenschappelijk me
dewerker aan de theologische
hogeschool van de Christelijke
Gereformeerde Kerken in Apel
doorn. Eerst had hij geweigerd,
een publikatie uit 1981 te her
roepen.
Volgens de curatoren (het bestuur)
van de hogeschool - die vijf
hoogleraren en vijf wetenschap
pelijke medewerkers heeft - ko
men in het boekje 'Het leven
wint' van dominee Kruis opvat
tingen naar voren die strijdig zijn
met de Heilige Schrift en met de
gereformeerde belijdenisge
schriften.
De curatoren sommeerden de pre
dikant, zijn boekje te herschrij
ven. Deed hij dat niet. dan zou hij
worden ontslagen. Ds. Kruis kon
de argumenten van het college
van curatoren niet onderschrij
ven en ging dan ook niet op de
eis in. Om de eer aan zichzelf te
houden, heeft hij nu ontslag ge-
Drs. Kruis was voorbestemd om
als eerste aan de Apeldoornse
hogeschool te promoveren. Nog
niet zo lang geleden kreeg deze
hogeschool het promotierecht.
Vóór zijn publikatie 'Het leven
ADVERTENTIE
9 gaf het Kremlin als reden voor de
iet wettige bewind in Kaboel werd
buitenland. Tijdens een reis door
[elopen zomer waren echter weinig
gressie te vinden. Het verzet wordt
me boeren van het platteland, die
kt op Sowjet-Afghaanse eenheden,
van deserteurs uit het regeringsle-
le meest elementaire militaire ken-
ni Wardak in augustus dit jaar een
ingspost nabij Ghazni kon hij een
;n omdat de meegenomen granaten
ssen. Ook een ander mortier bleek
jahedin niet wisten hoe het wapen
naast de laatste tijd kleine
groepjes Afghaanse Moejahe
din getraind op een terrein
vlakbij de Pakistaanse hoofd
stad Islamabad. Deze zomer
was daar een groepje uit Jag
hatu, en daarvoor werd een
groepje getraind van de zgn.
Fedayeen-e Islami, een ver
zetsorganisatie die vecht rond
de stad Kandahar in het zuiden
van Afghanistan.
Pakistan biedt ook een veilig toe
vluchtsoord voor de Moejahe-
din. Daarbij moet worden be
grepen dat de Pakistaans-Af-
ghaanse grens vrijwel geheel
open is. Aan beide zijden van
de grens, tussen de Pakistaan
se steden Peshawar en Quetta,
leven de Pashtuns. In 1979
leefden zeven miljoen van hen
in Afghanistan, en nog eens ze
ven miljoen in Pakistan. Con
tacten tussen de Pashtuns aan
beide zijden van de grens zijn
voor de Pakistaanse autoritei
ten niet te controleren en wor-
wint' hadden hoogleraren en cu
ratoren de tekst van zijn proef
schrift al afgewezen. "Het is mo
gelijk te promoveren na met
goed gevolg een doctoraal exa
men te hebben afgelegd en na
een proefschrift geschreven te
hebben dat aan de vereisten vol
doet", luidt een artikel van het
reglement. Dat deed het proef
schrift, kennelijk op theologisch-
leerstellige gronden, dus niet.
In beide gevallen gaat het dispuut
tussen curatoren en hun mede
werker over de 'verzoeningsleer'
van de kerk. Ds. Kruis heeft
vooral bezwaren tegen de 'juridi
sche' opvatting van deze leer, die
sinds het jaar 1000 grote delen
van de theologie beheerst.
Hierin wordt sterke nadruk gelegd
op het lijden en sterven van Je
zus Christus aan Golgotha's
kruis als offer en 'betaling' aan
God voor de zondeschuld van de
mensen. Volgens deze leer heeft
Christus met zijn dood aan het
'recht' en de eer van God vol
daan.
Ds. Kruis ontkent de noodzakelijk
heid van Christus' offer niet,
maar legt toch veel meer de na-
druk op 'de overwinning van
Christus op de machten die het le
ven bedreigen'. De 'behoudende'
theologie ziet in zo'n verschui
ving al gauw een aantasting van
wat de kerk door de eeuwen heen
in haar geschriften heeft beleden.
Drs. Kruis was een van de vijf we
tenschappelijke medewerkers
aan de Apeldoornse hogeschool,
waarvan in dit cursusjaar profes
sor dr. J. P. Versteeg rector is.
Hij doceerde er Hebreeuws en
bijbelse oudheidkunde. Sinds
den zelfs oogluikend toege
staan.
Veel Afghaanse verzetsorganisa
ties hebben hun hoofdkwartier
in Peshawar en Quetta. In Pes
hawar hebben drie samenwer
kende verzetspartijen sinds
kort een reusachtig kantoor
pand en de verzetskantoren en
de huizen van de leider worden
vaak bewaakt door Afghaanse
Moejahedin met Russische Ka-
lashnikov-geweren. De wa
pens die de verzetsgroepen in
Peshawar naar Afghanistan
sturen worden door de Moeja
hedin naar de grens gebracht
met officiële papieren van de
Pakistaanse autoriteiten.
Maar toch blijft de materiële
hulp uiterst gering. De verzets
strijders in Afghanistan klagen
steen en been over het gebrek
aan hulp van hun Moslim
broeders in Pakistan en in de
rest van de Islamitische we
reld. Zij klagen ook over de
wapens en goederen die uit het
1973 is hij ook verbonden aan de
kleine christelijke gereformeer
de kerk m Den Bosch, die in 1972
werd gesticht en waarvan hij de
eerste predikant is. Hij begon
zijn loopbaan in 1967 in het Frie
se Zwaagwesteinde.
Ds. Kruis heeft alle plaatselijke
kerkeraden van de Christelijke
Gereformeerde Kerken op de
hoogte gesteld van zijn ontslag
neming. Hij stuurde zijn brief
ook naar alle kerkeraden van de
Nederlands Gereformeerde Ker
ken (de vroegere Gereformeerde
Kerken Vrijgemaakt Buiten Ver
band), die hun theologische stu
denten bij voorkeur in Apel
doorn laten opleiden.
In de brief zegt ds. Kruis, dat hij
zich verwant voelt met diegenen
in de Christelijke Gereformeerde
Kerken die streven naar vernieu
wingen.
(De vernieuwingsgezindheid die
zich de laatste jaren in toenemen
de mate binnen deze kerken
openbaart betekent het einde van
de hechte eenheid die deze ge
loofsgemeenschap uit de Afschei
ding van 1834 altijd heeft geken
merkt. Ook hier wordt niet meer
elke predikant tot elke kansel toe
gelaten.
Behalve met beduidende verschil
len in liturgie, kerkelijke stijl en
geloofsbeleving krijgt men nu
ook te maken met meer genuan
ceerde opvattingen inzake het
kerkelijke ambt en de leer. Op een
buitenland via Pakistan naar
Afghanistan worden gestuurd,
maar onderweg 'verdwijnen'.
Vorig jaar zond een Japanse
organisatie twee jeeps naar een
verzetsgroepering in Quetta.
Slechts een jeep arriveerde.
Patstelling
Ondanks hun materieel over
wicht en hun superieure trai
ning zijn de Sowjets na bijna
drie jaar oorlog er niet in ge
slaagd Afghanistan te pacifice
ren. De Russen in Afghanistan
zweven nu in een soort va
cuum. Zij hebben geen contact
met de Afghaanse samenle
ving en geen instrument om
hun gezag te vestigen. Het Af
ghaanse regeringsleger is ge
slonken tot rond de 25.000 man
en is nauwelijks meer be
trouwbaar. Tijdens de drie
maanden van het Russisch-Af-
ghaanse offensief in de Pans-
hir-vallei deze zomer zijn onge
veer 1500 regeringsmilitairen
enkele weken geleden gehouden
ambtsdragersconferentie bleek,
dat zelfs predikanten binnen de
ze kerken een goed woord kunnen
doen voor de vrouw in het ambt.
Voorlopig zal dat niet gebeuren,
maar reeds het bestaan van deze
afwijkende visie is een teken.
Er zijn ook predikanten die in de
kerkdienst vrolijk uit het Lied
boek voor de Kerken laten zin
gen. terwijl officieel het 'vrije
lied'nog steeds niet is toegestaan
Men wil weieens af van het keurs
lijf van de traditie).
Beroepen
Hervormde Kerk beroepen te
Elim kandidaat J. Maasland Ol-
denzijl (Gr.), te Harderwijk B.
Oosterom Maarssen, te Nijme
gen D. H. L. van Zijll Langhout
Oosterend (Texel); aangenomen
naar Oosterhout (N.-Br.) - voor
deelwerk - mevrouw J M. Voor-
haar Malden, bedankt voor Eg-
mond aan Zee en Egmond-Bin-
nen D. H. L. van Zijll Langhout
Oosterend.
Nederlands Gereformeerde Ker
ken beroepen te Alkmaar, in
combinatie met Zaanstreek-cen
trum P. J. H. Krol Nieuwerkerk
aan de IJssi-1
Bewapening De rooms-katholie-
ke bisschoppen streven ernaar,
hun 'herderlijke brief over de
kernbewapening in het voorjaar
van 1983 openbaar te maken Op
vergaderingen in februari en
met hun wapens overgelopen
naar het verzet.
Ook de Afghaanse regering van
Babrak Karmal en de Afghaan
se communistische partij spe
len nauwelijks meer een rol.
De partij wordt geplaagd door
onderlinge onenigheden die
soms met geweervuur in het
regeringspaleis worden be
slecht Het Afghaanse ambte
narenapparaat werkt deels sa
men met de Moejahedin, zoals
ik deze zomer met eigen ogen
kon zien in Ghazni. Daarnaast,
maar zeker het allerbelangrijk
ste. is de geweldige haat van de
Afghanen jegens de Sowjets
Aan de andere kant zullen de
Moejahedin niet in staat zijn ei
genhandig de Sowjets geheel
en al uit het land te verdrijven.
Daarvoor missen zij de organi
satie en de nodige bewape
ning, vooral tegen de vliegtui
gen en helikopters.
Keuze
Wat kan de Russische regering
april zullen zij over het ontwerp
voor hun verklaring beraadsla
gen.
Gisteren heeft het bisschoppencol
lege in Haarlem een speciale ver
gadering aan het vraagstuk van
de nucleaire bewapening be
steed. Het betrof een voortzet
ting van het beraad van 11 okto
ber. De bisschoppen zijn nu
klaar met hun bespreking van
een studienota waann de ver
schillende visies worden ge
schetst. Het schrijven van de ont-
werp-verklaring begint op korte
termijn.
Meer geld
De nieuwe regering van de Duit
se Bondsrepubliek gaat meer
geld geven aan het kerkelijke
ontwikkelingswerk. Op het
ogenblik bedraagt de regerings-
bijdrage zo'n f. 175 miljoen. De
regenng-Kohl sluit daarmee aan
bij de plannen van de vorige re
gering, die het ontwikt
nu doen? Volgens my hebben
zij op dit moment de keuze tus
sen twee kwaden. Of zij trek
ken zich terug, met alle ge
zichtsverlies vandien, of zu
blijven en zinken steeds dieper
in het Afghaanse moeras Het
is moeilijk te voorspellen wat
het Kremlin zal besluiten.
Veel hangt af van de diepere be
weegredenen voor de inval van
1979 Dat jaar had in Iran de val
van de Sjah plaats en later de
bezetting van de Amerikaanse
ambassade in Teheran, en in
Pakistan de executie van Ali
Bhutto, de populaire ex-pre
mier van het land Wellicht wil
den de Sowjets profiteren van
de politieke spanningen in die
landen en bezetten zu Afgha
nistan om enige psychologi
sche druk uit te kunnen oefe
nen en misschien zonodig ge
makkelijker militair te kunnen
ingrijpen.
Een andere reden kan de angst
van het Kremlin zyn geweest
voor het verspreiden van de
Iraanse en Islamitische revolu
tie naar de eigen Islamitische
republieken in Sowjet Cen-
traal-Aziè. Maar drie jaar later
is de situatie in dit deel van de
wereld enigszins gestabili
seerd. De spanningen in Iran
en Pakistan zijn gebleven,
maar een mogehjke explosie
kan nog lang op zich laten
wachten. De Russische bezet
ting van Afghanistan schijnt
nu averechts te werken. Iran
en Pakistan, samen met een
overgroot deel van de Derde
Wereld, veroordelen de Sow
jet-aanwezigheid in Afghanis
tan, en de bevolking van al die
landen koestert duideluk min
der sympathie voor Moskou
dan voorheen.
Ook het gevaar voor het versprei
den van de onrust naar Sowjet-
Centraal-Aziè schijnt alleen
maar te zijn toegenomen. De
Afghanen vertelden mij veel
verhalen over anti-Sowjet-ac-
ties in die republieken.Na dui
zend dagen Russische bezet
ting van Afghanistan zijn de
Moejahedin erin geslaagd de
Sowjets in de verdediging te
dnngen. Het is nu de taak van
de politieke leiders van de Af
ghanen om de vele verzets
groeperingen te verenigen. Al
leen dan kan een politieke op
lossing worden bereikt die de
Sowjets in staat zal stellen zon
der al te veel gezichtsverlies
het land te verlaten. Maar er is
nog een lange weg te gaan. Ru-
hani Wardak, de jonge verzets
leider uit Jaghatu ten zuiden
van Kaboel, vertelde mu eens
dat hi) had gedroomd dat op
een goede dag van binnenuit
het actieve verzet een sterke
man tevoorschun kwam, die
alle Moejahedin in Afghanis
tan achter zich wist te vereni
gen. Zal die droom ooit
werkelijkheid worden?
werk van de kerken voorbeeldig
noemde.
Van kerkelijke zijde is al gezegd,
dat meer geld voor kerkeluk ont
wikkelingswerk niet ten koste
mag gaan van ontwikkelingspro
gramma's van de overheid zelf.
Onzeker. De WMell
de van de kerkprovincie
Mecklenburg in de DDR (Oost-
Duitsland) heeft de regering ge
vraagd, de bevolking all»- in 1 r
ma tie over de economische pro
blemen te geven. "Daardoor kan
ieder zich voor de oplossing
daarvan verantwoordelijk voelen
en kan MB nieuw denken ont
staan over de waarde, het doel en
de zin van het leven',
in een verklaring zegt de tynode,
dat de politieke situatie tn de we
reld en de economische ontwikke
ling de mensen onzeker maken
"Christenen moeten weten, dat
het er niet om gaat. zoveel moge
lijk binnen te halen". "De bereid
heid tot inleveren kan een teken
zijn van vertrouwen op God".
ADVERTENTIE
maar dan wel van een
ANVC-contactlensspecialist
Nieuwe Rijn 62
Leiden 071-124108
Boekje in strijd met Schrift en belijdenis
